Φούμο, άφρο περούκα και animal print. Η ελληνική τηλεόραση μας τρολάρει ή το τερμάτισε

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Στην εκπομπή της Κατερίνας Καινούργιου «Ευτυχείτε» κάποια στιγμή κάθε μέρα προβάλλεται  ένα δίλημμα. Πρόσφατα δραματοποιήθηκε το δίλημμα της 24χρονης Μπέσλη από τη Βόρειο Αφρική, που αναρωτιόταν αν έπρεπε να πει στον σύντροφό της ότι την φλερτάρει ο πατέρας του. Ένα από τα απλά καθημερινά «Διλήμματα» της εκπομπής, που ναι, οκ, όπως κατάλαβες ακόμα και αν δεν την έχεις παρακολουθήσει ποτέ δεν εξυψώνει την ποιότητα ενός τηλεοπτικού προϊόντος, αλλά επιλογές είναι αυτές, αν θες το βλέπεις, αν δεν θες όχι. Αλλά στο δίλημμα της Μπέσλη, τα πράγματα ξέφυγαν από το οποιοδήποτε όριο. Την Μπέσλη υποδύθηκε βλέπεις μια λευκή ηθοποιός με μαύρη μπογιά στα σημεία του δέρματός της που φαίνονταν.

Κάτι σαν τον Γιώργο Μούτσιο στην ταινία «Ο Άνθρωπος που γύρισε από τη ζέστη» (1972), τον Κώστα Βουτσά στην ταινία «Τον αράπη κι αν τον πλένεις» (1973) και τη Νατάσσα Γερασιμίδου στην ταινία «Ο Δυναστείας» (1985).

Παρατηρείς κάτι σε αυτές τις τρεις ταινίες; Γυρίστηκαν όλες τουλάχιστον 34 χρόνια πριν. Τότε που η πολιτική ορθότητα ούτε είχε ακουστεί στην Ελλάδα ακόμα και αν είχε αρχίσει να απασχολεί ελαφρά ακόμα παγκοσμίως.

Σήμερα όμως είναι ανεπίτρεπτο να συμβαίνει. Αυτή η πρακτική ονομάζεται blackface και έχει ξεκινήσει από την μακρινή Αμερική τον 19ο αιώνα όταν έβαφαν τους λευκούς ηθοποιούς για να υποδυθούν καρικατούρες μαύρων ανθρώπων. Η χρήση αυτής της μεθόδου θεωρείται ότι συνέβαλε τα μέγιστα στην προώθηση των φυλετικών στερεοτύπων και εγκαταλείφθηκε ευτυχώς στον 21ο αιώνα. Πλέον στην Αμερική είναι ανεπίτρεπτη πρακτική και θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι αν συνέβαινε αυτό σε μία σύγχρονη εκπομπή, και μάλιστα με τον παρουσιαστή και τους συντελεστές να κρυφογελούν μπροστά στο θέαμα (χωρίς καμία άλλη πρόφαση από το blackface αφού η ιστορία στην προκειμένη αφορούσε και τον ρατσισμό και τη σεξουαλική παρενόχληση και άρα είναι δραματική) η εκπομπή την επομένη θα είχε κοπεί.

«Να ξεκαθαρίσουμε κάτι γιατί μας βλέπετε, εντάξει, κι εμείς γελάμε. Η αλήθεια είναι ότι οι ηθοποιοί των γυρισμάτων είναι συγκεκριμένοι, είναι πέντε. Δεν μπορούσαμε να βρούμε έτσι ξαφνικά έναν ηθοποιό άλλου χρώματος γιατί οι ηθοποιοί είναι αυτοί, και εν πάσει περιπτώσει τη βάψαμε με φούμο», είπε η Κατερίνα Καινούργιου. Ναι το είπε. Δεν σκέφτηκαν οι υπεύθυνοι της εκπομπής, λοιπόν, ότι εφόσον δεν υπάρχει η δυνατότητα απασχόλησης κάποιου άλλου ηθοποιού ήταν καλύτερα να μην δραματοποιηθεί μέχρι να υπάρξει αυτή η δυνατότητα; Ή τους φαίνεται εξίσου σύνηθες να βαφτεί ένας μαύρος ηθοποιός με λευκή μπογιά για να υποδυθεί έναν Καυκάσιο; Όχι, το φούμο είναι πάντα καλύτερη λύση. Και σε περίπτωση που μας περάσουν για ρατσιστές θα κάνουμε και τη διευκρίνιση και θα γελάσουμε ανενόχλητοι. Εξάλλου το χιούμορ δεν ήταν η ασπίδα προστασίας και απέναντι στα ομοφοβικά σχόλια για τους τραγουδιστές της K-pop; Γιατί να αλλάξουμε τώρα; Το φούμο που επικαλέστηκαν για λόγους budget λοιπόν, δεν ήταν αρκετό και δεν ήταν και το χειρότερο. Γιατί μία μαύρη γυναίκα δεν αρκεί μόνο να έχει μαύρο δέρμα, πρέπει σίγουρα να φορά και τα μαλλιά του Βουτσά που λέγαμε πριν και πρέπει σίγουρα να φοράει animal print με πάθος (αφού είναι από τη ζούγκλα ντε).

