Bullying: Πώς σπάει ο κύκλος της βίας στα σχολεία;
- 6 ΜΑΡ 2025
Η Ημέρα κατά της Σχολικής Βίας και του Σχολικού Εκφοβισμού, που τιμάται κάθε χρόνο στις 6 Μαρτίου έχει στόχο να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη για το σοβαρό πρόβλημα του εκφοβισμού (bullying), το οποίο επηρεάζει παιδιά και εφήβους παγκοσμίως.
Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση στο φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, το οποίο εμφανίζεται σε διάφορες μορφές και επηρεάζει εκατοντάδες νέους κάθε χρόνο. Τελικά η βία μεταξύ των παιδιών έχει όπως συνηθίζουμε συχνά να λέμε όντως αυξηθεί ή η ενημέρωσή μας για τα περιστατικά είναι πλέον πιο εκτεταμένη; Παρακάτω, εξετάζουμε τι ισχύει για το bullying στα σχολεία της Ελλάδας.
Τι ακριβώς είναι το bullying;
Ο όρος bullying αναφέρεται σε οποιαδήποτε μορφή βίας ή επιθετικής συμπεριφοράς που επαναλαμβάνεται, είτε σωματικά είτε ψυχολογικά, από ένα άτομο ή ομάδα σε βάρος ενός ατόμου, με σκοπό να το εκφοβίσει, να το καταπιέσει ή να το τραυματίσει. Οι μορφές του bullying περιλαμβάνουν τον λεκτικό εκφοβισμό (προσβολές, κοροϊδία), τον σωματικό (χτυπήματα, σπρώξιμο), τον κοινωνικό (αποκλεισμός από παρέες ή δραστηριότητες) και τον διαδικτυακό εκφοβισμό (cyberbullying), που έχει γίνει ιδιαίτερα διαδεδομένος τα τελευταία χρόνια.
Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, το bullying δεν περιορίζεται σε έναν μόνο τομέα της ζωής των παιδιών, αλλά επηρεάζει τη σχολική τους ζωή, τις σχέσεις τους και την ψυχική τους υγεία. Οι συνέπειές του μπορεί να είναι σοβαρές και να επηρεάσουν την αυτοεκτίμηση του παιδιού, τις επιδόσεις του στο σχολείο και τη γενικότερη ψυχική του κατάσταση.
Η εικόνα στην Ελλάδα
Σύμφωνα με έρευνα από Το Χαμόγελο του Παιδιού, η οποία πραγματοποιήθηκε κατά τη σχολική χρονιά 2023-2024:
- 1 στα 3 παιδιά δηλώνει ότι έχει δεχθεί bullying.
- 1 στα 3 παιδιά που δηλώνει ότι ξοδεύει πολλές ώρες σε οθόνες ημερησίως, βιώνει σχολικό εκφοβισμό.
- 1 στα 4 παιδιά, αισθάνεται πώς το σχολείο δεν του μαθαίνει να μην εκφοβίζει τους συμμαθητές τους.
Η αύξηση των περιστατικών είναι ανάλογη με τα επίπεδα φτώχειας και τις κοινωνικές ανισότητες.
Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι το 30% των περιστατικών που καταγράφονται αφορούν εκφοβισμό μέσω του διαδικτύου. Ο cyberbullying έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις, καθώς τα παιδιά περνούν πολλές ώρες στις ψηφιακές πλατφόρμες και κοινωνικά δίκτυα. Ειδικότερα, σύμφωνα με το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου το 15% των εφήβων δηλώνει ότι έχει υποστεί διαδικτυακό εκφοβισμό, ενώ το 26% αναφέρει ότι έχει γίνει μάρτυρας τέτοιων περιστατικών.
Έξαρση της βίας ή αύξηση της ενημέρωσης;
Μία από τις βασικές ερωτήσεις που τίθενται είναι αν η βία μεταξύ των παιδιών έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια ή αν η αυξημένη αναφορά των περιστατικών οφείλεται στην καλύτερη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση γύρω από το θέμα. Η αλήθεια είναι κάπου στη μέση.
Από τη μία, τα τελευταία χρόνια υπάρχει μία τάση αύξησης του εκφοβισμού, ειδικά στο σχολικό περιβάλλον, καθώς και στις ψηφιακές πλατφόρμες. Αυτό αποδίδεται σε πολλούς παράγοντες, όπως η υπερβολική χρήση των κοινωνικών μέσων, η αποστασιοποίηση των παιδιών από την πραγματική κοινωνία, όπως και οι ανισότητες που αναδύονται μέσα σε κάθε οικογένεια που μπορεί να μεγαλώνει ένα παιδί.
Από την άλλη, η αυξημένη αναφορά περιστατικών bullying οφείλεται εν μέρει στη βελτίωση της ενημέρωσης των εκπαιδευτικών, των γονέων και των φροντιστών, αλλά και των ίδιων παιδιών για τις αρνητικές συνέπειες του εκφοβισμού και στις διαρκείς εκστρατείες ευαισθητοποίησης.
Η επιστημονική προσέγγιση
Οι παιδοψυχολόγοι επισημαίνουν ότι το bullying δεν είναι μόνο θέμα σχολικής συμπεριφοράς, αλλά και οικογενειακής, κοινωνικής και ψυχικής ανάπτυξης. H συναισθηματική ενδυνάμωση των παιδιών και η ανάπτυξη υγιών κοινωνικών δεξιοτήτων είναι το κλειδί για την πρόληψη του bullying. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να διαχειρίζονται τις διαφορές τους με τρόπους που δεν περιλαμβάνουν τη βία.
Οι ειδικοί συστήνουν τη δημιουργία ανοιχτού διαλόγου μέσα στην οικογένεια, την ενθάρρυνση των παιδιών να μιλούν για τα συναισθήματά τους και την προώθηση του σεβασμού και της αποδοχής στην κοινωνία. Παράλληλα, η σχολική κοινότητα πρέπει να αναλάβει δράση μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων που προάγουν την ενσυναίσθηση και την κατανόηση της διαφορετικότητας.
Πρακτικοί τρόποι αντιμετώπισης του bullying
- Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση: Δημιουργία ενημερωτικών προγραμμάτων στα σχολεία που να αφορούν τις συνέπειες του bullying και την αξία του σεβασμού.
- Δημιουργία ασφαλών χώρων: Ενίσχυση της προσβασιμότητας σε ασφαλείς χώρους για τα θύματα bullying, όπου θα μπορούν να εκφράζονται και να ζητούν βοήθεια χωρίς φόβο.
- Στήριξη από επαγγελματίες: Η συνεργασία με παιδοψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς είναι καθοριστική για την κατανόηση και την υποστήριξη των παιδιών που πλήττονται από εκφοβισμό.
- Ενεργός ρόλος των γονέων: Η συμμετοχή των γονέων στη ζωή του παιδιού και η ενίσχυση του διαλόγου μεταξύ τους αποτελούν βασικούς παράγοντες στην πρόληψη.
Το bullying παραμένει ένα σοβαρό πρόβλημα στην Ελλάδα, αλλά η κοινωνία μας έχει πλέον καλύτερη ενημέρωση και εργαλεία για να το αντιμετωπίσει. Η αύξηση των αναφορών δεν σημαίνει απαραίτητα αύξηση της βίας, αλλά μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση και διάθεση για επίλυση του προβλήματος.
Με την κοινή δράση γονέων, σχολείων και ειδικών, μπορούμε να προσφέρουμε στα παιδιά ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον, μακριά από την επιθετικότητα και την εκμετάλλευση.
