Είσαι επιφανειακή, υπάκουη, κατίνα; Είσαι στη μόδα

Φέτος στην τηλεόραση φαίνεται πώς είναι η χρονιά της μόδας, ακόμα κι αν αυτό δεν μεταφράζεται απαραίτητα σε νούμερα τηλεθέασης. Μας απασχολεί το τι συμβαίνει στο σπίτι του Next Top Model, η «τριάδα» που κουτσομπολεύει τις συμπαίκτριές της, τα κλάματα στο πλατό του My Style Rocks και αν θα προλάβουν να ψωνίσουν οι παίκτριες του Shopping Star.

Χαρωπή και στιλάτη

Στο Shopping Star  οι διαγωνιζόμενες κάνουν επίκεντρο και σκοπό της ζωής τους το ατέλειωτο shopping με ένα συγκεκριμένο budget. Να αποδείξουν ότι είναι οικονόμες και στιλάτες ταυτόχρονα. Κάπου εδώ μάλλον θυμάσαι τα 50’s στην Αμερική όπου οι pin up νοικοκυρές έκαναν κουμάντο στα οικονομικά του νοικοκυριού και προλάβαιναν να φτιάξουν κι ένα φορεματάκι για να εντυπωσιάσουν το σύζυγο όταν επιστρέψει. Όχι άδικα. Η στερεοτυπική σύνδεση της γυναίκας με τα λούσα, τον υπερκαταναλωτισμό, την εμμονή με την εμφάνισή της και την εντελώς επιφανειακή ενασχόληση με την ζωή ξεκινά κάπως έτσι και όπως βλέπεις συνεχίζεται μέχρι σήμερα στη μικρή μας οθόνη.

Τα θέματα της εβδομάδας που καθορίζουν τις εμφανίσεις των παικτριών ενδεικτικά μέσα στις δύο σεζόν προβολής του Shopping Star: «Τονίστε το μπούστο, την πλάτη ή τους ώμους σας», «Καλεσμένη σε μουσικά βραβεία», «Καλεσμένη σε γάμο σε κτήμα», «Αδερφή του γαμπρού», «Κομψή νονά», «Σέξι με ντεκολτέ», «Σύζυγος πρωθυπουργού» (Προς θεού, όχι πρωθυπουργοί οι ίδιες, μόνο σύζυγοι), «Γνωριμία με τα πεθερικά» και άλλα τέτοια.

Σε όλο αυτό το διάστημα μόνο ένα θέμα αφορούσε μια γυναίκα σε μια άλλη έκφανση της καθημερινότητας πέρα από τις κοσμικές ή κοινωνικές περιστάσεις στις οποίες οφείλει κι είναι χρέος της να εντυπωσιάσει γιατί αυτό ορίζει την επιτυχία της. Το «Συνέντευξη για δουλειά» ήταν το μόνο που έβαζε τη γυναίκα σε έναν διαφορετικό ρόλο.

Τουλάχιστον το Shopping Star δεν ακολουθεί το παράδειγμα της «σκληρής αγάπης» από την κριτική επιτροπή που εφαρμόζουν τα άλλα δύο προγράμματα. Ίσως επειδή οι παίκτριες δεν μένουν για καιρό στις οθόνες μας, ίσως επειδή δεν ψωνίζουν παρέα με τη Βίκυ Καγιά η οποία τις παρακολουθεί από μακριά, ίσως επειδή είναι άλλο το concept, πάντως η fashion expert της εκπομπής αποφεύγει να τις προσβάλει και συνήθως έχει μια καλή κουβέντα να πει για την κάθε μία.

