Όσκαρ 2019: Διαφορετικά, με διαφορά

Είχε ισχυρή γυναικεία παρουσία και δεν είναι η ιδέα μου. Οι γυναίκες κράτησαν κι έσωσαν το show. Όσο γινόταν δηλαδή, από τη στιγμή που στα φετινά Όσκαρ μόνο το 1/4 των κατηγοριών που δεν αφορούσαν σε ερμηνείες είχαν γυναικεία συμμετοχή. Ωστόσο, το μόνο που μπορούσε να κάνει είναι μια αξιοσημείωτη προσπάθεια να βουλώσει τις γνωστές χρόνιες τρύπες. Όσες γυναίκες κι αν ανέβηκαν στη σκηνή, όσες κι αν βραβεύτηκαν, η πραγματικότητα είναι μία και δεν αλλάζει εν μία νυκτί.

Η μελέτη του πολύ δραστήριου Women’s Media Center, μιας δομής ουσιαστικού φεμινισμού που ιδρύθηκε το 2005 από την ηθοποιό Jane Fonda, την ακτιβίστρια/διανοούμενη Robin Morgan και τη δημοσιογράφο Gloria Steinem επισημαίνει πως μόλις το 25% των φετινών υποφηφιοτήτων που αφορούσαν στη βράβευση ανθρώπων πίσω από τις κάμερες είχαν γυναικείο ονοματεπώνυμο. Ηχηρά απούσες σε κατηγορίες όπως η Φωτογραφία, η Σκηνοθεσία και η Καλύτερη Ταινία, τι κι αν η τα πράγματα είναι ελαφρώς βελτιωμένα σε σχέση με πέρισυ; Συγκεκριμένη αναφορά από το WMC έγινε στην υποψηφιότητα της animator, Domee Shi για το “Bao”, την πρώτη γυναίκα που σκηνοθέτησε, τέθηκε υποψήφια και τελικά κέρδισε Όσκαρ για μικρού μήκους ταινία. Η οργάνωση της Fonda ήταν από τους πρώτους που επισήμαναν την απουσία της σκηνοθέτιδας Marielle Heller για το “Can You Ever Forgive Me?” το οποίο έπαιξε δυνατά  μόνο στην κατηγορία του Ά Γυναικείου Ρόλου με τη Melissa McCarthy. Kαμία γυναίκα σκηνοθέτις δεν έλαβε φέτος χαρτί υποψηφιότητας για μεγάλου μήκους ταινία τόσο στα Όσκαρ, όσο στις Χρυσές Σφαίρες ή στα BAFTAS. Πρόκειται για τις φυσικές συνέπειες του να είσαι και να λειτουργείς ως μειονότητα σ’ έναν ανδροκρατούμενο χώρο. Αντανακλά αντίστοιχες καταστάσεις σε αμέτρητα ακόμα απαιτητικά επαγγελματικά περιβάλλοντα.

Ο εύλογος προβληματισμός της Jessica Chastain. Η ηθοποιός ανέβασε το γράφημα αυτό στο Instagram, μερικές ώρες πριν την έναρξη των Όσκαρ.

«Από το 2006, τότε που το Women’s Media Center ξεκίνησε να υπολογίζει τον αριθμό των γυναικών μη ηθοποιών στα Όσκαρ, το συνολικό ποσοστό έχει ανέβει από το 18 στο 25%. Με βάση αυτό το δεδομένο υπολογίζεται πως θα μας πάρει άλλα 50 χρόνια για να συμμετέχουμε εξίσου στις υποψηφιότητες της Ακαδημίας», σχολιάζει η πρόεδρος της οργάνωσης, Julie Burton.

