7 φορές που «καλοί Χριστιανοί» τα έβαλαν με την Τέχνη στην Ελλάδα

«Υπήρξε μεγάλη βεβήλωση των Ιερών Εικόνων. Βεβηλώνουν το πρόσωπο του Χριστού, της Παναγίας, των Αγγέλων, των Αρχαγγέλων, του Αγίου Γεωργίου, Αγίου Χριστοφόρου, δεν άφησαν τίποτα», σημείωσε ο βουλευτής που θέλησε να πάρει την κατάσταση στα χέρια του, εκ του ασφαλούς βέβαια καθώς η βουλευτική του ασυλία δεν επέτρεψε τη σύλληψή του μιλώντας την επομένη του περιστατικού στην Εθνική Πινακοθήκη στην εκπομπή Super Κατερίνα.

«Δεν έσπασα τίποτα, απλά ξεκρέμασα τις εικόνες γιατί δεν ήθελα τα παιδιά που θα ερχόντουσαν με τα σχολεία να δουν αυτές τις βέβηλες εικόνες. Ήρθαν τότε και άλλοι και απλά οι 2 από τις 4 μου έπεσαν και έσπασαν τα τζάμια.», πρόσθεσε ο βουλευτής. Η αυτοδικία είναι φαίνεται καλύτερο παράδειγμα για τα παιδιά. Ο Νίκος Παπαδόπουλος είχε απευθύνει και ερώτηση στο υπουργείο Πολιτισμού σχετικά με τα εκθέματα που κατά τον ίδιο ήταν βλάσφημα και βεβήλωναν τα ιερά πρόσωπα του Χριστιανισμού.

«Το Υπουργείο Πολιτισμού, δρώντας πάντοτε με γνώμονα την προστασία της εν γένει πολιτιστικής και καλλιτεχνικής κληρονομιάς της χώρας, ουδέποτε προβαίνει σε ενέργειες λογοκρισίας» είχε αναφέρει το υπουργείο, ενώ η ΝΙΚΗ το κόμμα του Νίκου Παπαδόπουλου τον «άδειασε» λέγοντας ότι «έδρασε αυτοβούλως», ωστόσο αναφέρθηκε κι εκείνο στις «βλάσφημες εικόνες» που «προκαλούν το θρησκευτικό αίσθημα του λαού μας».

Αυτό το θρησκευτικό αίσθημα προκαλείται εύκολα, θα πω εγώ. Μόνο έτσι δικαιολογείται το γεγονός ότι μπορώ να θυμηθώ τουλάχιστον 6 φορές που φανατικοί Χριστιανοί (και συχνά και ακροδεξιοί) ξεσηκώθηκαν κατά έργων τέχνης στη χώρα μας.

Στα καλά νέα είναι το γεγονός ότι η ελευθερία στην Τέχνη είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη. Κατά το άρθρ. 16 παρ. 1 Συντ. η Τέχνη είναι ελεύθερη, η δε ανάπτυξη και προαγωγή αυτής αποτελεί υποχρέωση του κράτους. Στα κακά νέα αυτό ποτέ δεν πτόησε θρησκευτικές και ακροδεξιές ομάδες από το να διαμαρτύρονται εναντίον της κάθε φορά που τη θεώρησαν βλάσφημη. Μερικές φορές δε, πέτυχαν τον σκοπό τους και έργα τέχνης απαγορεύτηκαν στην Ελλάδα.

Ζούμε στο 2025 και σε ένα μη θεοκρατικό κράτος. Ζούμε σε μία χώρα που ως πολίτευμά της αναφέρει τη Δημοκρατία. Ζούμε σε μία εποχή και έναν τόπο όπου μάλλον δεν υπάρχει χώρος για πυρές σε στιλ Μεσαίωνα. Μάλλον, λέω, γιατί το «τελικό σκορ» μεταξύ φανατικών και τέχνης, μάλλον φανερώνει άλλα.

Πριν από 2 χρόνια ήταν το ίδιο το υπουργείο Εξωτερικών που αποφάσισε να αποσύρει τη ροζ ελληνική σημαία της Γεωργίας Λαλέ, έργο αφιερωμένο στις γυναίκες θύματα γυναικοκτονιών και ενδοοικογενειακής βίας, από έκθεση στο γενικό προξενείο στη Νέα Υόρκη μετά από παρέμβαση και πάλι της ΝΙΚΗΣ, που θεώρησε ότι βεβηλώθηκε το ιερό σύμβολο της σημαίας. Οπότε η ΝΙΚΗ έχει πάρει το μήνυμα ότι ο «εξοργισμός» της πετυχαίνει τον σκοπό του.

