Πανελλήνιες 2023: O νεοφεμινισμός, ο φεμινισμός και ο Μπάμπης Αναγνωστόπουλος στο Twitter

Είναι σίγουρα ελπιδοφόρο το γεγονός ότι ζητήματα ισότητας φύλων και ζητήματα που άπτονται των δικαιωμάτων των γυναικών και της παραβίασής τους στη σύγχρονη εποχή, γίνονται θέμα έκθεσης στις Πανελλήνιες. Είναι ελπιδοφόρο γιατί αποτελεί ένα διαχρονικό κι επίκαιρό θέμα, αυτό που αφορά τα φαινόμενα βίας και διακρίσεων εις βάρος των γυναικών. Είναι ελπιδοφόρο το γεγονός ότι οι μαθητές, κορίτσια και αγόρια έχουν πλέον «ξεκολλήσει» από την εποχή των εκθέσεων για την αποταμίευση και καλούνται να εκφράσουν τις απόψεις τους (όποιες κι αν είναι αυτές) για ζητήματα που τους αφορούν από την πρώτη μέρα της ζωής τους και που θα συνεχίσουν να τους αφορούν όσο συνυπάρχουν με άλλους ανθρώπους στον πλανήτη.

Έγινε πολύς λόγος για ένα από τα κείμενα που περιλήφθηκαν στα θέματα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στις Πανελλήνιες 2023. Το 2ο από τα κείμενα τα οποία κλήθηκαν να διαβάσουν οι μαθητές αφορούσε τον «νεοφεμινισμό» και τις διαφορές του από τον παραδοσιακό φεμινισμό, όπως τις εξέφρασε η συγγραφέας και δόκτωρ Συγκριτικής Λογοτεχνίας Μπελίντα Κανόν, όταν είχε μιλήσει σε άρθρο του Βήματος.

«Για την Μπελίντα Κανόν ο νεοφεμινισμός οδηγεί σε σύγκρουση ανδρών και γυναικών, γεγονός καταστροφικό. “Ο κλασικός φεμινισμός του 20ού αιώνα, τον οποίο εξέφρασε η Σιμόν ντε Μποβουάρ, μαχόταν για την ισότητα ανδρών και γυναικών αντιμετωπίζοντάς τους ως άτομα, ως ανθρώπους. Στον 21ο αιώνα, και κυρίως μετά το 2010, βλέπουμε την ανάδειξη του “φεμινισμού της διαφοροποίησης”, ενός ρεύματος που επιμένει στις διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών, τις οποίες θεωρεί αγεφύρωτες. Προφανώς και υπάρχουν διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών, όμως στις περισσότερες εκφάνσεις της ζωής μας είμαστε άτομα, άνθρωποι που δρούμε: είμαι συγγραφέας, είμαι εκπαιδευτικός, είμαι ορειβάτης, είμαι κηπουρός. Είμαι δηλαδή ένας άνθρωπος που ασχολείται με αυτές τις δραστηριότητες, όχι πρωτίστως μια γυναίκα που ασχολείται με όλα αυτά”», ανέφερε το κείμενο.

«Σήμερα, οι νεοφεμινίστριες προτάσσουν διαρκώς ότι οι γυναίκες είναι μια ομάδα θυμάτων, η οποία διατρέχει μονίμως τον κίνδυνο να υποστεί βία κάθε μορφής, όχι διακρίσεις εις βάρος τους αλλά βία, επειδή είναι γυναίκες. Αυτό το νέο ρεύμα εγγράφεται στον δημόσιο διάλογο περί ταυτοτήτων: είμαι γυναίκα, αυτή είναι η ταυτότητά μου. Και αυτομάτως, είμαι θύμα. Είναι τόσο έντονος αυτός ο διάλογος περί θύματος ώστε ενίοτε το να είσαι θύμα γίνεται εύσημο*, πρόκειται για ιδεολογία που εκφράζεται ως “πάθος για θυματοποίηση”», σημειώνεται.

Επιπλέον διευκρινίζεται ότι «Για την Κανόν, αντιθέτως, ο φεμινισμός είναι ένα κίνημα χαρούμενο, “ένα κίνημα που ωθεί τις γυναίκες να αποκτήσουν περισσότερη ισχύ, να διεκδικούν την ισότητα με τους άνδρες. Όταν προτάσσουμε το φύλο ή το χρώμα του δέρματος ως ταυτότητα, επί της ουσίας επιμένουμε σε χαρακτηριστικά μας τα οποία δεν μπορούμε να αλλάξουμε. Οι “κλασικές” φεμινίστριες επιμένουμε στα χαρακτηριστικά που μπορούμε να αλλάξουμε, επιμένουμε στην ελευθερία, στη δυνατότητα να αλλάξουμε τα πράγματα. Αντιθέτως, ο νεοφεμινισμός και οι θεωρίες ταυτότητας φύλου επιμένουν σε ένα είδος ντετερμινισμού, τον οποίο εμείς επιδιώκουμε να ξεπεράσουμε”».

Το γεγονός ότι υπήρχε αυτό το κείμενο ανάμεσα στα θέματα της νεοελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας δίχασε σελίδες και οργανώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών, αλλά και το κοινό των social media, όπως εκφράστηκε στο Twitter. Άλλοι μίλησαν για alt right αφηγήματα που συνδέουν τον φεμινισμό με κάτι αρνητικό, άλλοι στάθηκαν στο γεγονός ότι σήμερα, ένας από τους εξεταζόμενους που κλήθηκε να μιλήσει για τη βία κατά των γυναικών και τα δικαιώματα των γυναικών, ήταν ο καθ’ ομολογία γυναικοκτόνος Μπάμπης Αναγνωστόπουλος.

