Αν είσαι γυναίκα και σκέφτεσαι να αφήσεις τη δουλειά σου για την οικογένεια, κάνε ό,τι έκανα εγώ

Κι όμως, τόσες και τόσες διακηρύξεις προσωπικής ανεξαρτησίας, τόσα αμέτρητα, βαθιά κι επίμονα κατηγορώ στην πατριαρχία κι είναι να αναρωτιέσαι πώς είναι δυνατόν αυτή η άτιμη σκέψη «ρε μήπως σήμερα- αύριο να τα παρατήσω όλα και να πάω σπίτι μου, στο παιδάκι μου, να κάνω κι ένα δεύτερο και βλέπουμε τι θα γίνει, ένας μισθός; ένας μισθός, θα τα “βολέψουμε”, θα γράφω και κάτι πού και πού, για έξτρα» να πηγαίνει και να έρχεται με τόσο πείσμα στο μυαλό μου;

Σύμφωνα με τον απαράβατο προσωπικό μου κανόνα, όταν ένα δίλημμα κάνει την εμφάνισή του με στόχο να κάνει το μυαλό σου πουρέ, εμπιστεύσου εκείνο το πρώτο καθοριστικό σημάδι. Οχι, δεν εμφανίστηκε τυχαία, ήρθε για να σε βγάλει από τη ζαλιστική δίνη των δεύτερων σκέψεων. Έτσι έγινε και εδώ.

Δεν θα σταματήσω να δουλεύω, θα επιμείνω μέχρι τελικής πτώσης στο σκληρό δίπτυχο εργαζόμενη μητέρα για τρισεκατομμύρια μικρούς και μεγάλους λόγους. Και για να ξεχωρίσω έναν, θέλω να πάρω μια σύνταξη της προκοπής.

Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Ισότητας Αμοιβών («γιορτάζεται» με προβληματισμό κάθε 18η μέρα του Σεπτέμβρη) ήρθαν στα χέρια μου μερικά πολύ ενδιαφέροντα δεδομένα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει στείλει η ΕΛΣΤΑΤ στην Eurostat το έμφυλο μισθολογικό χάσμα στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει διαμορφωθεί ως εξής: 15% για το 2010, 12,5% για το 2014 και 10,4% για το 2018 (η μελέτη επαναλαμβάνεται κάθε 4 χρόνια. Τα δεδομένα για το 2021 θα είναι διαθέσιμα άμεσα). Αλλά ας μην βιαστούμε να συμπεράνουμε ότι η ψαλίδα ανάμεσα στους μισθούς ανδρών και γυναικών τείνει να κλείσει οριστικά. Καμία ευκαιρία για γιορτή. Το ακριβώς αντίθετο θα έλεγα.

Ο λόγος που το ποσοστό του μισθολογικού χάσματος (wage gap) εμφανίζει μείωση είναι άλλος: «Η τάση μείωσης του χάσματος παρατηρείται στην πλειονότητα των χωρών της ΕΕ. Ωστόσο, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, αυτό δεν συνιστά αποτέλεσμα εφαρμοσμένων πολιτικών ισότητας των μισθών ανδρών και γυναικών, αλλά απόρροια των πολιτικών λιτότητας που εφαρμόστηκαν για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης και οδήγησαν σε επιδείνωση της κατάστασης των ανδρών», αναφέρει η συγκεκριμένη μελέτη.

Οι γυναίκες πληρώνονται λιγότερο και συνταξιοδοτούνται λιγότερο (ή και καθόλου)

Ομοίως με το «πλάι στον βασιλικό ποτίζεται και η γλάστρα», δίπλα στο μισθολογικό χάσμα ανδριεύουν και θεριεύουν κι άλλα gaps, όπως το χρηματοδοτικό και το συνταξιοδοτικό.

Oι νεοφυείς επιχειρήσεις με τουλάχιστον μία γυναίκα στην ιδρυτική τους ομάδα έχουν αντλήσει μόλις το 6% της συνολικής χρηματοδότησης που έχει διοχετευτεί στο ελληνικό start-up οικοσύστημα, ενώ το 62% των γυναικών χρηματοδοτούν οι ίδιες το επιχειρηματικό τους ξεκίνημα σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έρευνα του Women on Top. «Το έμφυλο χρηματοδοτικό χάσμα αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο, παρότι απαντά με διαφορετική ένταση σε κάθε οικονομία. Στην Ελλάδα τα σχετικά στοιχεία παραμένουν ελλιπή και σποραδικά, ωστόσο γνωρίζουμε πλέον ότι η πλειοψηφία των γυναικών χρηματοδοτούν οι ίδιες την επιχείρησή τους στο ξεκίνημά της και χρησιμοποιούν τον δανεισμό σε ποσοστό πολύ χαμηλότερο από τους άνδρες» αναφέρει η έκθεση.