Η 91η τελετή των Όσκαρ είναι ουσιαστικά η πρώτη που εκτυλίσσεται στον απόηχο της έκρηξης του #MeToo κινήματος. Δεκαπέντε μήνες μετά την επιτακτική ανάδυσή του οι αισιόδοξοι επισημαίνουν μερικά απτά βήματα για τα οποία αξίζει να αισιοδοξούμε. Όπως, το γεγονός ότι χάρη στην πρωτοβουλία του Time’s Up έχουν συγκεντρωθεί πάνω από 20 εκατομμύρια δολάρια για την καταπολέμηση της κατάχρησης εξουσιας και άρα της έμφυλης εκμετάλλευσης στον χώρο εργασίας. Ή το ότι 16 κράτη έχουν προτείνει νομοθεσία που περιορίζει τις συμφωνίες μη δημοσιοποίησης σε περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης. Το γεγονός ότι η αστυνομία του Λος Άντζελες έχει αναθέσει σε ομάδα να διερευνήσει τα σεξουαλικά εγκλήματα στο Χόλιγουντ. Η απαγόρευση των ακροάσεων σε δωμάτια και κατοικίες ξενοδοχείων από το Screen Actors Guild. Η λειτουργία της νέας τηλεφωνικής γραμμής βοήθειας για την καταγγελία σεξουαλικών παρενοχλήσεων από τον Δεκέμβριο του 2017- στις ΗΠΑ πάντα- η οποία, σύμφωνα με την εκπρόσωπό της, Catherine Olim, βοήθησαν περισσότερους από 350 επιζώντες που χρειάζονται πόρους και υποστήριξη και στην οποία απευθύνθηκαν πάνω από 123 γυναίκες για νομική βοήθεια. Και είναι αλήθεια πως όλες αυτές οι κινήσεις μόνο αποτρεπτικά μπορούν να λειτουργήσουν για τύπους που λύνουν και δένουν στον χώρο, όπως έκανε κάποτε ο Harvey Weinstein. 

Ποτέ ξανά δεν τιμήθηκαν τόσες γυναίκες διαφορετικού χρώματος έστω και στην τελευταία στάση της επιτυχημένης διαδρομής μιας κινηματογραφικής ταινίας, όπως μπορούν θα θεωρηθούν τα Όσκαρ και τα βραβεία γενικότερα. Η φετινή τελετή ήταν λιγότερο «λευκή» από οποιαδήποτε άλλη. Η Ruth Carter και η Hannah Beachler (Όσκαρ Κοστουμιών και Production Design αντίστοιχα για το “Black Panther”), η Domee Shi, η πρώτη μη λευκή γυναίκα στην ιστορία που κερδίζει Όσκαρ για Animation Μικρού Μήκους, η κινέζικης καταγωγής Elizabeth Chai Vasarhelyi, που μαζί με τον σύζυγό της κέρδισαν στην κατηγορία Καλύτερο Ντοκιμαντέρ και η Ιρανικής ρίζας σκηνοθέτιδα Rayka Zehtabchi, νικητρια στην κατηγορία Καλύτερο Ντοκιμαντέρ Μικρού Μήκους  πέτυχαν νίκες συμβολικές.

Αλλά τίποτα δεν σταμάτησε εκεί. Πέρα από την- τηρουμένων των αναλογιών- πιο ισχυρή παρουσία των γυναικών, είχαμε για φαβορί 3 ταινίες «μαύρης» τοποθέτησης και ιδιοσυγκρασίας- “Greek Book”, “Black Panther”, “BlaKkKlansmann”- όχι γιατί έτσι έπρεπε, αλλά γιατί πραγματικά άξιζαν να είναι παρούσες στη λίστα με τα καλύτερα- το πράγμα φαινόταν από νωρίς προς τα πού πάει. Όσοι περίμεναν το “Roma” νικητή στην κατηγορία της Καλύτερης Ταινίας και σίγουρα όχι το “Green Book”, θα βρουν την εξήγηση του γιατί συνέβη αυτό (και) στον τρόπο που εξελίχθηκε και τελικά κορυφώθηκε η βραδιά. Ο Alfonso Cuaron είχε επίσης μια πολύ ανθρώπινη ιστορία να αφηγηθεί, επέλεξε όμως να κριθεί κυρίως για τον έντονα καλλιτεχνικό τρόπο με τον οποίο την προσέγγισε, για τον οποίο και βραβεύτηκε. Και κάπως έτσι, ως καλύτερη ταινία της χρονιάς, έμελλε να αναδειχθεί μια πιο βατή ιστορία, «εύπεπτη», σύμφωνα με τους αυστηρούς κριτές της. Ίσως να πρόκειται για μία μικρή αδικία απέναντι σε άλλες, πιο άρτιες και ολοκληρωμένες ταινίες της συγκεκριμένης κατηγορίας. Ίσως πάλι η νίκη της να είναι ο απλοϊκός, σχεδόν αδέξιος τρόπος με τον οποίο η Ακαδημία επέλεξε να περάσει το μήνυμά της για φέτος. Γιατί το “Green Book” αν μη τι άλλο είναι μια καλή ταινία υπέρ της διαφορετικότητας στα πιο καθοριστικά και πιο βαλλόμενα επίπεδα της ανθρώπινης ύπαρξης, όπως είναι η φυλή και οι σεξουαλικές προτιμήσεις.