Σκληρή αγάπη

Στο My Style Rocks και στο Greece’s Next Top Model, εκτός από την σύνδεση και πάλι της γυναίκας με την εμφάνιση ως επίκεντρο της ύπαρξής τους, έχει υιοθετηθεί μια προσέγγιση στον τρόπο που τους απευθύνονται οι κριτές που θα μπορούσε να χωρέσει σε μία και μόνο φράση: «Κάντε τα κορίτσια να κλάψουν». Τα κορίτσια εξάλλου κλαίνε εύκολα, έτσι δεν είναι;

«Έτσι δεν πας σε καμιά συναυλία! Δεν είσαι ωραία για συναυλία! Να πας αλλού. Ο κόσμος σας βλέπει από το σπίτι και έχει απαιτήσεις», είχε πει πριν από κάποιες εκπομπές ο Στέλλιος Κουδουνάρης σε παίκτρια του My Style Rocks για το concept και την εμφάνιση που παρουσίασε. «Επειδή πίσω μιλάτε συνέχεια, επειδή εδώ συνεχώς αντιμετωπίζετε εμάς σαν να μην έχουμε δίκιο, δεν είναι σωστόλ.  Ούτε ροκ είσαι, για πουθενά δεν είσαι! Καθρέφτη είδες; Είναι ντροπή» συμπλήρωνε εξοργισμένος ο Δημήτρης Αργυρόπουλος. «Κοίτα πώς είναι το παλτό; Αίσχος. Δεν σέβεσαι τον εαυτό σου για να βγαίνεις τόσο τσαλακωμένη» είχε πει σε άλλη παίκτρια ο σχεδιαστής. Σε άλλη περίσταση η Μπέτυ Μαγγίρα είχε ξεσπάσει λέγοντας σε παίκτρια: «Γενικά πρέπει να το αφήσεις γιατί το καβαλέτο, ο ζωγράφος το έχει στο εργαστήριο, δεν το κουβαλάει στα εγκαίνια της έκθεσης ζωγραφικής. Πες μου… Που δεν ήξερες ούτε πως λέγεται. Τεμπελιάζετε κορίτσια» και συμπλήρωνε λίγο αργότερα: «Ωρες ώρες τρελαίομαι μαζί σας. Εγώ έχω θυμώσει αλήθεια το λέω […] Και αυτό το κλάψιμο, δεν προλαβαίνω, είμαι κουρασμένη, δεν θέλω να το ξανακούσω πραγματικά. Γιατί κι εγώ όταν δεν είμαι εδώ έχω, πάω στο θέατρο και κάνω πρόβα κι έχω και δύο παιδιά».

Στο GNTM δε η σκληρότητα των κριτών έχει περάσει σε άλλο επίπεδο και αγγίζει τα όρια του bullying. Τρανταχτά παραδείγματα η art director του παιχνιδιού Ζενεβιέβ με τις ατάκες όπως «Πολύ κουνάς την περιφέρειά σου αγάπη», και «Αγάπη, αυτά τα παπούτσια μόνο αν θα μας πίστα να ρίξεις γαρύφαλλο. Δεν καταλαβαίνω τι παπούτσι είναι αυτό! Προτιμούσα να σας δω ξυπόλητες» , η μέντορας των μοντέλων Έλενα Χριστοπούλου με ατάκες όπως «Δεν υπάρχει λήψη εδώ. Είσαι σαν πνιγμένη» και με αποκορύφωμα την κριτική επιτροπή με τα «φαρμακερά» της σχόλια.

«Μαριάννα θέλεις να είσαι εδώ; Εγώ δεν το έχω δει ακόμα. Σε αυτή την φωτογραφία έχεις πιάσει πάτο κυριολεκτικά» είπε ο Δημήτρης Σκουλός σε μία από τις υποψήφιες, ενώ η Βίκυ Καγιά έδωσε το δικό της «ρεσιτάλ» κριτικής: «Δεν είμαστε εδώ για να σας πούμε μπράβο που βουτήξατε. Έχεις δώσει μια εικόνα λες και είσαι υπερηχογράφημα», με την διαγωνιζόμενη απέναντί της να γελάει και τον Δημήτρη Σκουλό να επεμβαίνει αυστηρά: «Γιατί γελάς;».

