Κάννες 2018: Ο λόγος στις γυναίκες. Η κάμερα σε ποιον;

Η παραπάνω σχεδόν αγανακτισμένη δήλωση έγινε από την ηθοποιό στο κλείσιμο του 70ου κινηματογραφικού φεστιβάλ στις όχθες της Κρουαζέτ. Του πιο intellectuel απ’ όλα τα φεστιβάλ, σύμφωνα με την κοινή, σινεφιλική γνώμη. Αυτή είναι η επίσημη, η πιο γνωστή εκδοχή για τις Κάννες. Όσοι το έχουν παρακολουθήσει πιο διεξοδικά, ξέρουν όμως πως μία πλευρά του εν λόγω φεστιβάλ βρέχεται από ατόφιο σεξισμό. Σχεδόν παραδοσιακά το κόκκινο χαλί εκεί, θέλει τις γυναίκες όσο λιγότερο ντυμένες γίνεται. Κάθε χρόνο, αμέτρητες νεόκοπες στάρλετ καταφτάνουν στις Κάννες επιφορτισμένες με την αποστολή να τραβήξουν βλέμματα και φλας. Το άτυπο πρωτόκολλο του φεστιβάλ υπαγορεύει στα κορίτσια να έχουν στις βαλίτσες τους όλες εκείνες τις απαραίτητες διαφάνειες και τα ντεκολτέ που θα δώσουν στις κατά τ’ άλλα σοβαρές Κάννες το extra mile αισθησιασμού που απαιτείται σε τέτοιες περιστάσεις. Γιατί καλή η κουλτούρα, αλλά αν δεν φανεί και λίγο μπούτι να γίνει σούσουρο, πώς θα έρθουν οι χορηγοί; τα yachts; οι πλούσιοι ν’ αδειάσουν τις Veuve Clicquot στην άμμο της Cote d’ Azur;

Και του λόγου το αληθές, Bella Hadid και Κάννες 2017

AP Photo/Thibault Camus

Στο διάστημα που μεσολάβησε πολλά και περίεργα συνέβησαν. Harvey Weinstein, #TimesUp, #MeToo, Bill Cosby, καταγγελίες, αποκαλύψεις, παρενοχλήσεις. Για κάποιους τον τελευταίο χρόνο άλλαξε η κοσμογονία του κινηματογραφικού σύμπαντος. Η βιομηχανία αναθεώρησε γύρω από τη θέση των γυναικών στους κόλπους της και να κάνει τα πάντα ώστε αυτή να αναβαθμιστεί. Στα Oscars υπήρχε συμβολικό dress code, στα BAFTA το ίδιο. Πύρινοι λόγοι, γροθιές σφιχτές στο Women’s March, μη σου τα λέω, τα ξέρεις.

 Και σήμερα, ως συμβολική κίνηση, η κριτική επιτροπή του φετινού, 71ου Φεστιβάλ των Καννών έχει θηλυκό πρόσημο. Η Cate Blanchett κατέχει την θέση της Προέδρου. Δίπλα της, βρίσκονται οκτώ ηθοποιοί ,τέσσερις εκ των οποίων είναι γυναίκες. Lea Seydoux και Kristen Stewart, η σκηνοθέτης Ava DuVernay και η τραγουδίστρια και ακτιβίστρια από το Μπουρουντί, Khadja Nin, με τον Διευθυντή του Φεστιβάλ, Thierry Fremaux να δηλώνει πως τον απασχολεί πολύ η παρουσία των γυναικών στη διοργάνωσή του. Όλα αναμενόμενα στη μετά #TimesUp εποχή. Τα αντανακλαστικά δούλεψαν.

