Σε έναν φανταστικό κόσμο η Ειρήνη Μουρτζούκου θα κριθεί αθώα ή ένοχη απευθείας στο δικαστήριο

Η υπόθεση ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2021, όταν το πρώτο βρέφος πέθανε ξαφνικά ενώ ήταν υπό την επιμέλεια της Ειρήνης Μουρτζούκου. Η ίδια ανέφερε ότι το παιδί παρουσίασε ξαφνικά προβλήματα αναπνοής. Παρά την αρχική ερμηνεία ως αιφνίδιο θάνατο, η επανάληψη τέτοιων περιστατικών με άλλα βρέφη δημιούργησε έντονες υποψίες. Έκτοτε, δύο από τα δικά της παιδιά πέθαναν σε αντίστοιχες συνθήκες το 2022 και το 2023, με τελευταίο περιστατικό αυτό του Παναγιώτη, ενός βρέφους 15 μηνών που φέρεται να υπέστη κρίση πριν από τον θάνατό του, ενώ βρισκόταν υπό τη φροντίδα της Μουρτζούκου.

Η αστυνομία ερευνά το ενδεχόμενο εγκληματικής ενέργειας, ενώ η Ειρήνη Μουρτζούκου αρνείται οποιαδήποτε ευθύνη και δηλώνει πως το μόνο που επιθυμεί είναι να πενθήσει τα δικά της παιδιά, τα οποία έφυγαν από τη ζωή 19 και 60 ημέρες μετά τη γέννησή τους, αντίστοιχα. 

Παράλληλα, τα όσα βλέπουν το φως της δημοσιότητας σχετικά με τις συνθήκες θανάτου του 15 μηνών αγοριού τον περασμένο Αύγουστο, προκάλεσαν τη παρέμβαση της εισαγγελίας Αμαλιάδας. Συγκεκριμένα, ο Αντεισαγγελέας Ηλείας, έδωσε εντολή για διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης προς την Ασφάλεια Ήλιδας προκειμένου να διερευνηθεί συγκεκριμένα το αν προκύπτει το αδίκημα της ανθρωποκτονίας (με οποιοδήποτε είδος δόλου) του βρέφους, που έφυγε από τη ζωή το καλοκαίρι του 2024.

Η υπόθεση βρίσκεται σε εξέλιξη, και αναμένονται περαιτέρω αποκαλύψεις από τις έρευνες των αρχών και των ιατροδικαστικών εκθέσεων που θα ρίξουν φως στα αίτια των επαναλαμβανόμενων αυτών τραγωδιών. Παράλληλα, οι μισές εκπομπές στην ελληνική τηλεόραση, ασχολούνται με την υπόθεση, πολλές φορές και ενώπιον της Ειρήνης Μουρτζούκου.

Δημοσιογράφοι σε ρόλο ανακριτή – Τι μας διδάσκει η υπόθεση της Ειρήνης Μουρτζούκου;

Η υπόθεση των βρεφικών θανάτων στην Αμαλιάδα και ο τρόπος με τον οποίο «καταναλώνεται» από το κοινό δείχνει ένα ανησυχητικό φαινόμενο: την απευθείας καταδίκη της Ειρήνης Μουρτζούκου, πριν καν η υπόθεση διερευνηθεί επίσημα. Η 24χρονη Ειρήνη Μουρτζούκου, γυναίκα με πολύ ταραγμένο οικογενειακό υπόβαθρο και ψυχολογικές δυσκολίες, βρίσκεται αυτήν τη στιγμή στο επίκεντρο μιας δημόσιας κατακραυγής. Μπορεί πράγματι να της αξίζει όλο αυτό- κι ακόμα περισσότερα, μπορεί και όχι. Από την άλλη, αναμφίβολα είναι επιλογή της το ότι έχει εκτεθεί σε ενα τηλε- δικαστήριο χωρίς τέλος.

Είμαστε, όμως, τόσο σίγουρ@ για την ενοχή της; Ή μήπως παρασυρόμαστε από ένα σύγχρονο, ψηφιακό «κυνήγι μαγισσών»;

Κι αν το σενάριο που έχουμε πλάσει, δεν είναι τελικά το αληθές; Πού θα έχουμε οδηγηθεί σαν κοινό;

Το προφίλ της γυναίκας παιδοκτόνου

Για όσους εργάζονται με οικογένειες υψηλού κινδύνου, η φιγούρα που μοιάζει στη Μήδεια, δεν είναι άγνωστη. Η παιδοκτονία είναι ένα ελάχιστα κατανοητό φαινόμενο, εν μέρει επειδή είναι τόσο περίπλοκο. Δεν είναι τόσο συνηθισμένη, όσο κάποια άλλα είδη ανθρωποκτονιών και δεν υπάρχουν δύο περιπτώσεις που να είναι ακριβώς όμοιες. Πράγμα το οποίο σημαίνει, ότι μπορεί να είναι δύσκολο να εντοπιστούν τα πρότυπα και τα κίνητρα των δραστών.

Οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι η έλλειψη ευαισθητοποίησης για την παιδοκτονία, σημαίνει ότι δεν έχουν γίνει αρκετά για την αντιμετώπισή της. Επιπλέον, οι υπηρεσίες που εργάζονται με ευάλωτες οικογένειες, πολύ συχνά αδυνατούν να αναγνωρίσουν τους κινδύνους, πριν να είναι πολύ αργά. Επιστημονικές έρευνες υποστηρίζουν ότι οι παιδοκτονίες σημειώνονται, όταν συγκλίνουν ένα σύνολο παραγόντων: Ψυχική ασθένεια, κατάρρευση σχέσεων, οικογενειακή βία, κατάχρηση ουσιών.

