Παγκόσμια Ημέρα Ηλικιωμένων: Οι super γιαγιάδες και το πρόβλημα της «καλής κόρης»

Η Παγκόσμια Ημέρα Ηλικιωμένων μάς υπενθυμίζει ότι η ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων είναι ευθύνη όλων μας και ότι η φροντίδα των μεγαλύτερων είναι σημάδι πολιτισμού και προόδου. Και όταν γράφω «όλων μας» δεν εννοώ μόνο των γυναικών.

Το πρόβλημα της «καλής κόρης»: Η φροντίδα των ηλικιωμένων δεν είναι μόνο γυναικείο ζήτημα

Η φροντίδα των ηλικιωμένων είναι μια παγκόσμια πρόκληση που, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, επιφορτίζει κυρίως τις γυναίκες. Με βάση μελέτες του ΟΟΣΑ και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, περίπου το 60-70% των φροντιστών ηλικιωμένων είναι γυναίκες. Αυτές οι γυναίκες, είτε ως κόρες, σύζυγοι ή άλλοι συγγενείς, αφιερώνουν συχνά σημαντικό χρόνο για τη φροντίδα των ηλικιωμένων συγγενών τους, σε βάρος της καριέρας και της προσωπικής τους υγείας.

Ένα ενδεικτικό παράδειγμα είναι ότι οι γυναίκες που αναλαμβάνουν φροντίδα ηλικιωμένων είναι 2,5 φορές πιο πιθανό να μειώσουν τις ώρες εργασίας τους ή να εγκαταλείψουν τη δουλειά τους, σε σύγκριση με τους άνδρες. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε σοβαρή οικονομική επιβάρυνση και μείωση των επαγγελματικών τους ευκαιριών. Επιπλέον, η ψυχολογική επιβάρυνση είναι μεγάλη, με μεγαλύτερα ποσοστά κατάθλιψης και άγχους να εμφανίζονται στις γυναίκες φροντιστές.

Το πρόβλημα της «καλής κόρης» περιγράφει λοιπόν ουσιαστικά την πίεση που ασκείται στις γυναίκες να εκπληρώνουν έναν παραδοσιακό ρόλο φροντίδας, είτε για τους γονείς, είτε για άλλα γηραιότερα μέλη της οικογένειας.

Αυτή η «καλή κόρη» αναμένεται να αναλάβει όλες τις φροντίδες της οικογένειας, πολλές φορές θυσιάζοντας τις δικές της ανάγκες, επαγγελματικές φιλοδοξίες ή ακόμα και την προσωπική της ευημερία.

Πρόκειται για μια σιωπηρή κοινωνική υποχρέωση που συχνά δεν αναγνωρίζεται επίσημα και αφήνει τις γυναίκες να επιφορτίζονται με συναισθηματική και οικονομική πίεση.

Super γιαγιάδες VS παππούδες σε καφενεία

Η εικόνα είναι λίγο-πολύ οικεία σε όλους μας: Η γιαγιά που έχει να φροντίσει τα εγγόνια, το νοικοκυριό και να τρέξει προς 1000 διαφορετικές κατευθύνσεις άλλα πράγματα, ενώ ο παππούς θα βρεθεί στο καφενείο για το καφεδάκι που αργότερα θα γίνει μπίρα ή τσίπουρο.

Και ενώ δεν έχω τίποτα εναντίον της καφενειακής κοινωνικοποίησης, θέλω λίγο να σταθώ στο πώς ακόμα και στην τρίτη ηλικία, οι γυναίκες συνεχίζουν να επιφορτίζονται με τον ρόλο της φροντίστριας.

Και οι διακρίσεις δεν σταματούν εδώ. Οι γυναίκες της τρίτης ηλικίας αντιμετωπίζουν σημαντικές διακρίσεις σε σχέση με τους άνδρες συνομηλίκους τους, τόσο από κοινωνική όσο και από οικονομική άποψη. Αυτές οι διακρίσεις σχετίζονται με διάφορους παράγοντες που αφορούν την εργασία, την υγεία, την κοινωνική τους θέση και την οικονομική τους κατάσταση.

• Οικονομική ανισότητα

Οι γυναίκες ηλικιωμένες πλήττονται περισσότερο από οικονομική επισφάλεια σε σχέση με τους άνδρες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, οι γυναίκες είχαν λιγότερες ευκαιρίες για επαγγελματική ανέλιξη και μεγαλύτερα κενά στον εργασιακό τους βίο λόγω της φροντίδας των παιδιών ή άλλων μελών της οικογένειας. Αυτό οδηγεί σε χαμηλότερες συντάξεις, καθώς οι συντάξεις των γυναικών είναι συχνά χαμηλότερες σε σχέση με αυτές των ανδρών, λόγω του μισθολογικού χάσματος αλλά και διαλειμμάτων στην καριέρα τους.