Το μόνο στο οποίο αντιστάθηκαν εκεί τα πρόσωπα που συνέλαβαν αυτή την ιδέα και την πραγματοποίησαν ήταν το κόκαλο στο κεφάλι. Μια ολόκληρη κοροϊδία μπροστά στα μάτια των τηλεθεατών, που εξυπηρέτησε τη δημιουργία μίας καρικατούρας για ποιους λόγους, άγνωστο ακόμα. Όλα τα φυλετικά στερεότυπα συγκεντρώθηκαν σε μια εικόνα και τα πρόσωπα της εκπομπής αντί να ντροπιάζονται, γέλασαν μπροστά στο ρατσιστικό θέαμα.

Μα είναι δυνατόν; Είναι δυνατόν, στην ίδια εκπομπή όπου πριν από λίγο καιρό πραγματοποιήθηκαν ρατσιστικά και ομοφοβικά σχόλια να γίνεται κάτι τέτοιο; Είναι δυνατόν η Κατερίνα Καινούργιου να έχει βρεθεί στην θέση να δέχεται απειλές στα social media, και να επαναλαμβάνει τα ίδια λάθη; Είναι δυνατόν να μην καταλαβαίνει κανείς πόσο προσβλητική και ρατσιστική είναι αυτή η απεικόνιση; Δεν είναι καιρός για μία ειλικρινή συγγνώμη; Μία χωρίς την δικαιολογία του χιούμορ, μία χωρίς την δικαιολογία του budget, μία απλά χωρίς δικαιολογία, γιατί πολύ απλά δεν υπάρχει τέτοια. Η μόνη αληθοφανής δικαιολογία είναι ότι έχουμε μπει μαζικά στη μηχανή του χρόνου και πάμε μαζί με την τηλεόρασή μας προς τα πίσω. Σε λίγο θα βγει η Τσίλα στη σκηνή να τραγουδήσει «Μαύρη έχεις κάνει τη ζωή μου» και πιο πίσω, θα δώσει τη σκυτάλη στην αξέχαστη Νατάσσα Γερασιμίδου κ.ο.κ, μέχρι να φτάσουμε στην εποχή πριν τον πολιτισμό και πατήσουμε πάλι έναρξη μήπως τα καταφέρουμε αλλιώτικα. Το μόνο ελπιδοφόρο είναι ότι εκτός από τα Tweets που έβρισκαν πραγματικά αστείο (;) το θέαμα υπήρχαν και αρκετά που αντιδρούσαν. Κι αυτό τουλάχιστον σημαίνει ότι η ελπίδα να είμαστε ή να γίνουμε ανώτεροι από την τηλεόραση που αντανακλά μέρος του πολιτισμού μας, ζει ακόμα.

Είναι πιθανόν στην εκπομπή της Κατερίνας Καινούργιου όπως δεν γνώριζαν για την Kpop (που κανείς δεν είπε ότι τους πρόσβαλλαν σαν καλλιτέχνες, απλά όλοι συμπέραναν πώς τα σχόλια για την εμφάνισή τους ήταν τουλάχιστον προσβλητικά) να μην ξέρουν και την ιστορία του blackface. Είναι πιθανόν να μην ξέρουν ότι είναι κάτι τόσο σημαντικό που αξιωματούχος στη Φλόριντα πρόσφατα αναγκάστηκε να παραιτηθεί όταν δημοσιοποιήθηκαν φωτογραφίες του με blackface που είχαν τραβηχτεί 14 χρόνια πριν, και ένας προπονητής σχολικών ομάδων απολύθηκε γιατί είχε ντυθεί Bob Marley με blackface κάποιες απόκριες. Είναι πιθανόν, αλλά δεν θα έπρεπε να είναι αποδεκτό να υπάρχει τόση άγνοια σε εκπομπές που προβάλλονται στην πρωινή ζώνη, που θεωρούνται κατάλληλες για όλους, που αναλαμβάνουν το βάρος της ψυχαγώγησής μας αφού χαρακτηρίζονται ψυχαγωγικές. Οφείλουν οι άνθρωποι που έχουν δημόσιο λόγο αν όχι να ξέρουν τα βασικά, να έχουν τη θέληση να τα μάθουν, και κυρίως να έχουν την πρόθεση να μην επαναλαμβάνουν τα λάθη τους.  Και ακόμα και αν έχουν δίκιο κάποιοι που θα ισχυριστούν πώς η κουλτούρα της πολιτικής ορθότητας κινδυνεύει να περάσει στο άλλο άκρο, να παίρνει τα πάντα στα σοβαρά και να ζητά κυρώσεις για τα πάντα, αλλά το blackface, τον ρατσιμό εν προκειμένω δεν γίνεται να μην τον πάρεις στα σοβαρά, δεν γίνεται να συνεχίσεις να παριστάνεις ότι δεν τον καταλαβαίνεις.

Και επανέρχομαι στις αρχικές απορίες μου για να προσθέσω μόνο μία ακόμα. Έστω ότι δεν ξέρεις. Όταν μαθαίνεις τι κάνεις Κατερίνα μου;

Κεντρική φωτογραφία: NDP Photo Agency