Ερώτηση κρίσεως στο σχολείο του παιδιού σας: “Μπαίνει στην τάξη μια τρανς φιλόλογος. Πώς αντιδράτε;”

Όσο κι αν μεγαλώσαμε, ωριμάσαμε και πήγαμε μπροστά- υποτίθεται- υπογράφοντας σύμφωνα συμβίωσης και δηλώνοντας «προοδευτικοί άνθρωποι» εκείνες  οι ιστορίες μπόρεσαν κι έμειναν ίδιες. Ανεξίτηλα ομοφοβικές, απαράλλαχτα προκατειλημμένες, αποστασιοποιημένα ειπωμένες σαν παραμυθάκια κι ας έχουν για ήρωές τους παιδιά που σπρώχτηκαν στο περιθώριο. Λες και δε θίγουν ανθρώπινες ζωές, λες και δεν περιγράφουν το σκηνικό της κόλασης που στήνει η ίδια η κοινωνία για εκείνα μέσα στο ίδιο τους το σχολείο. Ένα εκπαιδευτικό σύστημα, τυπικά ανίκανο κι αδύναμο να στηρίξει, να  συμπεριλάβει και να κατανοήσει οτιδήποτε διαφορετικό, μπας και δε βγουν με απολυτήριο/βαθμό ένα εκατομμύρια τραύματα και ψυχολογικά.

Θύτες και θύματα παιδιά δασκαλεμένα από τη ρίζα τους με λάθος διδαχές μέχρι και σήμερα

«Είναι ζήτημα παιδείας», το πόρισμα για το καθετί στραβό κι αμφιλεγόμενο του είδους μας. Δεν φοράμε προφυλακτικό; δεν σεβόμαστε τους ξένους; δεν κάνουμε ανακύκλωση; δεν μας νοιάζει ο διπλανός αν ζει ή αν πεθαίνει; η παιδεία που δεν έχουμε φταίει. Πάντα ένας «άλλος» να φορτώνεται τα κρίματα, όσο πιο απρόσωπος τόσο πιο ανίκητος. Φυσικα φταίει κι η οικογένεια, αλλά «στα σωστά κράτη έχουν σωστά σχολεία, σύγχρονα, που εκπαιδεύουν τα παιδιά για να γίνουν συνειδητοποιημένοι πολίτες, δεν βιάζονται να ξεπετάξουν “παπαγάλους”, που απορροφούν τους λάθος κραδασμούς από τον οικογενειακό περίγυρο, που τα κάνουν να σκέφτονται». Αυτά δε λέμε; Αυτά δε λες;

Σε λίγες μέρες στα Γυμνάσια και τα Λύκεια της χώρας εγκαινιάζεται μια θεματική εβδομάδα, ανατρεπτική για τα δεδομένα του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, κάτω από την ομπρέλα του πλαισίου «Δημοκρατική Συνύπαρξη και Ανθρώπινα Δικαιώματα. Έχει τίτλο «Ευαισθητοποίηση μαθητριών/μαθητών σε ζητήματα Σεξουαλικού Προσανατολισμού, Ταυτότητας Φύλου, Έκφρασης Φύλου και Χαρακτηριστικών Φύλου» και ο θεματικός του άξονας, αφορά στις έμφυλες ταυτότητες. Προστίθεται ως κατηγορία στους ήδη υπάρχοντες άξονες της Θεματικής Εβδομάδας που «τρέχει»στα σχολεία τα τελευταία 3 χρόνια. Οι άξονες, πέρα από τις Έμφυλες Ταυτότητες, είναι ο Εθισμός, η Διατροφή και η Κυκλοφοριακή Αγωγή. Είναι από τις ελάχιστες φορές που δίνεται η ευκαιρία για μία οργανωμένη εκστρατεία ενημέρωσης κι αποδόμησης των έμφυλων στερεότυπων μέσα στα σχολεία. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, εισηγμένο από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, με προτεινόμενο υλικό από το Πολύχρωμο Σχολείο, μία εθελοντική μη κερδοσκοπική συλλογικότητα επιστημόνων που δημιουργήθηκε το φθινόπωρο του 2009 με αρχική ονομασία «Ομοφοβία και Τρανσφοβία στην Εκπαίδευση». Τα άτομα που συμμετέχουν στην ομάδα προέρχονται από το χώρο της εκπαίδευσης, της ψυχικής υγείας και των κοινωνικών επιστημών. Μεταξύ αυτών, η εκπαιδευτικός και υπεύθυνη τομέα του Πολύχρωμου Σχολείου, Έλενα Σκαρπίδου, με τη οποία ήρθαμε σε επαφή για να μάθουμε λίγα πράγματα παραπάνω σχετικά με το πρόγραμμα.

