Λιγνάδης: Από την Επίδαυρο ως τον Όλυμπο ο πολιτισμός απορεί και κανείς δεν απαντά

Ο Δημήτρης Λιγνάδης είπε βγαίνοντας από τη φυλακή ότι «ενάμιση χρόνο παίζανε μόνοι τους μπάλα». Μόνο που κανείς δεν έπαιζε μπάλα, οι περισσότεροι προσπαθούσαν να μαζέψουν τα κομμάτια τους, να κατανοήσουν τι είχαν βιώσει οι ίδιοι, τι είχαν δει να βιώνουν άλλοι, ποιους αποδέχονταν, ποιους αποθέωναν, πόσα κρατούσαν μέσα τους κρυφά και είχε έρθει η ώρα να τα βγάλουν προς τα έξω, γιατί τώρα η κοινωνία επιτέλους θα άκουγε.

Οι συνάδελφοι του Δημήτρη Λιγνάδη ζούσαν μία δύσκολη περίοδο, όπως όλοι σχεδόν έχουν πει σε συνεντεύξεις τους, τότε που το #MeToo έγινε πιο συχνή ερώτηση από εμάς τους δημοσιογράφους και από το «Τι κοινά έχετε με τον ρόλο σας;». Ζούσαν μία τραυματική περίοδο μετά από τα δύσκολα χρόνια της πανδημίας, της απραξίας και της αβεβαιότητας και διψούσαν για την κάθαρση στον χώρο τους, καθώς άκουγαν τις φήμες να μετατρέπονται σε αληθινές κατηγορίες πολύ μεγαλύτερες απ’ όσα ίσως είχαν φανταστεί.

Κάποιοι από αυτούς δε, πέρασαν τους τελευταίους 5 μήνες της δίκης του, ακούγοντας τα όνοματά τους να ταυτίζονται με αυτά των σκευωρών εναντίον του, όλοι άκουγαν το Σωματείο στο οποίο ανήκουν να κατηγορείται ότι «παγίδευσε» τον Δημήτρη Λιγνάδη.

Ειλικρινά αν στο άκουσμα του «ένοχος, αλλά ελεύθερος μέχρι το Εφετείο», δεν αντιδρούσε ο ίδιος ο κλάδος του πολιτισμού, θα μου φαινόταν ότι ζούμε σε έναν δίχως τέλος σουρεαλισμό. Αλλά αντέδρασε.

Οι αντιδράσεις ξεκίνησαν από την επόμενη μέρα, όταν το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών κάλεσε τα μέλη του σε πορεία διαμαρτυρίας στο Σύνταγμα. Συνεχίστηκαν στον χώρο εργασίας των ηθοποιών, σκηνοθετών, ανθρώπων του θεάτρου. Την Παρασκευή, 15 Ιουλίου, στην πρεμιέρα του Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, ο Πάνος Μαλακτός, μέλος της βελγικής ομάδας χορού Peeping Tom, άνοιξε πανό που έγραφε στα αγγλικά «Οι βιαστές πρέπει να είναι στη φυλακή». Στον χώρο βρίσκονταν η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και ο υφυπουργός, Νίκος Γιατρομανωλάκης, που αποχώρησαν αφού πληροφορήθηκαν ότι θα άνοιγε το πανό.

Κείμενο του ΣΕΗ που διαμαρτυρόταν για την απόφαση αποφυλάκισης του Δημήτρη Λιγνάδη διαβάστηκε την ίδια μέρα στο μικρό θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου στην παράσταση Ρίζες απο βαμβάκι. Διαβάστηκε στο Ναύπλιο στην παράσταση Η Ανατολή στον αρχαιολογικό χώρο της Τίρυνθας. Την επομένη, το Σάββατο, 16 Ιούλιου, στην παράσταση Πέρσες στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, που σκηνοθέτησε ο Δημήτρης Καραντζάς υψώθηκε πανό με τις λέξεις «Βιαστής είναι» από το κοινό.

(Μία μικρή παρένθεση εδώ για τις συμπτώσεις του πράγματος να πούμε ότι οι Πέρσες ήταν και το έργο που είχε ανεβάσει ο Δημήτρης Λιγνάδης στο Φεστιβάλ Αθηνών το 2019, τότε που υποκλίθηκε και φίλησε το ομοίωμα της Ακρόπολης. Μία ακόμα πρόταση για να πω πως η ανάγνωση του Δημήτρη Καραντζά στο έργο ήταν κατά τη γνώμη μου εξαιρετικά επιτυχημένη. Μετέφερε τη φρίκη του πολέμου, αλλά και την αγωνία και την αγανάκτηση των ανθρώπων μπροστά στη συντριβή, απέναντι σε αυτούς που αποφασίζουν και προσποιούνται ότι τους κατανοούν, μόνο και μόνο για να εξασφαλίσουν το μικρότερο δυνατό, πολιτικό κόστος).