Το κείμενο μπήκε όπως μπαίνουν διάφορα κείμενα στην εξέταση που αφορά την κατανόηση κειμένου και την ανάπτυξη μίας έκθεσης με κριτική σκέψη. Το γεγονός ότι σίγουρα δεν συμφωνούμε με το να χαρακτηρίζεται ο φεμινισμός του 21ου αιώνα ως «πάθος για θυματοποίηση» είναι το μόνο βέβαιο. Αλλά σε αυτό το κείμενο εκφράζεται η άποψη μίας συγγραφέως και μόνο. Δεν δόθηκε στα παιδιά ως η απόλυτη αλήθεια, όπως δεν κατευθύνθηκαν τα παιδιά να γράψουν μία συγκεκριμένη άποψη στην έκθεσή τους. Κλήθηκαν απλά όποια άποψη κι αν εκφράσουν για τα φαινόμενα παραβίασης των δικαιωμάτων των γυναικών και πώς μπορούν να συμβάλλουν στην ισότητα των φύλων, να την υποστηρίξουν τεκμηριωμένα όπως πάντα συμβαίνει στην έκθεση.

Στα λόγια της Κανόν μπορείς να βρεις τις απόψεις που, δυστυχώς, εκφράζει εν έτει 2023 ένα μέρος του πληθυσμού που βρίσκει τον φεμινισμό αχρείαστο, δεν αναγνωρίζει τον όρο γυναικοκτονία και πιστεύει ότι η ισότητα έχει ήδη επιτευχθεί. Στα λόγια της Κανόν μπορείς να διακρίνεις κατευθείαν το πρόβλημα της ταύτισης της διεκδίκησης του σεβασμού των ορίων και των δικαιωμάτων σου με κάποιο στερεότυπο οργισμένης γυναίκας που θέλει να «κλέψει» τα δικαιώματα των αντρών.

«Ο χαρούμενος κατ’ επίφαση φεμινισμός της Κανόν, που αορατοποιεί τις γυναίκες, τις θηλυκότητες και τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα σε ένα υποτιθέμενα πανανθρώπινο παλίμψηστο, στην ουσία αρνείται την αξία και τη σημασία των σύγχρονων αγώνων για την έμφυλη ισότητα. Μοιάζει σαν να λέει: αφού δεν υπάρχουν έμφυλα κοινωνικοποιημένα υποκείμενα και πατριαρχικές κοινωνίες, δεν υπάρχει λόγος για κινήματα που προτάσσουν τα δικαιώματά τους», όπως πολύ σωστά αναφέρει κείμενο του κέντρου Διοτίμα σχετικό με το θέμα.

Εμένα μου φαίνεται σημαντικό να υπάρχει έστω και αυτό το κείμενο στις εξετάσεις. Για να διαπιστώσεις την ύπαρξη κριτικής σκέψης, κάτι θα πρέπει να κρίνεις, έτσι δεν είναι; Κι ίσως αυτό το κείμενο να ήταν ο «εύκολος τρόπος» να τσεκάρει κανείς αυτή την αντίδραση, αυτό το ξύπνημα της κριτικής σκέψης και της κοινής λογικής που αναγνωρίζει ως μόνο στόχο του φεμινισμού την ισότητα και καμία θυματοποίηση. Που αναγνωρίζει ότι τα στατιστικά είναι στατιστικά και αν η βία κατά των γυναικών είναι στατιστικά μεγαλύτερη σε σχέση με τη βία κατά των αντρών, είναι επειδή έτσι είναι η πραγματικότητα όχι επειδή εμείς οι νεοφεμινίστριες θέλουμε να είμαστε θύματα.

Μου φαίνεται σημαντικό και μόνο το γεγονός ότι καλούμε τους εφήβους μας να μιλήσουν για όλα αυτά. Να αναγνωρίσουν τη βία κατά των γυναικών ως φαινόμενο, να προβληματιστούν για το πώς παραβιάζονται τα δικαιώματα των γυναικών στη σύγχρονη εποχή και να αναλογιστούν πώς μπορούν να συμβάλουν σε αυτόν τον αγώνα για ισότητα. Ταυτοχρόνως, με την ύπαρξη κειμένων σαν και αυτό, μπορεί να μπουν και στη διαδικασία να σκεφτούν ότι οι ταμπέλες και οι στερεοτυπικές αντιλήψεις και οι νουθεσίες περί «χαρούμενων» και «οργισμένων» κινημάτων σίγουρα δεν χωρούν σε αυτά, όταν έχουν στο επίκεντρό τους τα ίσα δικαιώματα και την ίση πρόσβαση σε ευκαιρίες για όλους τους ανθρώπους.

Όπως είπε και η Agnes Varda «Προσπάθησα να είμαι χαρούμενη φεμινίστρια, αλλά ήμουν τόσο θυμωμένη». Είτε είσαι χαρούμενη, είτε θυμωμένη, αρκεί να είσαι φεμινίστρια, αρκεί να πιστεύεις στην ισότητα, αρκεί να προσπαθείς να συμβάλλεις σε αυτήν.

Τα κινήματα δεν οφείλουν να είναι ούτε χαρούμενα, ούτε θυμωμένα. Οφείλουν να παρατηρούν τον κόσμο γύρω τους, να εκθέτουν τα κακώς κείμενα και να συμμετέχουν χωρίς σταματημό σε έναν αγώνα για να τα εξαλείψουν. Κι όλα τα άλλα είναι απλά λέξεις προς ανάλυση.