Όσκαρ για το “Έμμηνες ρήσεις”: Σερβιέτες, περίοδοι κι ελπίδα στο Dolby Theater

«Δεν κλαίω γιατί έχω περίοδο ή κάτι τέτοιο. Δεν το πιστεύω ότι μία ταινία για την εμμηνόρροια μόλις κέρδισε Όσκαρ» είπε η Rayka Zehtabchi και συνέχισε ευχαριστώντας το Netflix που της έδωσε την πλατφόρμα να πει την ιστορία της για τα κορίτσια ενός χωριού στην περιοχή Χαπούρ της Ινδίας, 60 μόλις χιλιόμετρα από το Νέο Δελχί που εδώ και αρκετές γενιές δεν έχουν πρόσβαση σε σερβιέτες, δε συζητούν το θέμα της περιόδου τους με κανέναν ούτε καν με τις φίλες τους και συχνά αναγκάζονται να διακόψουν την εκπαίδευσή τους εξαιτίας της.

Ναι, αλήθεια σου λέω. Πώς να μην κλάψεις λοιπόν όταν κατέγραψες την πορεία αυτών των γυναικών στο να ξεπεράσουν πρώτα οι ίδιες το ταμπού της περιόδου, και μετά να μπουν στη διαδικασία να φτιάξουν τις δικές τους σερβιέτες και να τις βγάλουν στο εμπόριο, να νιώσουν δυνατές και έτοιμες να κατακτήσουν το αυτονόητο για εμάς δικαίωμα στην εκπαίδευση ανεξαρτήτως του κύκλου μας, και το επίσης αυτονόητο δικαίωμα στην ατομική υγιεινή; Στην προσπάθειά των κοριτσιών της Ινδίας, συμμετείχαν και μαθήτριες από ένα σχολείο στην Καλιφόρνια. Εκείνες ήταν που συγκέντρωσαν το κεφάλαιο για να αγοράσουν τη μηχανή των φθηνών σερβιετών που έφτιαξε ο Αρουνάτσαλαμ Μουρουγκανάνθαμ την οποία χρησιμοποίησαν οι κάτοικοι του χωριού για να φτιάξουν τη δική τους μάρκα σερβιέτας. Πώς την ονόμασαν; «Fly», αφού θέλουν οι γυναίκες να ανυψωθούν πολύ περισσότερο να φτάσουν σε ύψη νέα, στον ουρανό. Και σε περίπτωση που δεν το είχες φανταστεί ποτέ σου ζώντας στη Δύση, η σερβιέτα είναι ένα πολύ σημαντικό εφόδιο για να ανέβεις ως εκεί.

«Η περίοδος είναι κάτι φυσιολογικό και με κανέναν τρόπο δε μας εμποδίζει να κάνουμε το οτιδήποτε. Κάθε κορίτσι στην Ινδία ή οπουδήποτε αλλού πρέπει να το ξέρει και να το ακούσει καθαρά και δυνατά. Η περίοδος δεν είναι το τέλος στην εκπαίδευση των γυναικών. Τώρα που έχουμε ένα Όσκαρ, πάμε να αλλάξουμε τον κόσμο» έγραψε μεταξύ άλλων σε ευχαριστήριο σημείωμά της η παραγωγός της ταινίας Guneet Monga. Για την ιστορία, το ντοκιμαντέρ ξεκινά με κορίτσια που γελούν και ντρέπονται να απαντήσουν στο τι σημαίνει περίοδος, με αγόρια που νομίζουν ότι είναι μια ασθένεια που επηρεάζει τις γυναίκες, με γυναίκες που λένε ότι το αίμα είναι ο λόγος που κάνουν παιδιά και ότι είναι «κακό αίμα», με ατάκες που σε κάνουν να καταλάβεις όλο και πιο πολύ ότι η περίοδος είναι ένα τεράστιο ταμπού στην Ινδία. Ανάμεσα στις ηρωίδες συναντάμε μία γυναίκα που αναγκάστηκε να σταματήσει το σχολείο έναν χρόνο μετά την πρώτη της περίοδο γιατί τα υφάσματα που χρησιμοποιούσε για την αιμορραγία λερώνονταν συνεχώς. Μια άλλη δεν προσεύχεται ούτε μπαίνει σε ναό όταν έχει περίοδο γιατί οι μεγαλύτεροι και οι γνώστες της θρησκείας τής έχουν πει πώς είναι «βρώμικη» όταν έχει περίοδο.

Όσο για το επίμαχο θέμα σερβιέτες, ο κατασκευαστής της μηχανής φθηνών σερβιετών λέει στην κάμερα των δημιουργών του «Έμμηνες ρήσεις» ότι μόνο το 10% των γυναικών της χώρας τις χρησιμοποιούν. Μόνο το 10%. Το υπόλοιπο δεν τις ξέρει καν, ίσως και να ντρέπεται να τις ζητήσει και να προτιμά την «ασφάλεια» των αυτοσχέδιων υφασμάτων που δεν εμπλέκουν ούτε φαρμακοποιούς, ούτε εμπόρους, παρά μόνο τις ίδιες με επικίνδυνες συνέπειες για την υγεία τους αλλά και το περιβάλλον όπου ζουν καθώς θάβουν τα υφάσματα βράδυ ή τα πετούν σε σημεία που μοιάζουν πια με μικρές χωματερές. Οι περισσότερες δεν ξέρουν καν τι σημαίνει σερβιέτα και δε λένε στους άνδρες τι κάνει αυτή η μηχανή.

