Πώς η μόδα επηρεάζει την ψυχολογία σου κάθε μέρα

Από τη μία, η μόδα μού έκανε αμέσως «κλικ». Ένιωσα αμέσως ότι ήταν ένα μέσο αυτοέκφρασης και ένας τρόπος για να ανακαλύψει κανείς τον εαυτό του. Από την άλλη, η εποχή εκείνη ήταν τόσο σκληρή απέναντι στη γυναικεία εικόνα που δεν μπόρεσε να μην με επηρεάσει. Όλες οι λανθασμένες απόψεις που είχα για την εικόνα μου, για το σώμα μου, για την γκαρνταρόμπα μου, προήλθαν σε μεγάλο βαθμό από τα πρότυπα που πρόβαλε ο χώρος αυτός.

Στα 36 μου χρόνια, δυστυχώς, έχουν αλλάξει λίγα. Η μόδα συνεχίζει να επηρεάζει την ψυχολογία μας, σε τέτοιο βαθμό που δεν μπορεί παρά να έχει αντίκτυπο στην ψυχική μας υγεία. Συνεχίζοντας να υποστηρίζει λανθασμένα πρότυπα ομορφιάς, που αφορούν κατά κύριο λόγο τις γυναίκες, η μόδα δεν έχει σταματήσει να αποτελεί έναν από τους βασικούς λόγους που πολλές νέες γυναίκες (και όχι μόνο), είναι δυσαρεστημένες για την εικόνα τους.

Υπάρχει ουσία, λοιπόν, στη μόδα; Υπάρχει κάτι που μας προσφέρει τελικά; Η απάντησή μου, είναι σαφώς θετική. Γιατί μπορώ με απόλυτη σιγουριά να σου πω ότι η μόδα δεν είναι μόνο αυτό. Υπάρχει και αυτή η πανέμορφη πλευρά της, που μας διδάσκει ότι μέσω του ντυσίματος μπορείς να είσαι ό,τι θέλεις να είσαι. Δεν χρειάζεται να εκπροσωπείς κάποιο φύλο, δεν χρειάζεται να αποτελείς μέρος μιας κοινωνικής κάστας. Μπορείς να είσαι απόλυτα ελεύθερος γιορτάζοντας την ατομικότητά σου. Η μόδα για εμένα πια στα 36 μου. Αλλά, όταν ο χώρος αυτός περιορίζει και προμοτάρει κακά πρότυπα δεν γίνεται να μην έχει επιπτώσεις στην αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση ενός ανθρώπου, ασκώντας παραπάνω (κοινωνική) πίεση και διαταράσσοντας τον ψυχισμό του.

Υπάρχουν 4 «κεφάλαια» που συνδέουν τη μόδα με την ψυχολογία. Εν έτει 2023, και με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας σου παραθέτω όλα όσα πρέπει να γνωρίζεις. Πράγματα που μπορεί συνειδητά ή ασυνείδητα να σε επηρεάζουν σε καθημερινό επίπεδο και να αμαυρώνουν τη σχέση σου, πάνω απ’ όλα με τον εαυτό σου, και φυσικά, με τη μόδα.

Η μόδα και τα social media

Πλέον, είναι δύσκολο να σκεφτούμε τη ζωή μας χωρίς τα social media. Αποτελούν ένα τόσο μεγάλο μέρος της ζωής μας -ή της καθημερινότητάς μας τουλάχιστον-, που όσα βλέπουμε σε αυτά δεν γίνεται να μην έχουν επιπτώσεις στην ψυχική μας υγεία. Από το lifestyle κάποιων ανθρώπων και τον, ρεαλιστικό ή μη, τρόπο που προβάλλουν τους εαυτούς τους μέσω αυτών, έχουν αυξήσει τις ανασφάλειες και τις ψυχικές παθήσεις των ανθρώπων παγκοσμίως. Η μόδα έχει τον δικό της ρόλο σε αυτό, με διάφορους τρόπους.