Όσο κι αν το υπουργείο Πολιτισμού δηλαδή «ουδέποτε προβαίνει σε ενέργειες λογοκρισίας», άλλο υπουργείο, πώς να το κάνουμε τώρα, λογόκρινε. Κι εμείς ζούμε στο 2025 και θα θέλαμε να μην υπάρχει χώρος για λογοκρισία στην Τέχνη και σκοταδισμό, θα ελπίζαμε ο πολιτισμός να παραμένει ένα πεδίο που προάγει την τέχνη, τον διάλογο, την κριτική σκέψη.

Προσωπικά δεν θα ήθελα να θυμάμαι τη φορά που πήγα να δω το μιούζικαλ Jesus Christ Super Star στο Θέατρο Batminton κι απέξω υπήρχαν άνθρωποι με πανό που διαμαρτύρονταν και η Ελένη Λουκά ανάμεσά τους. Όπως δεν θα ήθελα να ξέρω ή να θυμάμαι όλες εκείνες τις φορές που οι Χριστιανοί στη χώρα μας εξεγέρθηκαν απέναντι σε θεάματα και έργα τέχνης που διόλου δεν ενέπιπταν στα ενδιαφέροντά τους και που αν δεν είχαν κάτι να κερδίσουν από αυτές τις «αυθόρμητες» αντιδράσεις τους θα μπορούσαν απλά να έχουν αγνοήσει την ύπαρξη αυτών των έργων για πάντα.

Θυμάμαι όμως και σε αυτή την κατηφόρα δεν θα βρεθώ μόνη μου, θα σε πάρω κι εσένα μαζί. Πόσες από τις παρακάτω αντιδράσεις Χριστιανών απέναντι στην Τέχνη θυμάσαι εσύ στην Ελλάδα;

Εν αρχή είναι ο Νίκος Καζαντζάκης και ο Martin Scorsese

Στον Τελευταίο Πειρασμό ο Καζαντζάκης γράφει έναν ανθρώπινο Ιησού που βασανίζεται απ’ το αμφιβολίες, πειρασμούς και δεύτερες σκέψεις όπως όλοι μας. Την ώρα του Μαρτυρίου του στον Σταυρό κλείνει τα μάτια του και μεταφέρεται σε ένα διαφορετικό σενάριο ζωής, όπου ζει με τη Μαρία Μαγδαληνή μακριά από την ιερή αποστολή του. Καταλαβαίνοντας ότι κοντεύει να υποκύψει στον τελευταίο του πειρασμό, ανοίγει τα μάτια του και βρίσκεται πίσω στον Σταυρό. Το βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη από τον Martin Scorsese με τον Willem Dafoe στον ρόλο του Ιησού. Τον Οκτώβριο του 1988 η ταινία προβλήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

Περισσότερα για την ταινία θα δεις στο 4:14 του παρακάτω βίντεο που συγκέντρωσε τις θρησκευτικές ταινίες της εκπομπής Pop Up.

Οι αντιδράσεις υπήρξαν έντονες και στο εξωτερικό, ενώ στην Ελλάδα η Ιερά Σύνοδος είχε ζητήσει την απαγόρευση της προβολής της ταινίας, αλλά δεν εισακούστηκε από την κυβέρνηση. Τα επεισόδια που ακολούθησαν στις 13 Οκτωβρίου 1988 που ήταν η προγραμματισμένη πρεμιέρα της ταινίας ήταν έντονα. Οι θεατές που πήγαν να τη δουν αποδοκιμάστηκαν ενώ οι 7 κινηματογράφοι που φιλοξένησαν την ταινία υπέστησαν ζημιές.

Ο Τελευταίος Πειρασμός έκοψε 165000 εισιτήρια και τον Νοέμβριο του 1988 το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθήνας πήρε την απόφαση να σταματήσουν οι προβολές της ταινίας, μετά από ασφαλιστικά μέτρα που είχαν κατατεθεί.

Φανατικοί- Τέχνη: 1- 0.

Το Μ^ν (Μ εις τη νιοστή) και η μήνυση 3 «καλών Χριστιανών» κατά του συγγραφέα Μίμη Ανδρουλάκη

Το 1999 ο Μίμης Ανδρουλάκης εξέδωσε το βιβλίο Μ^ν, που ξεσήκωσε αντιδράσεις στους χριστιανικούς κύκλους στην Ελλάδα. Το βιβλίο παρουσιάζει τον Χριστό να έχει ερωτικές σχέσεις με τη Μαρία Μαγδαληνή. Οι φανατικοί που αντιδρούσαν σε αυτό οργάνωσαν ομαδικές καύσεις του βιβλίου όπως αυτή που πραγματοποιήθηκε μια μέρα πριν την παρουσίαση του βιβλίου στη Θεσσαλονίκη σε μεγάλο βιβλιοπωλείο της πόλης.

