Πρώτη φορά στην Επίδαυρο στη μετά Covid 19 εποχή
- 27 ΙΟΥΛ 2020
Την περασμένη Παρασκευή, 24 Ιουλίου, έκανε πρεμιέρα η πρώτη θεατρική παράσταση του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου στο ιστορικό Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Η έναρξη έγινε με το Εθνικό Θέατρο και την παράσταση «Πέρσες του Αισχύλου». Ήταν η πρώτη παράσταση που σκηνοθέτησε ο Δημήτρης Λιγνάδης, ως νέος καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου. Την τελευταία φορά που βρέθηκα στην Επίδαυρο ήταν στις περσινές «Ικέτιδες» την τελευταία παράσταση του απερχόμενου διευθυντή Στάθη Λιβαθινού. Ανάμεσα στις δύο παραστάσεις, πέρα από αυτή την αλλαγή σκυτάλης, είχαν μεσολαβήσει πολλά. Το κυριότερο απ’ όλα ήταν η πανδημία του κορονοϊού.
Παρά τον κορονοϊό, μάλλον σε πείσμα αυτού περισσότερο, αποφασίσαμε να βρεθούμε στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου το περασμένο Σαββατοκύριακο. Το διαμέρισμα με το απαραίτητο μέγεθος για να τηρηθούν οι αποστάσεις ασφαλείας κλείστηκε, τα αντισηπτικά μπήκαν μαζί με τα μαγιό στην τσάντα θαλάσσης, οι μάσκες μπήκαν απολυμασμένες στο μικρό τσαντάκι που θα παίρναμε μαζί στο θέατρο, τα εισιτήρια εκτυπώθηκαν και ξεκίνησε η παραδοσιακή εκδρομή για την Επίδαυρο. Οι «Πέρσες» μας περίμεναν.
Κατά τη διάρκεια της διαδρομής το γνωστό ειδυλλιακό τοπίο της επαρχιακής οδού της Επιδαύρου αντικαταστάθηκε σε σημεία από τα καμμένα δέντρα των Κεχρεών. Εκτάσεις που κατέβαιναν σε ρίγες από την κορυφή ενός λόφου ως σχεδόν τους πρόποδες, δημιουργώντας το πιo ζοφερό pattern. Ανάμεσα στους ήχους των τζιτζικιών και του ραδιοφώνου, παρεμβαλλόταν και ο ήχος των πυροσβεστικών ελικοπτέρων που ακόμα το μεσημέρι της Παρασκευής πετούσαν πάνω από την περιοχή προσπαθώντας να σβήσουν κάθε μικρή εστία καταστροφής.
Η υπόσχεση του θεάτρου που καθ όλη τη διάρκεια της καραντίνας μπορούσαμε να αντικαταστήσουμε στη ζωή μας, με κάτι τελείως διαφορετικό, τις μαγνητοσκοπημένες παραστάσεις, ήταν αυτό που διατηρούσε την ψυχολογία σε ανεκτό επίπεδο περνώντας ανάμεσα στις μέχρι πρότινος καταπράσινες εκτάσεις. Μάλλον βοηθούσε και ο αέρας που έπεφτε.
Πριν ακόμα φτάσουμε στην Επίδαυρο η κίνηση άρχισε να πυκνώνει. Το ραντεβού με το αρχαίο δράμα δόθηκε και φέτος και τηρήθηκε. Ήταν πολλοί εκείνοι που σε πείσμα της τεράστιας αλλαγής στη ζωή τους, θέλησαν ακολουθώντας τους κανόνες ασφαλείας να βρεθούν και πάλι καθισμένοι στα αρχαία μάρμαρα.
Οι μάσκες βγήκαν από την τσάντα λίγο πριν την είσοδο στον αρχαιολογικό χώρο. Το ευγενέστατο και αυξημένο προσωπικό του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου από το πρώτο λεπτό προσπαθούσε να κατατοπίσει τον κόσμο για το πότε θα χρειαστούν τη μάσκα τους, για το πώς θα γίνει η είσοδος και η έξοδός τους από το θέατρο και για το μέχρι πότε θα έπρεπε να είναι έτοιμοι να περάσουν στις θέσεις τους. Όλα ακούγονταν συνεχώς και από τα μεγάφωνα στον χώρο πριν την είσοδο στο Αρχαίο Θέατρο.