Η μόδα, λόγω των social media, έχει γίνει της μόδας. Τα accounts μόδας, από τα επίσημα προφίλ των οίκων και fashion brands μέχρι αυτά των fashion influencers, έχουν δημιουργήσει ένα σωρό ψυχικές διαταραχές στους ανθρώπους και δη, στις νέες γενιές κοριτσιών. Εκτός από το γεγονός ότι προωθείται ο υπερκαταναλωτισμός μέσω των διαφορετικών προϊόντων μόδας που προωθούν οι influencers, είναι και ο μη ρεαλιστικός τρόπος που προβάλλεται η μόδα μέσω των social media. Υπάρχει ένας ξεκάθαρος κοινωνικός διαχωρισμός που γίνεται μεταξύ των ανθρώπων στα social meida, που αφορά το κοινωνικό και κυρίως το οικονομικό status των ανθρώπων.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να αυξάνονται οι ανασφάλειες και οι ψυχικές διαταραχές προκαλώντας κρίσεις άγχους, μεταξύ άλλων. Ο τρόπος δε, που «χειραγωγούν» πολλοί την εικόνα τους και τη φυσική τους ομορφιά μέσω των φίλτρων και του editing, έχει οδηγήσει στην αύξηση των αισθητικών επεμβάσεων και την ανάγκη πολλών να αλλάξουν την εικόνα τους με σκοπό να μοιάζουν περισσότερο με τα «πρότυπα» που παρακολουθούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Αυτό επηρεάζει, έστω και υποσυνείδητα, την ψυχολογία μας, ειδικά όταν τα feeds μας κατακλύζονται από ένα συγκεκριμένο είδος ομορφιάς αλλά και τρόπου ζωής που σχετίζεται με τον που ντυνόμαστε. Η πίεση του να «πρέπει» να ντυθούμε όπως οι άνθρωποι των social media προέρχεται κυρίως, από την ανάγκη για κοινωνική αποδοχή και ενσωμάτωση. Παρ’ όλα αυτά, όταν δεν υπάρχει η αποδοχή που (φυσιολογικά) αναζητούμε, αυτό έχει επιπτώσεις στην αυτοεκτίμησή μας.

Είναι σημαντικό, λοιπόν, να αφουγκραστούμε τον ρόλο των social media στη ζωή μας, σε ένα ευρύτερο πλαίσιο και να εξετάσουμε κατά πόσο τους επιτρέπουμε να επηρεάζουν τον ψυχισμό μας.  Πρέπει να αναλογιζόμαστε ποιους ανθρώπους θέτουμε ως πρότυπα και να θυμόμαστε ότι το κοινωνικό ή οικονομικό status δεν μας κάνει «λιγότερους» από τους άλλους.

Fashion hurts

Αν υπάρχει ένα κομμάτι της μόδας που έχει προκαλέσει ένα τεράστιο βάρος στην ψυχολογία εκατομμύρια ανθρώπων και δη, των γυναικών, είναι η σχέση που έχουμε με το σώμα μας. Εκτός από τις παλαιολιθικές απόψεις του «η μόδα πονάει» -ένα μήνυμα που «κανονικοποιεί» τη ματαιοδοξία και που βρίσκει «στοργή» στον φυσικό πόνο, όταν για παράδειγμα, μια γυναίκα φοράει παπούτσια που τη στενεύουν αλλά που πρέπει να τα φορέσει για να δείξει περιποιημένη ή όμορφη ή σέξι-, ο τρόπος που έχει επηρεάσει η μόδα την αντίληψη που έχουμε για το σώμα μας, είναι συντριπτικός.

Ο τρόπος που προβάλλεται και επιβάλλεται η εικόνα ενός συγκεκριμένου σωματότυπου στις πασαρέλες και στη μόδα γενικότερα, ακόμα και σήμερα, έχει επηρεάσει σε πολύ μεγάλο βαθμό την ψυχική υγεία των ανθρώπων και ακόμη περισσότερο, των γυναικών. Το αποτέλεσμα είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση και οι ανασφάλειες που δημιουργούνται στους ανθρώπους, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα ώστε να κάνουν κακό στον εαυτό τους. Στην προσπάθεια όλων μας, να φτάσουμε τα ιδεατά πρότυπα που έχει δημιουργήσει η μόδα για το σώμα μας (και που διαιωνίζουν κι άλλοι τομείς αλλά κι η ίδια η κοινωνία), οδηγούν σε ένα τρομερό αυτομαστίγωμα που βγαίνει μάλιστα και κάπως αβίαστα. Το φαινόμενο αυτό συνδέεται με διάφορα άλλα κομμάτια της ψυχολογίας, όπως αυτό της κοινωνικής ένταξης (όσο είμαστε όμορφοι και αδύνατοι θα είμαστε και δημοφιλείς) μέχρι και αυτό της απόκρυψης του αληθινού μας χαρακτήρα.