• Υγειονομικές διακρίσεις

Αν και οι γυναίκες τείνουν να ζουν περισσότερο από τους άνδρες, συχνά αντιμετωπίζουν μεγαλύτερα προβλήματα υγείας, καθώς οι κοινωνικές διακρίσεις και οι οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν καθιστούν την πρόσβαση σε ποιοτική υγειονομική περίθαλψη πιο δύσκολη. Επιπλέον, ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες είναι πιο επιρρεπείς σε χρόνια νοσήματα και ψυχολογικά προβλήματα όπως η κατάθλιψη και το άγχος, ιδίως όταν μένουν μόνες τους μετά από τον θάνατο του συντρόφου τους.

• Κοινωνικές και πολιτιστικές διακρίσεις

Οι γυναίκες της τρίτης ηλικίας είναι συχνά θύματα ηλικιακού σεξισμού. Οι προκαταλήψεις σε σχέση με την ηλικία και το φύλο συχνά τις θέτουν στο περιθώριο της κοινωνίας, καθιστώντας τες «αόρατες» σε κοινωνικά και πολιτικά θέματα. Οι άνδρες ηλικιωμένοι, αντίθετα, τείνουν να διατηρούν υψηλότερη κοινωνική αναγνώριση, καθώς η εργασία τους συχνά θεωρείται πιο σημαντική, ενώ οι γυναίκες αξιολογούνται λιγότερο με βάση τις συνεισφορές τους στην οικογένεια και την κοινότητα.

• Ψυχολογική πίεση και μοναξιά

Οι γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν μοναξιά, καθώς είναι συχνά οι επιζώσες των συζύγων τους. Η έλλειψη συντροφιάς και κοινωνικής υποστήριξης, σε συνδυασμό με τις οικονομικές και υγειονομικές δυσκολίες, εντείνει την ψυχολογική πίεση.

Τρόποι αντιμετώπισης της έμφυλης ανισότητας στη φροντίδα των ηλικιωμένων

Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι ανισότητες, είναι απαραίτητες συγκεκριμένες πολιτικές και μέτρα:

• Ενίσχυση των δημόσιων δομών φροντίδας:

Δημιουργία περισσότερων κέντρων φροντίδας ηλικιωμένων και προγραμμάτων υποστήριξης για να μειωθεί η επιβάρυνση στις οικογένειες και ιδιαίτερα στις γυναίκες.

• Ευέλικτες πολιτικές εργασίας:

Προώθηση της ισορροπίας μεταξύ εργασίας και φροντίδας, με ευέλικτες ώρες εργασίας ή δυνατότητα τηλεργασίας για τους φροντιστές ηλικιωμένων.

• Οικονομική υποστήριξη:

Παροχή επιδομάτων και οικονομικών κινήτρων σε φροντιστές, ειδικά γυναίκες, ώστε να μειωθεί το οικονομικό βάρος της φροντίδας.

• Εκπαίδευση και ενημέρωση:

Προώθηση της αλλαγής αντιλήψεων γύρω από το ποιος πρέπει να αναλαμβάνει τη φροντίδα ηλικιωμένων, προωθώντας την ισότιμη κατανομή των ευθυνών ανάμεσα στα δύο φύλα.

• Υποστήριξη της ψυχικής υγείας των φροντιστών:

Παροχή ψυχολογικής υποστήριξης και υπηρεσιών ανακούφισης για να μειωθεί η συναισθηματική επιβάρυνση στις γυναίκες.

Αυτά τα μέτρα μπορούν να συντελέσουν στη μείωση της ανισότητας στη φροντίδα των ηλικιωμένων, δίνοντας ίσες ευκαιρίες σε άνδρες και γυναίκες, ενώ παράλληλα βελτιώνουν την ποιότητα ζωής, τόσο των φροντιστών όσο και των ηλικιωμένων.

Η φροντίδα των ηλικιωμένων είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής προόδου και πολιτισμού. Για να δείξουμε την ευγνωμοσύνη μας στους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας, μπορούμε να υιοθετήσουμε πρακτικά βήματα.

Παράλληλα, όμως, η εξάλειψη των διακρίσεων εις βάρος των γυναικών της τρίτης ηλικίας αποτελεί εξίσου κρίσιμο βήμα για την κοινωνική δικαιοσύνη και την ισότητα των φύλων.