Το προφίλ αφορά σε γυναίκες νεαρής κυρίως ηλικίας. Στην πλειοψηφία τους είναι ανύπαντρες, με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και απουσία ιστορικού προηγούμενων ποινικών αδικημάτων. Οι νεαρές μητέρες διακατέχονται από ενοχή και ντροπή εφόσον το παιδί έχει γεννηθεί εκτός γάμου. Η άμβλωση δεν αποτελεί επιλογή, λόγω έλλειψης χρημάτων. Εμφανίζουν παθητική συμπεριφορά και επίπεδο συναίσθημα, ενώ αρνούνται τις συνέπειες της γέννησης μέχρι τον τοκετό.

Συμπερασματικά χαρακτηρίζονται από διαστρεβλωμένη αντίληψη της πραγματικότητας, αδυναμία ελέγχου της έντασης συναισθημάτων και έλλειψη γνωστικής ευελιξίας. Στις περιπτώσεις επιλόχειας κατάθλιψης ή ψύχωσης, η παραληρητική διαταραχή οδηγεί σε έμμονες σκέψεις ή ψευδαισθήσεις με αποτέλεσμα την παιδοκτονία.

Το λαϊκό δικαστήριο της οθόνης

Είναι δύσκολο να μην παρατηρήσει κανείς πως οι υποθέσεις που συνδέονται με τραγικά συμβάντα, ειδικά όταν αφορούν παιδιά, τροφοδοτούν ένα αδηφάγο κοινό. Τα μέσα ενημέρωσης, συντονισμένα σε μια αφήγηση που πουλάει, προβάλλουν κάθε πτυχή της υπόθεσης, συχνά με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες. Έτσι, οι τηλεθεατές και οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων μετατρέπονται σε αυθόρμητους δικαστές, έτοιμοι να καταδικάσουν και να επιρρίψουν ευθύνες. Κι ενώ η αλήθεια δεν έχει ακόμα αποκαλυφθεί,  κοινό και media διατυπώνουν κατηγορίες με τόσο πάθος που αναρωτιέται κανείς αν θέλει πραγματικά δικαιοσύνη ή απλώς ένα καλό θέμα για κουτσομπολιό.

Η περίπτωση της Ειρήνης, μιας γυναίκας νέας και ταλαιπωρημένης από οικογενειακές τραγωδίες, αναδεικνύει αυτή την τάση για αδιάκριτη κατηγορία, πριν καν η δικαιοσύνη αποφανθεί. Η εικόνα μιας γυναίκας με προφίλ ευάλωτο και ψυχικά εύθραυστο δεν αναγνωρίζεται από τους «αδέκαστους» των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και ορισμένων media, που φαίνονται να ξεχνούν την ανθρώπινη πλευρά της ιστορίας.

Είναι τόσο εύκολο να επιδικάσουμε τη ζωή κάποιου άλλου, ειδικά όταν αυτή η ζωή μας παρουσιάζεται σε κομμάτια, χωρίς βάθος και χωρίς πλαίσιο.

Ειδεχθή εγκλήματα και ο ρόλος των ΜΜΕ

Ας είμαστε ειλικρινείς: τα ειδεχθή εγκλήματα πουλάνε. Και πωλούνταν ανέκαθεν. Όμως, οι πληροφορίες που προβάλλονται, συχνά φορτισμένες με τη δόση του γκροτέσκ και αποσπασματικές δεν είναι ούτε αντικειμενικές, ούτε εξυπηρετούν πρακτικά καμία υπόθεση. Στην περίπτωση δε, που η αλήθεια τελικά «λάμπει» στη μικρή οθόνη, και όχι μέσα σε κάποιο ανακριτικό αστυνομικό γραφείο, είναι πολύ πιθανό κάποιοι- παρόλο που όφειλαν-  να μην κάνουν καθόλου καλά τη δουλειά τους.  

Καταναλώνουμε ιστορίες ανθρώπων όπως την τελευταία τηλεοπτική σειρά και παρασυρόμαστε σε κρίσεις και καταδίκες.

Αλλά ας αναρωτηθούμε: γιατί είμαστε τόσο πρόθυμοι να σηκώσουμε το δάχτυλο και να εκσφενδονίσουμε πέτρες δεξιά κι αριστερά μας; Γιατί αντλούμε ικανοποίηση από την παρακολούθηση αυτής της ιδιότυπης τηλεοπτικής δικαιοσύνης, όπου μια νεαρή γυναίκα γίνεται ο αποδιοπομπαίος τράγος μιας κοινωνίας; Ίσως επειδή στο βάθος θέλουμε να αισθανόμαστε αθώοι εμείς οι ίδιοι, όσο κατηγορούμε άλλους;

Μήπως ήρθε η ώρα να αλλάξουμε «διατροφή» στην ελληνική τηλεόραση;

Η εύκολη κατανάλωση τέτοιων υποθέσεων πρέπει κάποια στιγμή να μας προβληματίσει. Τα μέσα έχουν δύναμη και επιρροή, αλλά η ευθύνη βαραίνει και εμάς ως κοινό. Η Ειρήνη Μουρτζούκου, όσο ένοχη ή αθώα κι αν είναι, θα πρέπει να δικαστεί από αρμόδιους, με αποδείξεις και με την ψυχραιμία που απαιτεί η δικαιοσύνη. Η δική μας συμμετοχή δεν είναι να σηκώσουμε το δάχτυλο και να καταδικάσουμε, αλλά ίσως να πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί προτιμάμε να καταναλώνουμε τραγικές ιστορίες άλλων σαν να είναι ψυχαγωγία.

Όσο ζούμε ακόμα σε μια πολιτισμένη κοινωνία και όχι σε κάποιο δυστοπικό σενάριο τύπου Purge, ας αφήσουμε τα δικαστικά «σφυριά» στους αρμόδιους.