Μετά από μήνυση που κατέθεσαν 3 Θεσσαλονικείς κατά του Μίμη Ανδρουλάκη και του εκδότη Θανάση Καστανιώτη για καθύβριση γνωστής θρησκείας και αρχηγού θρησκεύματος, απαγορεύτηκε προσωρινά η κυκλοφορία του βιβλίου στη Βόρεια Ελλάδα. Ο τότε Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, είχε χαρακτηρίσει το βιβλίο «υβριστικό, βλάσφημο, κατάπτυστο και προϊόν σεξουαλικών απωθημένων του συγγραφέως» και η Ιερά Σύνοδος το είχε καταδικάσει.

Διαμαρτυρία κατά του βιβλίου του Μίμη Ανδρουλάκη στα δικαστήρια το 2000. / Eurokinissi/Στράτος Χαβαλέζης

Η δίωξη κατά του Μίμη Ανδρουλάκη έπαυσε όταν ο Άρειος Πάγος απέρριψε αίτηση αναίρεσης του βουλεύματος του Εφετείου για την μη άσκηση κατηγορίας εις βάρος του. Την αίτηση αναίρεσης είχαν ζητήσει εκπρόσωποι του Σωματείου Ελληνοορθόδοξο Κίνημα Σωτηρίας.

Φανατικοί- Τέχνη: 1-1

Ο Αυστριακός σκιτσογράφος Gerhard Haderer που έμπλεξε σε νομικές περιπέτειες στην Ελλάδα

Θες να γράψεις κάτι με έμπνευση από τον Ιησού; Θα την πατήσεις άσχημα στην Ελλάδα. Το 3o entry σε αυτή τη λίστα αφορά το σατιρικό graphic novel Η ζωή του Ιησού του Gerhard Hardere που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Οξύ. Σε αυτό τα θαύματα του Ιησού αποδίδονταν σε απάτες άλλων, ενώ ο ίδιος παρουσιαζόταν ως χρήστης κάνναβης. Έχοντας διαβάσει το graphic novel σε ενημερώνω ότι ο Gerhard Haderer τελικά αντιμετώπιζε τον Ιησού ως ένα φωτισμένο πρόσωπο γεμάτο αγνότητα και αγάπη για τους συνανθρώπους του. Πάμε τώρα παρακάτω.

Η εφημερίδα Espresso αφιέρωσε το πρωτοσέλιδο της στο βιβλίο το οποίο προσβάλλει για άλλη μία φορά τα θρησκευτικά αισθήματα των «αγνών Χριστιανών» και η εισαγγελία στην Ελλάδα διέταξε την κατάσχεση του βιβλίου και την διενέργεια επείγουσας προανάκρισης για το αδίκημα της «καθύβρισης θρησκευμάτων μέσω του τύπου και να διερευνηθεί το ενδεχόμενο τελέσεως της αξιόποινης πράξης της διαφημίσεως ναρκωτικών». O Haderer καταδικάστηκε ερήμην σε 6 μήνες φυλάκιση, άσκησε έφεση και αθωώθηκε. Το βιβλίο του είναι εξαντλημένο.

Φανατικοί- Τέχνη: 1-2

Η έκθεση Outlook και ο «βλάσφημος» Τιερί ντε Κορντιέ

Ο Ευάγγελος Βενιζέλος στα εγκαίνια της έκθεσης Outlook. / Eurokinissi/Μπέκας

Το 2003 ο τότε υπουργός Πολιτισμού Ευάγγελος Βενιζέλος, είχε εκδώσει ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία δεν είχε πληροφορηθεί παρά 45 μέρες μετά την έναρξη της έκθεσης σύγχρονης τέχνης Outlook στην Αθήνα έμαθε για την ύπαρξη έργου «Βέλγου καλλιτέχνη που προκάλεσε ήδη έντονες αντιδράσεις ως προσβλητικό του σταυρού, δηλαδή του συμβόλου της Χριστιανικής Θρησκείας».

Ήταν ένα έργο του Βέλγου Τιερί ντε Κορντιέ που απεικόνιζε μεταξύ άλλων έναν μεγάλο σταυρό κι ένα ανδρικό μόριο.