Η Βίκυ Καγιά στο ίδιο επεισόδιο επικρίθηκε έντονα –και απάντησε κάνοντας τα όλα χειρότερα– για τον τρόπο που μίλησε και στην Σοφία Αργυριάδου η οποία έπαθε κρίση πανικού στην δοκιμασία της αποχώρησης και τελικά αναγκάστηκε να βγει από το παιχνίδι. «Δεν ήθελες να κάνεις την υπέρβαση» της είπε η Βίκυ Καγιά.

Και κάπως έτσι ενισχύθηκε στην Prime Time ζώνη της ελληνικής τηλεόρασης ο μύθος που θέλει οποιοδήποτε ψυχικό τραύμα και διαταραχή να ξεπερνιέται απλά με θέληση.

Χαρακτηρισμοί πάνε και έρχονται γενικά στο GNTM, όπως «άφωνη», «άψυχη», «αδιάφορη», «μη συμπαθητική», «μη όμορφη» όπως και η φράση «δεν κάνεις» για φωτογραφίσεις, για μόδα, για μόντελινγκ, για να υπάρχεις για οτιδήποτε.  Εκτός κι αν ακούς, δέχεσαι και επικροτείς δακρύζοντας αυτά που σου λένε οι ειδικοί της μόδας. Ψάχνουν την προσωπικότητα να επιβραβεύσουν, αλλά η ιδανική προσωπικότητα όπως φαίνεται είναι η απολύτως πειθήνια.

Ουρλιαχτά, κουτσομπολιά και η γυναίκα του μέλλοντος

Η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων βλέποντας όλα όσα βλέπουμε όλοι, προχώρησε σε μία καταγγελία στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης για τα εν λόγω παιχνίδια. «Επιτροπές σοφών και έμπειρων με πολύ καλές προθέσεις κρίνουν μετά από περισυλλογή τον τρόπο που οι γυναίκες ντύνονται, στέκονται, περπατούν, ποζάρουν. Τα σώματά τους κατατέμνονται σε μέρη, κάποια από τα οποία πληρούν τους όρους των κριτών, ενώ κάποια άλλα όχι. Η ασάφεια των κριτηρίων είναι εμφανής από τις διαφωνίες και διασκέψεις τους, πολλές από τις οποίες αναπαράγονται στα μέσα και προκαλούν περαιτέρω συζήτηση σχετικά με το εάν το τάδε μέρος της γυναίκας, το δείνα τακούνι, η σκιά στο μάτι, η προφορά, η συμπεριφορά της, η υπερβολική ανδροπρέπεια ή θηλυκότητα που εκπέμπει δικαιολογεί ή όχι την εξέλιξή της στον κόσμο της μόδας. Το φαινόμενο αυτό θα αποτελούσε έκπληξη σε μία άλλη κοινωνία. Στη δική μας, ωστόσο, αποτελεί μια απλή αντανάκλαση της αντικειμενοποίησης των γυναικών και της αναπαραγωγής του ρόλου τους ως αντικείμενα πόθου, που οφείλουν να υπακούουν σε συγκεκριμένους κανόνες, πάντοτε ασαφείς και αντικρουόμενους, ώστε να υπάρχει περιθώριο κριτικής. Δεν είναι λοιπόν οι συγκεκριμένες εκπομπές σεξιστικές, ούτε αφορούν τα σχόλια μόνο υποψήφια μοντέλα. Απλώς συνθέτουν και παρουσιάζουν συμπυκνωμένη τη σεξιστική κριτική ως προς το μέρος και το σύνολο που δέχονται οι γυναίκες σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ζωής. Αυτή που δέχεται η εργαζόμενη, νοικοκυρά, πολιτικός, φουρνάρισσα, σε κάθε ηλικία που «δεν ντύνεται ανάλογα με το σώμα της», «γελάει πιο πολύ από ό,τι πρέπει», «αντιμιλάει» ή «είναι ντροπαλή», θέλει ή δεν θέλει πολύ να πετύχει, είναι μικρή ή μεγάλη για να γίνει μητέρα» αναφέρει μεταξύ άλλων η καταγγελία.