Η Μαρία Κίτσου διάβασε την επιστολή του ΣΕΗ, με την οποία το Σωματείο ζητά την άρση της απόφασης για την αποφυλάκιση Λιγνάδη, μετά την παράσταση Ηλέκτρα στην οποία πρωταγωνιστεί, ενώ ο Γιάννης Στάνκογλου έκανε το ίδιο μιλώντας στο κοινό μετά το τέλος της παράστασης Προμηθέας Δεσμώτης στο αρχαίο θέατρο Δίου στον Όλυμπο.

Από άκρη σε άκρη της χώρας ο «ένοχος, αλλά ελεύθερος» Δημήτρης Λιγνάδης, αντιμετωπίζεται με την ίδια ψύχραιμα οργισμένη (συνδυασμός που αποδεικνύεται εντυπωσιακά εφικτός) αντίδραση από τους ανθρώπους του χώρου του πολιτισμού.

Έναν χώρο που ο ίδιος μέσω του δικηγόρου του, Αλέξη Κούγια, υποτίμησε κατά τη διάρκεια της δίκης του με πολλούς τρόπους. Με τα «παντελώς άγνωστοι» διαμαρτυρόμενοι ηθοποιοί, με τους «σκευωρούς» εναντίον του, με τον φθόνο που προέβαλε ότι υπήρχε στον καλλιτεχνικό χώρο εναντίον του, ενώ εκείνος κατηγορούνταν και κρίθηκε ένοχος πρωτόδικα για βιασμούς ανηλίκων.

«Ως ηθοποιοί, μουσικοί και πολίτες μέλη ενός κοινωνικού συνόλου, ως πατεράδες και μανάδες παιδιών που μεγαλώνουν σε αυτή τη χώρα, διεκδικούμε το αυτονόητο δικαίωμά μας στην αλήθεια, στη δικαιοσύνη και την κοινή λογική, ειδικά όταν μιλάμε για ένα ποινικό αδίκημα, όπως είναι ο βιασμός ανηλίκου. Επιθυμούμε χωρίς περαιτέρω συναισθηματισμούς να θέσουμε τον προβληματισμό ενώπιον όλων σας», είπε ο Γιάννης Στάνκογλου στην παράσταση Προμηθέας Δεσμώτης, όπου ανέγνωσε την ανακοίνωση του ΣΕΗ. Αντιδράσεις ανάλογες υπήρχαν και σε μουσικές εκδηλώσεις.

Η αντίδραση της ηγεσίας του Πολιτισμού της χώρας, που και στην αρχή της υπόθεσης Λιγνάδη είχε κριθεί ως προβληματική από τους ανθρώπους του χώρου, σύμφωνα με τον τρόπο που τα πρόσωπά του εκφράστηκαν στα social media, απέναντι σε αυτές τις διαμαρτυρίες ήταν να τις κομματικοποιήσει μαζί με τους ανθρώπους οι οποίοι συμμετείχαν σε αυτές.

Το Σάββατο 16 Ιουλίου, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, εξέδωσε ανακοίνωση για να εξηγήσει την αποχώρηση της ηγεσίας της από το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας. Σε αυτή την ανακοίνωση, δεν υπήρξε καμία απολύτως κατανόηση των αντιδράσεων των ανθρώπων του θεάτρου. Υπήρχε μόνο μία ολοφάνερη υποβάθμιση της αντίδρασης σε κάποια κομματική σκοπιμότητα.

«Η απόφαση της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού να μην παραστεί στην πρεμιέρα του Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας ήταν απολύτως συνειδητή επιλογή, προκειμένου να μη νομιμοποιήσει με την παρουσία της την εργαλειοποίηση του Πολιτισμού. Ο ΣΥΡΙΖΑ επιχειρεί να μετατρέψει τις θεατρικές σκηνές σε λαϊκά δικαστήρια. Σε αυτόν τον κατήφορο δεν πρόκειται να τους ακολουθήσουμε», ανέφερε η ανακοίνωση. Για ποια εργαλειοποίηση του Πολιτισμού μιλάμε όμως, όταν οι ίδιοι οι δημιουργοί που τον παράγουν, διαμαρτύρονται;

Καμία ενσυναίσθηση του προβληματισμού που κάνει καλλιτέχνες από άκρη σε άκρη της χώρας να αντιδρούν. Κανένας συμμερισμός των φόβων και της οργής των πολιτών για το ίδιο θέμα όπως αυτή σταθερά, εδώ και μέρες εκφράζεται στα social media (trendάρει ακόμα το hashtag #Βιαστής_είναι στο Twitter). Ένα αίσθημα «αν δεν είστε μαζί μας, είστε εναντίον μας» πλανάται στον αέρα, μόνο που το «μαζί μας» δεν θα έπρεπε καν να νοηματοδοτείται στη συγκεκριμένη περίπτωση. Η ηγεσία του πολιτισμού δεν θα έπρεπε να ενοχλείται από αυτού του είδους τη διαμαρτυρία. Η Λίνα Μενδώνη που χαρακτήρισε πριν ακόμα την καταδίκη του, τον Δημήτρη Λιγνάδη, επικίνδυνο άνθρωπο, θα έπρεπε να κατανοεί την πηγή της αντίδρασης. Δεν είναι έτσι;

Για πολιτικές σκοπιμότητες μίλησε και η ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων σε ανακοίνωσή της για τις αντιδράσεις για την απόφαση της αποφυλάκισης του Δημήτρη Λιγνάδη. Στην ανακοίνωσή της κάνει σαφές ότι δεν πρόκειται να ανεχθεί τη δημόσια και υποκινούμενη για πολιτικές σκοπιμότητες προσβολή και διαπόμπευση της προσωπικότητας της προέδρου και των μελών της έδρας του δικαστηρίου, που δίκασε την υπόθεση.