Πόσο ευτυχισμένοι είμαστε πραγματικά, αν είμαστε αδύνατοι ή έτσι όπως θέλει η μόδα να είμαστε τελοσπάντων, όσο προσπαθούμε να «χωρέσουμε» την προσωπικότητά μας σε ρούχα που δεν μας χωράνε ή που δεν ταιριάζουν με την αισθητική μας; Αυτό είναι το ένα κομμάτι της μόδας, αλλά υπάρχει και ένα χειρότερο που υποβιβάζει με βάρβαρο τρόπο την αξία ενός ανθρώπου που την μετράει, με βάση τον σωματότυπό του.

Όταν είσαι χοντρός ή έχεις πολύ μεγάλο στήθος ή πολύ γυμνασμένο σώμα και όταν τελοσπάντων, το σώμα σου δεν ανταποκρίνεται στα κοινωνικά στάνταρντ και δεν βρίσκεις ρούχα στο νούμερό σου, τι γίνεται; Υπονοείται ότι πρέπει να αλλάξεις αυτό που είσαι για να μπορέσεις να ανταποκριθείς στις τάχα μου αξίες της μόδας που σε κάνουν ένα ευυπόληπτο μέλος της κοινωνίας. Όταν βλέπουμε μόνο έναν συγκεκριμένο σωματότυπο να προβάλλεται, υπονοείται ότι αυτό είναι το μοναδικό αποδεκτό είδος ομορφιάς. Η ατομικότητα «σκοτώνεται» και μαζί και οτιδήποτε σε κάνει να νιώθεις αρκετός. Κάπως έτσι, αυξάνονται οι ψυχικές ασθένειες που συνδέονται με τις διατροφικές διαταραχές που επιβαρύνουν την υγεία μας.

Όταν όμως, υπάρχει διαφορετικότητα, τότε οι νέες γενιές μαθαίνουν σε αυτές τις εικόνες και εμπνέονται από αυτές, με έναν πιο υγιή τρόπο. Είναι σημαντικό όμως, σε κάθε περίπτωση, να μην στοχοποιούμε το σώμα κανενός.

Ήρθε η στιγμή να σταματήσουμε να αποθαρρύνουμε τον εαυτό μας γιατί το σώμα μας ή το πρόσωπό μας δεν είναι τόσο «τέλειο» όσο του μοντέλου που βλέπουμε στις πασαρέλες ή στα social media και να μάθουμε σιγά-σιγά να (μας) αγαπάμε.

Έλλειψη αυθεντικότητας

Στην προσπάθεια της μόδας να μοιάσουμε όλοι μεταξύ μας, είναι εύκολο να χαθεί η ατομικότητα ακόμα κι αν η μόδα στην πραγματικότητα, είναι αυτό ακριβώς: ένα μέσο αυτοέκφρασης. Μέσω του ντυσίματος και του styling και των προσωπικών στιλιστικών μας επιλογών, μπορούμε να πετύχουμε την μοναδικότητα και να ξεχωρίσουμε από τη μάζα. Παρ’ όλα αυτά, κοινωνικά δεν μας δίνεται πάντα το έδαφος για κάτι τέτοιο. Η κοινωνική πίεση που δεχόμαστε -ειδικά οι νέες γενιές των social media-, σε συνδυασμό με τις προσωπικές ανασφάλειες που έχει ο καθένας φυσιολογικά, δεν επιτρέπει σε όλους να είναι ο αληθινός τους εαυτός. Όταν η διαφορετικότητα δεν είναι αποδεκτή από τον χώρο της μόδας -άρα και την κοινωνία-, στην προσπάθεια κάποιος να ενσωματωθεί κοινωνικά, θα προτιμήσει να υιοθετήσει ένα προφίλ και ένα στιλ που θεωρείται πιο αποδεκτό.

Όλα αυτά συνδυάζονται και με το άγχος που μπορεί να νιώθουν πολλοί, ώστε να δημιουργούν τέλεια outfits κάθε μέρα, για οποιαδήποτε κοινωνική περίσταση. Πολλοί άνθρωποι, ειδικότερα όσοι είναι πιο ενεργοί στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, γίνονται “fashion anxious”. Αγχώνονται για το στιλ τους με σκοπό να συνεχίσουν να γίνονται αποδεκτοί από τον περίγυρό τους. Αυτό όμως, προκαλεί και άλλες ψυχικές «δυσφορίες», στην προσπάθεια κάποιων να είναι πάντα τέλειοι (όπως είναι και η μόδα εξάλλου, σωστά;), θάβοντας έτσι τις προσωπικές τους επιθυμίες. Προκαλεί ζητήματα που συνδέονται ακόμα και με το BDD (body dysphoric disorder =σωματική δυσμορφική διαταραχή) μια διανοητική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από την εμμονή που έχουν κάποιοι για την εικόνα του σώματός τους και πόσο τέλειοι είναι ή πρέπει να δείχνουν μέσα από τα ρούχα που φοράνε.