Εκτός όμως από την ώρα της κριτικής ο χρόνος που δίνεται στις παίκτριες τόσο στο My Style Rocks όσο και στο GNTM καλύπτεται σχεδόν αποκλειστικά με κόντρες και έριδες μεταξύ τους, σχόλια και απαντήσεις που έχουν να κάνουν με το πώς νιώθουν και το πώς τις κάνουν οι άλλοι να αισθάνονται. Γυναίκες απόλυτα απορροφημένες στον εαυτό τους, γυναίκες που ζηλεύουν άλλες γυναίκες, γυναίκες που κλέβουν η μία την ιδέα της άλλης και σαμποτάρουν τις συμπαίκτριες τους μπροστά στην κριτική επιτροπή όπως κατά τη Μαρία Λέκα του My Style Rocks έκανε η Έφη Αναστασοπούλου, γυναίκες που κάνουν πηγαδάκια, γελούν εις βάρος των άλλων και ακόμα και μπροστά τους τις ειρωνεύονται, όπως κάνουν σύμφωνα με τις συμπαίκτριές τους η Μικαέλα Φωτιάδη, η Εύη Ιωαννίδη και η Μέγκι Ndrio στο GNTM.

Σίγουρα θα υπάρχουν και άλλα πράγματα σε αυτά τα παιχνίδια. Σίγουρα θα υπάρχουν και στιγμές αλληλεγγύης μεταξύ των κοριτσιών, ευχάριστες, γελαστές. Το θέμα είναι ότι τα τηλεοπτικά προϊόντα που είναι αποκλειστικά αφιερωμένα στις γυναίκες θέλουν να δείξουν την πτυχή των γυναικών που όλες παλεύουμε να μην χαρακτηρίζει το σύνολο του φύλου μας. Μία πτυχή που οι άλλοι περιμένουν να δουν από εμάς. Μία πτυχή που μόνο ντροπή προκαλεί σε όσες από εμάς πιστεύουμε στη γυναικεία δύναμη εν τη ενώση. Γιατί; «Αυτό θέλει ο κόσμος» είναι η συνήθης απάντηση. Κρίμα που οι τηλεθεάσεις δεν συμφωνούν με αυτό.

To GNTM και το My Style Rocks δεν κατακτούν την πρωτιά στις ζώνες τους, μάλιστα η τελευταία εκπομπή του πρώτου που περιείχε και την πρώτη αποχώρηση έπιασε μόλις 14,5 % στο γενικό σύνολο. Το Shopping Star είναι βασιλιάς της δικής του ζώνης αλλά παρά τα λάθη του ακολουθεί τουλάχιστον το δρόμο της ευγένειας.

Μήπως λοιπόν είναι καιρός να αφήσουμε στην άκρη το πρόσχημα του κόσμου και του τι θέλει αυτός να δει και να αρχίσουμε να βλέπουμε ποια προγράμματα επιβραβεύει; Τα προγράμματα που αν μη τι άλλο επενδύουν στην ευγένεια, όπως το The  Voice of Greece. Προγράμματα που αναδεικνύουν αληθινό ταλέντο, κι όχι την απλή επιφανειακή κουκλίστικη ομορφιά, τα ουρλιαχτά ενθουσιασμού κοριτσιών που διαλέγουν απλά δωμάτιο, τις μπηχτές και τα χορωδιακά καλημέρα και καλησπέρα σε κάθε τύπου ειδικούς.

Μήπως λοιπόν να αρχίσουμε να δείχνουμε τις γυναίκες όπως θα έπρεπε να είναι στην τηλεόραση; Αν όχι για τους ενήλικους τηλεθεατές τότε για τους μικρούς. Εκείνους που βλέπουν στα εκατοστά της οθόνης τους τα μελλοντικά τους πρότυπα, τις μελλοντικές τους αξίες και τις μελλοντικές τους ενήλικες συμπεριφορές. Ας αναρωτηθούμε πώς θέλουμε τις γυναίκες του μέλλοντος. Επιφανειακές, υπάκουες κατίνες; Αν ναι, καλά πάμε. Ας συνεχίσουμε.

Κεντρική φωτογραφία: Instagram/grmystylerocks