Το πρόγραμμα έχει σκοπό να ενημερώσει σωστά γύρω από την εναλλακτική σεξουαλικότητα και να ανοίξει τον διάλογο στα σχολεία με στόχο την άρση των ταμπού που σχετίζονται με το φύλο, αλλά και την εξοικείωση με την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα (λεσβίες, ομοφυλόφιλοι, αμφισεξουαλικοί, trans, queer, intersex)

Όπως μας ενημερώνει και η σχετική ανακοίνωση: «Οι έρευνες δείχνουν ότι οι ΛΟΑΤΚΙ+ μαθήτριες και μαθητές υφίστανται διάκριση, τρομοκρατία και παρενόχληση παντού στην Ε.Ε. και στην Ελλάδα. Η κατάσταση αυτή μετατρέπει τη ζωή των παιδιών αυτών σε εφιάλτη και δεν περιορίζεται στο σχολικό εκφοβισμό, αλλά εμφανίζεται και με απαράδεκτες μορφές κατάχρησης όπως η σεξουαλική παρενόχληση, ο βιασμός, ο εξαναγκασμός, οι απειλές, οι προσβολές, ο αποκλεισμός, η σωματική βία, η σωματική τιμωρία και η καταστροφή περιουσίας. Στο σχολείο επίσης, πολλά παιδιά που δεν είναι ΛΟΑΤΚΙ+, αλλά τα χαρακτηριστικά ή/και η έκφραση φύλου τους δεν εναρμονίζεται με τα έμφυλα στερεότυπα, υφίστανται ομοφοβικό σχολικό εκφοβισμό».

Στόχος του παρόντος υλικού είναι η ευαισθητοποίηση, ενημέρωση και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών ώστε να συμβάλουν στη διαμόρφωση ενός ασφαλούς, φιλικού και συμπεριληπτικού σχολικού πλαισίου για όλα τα παιδιά. Το υλικό απευθύνεται σε μαθητές και μαθήτριες Γυμνασίου και Λυκείου, μπορεί να χρησιμοποιηθεί με πολλούς τρόπους και σε συνδυασμό με άλλες δραστηριότητες (π.χ. που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα) και εξαρτάται από τον/την εκπαιδευτικό ποια μέρη του θα χρησιμοποιήσει, με ποια σειρά κ.λπ.

Μάλιστα, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής έχει δώσει ήδη στα σχολεία βοηθητικό υλικό για την πραγματοποίηση του προγράμματος, στο οποίο περιλαμβάνονται διάφορες μέθοδοι και τεχνικές δραστηριοτήτων. Από χάρτες δικαιωμάτων και οδηγούς, μέχρι σενάρια, παιχνίδια ρόλων, debate, δημιουργική έκφραση, κόμικς, βίντεο, μύθους και πραγματικότητες σχετικά με την εναλλακτική σεξουαλικότητα.

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα σχεδιάστηκε από τον φορέα του Πολύχρωμου Σχολείου και η αξιοποίηση του εν λόγω υλικού στη σχολική τάξη θα γίνεται από τον/την εκπαιδευτικό, με προαιρετικό χαρακτήρα, αφού όπως αναφέρεται, « Ο/η εκπαιδευτικός να αξιοποιεί το εν λόγω εκπαιδευτικό υλικό κατά την κρίση του, επιλέγοντας τις δραστηριότητες που θεωρεί κατάλληλες για τη στοχοθεσία του προγράμματος και τις ιδιαίτερες ανάγκες των μαθητών/-τριών».

Ακολουθούν 2 ενδεικτικά σενάρια για συζήτηση από εκείνα που προτείνονται προς τους καθηγητές στο Βοηθητικό Υλικό από το Πολύχρωμο Σχολείο:

«Ο Αχιλλέας είναι ένα αγόρι που βοηθάει τη μητέρα του με τις δουλειές του σπιτιού καθημερινά. Ένα πρωί, την ώρα που εσύ, ο φίλος σου ο Μιλτιάδης και ο Αχιλλέας πηγαίνατε με τα πόδια στο σχολείο, ο Μιχάλης λέει στον Αχιλλέα: «Ρε, αδελφή είσαι; Όλο γυναικείες δουλειές κάνεις!».

Ποια στερεότυπα έχουν αυτοί που απευθύνονται υποτιμητικά προς τον Αχιλλέα;

Τα παιδιά αυτά ασκούν κάποιου είδους βία;

Πώς, κατά τη γνώμη σας, ένιωσε ο Αχιλλέας; (Κατανόηση των συναισθημάτων του

άλλου, που οδηγεί στην ενσυναίσθηση.)

Πιστεύετε πως ο Αχιλλέας θα έπρεπε να είναι λιγότερο ο εαυτός τους, ώστε να είναι

αποδεκτός από όλα τα παιδιά στο σχολείο του;

Αν ήταν φίλος σας, τι θα του λέγατε;

Με ποιον τρόπο μπορώ να αντιδράσω; (Λήψη αποφάσεων για την προσφορά

βοήθειας, ανακούφισης, συμπαράστασης ή ενδυνάμωσης του άλλου.)

Τι θα λέγατε στο Μιχάλη;»

«Είναι η πρώτη μέρα της σχολικής χρονιάς και μπαίνετε στην καινούργια σας τάξη. Η πόρτα ανοίγει και βλέπετε να μπαίνει μια τρανς γυναίκα η οποία, αφού σας συστήνεται, σας λέει ότι είναι φιλόλογος και ότι φέτος θα κάνετε μαζί το μάθημα της Ιστορίας.