Ο κόσμος άλλαξε με τον Covid 19. Άλλαξαν οι συνήθειές του και το έβλεπες αυτό κάθε δευτερόλεπτο όσο περίμενες να μπεις στον χώρο του θεάτρου. Οι χειραψίες έγιναν λιγοστές. Ο ένας ρωτούσε τον άλλο αν αισθάνεται άνετα να χαιρετηθεί μαζί του. Η χαρά στα μάτια όσων είχαν βρεθεί ήταν κοινή. Κι ένα νέο κοινό χαρακτηριστικό, αρκετά εντυπωσιακό για κάθε πρεμιέρα, ήταν η συνέπεια. Χρειάστηκε να βρεθούμε 1,5 ώρα πριν την έναρξη της παράστασης στο θέατρο. Για να αποφευχθεί ο συνωστισμός. Κι ήταν όλοι εκεί από τότε. Η είσοδος έγινε σε δύο ουρές σε απόσταση ασφαλείας η μία από την άλλη. Και παρόλο που είναι πολύ δύσκολο να ανεβαίνεις σκάλες φορώντας μάσκα, κανείς δεν την έβγαλε. Όταν το θέατρο πρόβαλλε μπροστά μας, η αποζημίωση για όλα αυτά τα πρωτόγνωρα πράγματα, είχε ήδη δοθεί. H Επίδαυρος μας γέμιζε συναισθήματα πριν καν την έναρξη της παράστασης.
Τα καθίσματα του θεάτρου οριοθετούνταν με μαξιλαράκια πάνω σε ιμάντες. Κενά δεξιά, κενά αριστερά, μπροστά και πίσω, ήταν απαραίτητα για μια αίσθηση ασφάλειας. Ευτυχώς υπήρχαν. Το πρόγραμμα στα χέρια μας, ο ήλιος να βυθίζεται η ζεστή πέτρα κάτω μας να μας γεμίζει ενέργεια. Γιατί μπορεί ο κόσμος να αλλάζει κάθε στιγμή, αλλά η ενέργεια που έχει αυτός ο χώρος παραμένει ίδιος εδώ και χιλιάδες χρόνια. Για όσους αγαπούν το θέατρο, αυτή η αίσθηση της πέτρας κάτω από το σώμα, ήταν αρκετή για να νιώσουν ότι μπορούν και πάλι να κοινωνήσουν τη μαγεία του θεάτρου.
Το εξ αποστάσεως θέατρο ήταν μια κάποια λύση στη διάρκεια της καραντίνας, αλλά για το κοινό που διψούσε για μία ζωντανή performance ήταν απλά ένα ελάχιστο υποκατάστατο. Η μαγεία του θεάτρου βρίσκεται στα ζωντανά σώματα, στη ζωντανή αντίληψη του κοινού εδώ και τώρα απέναντι σε όσα βλέπει, στην αυθάδη κίνηση μιας γάτας που διασχίζει τη σκηνή του αρχαίου θεάτρου την πιο ακατάλληλη στιγμή, στους κούκους που ακούγονται στο βάθος, στην εκφορά του λόγου που γεννιέται και πεθαίνει στην ίδια ανάσα κι όμως γράφεται μέσα σου αιώνια.
«Γιατί όταν ανθίζει η ύβρις, μεστώνει το στάχυ της πλάνης, και τότε θερίζεις θέρος δακρύων» είπε ώρα αργότερα το φάντασμα του Δαρείου στη σκηνή. Ο Δημήτρης Λιγνάδης δημιούργησε μια καλή παράσταση, εγκεφαλική περισσότερο, πολύ λιγότερο συναισθηματική. Οι Λυδία Κονιόρδου, Αργύρης Πανταζάρας, Νίκος Καραθάνος και Αργύρης Ξάφης (προσωπική μου εκτίμηση πώς οι δύο «Αργύρηδες» ξεχώρισαν με τις ερμηνείες τους), ενσάρκωσαν τους βασικούς ρόλους της παράστασης και 9 άνδρες συμπλήρωναν τη διανομή κρατώντας τους ρόλους του χορού των γερόντων Περσών. Τους γέροντες υποδύονταν οι: Βασίλης Αθανασόπουλος, Κωνσταντίνος Γαβαλάς, Μιχάλης Θεοφάνους, Σπύρος Κυριαζόπουλος, Αλκιβιάδης Μαγγόνας, Λαέρτης Μαλκότσης, Δημήτρης Παπανικολάου, Γιάννος Περλέγκας και Αλμπέρτο Φάις. Η βία του πολέμου, η συντριβή του ηττημένου, η ματαιότητα της έπαρσης, όλα τα διηγήθηκαν μπροστά μας μεταφέροντας στο σήμερα (με τη συγκυρία για την κατάσταση με την Τουρκία, να έρχεται στο μυαλό όλων μας) τα λόγια του αρχαιότερης σωζώμενης ολοκληρωμένης τραγωδίας.