Η Ελλάδα καταλαμβάνει μία από τις πρώτες θέσεις μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν στο Παγκόσμιο Παρατηρητήριο Επιχειρηματικότητας (Global Entrepreneurship Monitor – GEM), όσον αφορά τη γυναικεία επιχειρηματικότητα ανάγκης, γεγονός που οφείλεται πιθανόν στα υψηλά ποσοστά ανεργίας στις γυναίκες και στη δυσκολία εύρεσης εξαρτημένης εργασίας.

Το βασικό κίνητρο για την γυναικεία επιχειρηματικότητα, σύμφωνα με το 37,4% των γυναικών επιχειρηματιών στην Ελλάδα, δεν είναι η βαθιά επιθυμία ή η φιλοδοξία, αλλά η ανάγκη.

Όταν οι γυναίκες επιχειρούν, ο κόσμος γίνεται πλουσιότερος

Αυτό σημαίνει πως σε μεγάλο βαθμό οι γυναίκες επιδιώκουν να κάνουν κάτι δικό τους γιατί δεν έχουν άλλη επιλογή. Κάπως εξηγείται και ο λόγος που μόλις το 25,1% των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα διοικείται κατά πλειοψηφία από γυναίκες (οι 9.468 σε σύνολο 37.750 κατά την ICAP. Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών είναι πολύ μικρές ή μικρές επιχειρήσεις.

Η γυναικεία επιχειρηματικότητα αφορά κατά κύριο λόγο τις χαμηλότερες βαθμίδες του επιχειρείν. Και είναι να τρελαίνεσαι που συμβαίνει αυτό από τη στιγμή που επιβεβαιωμένα, τα πιθανά μέτρα αντιμετώπισης του χάσματος δεν θα έριχναν μια γενική και αόριστη γροθιά στην έμφυλη ανισότητα, αλλά θα ήταν η λύση για κάτι πολύ πιο συγκεκριμένο. Τα μέτρα αυτά μπορούν να αυξήσουν κατά 26% το ετήσιο παγκόσμιο ΑΕΠ, κατά 15% τη συνολική απόδοση των επιχειρήσεων και κατά 5,9 τρισεκατομμύρια δολάρια τη χρηματιστηριακή τους αξία, καθώς θα προσθέσουν 160 τρισεκατομμύρια δολάρια σε επιπλέον ανθρώπινο κεφάλαιο στη διεθνή οικονομία.

Οι μελέτες δεν σταματούν να επαναλαμβάνουν τη διαπίστωση πως οι οικονομίες που χαρακτηρίζονται από υψηλά επίπεδα γυναικείας επιχειρηματικής δραστηριότητας είναι πιο ανθεκτικές στις οικονομικές κρίσεις. Τι άλλο πρέπει να ειπωθεί πια για να δοθεί προτεραιότητα στην ισότιμη συμμετοχή και εκπροσώπηση των γυναικών στην οικονομική ζωή της χώρας;

Δεν θα πάρεις σύνταξη ποτέ

Δεν είναι απειλή, είναι η απόδοση της υπόθεσης «τι θα γίνει αν σταματήσουμε να δουλεύουμε πριν την ώρα μας». Το συνταξιοδοτικό χάσμα (pension gap) στην Ελλάδα ανέρχεται σε 28,4%. Όπερ εστί μεθερμηνευόμενον, οι γυναίκες παίρνουν κατά μέσο όρο 28,4% χαμηλότερη σύνταξη απ’ ό,τι οι άντρες (και) λόγω επιλογών κατά τη διάρκεια της εργασιακής τους ζωής και κυρίως αυτών που αφορούν την απουσία από την εργασία τους ή την αποδοχή θέσεων μερικής απασχόλησης ή μαύρης εργασίας. Ο λόγος; ό,τι έλεγα παραπάνω, η ανάληψη του βάρους ανατροφής των παιδιών και των ηλικιωμένων μελών της οικογένειας. Φταίνε τα στερεότυπα που μας μεγάλωσαν και υπαγορεύουν πως, αν κάποιος πρέπει να μείνει σπίτι, αυτή είναι η γυναίκα, είτε γιατί πληρώνεται λιγότερο είτε απλά επειδή είναι γυναίκα.

