Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας: Μία ημέρα μόνο δεν είναι αρκετή

Πολλές φορές έχω γράψει για την κατάθλιψη, η οποία προσπάθησε να μονοπωλήσει για χρόνια τη ζωή μου. Η διάγνωσή μου έγινε σχετικά αργά και η πορεία προς τη διαχείριση του προβλήματος ήταν μακριά και επίπονη. Ξεκινάς από την ημέρα που πιστεύεις ότι δεν μπορείς να αναπνεύσεις άλλο, γιατί σε πνίγει ένα τεράστιο μαύρο κύμα, έρχονται ημέρες που μισείς την ύπαρξή σου και δεν μπορείς να βρεις έστω ένα ψήγμα χαράς ούτε σε απλά πράγματα, όπως το φαγητό και η έξοδος, για να καταλήξεις, μετά από συνεδρίες, φαρμακευτική αγωγή και πολλή, πάρα πολλή, προσωπική προσπάθεια κι αναθεώρηση προτεραιοτήτων, να σκέφτεσαι ότι στόχος σου είναι να περνούν οι ώρες χωρίς να σε βασανίζουν. Κι αυτό είναι το πρώτο μεγάλο βήμα προς την ίαση της μεγάλης κρίσης.

Μετά τα πολλά σκαμπανεβάσματα διάθεσης και την εγκαθίδρυση του προσωπικού σου μηχανισμού αντιμετώπισης του “μεγάλου μαύρου τέρατος”, έρχεται η περίοδος της ηρεμίας και της λειτουργικότητας. Πλέον μπορείς να πηγαίνεις στη δουλειά σου, να βγαίνεις, να έχεις κάθε είδους σχέσεις με ανθρώπους και να αντιμετωπίζεις τα καθημερινά προβλήματα χωρίς να απελπίζεσαι. Πλέον ξέρεις ότι όλα είναι μέσα στη ζωή κι εσύ έχεις αποφασίσει να συνεχίσεις την δική σου.

Το νέο πρόβλημα βρίσκεται στη λειτουργικότητα. Φυσικά και πρέπει να συγχαρείς τον εαυτό σου, από τη στιγμή που θα την αποκτήσεις.

Εκ πείρας γνωρίζω ότι δεν θα το κάνεις από μόνος σου, γι’ αυτό και το θέτω εμφατικά. Για κανέναν λόγο, όμως, δεν πρέπει να την θεωρήσεις αυτήν την λειτουργικότητα δεδομένη.

Καθένας, φυσικά, μπορεί να μιλήσει μόνο για τον εαυτό του και τις προσωπικές του εμπειρίες από την καθημερινότητα μετά τα μεγάλα καταθλιπτικά επεισόδια. Άλλοι εισέρχονται στη φάση της “κανονικότητας” πιο γρήγορα και με χαρακτηριστικές αλλαγές στη ζωή τους κι άλλοι βαδίζουν προς αυτήν με πιο μικρά, σταθερά βήματα, τα οποία, συνήθως, αντιλαμβάνονται πρώτα οι γύρω τους. Ανήκω στη δεύτερη κατηγορία, ίσως και λόγω χαρακτήρα, οπότε τα δικά μου βήματα κάλυψαν ένα χρονικό διάστημα αρκετών ετών, μέσα στα οποία παρατηρούσα – συχνά μετά από συζητήσεις με φίλους μου – ότι, πράγματι, είχα αλλάξει πολλούς τομείς της ζωής μου και ότι, συνολικά, δεν είχα καμία σχέση με την προηγούμενη “εκδοχή μου”.