«Η έντονη συζήτηση που προκλήθηκε τείνει να επισκιάσει την ουσία της έκθεσης και να παρεμποδίσει την επαφή του ευρύτερου κοινού με την σύγχρονη τέχνη» σημείωνε ο τότε υπουργός Πολιτισμού, τονίζοντας ότι «στόχος όμως της έκθεσης Outlook ήταν ακριβώς να είναι αντιπροσωπευτική των διεθνών ρευμάτων και να προκαλέσει το γνήσιο ενδιαφέρον του ευρύτερου κοινού για την σύγχρονη τέχνη».

Κάπως έτσι το Διοικητικό Συμβούλιο του Οργανισμού Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού αποφάσισε να το αποσύρει. Η απόσυρση είχε ζητηθεί με επιστολή προς τον Ευάγγελο Βενιζέλο ο πρώην πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Μιλτιάδης Έβερτ.

O καλλιτεχνικός διευθυντής του Outlook (που ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 2004 αφού την είδαν 50000 θεατές), Χρήστος Ιωακειμίδης, έλεγε στην Καθημερινή για την αποκαθήλωση του έργου:

«Ρωτήστε τον κ. Βενιζέλο. Την απόφαση και την ευθύνη ανέλαβε το διοικητικό συμβούλιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας την ίδια ημέρα. Όταν ύστερα από τις ύβρεις που δεχόμασταν τηλεφωνικά, άρχισαν οι βανδαλισμοί. Ένιωσα ότι είχα καθήκον να προστατεύσω τα έργα προσωρινά μέχρι να καταλαγιάσει αυτό το πράγμα. Πρέπει να σας αποκαλύψω ότι ακόμα και σήμερα έχουμε κρούσματα. Πριν από μερικές ημέρες ένας παπάς κατέβασε το κάδρο με το σημείωμα που βρίσκεται στη θέση του έργου του Ντε Κορντιέ. Αυτό ξεπερνάει την παράνοια».

Φανατικοί- Τέχνη: 2- 2

Το Corpus Christi στο Χυτήριο και οι «καλοί Χριστιανοί» με τις απειλές τους

Διαμαρτυρίες έξω από το Θέατρο Χυτήριο. / Eurokinissi/Τατιάνα Μπόλαρη

Το 2012 είχαν συλληφθεί 3 ηθοποιοί της παράστασης Corpus Christi μετά από μήνυση που κατατέθηκε εναντίον τους για προσβολή στα θεία. 2 γυναίκες, δικηγόροι που είχαν δει τη γενική πρόβα της παράστασης, που η Ιερά Σύνοδος είχε χαρακτηρίσει «βλάσφημη», την είχαν καταθέσει. Τα ασφαλιστικά μέτρα απορρίφθηκαν ωστόσο η Ιερά Σύνοδος είχε ήδη προτρέψει τον «λαό να το αποδοκιμάσει».

Περίπου στις 16.30 την ημέρα της πρεμιέρας της παράστασης, διμοιρίες των ΜΑΤ εμφανίστηκαν έξω από το θέατρο Χυτήριο. Στις 17.30 το απόγευμα κόσμος άρχισε να συγκεντρώνεται έξω από το θέατρο. Ελληνικές σημαίες, σταυροί, εκκλησιαστικοί ύμνοι αλλά και ο εθνικός ύμνος. «Θα σας κάψουμε ζωντανούς», «Θα γκρεμίσουμε το άντρο της ακολασίας» ήταν κάποια από τα συνθήματα- ευθείες απειλές. Φανατικοί, ακροδεξιοί, Χρυσαυγίτες, συγκεντρώνονταν κάθε μέρα στο Χυτήριο και μετά από 3 εβδομάδες η παράσταση κατέβηκε οριστικά.

«Τέτοιες εκδηλώσεις βίας σαν αυτές που εκτυλίχθηκαν μπροστά στην πόρτα του θεάτρου μας στις 11/10, δεν έλαβαν χώρα σε κανένα μέρος του κόσμου, όπου κι αν παίχτηκε το Corpus Christi… παρά μόνο… από φανατικούς Μουσουλμάνους (!) που θεώρησαν ότι έπρεπε να εκδώσουν διάταγμα θανάτου για τον συγγραφέα.

Ευχαριστούμε όσους μας στήριξαν στην προσπάθειά μας για την ελευθερία της τέχνης και τη μη φίμωση του θεατρικού λόγου. Όμως εμείς δεν κάνουμε θέατρο για να υποκαταστήσουμε τους θεσμούς.. Δεν λιποψυχούμε και θα δώσουμε τον αγώνα όπου και αν χρειαστεί. Ας προβληματιστούμε όμως, για το Κράτος που παρακολουθεί μουδιασμένο τις δυνάμεις του σκοταδισμού να ασχημονούν.