Σε ένα έργο που εκ των πραγμάτων το χαρακτηρίζει σχεδόν πλήρης απουσία σκηνικής δράσης, η κίνηση που επιμελήθηκε ο Κωνσταντίνος Ρήγος ήρθε και έφερε ισορροπία. Η αισθητική στα λιτά σκηνικά, τα κοστούμια της Εύας Νάθενα που έδιναν βάρος στη δραματικότητα του ίδιου του αρχαίου λόγου (δυστυχώς οι εξαιρετικές τους λεπτομέρειες γίνονταν ορατές μόνο σχεδόν από τις φωτογραφίες ίσως και από τη live streaming μετάδοση της παράστασης σε όλο τον κόσμο) και η μουσική (με την υπογραφή του Γιώργου Πούλιου) που θύμιζε στοιχεία ανατολής ταιριαστά με τον λαό των Περσών, στα αυτιά μας, συμπλήρωναν το άρτιο παζλ της παράστασης του Εθνικού Θεάτρου. Της πρώτης που ανέβηκε στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου στα τέλη του Ιουλίου. Μια εποχή, που κανονικά το φεστιβάλ θα ήταν στα μέσα του. Αλλά είπαμε, η εποχή μας είναι πολύ διαφορετική.
Μέτρο, ύβρις, κάθαρση. Αυτά τα τρία είναι που χαρακτηρίζουν όλη την αρχαία δραματουργία. Το τελευταίο χαρακτηρίζει και τη λειτουργία του θεάτρου στην ψυχή. Η κάθαρση ήταν αυτό που αποζητούσαμε το βράδυ της Παρασκευής 24 Ιουλίου καθισμένοι στα πέτρινα καθίσματα. Και ήρθε καθώς τα φώτα έσβησαν, ο ουρανός γεμάτος ουράνια σώματα κρεμάστηκε πάνω από τα κεφάλια μας και μια γάτα νιαούρισε καθώς ξεκίνησε το χειροκρότημα. Η κάθαρση, δεν ξέρω αν προήλθε από τον λόγο του Αισχύλου αυτή τη φορά ή από το ίδιο το θέατρο. Ένα θέατρο που αρνηθήκαμε να το αφήσουμε μόνο του αυτό το καλοκαίρι. Ένα θέατρο που μας φρόντισε όλα τα προηγούμενα.
Κι είμαι βέβαιη πώς όσοι επιλέξουν να παρακολουθήσουν παραστάσεις σε αυτό τα επόμενα Σαββατοκύριακα θα νιώσουν το ίδιο. Κι ας είναι δύσκολο να ανεβοκατεβαίνεις σκαλιά φορώντας μάσκα. Κι ας μην μπορείς να συγχαρείς πλέον τους συντελεστές, εκτός κι αν βρίσκεσαι σε κάποια προκαθορισμένη λίστα. Μπορείς να ακούσεις τα τζιτζίκια, να δεις τη γάτα, να μυρίσεις το πεύκο, να καθίσεις στην θέση σου, να ακούσεις το λόγο, να βιώσεις την κάθαρση. Κι αυτό είναι που έχεις περισσότερο ανάγκη.
ΥΓ: Ένα χρήσιμο νέο για τους fan της εμπειρίας μετά την παράσταση. Η ντίσκο «Καπάκι» είναι για πρώτη φορά κλειστή μετά από 39 χρόνια. Οπότε μετά το απαραίτητο φαγητό στις Μουριές ή τον Λεωνίδα στο Λυγουριό, η δράση μεταφέρεται στο Beach bar Hellas στην παραλία Γιαλάσι. Γιατί μετά την κάθαρση, ως γνωστόν, ακολουθεί και ο απαραίτητος Διονυσιασμός.