«Δεδομένης της πατριαρχίας, παίρνει χρόνο να μιλήσεις για θέματα που αφορούν στις γυναίκες. Παίρνει χρόνο ακόμα και για τις γυναίκες να μιλήσουν μεταξύ τους», λέει μία από τις πρωταγωνίστριες.

Καταλαβαίνω ότι ίσως όλο αυτό να σου φαίνεται παράξενο, δεδομένου ότι στο δυτικό κόσμο οι πρώτες σερβιέτες βγήκαν στο εμπόριο το 1888. Αλλά δε θέλω να πας τόσο πίσω, θυμήσου εσένα στις πρώτες σου περιόδους. Θυμήσου πως ακόμα κι αν είχες τα απαραίτητα και η μαμά σου σου είχε μιλήσει για όλα, η έμμηνος ρύση σου έφερνε μια ξαφνική ντροπή, μία τάση να μην βρίσκεις τις λέξεις να πεις ξεκάθαρα «Μου ήρθε περίοδος», αλλά έπρεπε να βρεις ευφημισμούς όπως «Έχω τα ρούχα μου» (πραγματικά δεν υπάρχει κανένα νόημα σε αυτή τη φράση), «κατέβηκαν οι Ρώσοι» (μια πολιτική αναφορά στα χρόνια της ΕΣΣΔ), και άλλες τέτοιες άνευ νοήματος χαριτωμενιές. Θυμήσου πώς ο φόβος του να λερωθείς στο σχολείο ήταν ο μεγαλύτερός σου, θυμήσου πως και εσύ κάποτε άκουσες ότι δεν κάνει να κοινωνήσεις όταν έχεις περίοδο (ή ότι η “βρωμιά” σου λόγω της περιόδου είναι ένας λόγος που δεν μπορείς να γίνεις ιερέας) και σκέψου λίγο και το προπατορικό αμάρτημα που χρέωσαν στην εκπρόσωπο του φύλου μας και κάπως έτσι ήρθε κατά την εκκλησία η περίοδος στη ζωή μας.

Σκέψου τώρα που μεγάλωσες και εκλογίκευσες τα ταμπού και ξέχασες και το άγχος μη λερωθείς κυρίως γιατί χρησιμοποιούσες σερβιέτες από πάντα και όχι ξαφνικά στην ενήλικη ζωή σου όπως τα κορίτσια της Ινδίας, και άρα κάπως κάτι έχεις μάθει για να προστατεύεσαι. Έλα λοιπόν στο σήμερα και απομόνωσε όλες εκείνες τις φωνές στο κεφάλι σου που από τότε μέχρι τώρα σε έχουν ρωτήσει «Μα καλά γιατί τόσα νεύρα; Περίοδο έχεις;». Αντιλαμβάνεσαι λοιπόν ότι η περίοδος παραμένει ταμπού, σε πολύ μικρότερο βαθμό, και στην δυτική κοινωνία. Μπορεί να μη δυσκολευόμαστε να το συζητάμε πια ή να ζητάμε ταμπόν και σερβιέτες στο φαρμακείο αλλά ακόμα και σήμερα μπορεί κάποιος να μας υπενθυμίσει ότι η περίοδος μας φταίει για μια στιγμή ευαισθησίας, μια στιγμή ταραχής, μια στιγμή φυσιολογική μέσα στην καθημερινότητά οποιουδήποτε ανθρώπου.

Για όλες εμάς λοιπόν και πολύ περισσότερο για τις γυναίκες της Ινδίας η νίκη του «Έμμηνες ρήσεις» στην 91η απονομή των βραβείων Όσκαρ δεν είναι κάτι απλό, δεν είναι κάτι λίγο. Είναι πολύ ελπιδοφόρο. Είναι ένα πρώτο δείγμα πώς η γυναικεία ματιά, η γυναικεία προσπάθεια για ενδυνάμωση και τα γυναικεία θέματα έχει έρθει ο καιρός να ακουστούν και να απασχολήσουν. Κι αν αναρωτιέσαι γιατί πρέπει να μας απασχολήσει όλους η περίοδος θα σου πω ότι κοιτάς το δέντρο και χάνεις το δάσος. Δεν είναι η έμμηνος ρήση αυτή καθαυτή που μας απασχολεί, είναι το ταμπού που τη συνοδεύει που σε κάποιες γωνιές του κόσμου είναι ακόμα και σήμερα τόσο ισχυρό ώστε να στερεί από κορίτσια την εκπαίδευσή τους, ενώ σε άλλες μπορεί να στερήσει σε καλλιτέχνες το Όσκαρ τους αφού η «περίοδος είναι αηδιαστική για τους άνδρες». Για όλα τα παραπάνω λοιπόν το ότι η λέξη «περίοδος» ακούστηκε στο πόντιουμ μπροστά στην αφρόκρεμα του Hollywood και ενώπιον εκατομμυρίων τηλεθεατών σε όλο τον κόσμο είναι το σύνθημα για να τελειώσει επιτέλους αυτή η μακρά πολύ μακρά περίοδος σιωπής και οδύνης για όλα τα κορίτσια που περιορίστηκαν στη ζωή τους επειδή έτυχε να γεννηθούν με ωοθήκες.

Γι’ αυτό ήταν μια νίκη που πανηγυρίστηκε δεόντως όχι μόνο από Ινδούς celebrities αλλά και σταρ παγκόσμιου βεληνεκούς όπως η Reese Witherspoon. Το Twitter γέμισε με ενθαρρυντικά μηνύματα.

Είτε είσαι στην αρχή του κύκλου σου, στην μέση ή στο τέλος του, πάρε θάρρος και έλα να αλλάξουμε τον κόσμο λοιπόν.

Κεντρική φωτογραφία: Chris Pizzello/Invision/AP