[…] Με τη σκέψη στο κοινό μας που σεβόμαστε, προσπαθήσαμε να παίξουμε την παράσταση επί 3 εβδομάδες. Δεν στάθηκε δυνατόν, γιατί δεν μας το επέτρεψαν. Και φυσικά δεν είναι λύση να συνεχίζουμε σα να μη συμβαίνει τίποτα… Γιατί αυτό που συνέβη είναι υπαρκτό, εφιαλτικό και μεγάλη ντροπή», έγραφαν οι συντελεστές τον Οκτώβριο του 2012 ανακοινώνοντας το τέλος του Corpus Christi.

Φανατικοί- Τέχνη: 3- 2

Η Ώρα του Διαβόλου στη Θεσσαλονίκη έφερε την ώρα των διαμαρτυριών

Ο Γιώργος Χρανιώτης και η Ευγενία Σαμαρά πρωταγωνίστησαν το 2017 στην παράσταση Η Ώρα του Διαβόλου, που παρουσιάστηκε στη Θεσσαλονίκη και στο κινηματοθέατρο Αριστοτέλειον. Εκείνος έκανε τον Διάβολο κι εκείνη τη Μαρία που «ορκίζονται» στον έρωτα, το πάθος και την αμφισβήτηση κάθε νόμου.

Η παράσταση βασιζόταν στο ομώνυμο κείμενο του Φερνάντο Πεσσόα. Έξω από το θέατρο θα έβλεπες τότε μαύρες σημαίες, σταυρούς, εξοργισμένους ανθρώπους που φώναζαν συνθήματα και γιούχαραν όσους ήθελαν να δουν την παράσταση. Παπάδες μαζί με ακροδεξιούς φώναζαν «Ορθοδοξία ή θάνατος» όπως διαβάζει κανείς σε δημοσιεύματα εκείνης της εποχής.

Οι διαμαρτυρόμενοι δήλωναν μέλη της οργάνωσης «Ιερός Λόχος» και κάθε βράδυ βρίσκονταν έξω από το θέατρο, όπου υπήρχε και αστυνομική παρουσία. Μάλιστα είχαν σημειωθεί και επεισόδια. Το κοινό της πόλης συνέχισε να πηγαίνει θέατρο και η παράσταση συνέχισε να ανεβαίνει στο Αριστοτέλειον.

Φανατικοί- Τέχνη: 3- 3

Ένα γλυπτό στο Φάληρο που του «έκοψαν» τα φτερά

Ο Phylax, το γλυπτό του Κώστα Γεωργίου, τοποθετήθηκε κόκκινο και με απλωμένα τα φτερά του στις 5 Δεκεμβρίου 2018 στην είσοδο του Παλαιού Φαλήρου. Το γλυπτό συμβόλιζε τον Τάλω, τον μυθικό ανθρωπόμορφο φύλακα από χαλκό που προστάτευε την Κρήτη κατά τη μυθολογία. Μερίδα πολιτών, από τον χώρο της Ορθοδοξίας και της ακροδεξιάς ξεκίνησαν τις διαμαρτυρίες. Η Ελεύθερη Ώρα ξεκίνησε να γράφει άρθρα κατά του αγάλματος και άνοιξε μία αδιανόητη συζήτηση περί μαύρης μαγείας, σατανισμού και «τι μας κρύβουν;». Παλαιοημερολογίτες παπάδες έραιναν με αγιασμό το άγαλμα για να εξαγνιστεί και ο τότε βουλευτής της εγκληματικής οργάνωσης Χρυσή Αυγή, Ηλίας Παναγιώταρος μιλούσε για σατανιστικό άγαλμα.

Στα τέλη Δεκεμβρίου πέταξαν στον Phylax λευκή μπογιά. Τον Ιανουάριο τον έριξαν από το βάθρο του και έσπασαν τα φτερά του.

Το σημείο όπου έριξαν τον Phylax. / Eurokinissi/Γιάννης Παναγόπουλος

«Ο Phylax δε θα ξαναστηθεί στο Φάληρο αν δε βρεθούν πρώτα οι ακροδεξιοί που το ρίξανε», δήλωνε στη Lifo ο δήμαρχος Παλαιού Φαλήρου, Διονύσης Χατζιδάκης. Το άγαλμα εκτέθηκε τον Σεπτέμβριο του 2022 στην έκθεση Enigma 2, στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Τα φτερά του παρέμεναν σπασμένα.

Φανατικοί- Τέχνη: 4- 3