1. Γράψτε όσες σκέψεις πιστεύετε πως θα σας περνούσαν από το μυαλό καθώς και τα συναισθήματά σας. Προσπαθήστε να απαντήσετε με ειλικρίνεια και αυθορμητισμό.

2. Μοιραστείτε τις σημειώσεις σας με τα άλλα μέλη της ομάδας σας, συγκεντρώστε και συνθέστε τις απόψεις σας. Κάθε ομάδα ανακοινώνει τις αντιδράσεις των μελών της. Ακολουθεί συζήτηση».

 Ωστόσο, το ποιες θεματικές ενότητες από τους βασικους άξονες θα επιλεχθούν στο κάθε σχολείο κι αν τελικά η συγκεκριμένη περί σεξουαλικού προσανατολισμού θα αποτελέσει μέρος της φετινής θεματικής εβδομάδας είναι στην ευχέρεια του εκπαιδευτικού.

Και κάτι μας λέει ότι δεν θα είναι πολλοί εκείνοι που θα επιλέξουν να μιλήσουν ανοιχτά στα παιδιά για τα στερεότυπα που σχετίζονται με την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, ακόμα και αν τα σχολεία είναι γεμάτα με περιπτώσεις μαθητών που δέχονται ρατσιστικές επιθέσεις γιατί δεν είναι όσο «άντρες» ή όσο «γυναίκες» πρέπει να είναι

 Όπως επισημαίνεται, οι καθηγητές μπορούν να επιλέξουν πάνω από μία ενότητες. Η πρόβλεψη όμως, είναι δυσοίωνη. Οι πιο πολλοί ενδεχομένως να επιλέξουν μια λιγότερο αμφιλεγόμενη θεματική ενότητα και να μιλήσουν πιο εύκολα, π.χ για σωστή διατροφή ή για ζητήματα κυκλοφοριακής αγωγής για να έχουν το κεφάλι τους ήσυχο και τον μέσο θερμοκέφαλο ομοφοβικό γονιό σε καταστολή. Ωστόσο, είναι κι αυτό ένα σύγχρονο ζήτημα που πρέπει ν’ ανοίξει όχι γιατί το λέμε εμείς, αλλά οι αριθμοί. Δεν βγαίνει τίποτα καλό με το να κλείνουμε τα μάτια.Ίσα ίσα.

Ανάμεσα στα προτεινόμενα βίντεο, είναι και τα παρακάτω:

«Σχεδόν οχτώ στους δέκα γκέι ή τρανς μαθητές στην Ελλάδα έχουν αντιμετωπίσει σχολικό εκφοβισμό επειδή είναι γκέι ή τρανς» διαβάζω σ’ ένα σχετικό άρθρο του 2014. Σύμφωνα με έρευνα του 2015, η Ελλάδα ειναι μία από τις τέσσερις χώρες, μαζί με τη Λιθουανία, τη Λετονία και την Εσθονία, όπου σημειώνονται τα υψηλότερα ποσοστά σχολικού εκφοβισμού. Από τα Ελληνόπουλα που δέχονται bullying μόνο ένα στα δέκα λαμβάνει υποστήριξη και βοήθεια. Ένας στους τρεις μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχει πέσει θύμα ενδοσχολικής βίας, ενώ ένας στους δύο έχει γίνει μάρτυρας τέτοιων περιστατικών. Θυμάσαι εκείνο το αγόρι που το τράβαγαν πέρα δώθε στο προαύλιο σε κάθε διάλειμμα γιατί ήταν «γυναικωτός»; πώς μπορείς να αποκλείσεις πως αυτό το αγόρι δεν είναι ή δε θα είναι το δικό σου αγοράκι στο μέλλον; (δυστυχώς πρέπει ακόμα να ταυτιζόμαστε με το θύμα για να συνειδητοποιούμε την αδικία).

Απαραίτητη επισήμανση: Ξέρεις, αυτό που έχεις ανάμεσα στα πόδια σου δεν το επιλέγεις. Το τι θα κάνεις με δαύτο, όμως, είναι δική σου υπόθεση. Μπορεί για χρόνια να μην έχεις ιδέα τι να το κάνεις και να σε ταλαιπωρεί. Όχι αυτό καθαυτό, μα οι άλλοι, που μπλέκονται λες και τους ανήκει η ζωή σου στην τελική. Και παρόλο που δεν είναι επιλογή σου, αυτοί οι άλλοι θεωρούν ότι έχουν κάθε δικαίωμα να σε κατηγορούν γι’ αυτό, να σε δείχνουν με το δάχτυλο, γιατί ξεχωρίζεις με άβολο τρόπο, παιδάκι πράμα. Να θες να φωνάξεις «αφήστε με στην ησυχία μου», να πονάς κι ακόμα και η ίδια σου η μάνα να κάνει σα να μη βλέπει ό,τι περνάς.

Ας αντιμετωπίσουμε λοιπόν αυτή κατάντια που λέγεται ομοφοβία σαν τον πιο κακόβουλο, επικίνδυνο κι αδιόρθωτο μαθητή: με αποβολή κι αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος.