Influencers ή ανασφαλείς; Ποιοι είναι στ’ αλήθεια οι παίκτες των reality shows;
- 17 ΣΕΠ 2020
Πάμε πίσω στο 2001. Τα social media δεν υπήρχαν στη ζωή μας, η τηλεόραση ήταν παντοδύναμη. Και ξαφνικά ακούγονται από εκείνη οι σειρήνες που σε καλούν να δηλώσεις συμμετοχή σε ένα reality show. Μετά σε δεύτερο, σε τρίτο, μέχρι τη στιγμή που η ελληνική τηλεόραση είχε γεμίσει από αυτά. Οι πρώτοι παίκτες των reality αντιμετώπιζαν τα πάντα με αθωότητα. Ερωτεύονταν, έκλαιγαν, τσακώνονταν, βαριούνταν αυθεντικά. Κι αυτό γιατί κανείς δεν είχε συνείδηση του τι σημαίνει reality show, κανείς δεν ήξερε πώς φαινόταν αυτή η καταγραφή της ζωής του στον «έξω κόσμο».
Καθώς οι κύκλοι περνούσαν τα αισθήματα για τους τηλεθεατές έχαναν σε αυθεντικότητα. Σιγά σιγά μάθαμε κι εμείς ότι οι ρόλοι του παιχνιδιού (του αθώου, του αρχηγού, της εριστικής, της καλής, του κακού) βασίζονται κυρίως στον τρόπο που το πρόγραμμα μοντάρεται πριν προβληθεί στις οθόνες μας. Μάθαιναν κι εκείνοι πως αν γίνουν ζευγάρια μπορεί να γίνουν πιο δημοφιλείς. Αν τσακώνονται θα καλύπτουν περισσότερο τηλεοπτικό χρόνο. Αν είναι πολύ ήσυχοι θα ψηφιστούν προς αποχώρηση.
Ζούμε σε μία εποχή που πλέον όλοι είναι υποψιασμένοι για το τι θα δούμε στο καινούργιο reality show που θα κάνει πρεμιέρα. Δεν ξέρουμε το πρόσωπο και τα εξωτερικά χαρακτηριστικά των παικτών, ξέρουμε όμως ότι θα έχουν να πουν κάποια ιστορία ζωής με ένα πρωτότυπο και συχνά συγκινησιακό στοιχείο, ότι θα έχουν έντονο χαρακτήρα και ότι στην αρχή πολλοί από αυτούς θα μας φανούν συμπαθείς. Κι όσο κι αν επιμένουν ότι δεν νοιάζονται για τη γνώμη μας, νοιάζονται πολύ. Ξέρουμε ότι στην πλειονότητά τους δεν μπαίνουν στα παιχνίδια τα οποία τους υπόσχονται μία θέση στη μόδα, στο τραγούδι, στην καρδιά του The Bachelor, στην κουζίνα ενός εστιατορίου για να πετύχουν μόνο αυτό.
Ποιος να πιστέψει ότι ενήλικες περιμένουν να πάθουν έρωτα κεραυνοβόλο περιτριγυρισμένοι από κάμερες; Ποιος να πιστέψει ότι ένας «κατά δήλωσή του» εκατομμυριούχος επαγγελματίας traveler μπαίνει στο GNTM για να κάνει καριέρα στις πασαρέλες του κόσμου; Είναι ένας δρόμος για τη διασημότητα; Πολύ πιθανόν. Αν και πλέον ακόμα και οι ίδιοι οι παίκτες γνωρίζουν ότι αυτή δεν διαρκεί τόσο πολύ. Ως τηλεθεατές γνωρίζουμε ότι οι παίκτες των reality είναι «αναλώσιμοι». Όταν ο κύκλος του reality κλείσει και αρχίσει ένα επόμενο, ζήτημα είναι αν θα θυμόμαστε δύο έστω ονόματα από το προηγούμενο. Το παράδοξο είναι ότι δεν μπορεί, κι οι ίδιοι οι παίκτες θα το ξέρουν.
Τι είναι αυτό, λοιπόν, που τους οδηγεί στο να συμμετέχουν εξαρχής; Πόσο αυθεντικές είναι οι συμπεριφορές τους και που αποσκοπούν; Μπαίνουν για την περίφημη «εμπειρία»; Για το έπαθλο; Ή είναι κάποια άλλη ανάγκη που τους καθοδηγεί;
Η Daniel Gervais, EVP Casting and Talent του ITV, σε πρόσφατη συνέντευξή της μας έβαλε λίγο στην πλευρά των ανθρώπων που ψάχνουν αυτούς τους «καθημερινούς ήρωες» για να στελεχώσουν τα reality shows που βλέπει τελικά το κοινό. Η Gervais είναι πίσω από το casting reality shows όπως το “Fab 5”, το “Queer Eye” το “Wife Swap” κ.α. «Αναζητούμε ανθρώπους που είναι σε οριακή στιγμή της ζωής τους, που είναι έτοιμοι για μια μεγάλη αλλαγή, που θέλουν να κάνουν ένα διαφορετικό βήμα», λέει στο video της για το Vox.
«Θέλεις κάποιον ανοιχτό στην αλλαγή, αλλά και να την φοβάται λίγο», σημειώνει η ίδια. Όπως λέει η ομάδα του casting σκέφτεται τι ιστορίες θέλουν να ειπωθούν σε κάθε show και μετά ψάχνει γι’ αυτές. Η πολυπληθής ομάδα ψάχνει χωρισμένη, είτε εξαποστάσεως στο γραφείο, είτε διά ζώσης στους δρόμους της πόλης στην οποία θα πραγματοποιήθουν τα γυρίσματα, ανάμεσα στα πρόσωπα που συναντούν. Η προσωπική ιστορία των παικτών παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στην reality τηλεόραση εδώ και χρόνια. Η ιδιαίτερη διαδρομή των παικτών είναι αυτή που θα κάνει τους τηλεθεατές να βρουν το σημείο ταύτισής τους μαζί μου.
Ωστόσο αυτό που παίζει το σημαντικότερο ρόλο για την Gervais είναι οι εξαντλητικές συνεντεύξεις που πραγματοποιούν στους υποψήφιους παίκτες αλλά και ο εξονυχιστικός έλεγχος του παρελθόντος τους (από τον πρότερο βίο τους μέχρι και τα posts τους την τελευταία δεκαετία στα social media). Κάπως έτσι διασφαλίζουν κανάλια όπως το ITV ότι δεν θα συμβεί ό,τι συνέβη στο φετινό Big Brother, με την ατάκα του Αντώνη Αλεξανδρίδη για τον βιασμό που σχεδόν εξαφάνισε τους χορηγούς από τη φιλόδοξη παραγωγή του ΣΚΑΪ.
Οι παίκτες των reality shows είναι ιδιαίτεροι και συνάμα καθημερινοί. Μπορεί οι απόψεις τους να είναι συχνά εκ διαμέτρου αντίθετες, αλλά το ψυχολογικό υπόβαθρο που τους οδηγεί να βρεθούν έξω από τα γραφεία παραγωγής ενός reality show ίσως να είναι περισσότερο κοινό απ’ ό,τι υποψιάζεσαι. «Μπορεί να είναι η ανασφάλεια, μπορεί να είναι η ψευδής αίσθηση εαυτού. Συνήθως είναι άτομα που έχουν παρορμητικότητα και ριψοκίνδυνες συμπεριφορές. Άτομα που μπορεί να έχουν περάσει μια πολύ έντονη απογοήτευση, οπότε αυτό μπορεί να γίνει ένα κίνητρο, ένα έναυσμα να κάνουν κάτι στη ζωή τους», εξηγεί η Κλινική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια Φραντζέσκα Καραγιάννη.
«Πίσω απ’ όλο αυτό κρύβεται η ανάγκη για επιβεβαίωση, άρα μιλάμε για ανασφαλείς χαρακτήρες. Επίσης τους οδηγεί εκεί η ανάγκη του ανήκειν, που τον τελευταίο καιρό και λόγω του κορονοϊού και του εγκλεισμού έχει αυξηθεί πάρα πολύ, γιατί έχουν χαθεί οι διαπροσωπικές σχέσεις. Οπότε το reality θα τους φέρει κοντά με ανθρώπους με τους οποίους ναι μεν θα υπάρχει ανταγωνισμός αλλά θα νιώθουν ότι ανήκουν κάπου γιατί και οι τηλεθεατές γι’ αυτούς είναι ένα ευρύτερο σύνολο στο οποίο νιώθουν ότι ανήκουν», σημειώνει η Φραντζέσκα Καραγιάννη.
Όπως λέει συχνά τα άτομα τα οποία δηλώνουν συμμετοχή σε ένα reality show έχουν ανάγκη να τραβήξουν την προσοχή. «Μπορεί να είναι άτομα που δεν έχουν λάβει αποδοχή στη ζωή τους. Μπορεί ως παιδιά να είχαν δεχτεί bullying όποτε θέλουν να εκτεθούν επειδή θέλουν να απαντήσουν σε ανθρώπους που υπήρχαν παλαιότερα στη ζωή τους και τους είχαν στιγματίσει κάνοντάς τους να νιώθουν μη αποδεκτοί. Το ότι βλέπουμε πολύ έντονους χαρακτήρες στα reality που π.χ. μπορεί να προβάλουν πολύ έντονα την ομοφυλοφιλία, είναι γιατί προσπαθούν να καταρίψουν ένα στίγμα. Μπορεί επίσης να τους έχει οδηγήσει εκεί η μοναξιά και η ανάγκη τους για επικοινωνία και διαπροσωπικές σχέσεις», τονίζει η Κλινική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια.
Στη σύγχρονη εποχή η εύκολη σκέψη είναι να πεις πώς τα άτομα που απευθύνονται σε αυτά τα προγράμματα έχοντας μια ιδέα για τη λειτουργία τους είναι για να αποκτήσουν followers στα social media, δημοσιότητα και χρήμα και ίσως μια θέση τελικά στο Πάνθεον των Influencers. Για την Φραντζέσκα Καραγιάννη αυτός είναι δευτερεύων στόχος.
«Αισθάνομαι ότι έρχεται πρώτη η ανάγκη του ανήκειν και η εύρεση των διαπροσωπικών σχέσεων που έχουν κλονιστεί και εξαλειφθεί πάρα πολύ οπότε νομίζω ότι ο στόχος ο πραγματικός είναι αυτός. Αυτό είναι που θεωρούν ότι θα πετύχουν με το να γίνουν δημοφιλείς, Έχουν στο μυαλό τους ότι με αυτόν τον τρόπο θα αποκτήσουν πολλούς followers στο Instagram ότι θα είναι άτομα που οι άλλοι θα ασχολούνται όλη την ώρα μαζί τους. Άρα αυτό θα τους σβήσει τη μοναξιά και τη μοναχικότητα που αισθάνονται», αναφέρει.
Τι θυσιάζουν οι παίκτες γι’ αυτή τους την ανάγκη; Η έλλειψη αυθεντικότητας είναι το τίμημα που πληρώνουν προκειμένου να κερδίσουν το κοινό τους; Και πόσο μια ωραιοποιημένη εικόνα μπορεί να συντηρηθεί όσο περνά ο καιρός μέσα σε ένα reality show που γίνεται μέρα με τη μέρα η κανονικότητα των έγκλειστων ανθρώπων που εμείς παρακολουθούμε; Η εμπειρία λέει ότι η αυθεντικότητα έρχεται συνήθως, αν έρθει, στην τελική ευθεία του παιχνιδιού. Η ψυχολογία συμφωνεί.
«Έχουν πάει εκεί για να πετύχουν κάτι. Αυτό και μόνο αρκεί ώστε σίγουρα να περιορίζεται η αυθεντικότητά τους», σημειώνει η Φραντζέσκα Καραγιάννη. «Ωστόσο, μπορεί με τον καιρό να βγαίνουν όντως κομμάτια του εαυτού τους, γι’ αυτό συμβαίνουν και ευτράπελα όσο περνά ο καιρός μέσα στα reality. Στην αρχή παρουσιάζουν μια καλή εικόνα εαυτού και μετά αρχίζουν και πιέζονται, γιατί προφανώς η συνύπαρξη όταν αυτοί οι άνθρωποι ήταν συνήθως μοναχικοί, δεν έκαναν εύκολα σχέσεις, δημιουργεί πολύ μεγάλη πίεση. Όσο αφήνουν τον εαυτό τους ελεύθερο, μπορεί να υπάρχει μία έκθεση πραγματική του εαυτού τους», καταλήγει η Κλινική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια.
Ναι, στα reality shows, υπάρχουν λόγια και συμπεριφορές που δεν πρέπει να γίνονται ανεκτές και αποδεκτές για κανέναν λόγο. Το είδαμε πολύ πρόσφατα να συμβαίνει στην Ελλάδα και αντιδράσαμε όσο σφόδρα έπρεπε. Αλλά υπάρχουν κι άλλες συμπεριφορές που απλώς είναι ανθρώπινες, όσο κι αν ως τηλεθεατές μας εκνευρίζουν.
Υπάρχει η ανάγκη για κοινωνικοποίηση, να μιλάμε, να σχετιζόμαστε, να λύνουμε τις διαφορές μας με εξαντλητική υπερανάλυση, να δημιουργούμε ομάδες, να γινόμαστε αποδεκτοί, να ανήκουμε. Συμπεριφορές και ανάγκες όλων των ανθρώπων. Άνθρωποι, η λέξη που ξέχασα να γράψω όταν συνέχεια αναφέρομαι σε παίκτες. Φταίνε, λοιπόν, οι άνθρωποι που συμμετέχουν στα reality shows για όλα όσα συνεχίζεις να βλέπεις στην οθόνη σου και απορείς γιατί υπάρχουν; Ίσως λιγότερο απ’ όλους να φταίνει εκείνοι.
Σε επαναφέρω στην Daniel Gervais, το στέλεχος του ITV που μας μύησε στον κόσμο του casting των reality shows. Μίλησε για εξαντλητικές συνεντεύξεις και backround check. Μίλησε για χρόνο, μεγάλες ομάδες και επένδυση στους χαρακτήρες που θα γίνουν οι «ήρωες» του κοινού. Στην ελληνική τηλεόραση του 2020 δεν μπορώ να φανταστώ να έχει επενδυθεί ανάλογος χρόνος και αντίστοιχο ανθρώπινο δυναμικό στην ίδια εργασία. Κάπως έτσι ο χώρος για ασυγχώρητα λάθη στα εγχώρια reality shows αυξάνεται. Κάπου εκεί βρίσκονται και οι μεγαλύτεροι φταίχτες.
Πριν ενδώσεις ξανά στον πειρασμό να επικρίνεις αδιακρίτως τους παίκτες που βλέπεις στην οθόνη σου, γιατί μιλούν πολύ, γιατί σου φαίνονται διπρόσωποι ή απλά «ψωνάρες», παίκτες από το Bachelor μέχρι το GNTM και το Big Brother, μπορείς να έχεις στο νου σου όλα τα παραπάνω. Εγώ θα το κάνω. Γιατί είναι καλό να υπενθυμίζω στον εαυτό μου ότι είμαστε απλά όλοι άνθρωποι. Σαν τον πιανίστα του “Don’t shoot the pianist” του Truffault. Με τραύματα και στίγματα που προσπαθούν να εξαλείψουν. Όπως εσύ, όπως κι εγώ.