Από την άλλη πλευρά των επίσημων ανακοινώσεων, βρίσκεται ένας χώρος τραυματισμένος, που περίμενε υπομονετικά μία κάθαρση που μέχρι τώρα δεν ήρθε. Ένας χώρος, που γεύτηκε μία πρόσκαιρη ικανοποίηση των αισθημάτων του περί δικαιοσύνης στο άκουσμα της λέξης «ένοχος» και την έχασε στην κατάληξη της ίδιας ημέρας με τον Δημήτρη Λιγνάδη, τον άνθρωπο που κάποτε κατείχε μία θέση εξουσίας, τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου να αφήνεται ελεύθερος με αναστολή. Που την έχασε ακόμα πιο πολύ όταν ο ίδιος ο καταδικασθείς πρωτόδικα ως ένοχος για βιασμούς ανηλίκων, Δημήτρης Λιγνάδης, δήλωσε ότι ήταν βέβαιος ότι η δικαιοσύνη δεν θα παρασυρόταν, λες και είχε ήδη απαλλαγεί από όλες τις κατηγορίες εναντίον του. Εγώ τουλάχιστον, χωρίς να έχω νομικές γνώσεις, αυτή την αίσθηση αποκόμισα από τις δηλώσεις του.

Ο χώρος του θεάτρου αναρωτιέται συναισθανόμενος και την απορία της κοινωνίας, γιατί ένας άνθρωπος καταδικασμένος για βιασμούς ανηλίκων είναι εκτός φυλακής. Δεν είναι μία παράλογη απορία, ούτε χρειάζεται να έχεις κάποια κομματική ταυτότητα για να την έχεις.

Ο Φοίβος Δεληβοριάς το έθεσε ολόσωστα σε ανάρτησή του στο Facebook, μιλώντας για όσους αναφέρονταν στην κριτική που η κοινωνία και κυρίως ο χώρος του θεάτρου ασκεί στην απόφαση της δικαιοσύνης για τον Δημήτρη Λιγνάδη χαρακτηρίζοντάς την ως «λαϊκό δικαστήριο» ως «όχλο», ως «εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπιμοτήτων».

«Επειδή εδώ και δύο μέρες, βαφτίζεται από συγκεκριμένους κύκλους “όχλος” όποιος διατυπώνει το σοκ του από την στιγμιαία απελευθέρωση Λιγνάδη αμέσως μετά την καταδίκη του, να σημειώσω πως δεν είδα κανέναν να ζητά κρεμάλες ή χημικό ευνουχισμό. Να εκτίσει ο ένοχος την ποινή που του επέβαλε το Δικαστήριο είδα να ζητά η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων πολιτών. Και αυτό βαφτίζουν απλά -και όχι επιστημονικά- “κοινό περί δικαίου αίσθημα”.

Ωραία τα μαθήματα νομικής που εξηγούν τη δυνατότητά του ενόχου να είναι και καταδικασμένος και ελεύθερος (!) Δεν μας παρηγορούν όμως, τουλάχιστον όσους από μας πιστεύουν πως τα θύματα αυτής της ιστορίας άξιζε -μετά από όλο το ψυχικό σθένος να μιλήσουν για τους βιασμούς τους και την ελεεινή διαπόμπευση που υπέστησαν από τον γνωστό δικηγόρο- να δικαιωθούν. Μπορούμε να βιώσουμε την απελπισία του να είμαστε πολίτες μιας τέτοιας χώρας και χωρίς αυτοσχέδιους νομικούς και κατηχητές», έγραψε χαρακτηριστικά ο καλλιτέχνης.

Ζήσαμε 1,5 χρόνο μες τον ζόφο των αποκαλύψεων. Νιώσαμε ασφαλείς πια να μιλήσουμε και να μοιραστούμε βιώματα πιστεύοντας ότι οι θύτες, όσο ψηλά κι αν βρίσκονται σε κοινωνικό status, σε διασυνδέσεις, σε προβολή, σε επαγγελματική θέση, σε φορολογικά εισοδήματα, θα βρεθούν υπόλογοι των πράξεων τους και θα τιμωρηθούν για τα εγκλήματα που το δικαστήριο κρίνει ότι έπραξαν. Αν αντιδράμε δεν είμαστε «όχλος», δεν είμαστε «πολιτικά υποκινούμενα» υποχείρια. Είμαστε απλά απογοητευμένοι. Είμαστε απλά άνθρωποι που απορούν και κανείς δεν μας λύνει τις απορίες.