Η πρώτη ένδειξη ήταν ο περιορισμός του άγχους. Πλέον δεν πνιγόμουν σε μια κουταλιά νερό, ούτε με έλουζε κρύος ιδρώτας, μόλις υποπτευόμουν την όποια δυσκολία εκτιμούσα ότι θα αντιμετωπίσω, για παράδειγμα, στη δουλειά μου. Άρχισα να μην παίρνω προσωπικά ό,τι έλεγαν οι άλλοι, να διαχειρίζομαι καλύτερα τις σχέσεις με τους συγγενείς μου και, γενικότερα, να “κουλάρω”. Η δεύτερη ένδειξη ήταν το άνοιγμα στον έξω κόσμο. Δεν έγινα party animal (δεν θα μπορούσα, εξάλλου), ωστόσο πλέον ήθελα να βγαίνω και δεν προεξοφλούσα ότι κάθε έξοδος θα ήταν μια ακόμα καταστροφή της – αρχικά – καλής μου διάθεσης.

Κι όταν τα παραπάνω θέματα “ρόλαραν”, βρήκα τον νέο μου ρυθμό και ξεκίνησα τις μεγάλες αλλαγές της ζωής μου, με πρώτη και καλύτερη την αλλαγή καριέρας. Μόλις, όμως, η αλλαγή αυτή ολοκληρώθηκε και η ευτυχία άρχισε να αποτυπώνεται στο πρόσωπό μου, άρχισα να χάνω τα σημάδια που έδειχναν ότι η λειτουργικότητα, όπως μεταφράζεται σε μια συνολικά καλύτερη ζωή, απαιτεί συνεχή προσπάθεια.

Δεν αρκεί να σκέφτεσαι ότι τα κατάφερες. Πρέπει να έχεις στο μυαλό σου ότι τα καταφέρνεις διαρκώς.

Όχι με την έννοια της έμμεσης απαξίωσής σου, ότι δηλαδή δεν ήσουν ικανός να τα καταφέρεις και ότι πρόκειται για μια ετερόφωτη κατάσταση. Ούτε, βέβαια, υπό τον φόβο ότι κάποια μελλοντική στιγμή ίσως ξαναπεράσεις μια τέτοια σκόπελο, οπότε όλα όσα έχεις χτίσει θα καταρρεύσουν, όσο πιθανό ή απίθανο κι αν είναι αυτό το ενδεχόμενο.

Τα καταφέρνεις διαρκώς, γιατί, αν μια φορά είχες πέσει σε ένα τέλμα τόσο μεγάλο, ώστε να σου διαλύσει τη ζωή, όποιοι βιολογικοί παράγοντες κι αν συνέβαλαν σ’ αυτό, σίγουρα είχαν βοήθεια από τον εξής “περιβαλλοντικό” παράγοντα: την αγάπη σου για την αυτοτιμωρία. Ό,τι κι αν λέει η βιολογία και η νευροεπιστήμη για τον μηχανισμό επαναπρόσληψης σεροτονίνης, αν δεν αφήνεσαι κι εσύ στις καταστάσεις, η κατάθλιψη και η απελπισία δεν παραμένουν μέσα σου από μόνες τους για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα.

Πάνω, λοιπόν, που έχεις φτιάξει τα πάντα ή σχεδόν τα πάντα, οφείλεις να σκεφτείς ένα πράγμα: τους τρόπους με τους οποίους τείνεις να τιμωρείς τον εαυτό σου. Η καταπίεση που ασκείς πάνω σου, η υπερβάλλουσα ανοχή που επιδεικνύεις σε ό,τι σε ενοχλεί ή σε φοβίζει, ο καθησυχασμός σε όσα έχεις ήδη επιτύχει. Αυτοί είναι καθημερινοί εχθροί, που, κι αν δεν φέρουν ξανά την κατάθλιψη, θα φέρουν ξανά δυσκολίες στην, λειτουργική, πλέον, καθημερινότητά σου. Κι αυτό είναι κάτι που δεν χρειάζεσαι.

Παγκόσμια ημέρα ψυχική υγείας για σένα, είναι κάθε μέρα. Κάθε μέρα να σκέφτεσαι ότι τα κατάφερες, ότι γίνεσαι καλύτερος, ότι προχωράς και μπορείς να αντιμετωπίσεις όποια δυσκολία κι αν διαφαίνεται στον ορίζοντα. Δεν χρειάζεται να το κάνεις θέμα. Χρειάζεται να το κάνεις πράξη.