Γιατί φοβόμαστε τόσο μία γυναίκα με μαντήλα;

Μεταξύ άλλων, στο Άρθρο 18, αναφέρονται ρητά τα εξής: “Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας. Στο δικαίωμα αυτό περιλαμβάνεται η ελευθερία για την αλλαγή θρησκείας ή πεποιθήσεων, όπως και η ελευθερία να εκδηλώνει κανείς τη θρησκεία του ή τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, μόνος ή μαζί με άλλους, δημόσια ή ιδιωτικά, με τη διδασκαλία, την άσκηση, τη λατρεία και την τέλεση θρησκευτικών τελετών“. Σχεδόν ιδανικά, θα έλεγε κανείς, μέχρι εδώ.

Πριν από μόλις λίγες ημέρες, το Ανώτατο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ψήφισε ένα νόμο ο οποίος επιτρέπει στους εργοδότες των Ευρωπαϊκών Κρατών να απαγορεύουν στους εργαζομένους τους να φέρουν πάνω τους οποιουδήποτε είδους “πολιτικά, φιλοσοφικά ή θρησκευτικά σύμβολα” όπως οι μαντήλες που φορούν οι μουσουλμάνες γυναίκες, στα πλαίσια του εταιρικού τους κανονισμού για “ουδέτερη ενδυμασία”, που θα ισχύει για όλους. Υποτίθεται πως, για ν’ αποφευχθούν οι παρεκτροπές, υπάρχουν και μερικές “δικλείδες ασφαλείας” στο νόμο, όπως για παράδειγμα ότι αυτή η ρύθμιση είναι αποκλειστικά προνόμιο του εργοδότη και δεν μπορεί να εφαρμόζεται έπειτα από σχετική απαίτηση του εκάστοτε πελάτη μιας εταιρείας.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ασχολήθηκε με το ζήτημα όταν έφτασε μέχρι τη Χάγη η υπόθεση μιας νεαρής γυναίκας που εργαζόταν στη ρεσεψιόν εταιρείας σεκιούριτι στο Βέλγιο και απολύθηκε έπειτα από τρία χρόνια επειδή αποφάσισε να φορέσει τη μαντήλα της εν ώρα εργασίας. Η γυναίκα κατήγγειλε το περιστατικό και εξαρχής έκανε λόγο για τιμωρητική στάση της εργοδοσίας απέναντί της με ρατσιστικό κίνητρο, εξαιτίας των θρησκευτικών της πεποιθήσεων.

Αφού διάβασα αυτή την εξέλιξη με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ήρθε στο μυαλό μου το περιστατικό με τον αστυνομικό σε παραλία της Γαλλίας που προπηλάκισε μουσουλμάνα γυναίκα επειδή αρνήθηκε να βγάλει το μπουρκίνι της και να “εναρμονιστεί” με το ευρωπαϊκό beach dress code. Αλλά θυμήθηκα κι ότι η Lindsay Lohan κατήγγειλε πως έπεσε θύμα ρατσιστικής συμπεριφοράς στο αεροδρόμιο του Heathrow, όπου και της ζητήθηκε να βγάλει τη μαντήλα που φορούσε από την υπάλληλο ασφαλείας του αεροδρομίου. Βλέπεις, η διάκριση δεν κάνει διακρίσεις στη μισαλλοδοξία.

Εκεί που σίγουρα κάνει διακρίσεις είναι στο φύλο. Όπως και σε πολλές άλλες περιπτώσεις, αυτή η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου πλήττει περισσότερο τις γυναίκες κι αυτό γιατί εξ ορισμού οι θρησκευόμενες γυναίκες σε όποια θρησκεία κι αν πιστεύουν είναι περισσότερο επιφορτισμένες να φέρουν πάνω τους με κάποιο τρόπο την πίστη τους. Για παράδειγμα, έναν μουσουλμάνο άντρα πολύ πιθανό να μην τον καταλάβεις στο χώρο εργασίας, σε αντίθεση με μια μουσουλμάνα γυναίκα που κατά πάσα πιθανότητα θα φορά τη μαντήλα της, έτσι ορίζει η θρησκεία της. Ένα ακόμα ξεκάθαρο σημάδι πατριαρχίας και αυτό αλλά τώρα ανοίγω μια άλλη μεγάλη κουβέντα, οπότε ας μπει μια τελεία σε αυτό (προς το παρόν). 

Κι αν όλα αυτά γίνονται στο όνομα μιας προόδου, μοιραία αναρωτιέμαι πού είναι το προοδευτικό. Στην απαγόρευση ενός εκ των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στο όνομα μάλιστα της υπεράσπισής τους; Πόσο οξύμωρο. Όσο δικαίωμά μου είναι να μην ακολουθώ κάποια θρησκεία όπως και ο καθένας και η καθεμιά από εμάς, άλλο τόσο αναφαίρετο δικαίωμα είναι για ένα σωρό ανθρώπους να πιστεύουν και να νιώθουν ασφαλείς να το εκφράσουν ελεύθερα. Μπορούμε να διαφωνούμε όμως δεν μπορούμε να επιβάλουμε την αθεΐα σε κανέναν. Εξάλλου, τα κοσμικά κράτη στα οποία ζούμε για τη διασφάλιση κάτι τέτοιων θεμελιωδών ελευθεριών υποτίθεται ότι ξεχωρίζουν από τα θεοκρατικά καθεστώτα. Τι; Όχι;

Τέτοιες αποφάσεις και πρακτικές το μόνο που καταφέρνουν είναι να εντείνουν την έτσι κι αλλιώς διαρκώς αυξανόμενη ισλαμοφοβία στην Ευρώπη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Κι αυτό που συνεπάγεται, μόνο σε σκοτάδι καταλήγει, ποτέ στο φως. Όπως σχολίασε και το Τμήμα Δικαιωμάτων της Διεθνούς Αμνηστίας για το συγκεκριμένο νόμο “είναι απογοητευτικός και ανοίγει την πίσω πόρτα στην προκατάληψη“. Δεν χρειάζεται ούτε πολύ μυαλό ούτε διορατικές ικανότητες για να καταλάβει κανείς ότι εκεί που σήμερα πλήττονται θρησκευτικές ελευθερίες με στόχο μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων, αύριο με την ίδια ευκολία θα διακυβεύονται και άλλες, εξίσου σημαντικές για την ανθρωπότητα στο σύνολό της. Έχει ξαναγίνει και στο πρόσφατο ιστορικό παρελθόν με μεγάλη “επιτυχία” και τότε κατέληξε σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, στα πειράματα του Μένγκελε, στο Ολοκαύτωμα.

Αντί επιλόγου, θα πω ότι αυτό το κείμενο γράφτηκε “επειδή η παραγνώριση και η περιφρόνηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου οδήγησαν σε πράξεις βαρβαρότητας, που εξεγείρουν την ανθρώπινη συνείδηση, και η προοπτική ενός κόσμου όπου οι άνθρωποι θα είναι ελεύθεροι να μιλούν να πιστεύουν, λυτρωμένοι από τον τρόμο και την αθλιότητα, έχει διακηρυχθεί ως η πιο υψηλή επιδίωξη του ανθρώπου“, όπως γλαφυρά αναφέρει στο προοίμιό της η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.