Όσο λοιπόν οι γυναίκες πληρωνόμαστε λιγότερο ή φλερτάρουμε με την ιδέα να εγκαταλείψουμε τη δουλειά μας, χωρίς να το θέλουμε πραγματικά και χωρίς ένα εξασφαλισμένο μέλλον από εμάς τις ίδιες, τόσο η ανισότητα θα βγάζει κλαδιά και ρίζες.

Μεγάλο ρόλο στις επιλογές σταδιοδρομίας των γυναικών παίζει η έλλειψη ενημέρωσης για τις επιπτώσεις που θα έχουν αυτές στη σύνταξη τους. Ένα πολύ καλό εργαλείο για να το δεις αυτό και να νιώσεις ανάλογα είναι να υπολογίσεις μόνη σου τη σύνταξη.

Αυτό έκανα κι εγώ και σε προτρέπω να κάνεις το ίδιο. Στην περίπτωση που αμφιταλαντεύεσαι, θα σου δώσει ένα γερό χαστούκι να συνέλθεις.

Και κάπως έτσι εφτασα στο Πρόγραμμα «ΠΗΓΑΣΟΣ: Αντιμετωπίζοντας το έμφυλο συνταξιοδοτικό χάσμα στην Ελλάδα», ένα ενεργό project του ΚΕΘΙ (Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας) εξετάζει πολύπλευρα το ζήτημα του έμφυλου συνταξιοδοτικού χάσματος, μέσα από την ανάλυση όλων των διαστάσεών του και την εκτίμηση των επιπτώσεών του στις συνθήκες ζωής των συνταξιούχων γυναικών. Στο πλαίσιο της πληροφόρησης, σου δίνει τη δυνατότητα να υπολογίσεις τη σύνταξή σου, με βάση τα έτη απασχόλησης, το κατά μέσο όρο εισόδημα και την ηλικία συνταξιοδότησης. Αυτό που κάνει είναι να σε προτρέψει να σκεφτείς τις αποφάσεις του παρόντος με βάση το μέλλον σου.

Κάτω από τον υπολογισμό σύνταξης υπάρχει το αυτή η επισήμανση: «Εάν θεωρείτε ότι το εκτιμώμενο ποσό της ανταποδοτικής σας σύνταξης είναι χαμηλό (σ.σ πράγματι το θεώρησα), αυτό δύναται να οφείλεται α) στο γεγονός ότι ο μέσος όρος των μεικτών αποδοχών σας από την 1/1/2002 έως σήμερα είναι χαμηλός, ή/και β) στο γεγονός ότι τα έτη ασφάλισής σας είναι λίγα, οδηγώντας σε χαμηλό αθροιστικό κατ’ έτος ποσοστό αναπλήρωσης. Σημειώνεται ότι η μερική ή η περιστασιακή απασχόληση επηρεάζει το ποσό της ανταποδοτικής σύνταξης τόσο ως προς τις συντάξιμες αποδοχές όσο και ως προς τα έτη ασφάλισης. Προκειμένου να βελτιώσετε το ποσό της ανταποδοτικής σας σύνταξης θα πρέπει να παραμείνετε στην εργασία σας προκειμένου να αυξήσετε τα έτη ασφάλισής σας και κατ’ επέκταση να αυξήσετε το αθροιστικό κατ’ έτος ποσοστό αναπλήρωσης σύνταξης. Εάν αυτό δεν είναι εφικτό, μπορείτε να προχωρήσετε στην εξαγορά πλασματικών χρόνων ασφάλισης».

Καμία επιλογή δεν είναι εύκολη. Όλες έχουν το τίμημά τους. Ο συνδυασμός καριέρας και μητρότητας έχει προκλήσεις, όπως κάθε τι ζωντανό, απαιτητικό και ουσιαστικό. Και στιγμές με το παιδί σου χάνεις και η κούραση είναι αδυσόπητη και η αίσθηση ότι δεν κάνεις τίποτα σωστά είναι αυτή που επικρατεί συχνά. Αλλά αυτό ισχύει για κάθε γονιό. Κι αν δεν ισχύει – για κάθε γονιό, για τη μάνα και τον πατέρα εξίσου-, πρέπει να ισχύσει. Ίσως αυτό να είναι μια πρώτη καλη λύση.