Ως πρόεδρος του φεστιβάλ σ’ αυτή την ιστορική στιγμή λοιπόν, η Cate Blanchett θα μπορούσε άνετα να αναγνώσει το δικό της φεμινιστικό μανιφέστο. Να μιλήσει για «νίκη», για «αλλαγή», να γίνει έστω και για μία εβδομάδα, η «πασιονάρια» της Κρουαζέτ, να συγκινήσει, να δείξει αγανακτισμένη. Κανένας δεν θα την κατέκρινε γι’ αυτό, έτσι κι αλλιώς είναι μια καθολικά αποδεκτή περίπτωση καλλιτέχνιδας με κύρος που σχεδόν υψώνει σαν άλλοθι για τα πάντα. Γιατί ποιος δεν εκτιμά  και δεν σέβεται την Cate Blanchett; Ωστόσο εκείνη δεν έκανε τίποτα από τα παραπάνω, ευτυχώς. Ωραία και ψύχραιμα ανέλαβε τον ρόλο του χαλασογιορτούλα.

Cate Blanchett και Denis Villeneuve

Vianney Le Caer/Invision/AP

«Οι σοβαρές αλλαγές χρειάζονται χρόνο και δουλειά και νομοθετικό πλαίσιο. Γιατί χειρίζονται πολύ μεγαλύτερα και σοβαρότερα θέματα, όπως η ισότητα μεταξύ φύλων ή φυλών, οι ίσες ευκαιρίες στον εργασιακό χώρο. Καμιά φορά τα πράγματα πρέπει να ασχημύνουν πολύ, πρέπει πραγματικά να πιάσουμε πάτο, για να αναλάβουμε δράση και να γίνουμε καλύτεροι. Βλέποντας την επετειακή φωτογραφία του φεστιβάλ με όλους τους κατόχους Χρυσού Φοίνικα και μία μόνο γυναίκα την Jane Campion ανάμεσά τους, αμέσως σκέφτηκα: μισό λεπτό παιδιά. Κάτι, κυριολεκτικά, δεν πάει καλά με αυτή τη φωτογραφία. Δεν μπορεί να έχουν αλλάξει τα πράγματα τόσο άμεσα, ούτε στις Κάννες, ούτε πουθενά, μόνο και μόνο γιατί ξεκίνησε ο διάλογος στο Χόλιγουντ. Τέτοιες κοσμογονικές αλλαγές για ισότητα και ίση μεταχείριση δεν μπορούν να συμβούν σε μία νύχτα και λόγω ενός hashtag.».

Πράγματι, η αλλαγή δεν πρέπει να εξαντληθεί σε hashtags, θεατρινίστικες κορώνες, και εύκολους συμβολισμούς που υποδηλώνουν οίκτο, αλλά ούτε εκείνοι με τη σειρά τους να κραδαίνουν και να πανηγυρίζονται σαν το οριστικό τέλος μιας πολύ λάθος εποχής που κρατάει ζωές ολόκληρες. Στο φετινό διαγωνιστικό τμήμα των Καννών συγκαταλέγονται τρεις γυναίκες σκηνοθέτιδες κι αυτό ναι, είναι πρόοδος για τα απαράδεκτο gender gap του φεστιβάλ.

Αλλά όπως επεσήμανε και η Blanchett «δεν βρέθηκαν εδώ γιατί είναι γυναίκες, αλλά για την ποιότητα της δουλειάς τους. Θα τις κρίνουμε ως σκηνοθέτες, ως δημιουργούς, κι όχι λόγω φύλου».

Κι αυτό λοιπόν, είναι το point. Καμία διευκόλυνση, καμία χαριστική συμπεριφορά. Ο λόγος για τον οποίο οι γυναίκες δημιουργοί αποκλείονται τόσα χρόνια από τα ισχυρά κινηματογραφικά στούντιο- κι από οποιοδήποτε άλλο πόστο δουλειάς- σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να είναι ο ίδιος που θα τις φέρει μέσα σ’ αυτά. «Γιατί είναι γυναίκες»; όχι πια. Αυτή η προσέγγιση στα όρια του οίκτου, εκείνο το «ας τις παίξουμε μωρέ κι αυτές να μην γκρινιάζουν» είναι τα πιο στρεβλά κίνητρα, οι λάθος λόγοι. Χρόνια ολόκληρα οι γυναίκες υποτιμούνταν λόγω του φύλου τους. Ας μην ζητάμε λοιπόν να ευνοηθούν χάρη σ’ αυτό. Αυτό δεν είναι ισότητα, είναι μια τρύπα στο νερό της Κυανής Ακτής.