Ας μην ξεχνάμε, λοιπόν, ότι η μόδα και οι στιλιστικές μας επιλογές είναι μέρος της προσωπικής μας εξέλιξης, ως άνθρωποι και προσωπικότητες. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν αποφεύγουμε να δεχόμαστε την κοινωνική πίεση που μας ασκείται από τη μόδα ώστε να δείχνουμε και να ντυνόμαστε με έναν συγκριμένο τρόπο. Το να ντυνόμαστε με βάση τις τάσεις, είναι κάτι που δεν χρειάζεται να ακολουθούμε όλοι μας, εφόσον δεν μας εκφράζει.

Οι τάσεις υπάρχουν για να εξερευνούμε το στιλ μας και για να ανακαλύψουμε τις νέες πτυχές του. Όχι για να τις υιοθετούμε εξαναγκαστικά με σκοπό να μοιάσουμε με τους άλλους. Η μόδα είναι ένα μέσο για να επικοινωνήσουμε την αλήθεια μας και μέσω αυτής να νιώσουμε πλήρεις.

Τι θα έπρεπε να είναι η μόδα;

Όσο κι αν δυσκολεύομαι να αποδεχτώ αυτή την πλευρά της μόδας που έχει αρνητικό αντίκτυπο στις ζωές και την ψυχολογία εκατομμύρια ανθρώπων, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να απαρνηθούμε και όλα τα καλά που μας προσφέρει. Η μόδα ναι, έχει μεγάλη επιρροή στην αυτοεικόνα ενός ανθρώπου, αλλά υπάρχει και η καλή επιρροή που δεν πρέπει να ξεχνάμε.

Είναι αυτή που με έκανε να αγαπήσω τη μόδα, και που δίνει σε όλους μας τη δύναμη να αντιμετωπίσουμε όλες τις προκαταλήψεις που συνδέονται με την εικόνα μας. Όταν απαλλαγούμε από το άγχος της κριτικής και από τι «τι θα πει ο κόσμος», τότε μπορούμε να απολαύσουμε τους πραγματικούς καρπούς της μόδας. Μέσα από το ντύσιμο, μπορούμε να ξαναχτίσουμε τη σχέση μας με τον εαυτό μας, να νιώσουμε δυνατές και αρκετές και να ξαναβρούμε την χαμένη μας αυτοπεποίθηση. Φορώντας ρούχα που μας εκφράζουν πραγματικά, από το πώς κάνουν το σώμα μας να δείχνει μέχρι και τον ενθουσιασμό που μας προκαλεί όταν φοράμε ρούχα που μας αρέσουν, αυτό μπορεί να βελτιώσει μέχρι και τη διάθεση που έχουμε τη δεδομένη στιγμή ή φάση ζωής.

Οι όροι “power dressing” ή “power clothing” μιλάνε γι’ αυτό ακριβώς. Για το πώς ένα ρούχο μπορεί να κάνει κάποιον να νιώσει δυνατός, παραγωγικός, να τον κινητοποιήσει και μέσα από την προβολή του αληθινού του εαυτού να νιώσει θελτικός και αποδεκτός. Το να δείχνεις και να νιώθεις καλά, δεν είναι απλά ένα κλισέ, αλλά είναι ένα μότο ζωής που πρέπει να υιοθετήσουμε όλοι για μια ισορροπημένη ψυχική υγεία. Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που την επηρεάζουν και που δεν πρέπει να παραβλέπουμε. Μπορεί κάποιες φορές, λοιπόν, να είναι η μόδα. Και μπορεί αυτά τα μικρά βήματα που κάνουμε για την προσωπική μας αυτοβελτίωση να μην μοιάζουν σημαντικά, αλλά συμβάλλουν στο να κατευθυνθούμε προς μια καλύτερη καθημερινότητα. Σε αυτή που μας επιτρέπει να ζούμε αυθεντικά και που μας κάνει να νιώθουμε καλά στο πετσί μας. Η μόδα έχει αυτή τη δύναμη πάνω μας, εφόσον βρούμε ένα βιώσιμο τρόπο να την βάλουμε στη ζωή μας.