To σινεμά αλλάζει μετά το #TimesUp και το φετινό φεστιβάλ Βερολίνου είναι η ζωντανή απόδειξη

Στην τελευταία του χρονιά ως διευθυντής του Φεστιβάλ, ο Γερμανός Dieter Kosslick αποφάσισε να μην αφήσει τις γυναικείες φωνές που υψώθηκαν τα προηγούμενα χρόνια να καταλαγιάσουν και να ξεχαστούν, αλλά να τις τιμήσει με ουσιαστικά βήματα για την ίση εκπροσώπησή τους. Ο ίδιος δεσμεύθηκε ότι θα υπογράψει τη συνθήκη που δεσμεύει το φεστιβάλ να έχει ίση εκπροσώπηση των δύο φύλων στις διοικητικές θέσεις του, στις 9 Φεβρουαρίου, ενώ η επιλογή των ταινιών που θα διαγωνιστούν σε αυτό το φέρνει πολύ κοντά σε αυτή την υπόσχεση του 50% – 50% ανδρών και γυναικών σκηνοθετών στις μεγάλες διαγωνιστικές διοργανώσεις, την οποία μάχονται να αποσπάσουν οι γυναίκες απο την εποχή του #Metoo, του #TimesUp και έπειτα.

Ο επί 18 χρόνια διευθυντής του φεστιβάλ, Dieter Kosslick-AP Photo/Michael Sohn

Η Berlinale νοιάζεται για το κλείσιμο της ψαλίδας μεταξύ των δύο φύλων στον κινηματογράφο και τη μελετάει. Πρόσφατα εξέδωσε μια 48 σελίδων έρευνα που περιλαμβάνει τα στατιστικά στοιχεία που αφορούν τις 400 ταινίες που υποβλήθηκαν με στόχο να συμπεριληφθούν στο φετινό πρόγραμμα. Τα στοιχεία αυτά, αν μη τι άλλο ανεξάρτητα με την τελική διαλογή δίνουν ελπίδα στις γυναίκες που ονειρεύονται την κάμερα, αφού όλο και περισσότερες από αυτές δημιουργούν και καταθέτουν τις δικές τους προτάσεις. 191 ταινίες ή 45% των σκηνοθετών των ταινιών που υποβλήθηκαν ήταν γυναίκες, ποσοστό που γίνεται 37% στις ταινίες που τελικά θα προβληθούν σε όλα τα τμήματα του φεστιβάλ.

Από τις 17 ταινίες που μετέχουν στο κύριο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, τις 7 τις έχουν σκηνοθετήσει γυναίκες. Αυτή η αναλογία μπορεί να μην είναι 50- 50 αλλά τουλάχιστον θέτει ένα πρωτοφανές ποσοστό συμμετοχής γυναικών σκηνοθετών ρεκόρ για κάθε μεγάλο ευρωπαϊκό ποσοστό. «Η συζήτηση που ξεκίνησε την περασμένη χρονιά άνοιξε τα μάτια μας και όταν τα μάτια μας είναι ανοιχτά οι αποφάσεις που θα πάρουμε θα είναι διαφορετικές» είπε ο Kosslick σε δηλώσεις του σχετικά με τα κινήματα #MeToo ενάντια στην σεξουαλική κακοποίηση και #TimesUp για την εξάλειψη των διακρίσεων λόγω φύλου στην κινηματογραφική βιομηχανία και πώς αυτά διαμόρφωσαν το πρόγραμμα του Φεστιβάλ. Βέβαια ο ίδιος διευκρίνισε πως: «Δεν θα το κάναμε αν οι ταινίες ήταν απλά κακές, απλά για να ενισχύσουμε την εκπροσώπηση των γυναικών», και η αλήθεια είναι πώς κανείς δεν θέλει ο ψυχαναγκασμός της ίσης εκπροσώπησης να υπερβαίνει την καλλιτεχνική αξία των ταινιών.

Το ποσοστό 41% των ταινιών που είναι φτιαγμένες από γυναίκες στο διαγωνιστικό τμήμα της Berlinale δεν είναι απλά ορόσημο, είναι ρεκόρ. Αρκεί κανείς να σκεφτεί πώς πολύ πιο κοντά στον περσινό αντικτυπο των #MeToo και #TimesUP διοργανώθηκε το φεστιβάλ των Καννών με τις γυναίκες να αποτελούν μόλις το 14% των σκηνοθετών που διαγωνίστηκαν αλλά και της Βενετίας με ένα επαίσχυντο, λίγο κάτω του 5% ποσοστό

Οι γυναίκες μπροστά και πίσω από τις κάμερες είναι ένα από τα σημαντικά θέματα του φετινού φεστιβάλ που έχει ενισχυμένη γυναικεία παρουσία και στο τμήμα Generation. Φέτος η επιλογή των ταινιών που θα διαγωνιστούν σε αυτό είναι «τα κορίτσια και οι νέες γυναίκες που μάχονται να αποκτήσουν τον έλεγχο του πεπρωμένου τους κόντρα σε όλες τις συνθήκες και τις εξωγενείς αντιδράσεις», όπως αναφέρει σχετικό δελτίο Τύπου. Οι γυναίκες άλλωστε είναι το θέμα και του τμήματος Retrospective. Αφιερωμένο στις γυναίκες σκηνοθέτιδες που δημιούργησαν μεταξύ του 1968 και του 1999 στην Ανατολική και Δυτική Γερμανία, αλλά και αργότερα στην ενωμένη Γερμανία, το τμήμα θέλει να τιμήσει «Αυτές τις αφοσιωμένες σκηνοθέτιδες όπως την Helke Sander, την Ula Stockl και τη Jutta Bruckner. Χάρη σε αυτές τις ακτιβίστριες οι γυναίκες σκηνοθέτες εξελίχθηκαν και απέκτησαν αυτοπεποίθηση. Η ανάγκη για την ισότητα των φύλων στην κινηματογραφική βιομηχανία είναι ένα θέμα επίκαιρο όσο ποτέ και σήμερα» είπε σχετικά ο διευθυντής του Φεστιβάλ.

Ο ίδιος άλλωστε φρόντισε και για κάτι ακόμα πριν αφήσει τα ηνία του σε δύο νέους, έναν άντρα τον Carlo Chatrian και μία γυναίκα τη Mariette Rissenbeek μετά από 18 χρόνια στο τιμόνι της Berlinale. Η κριτική επιτροπή για το μεγάλο βραβείο του Φεστιβάλ Βερολίνου αποτελείται από τρεις άνδρες και τρεις γυναίκες, 50- 50 εδώ με μία γυναίκα να έχει τον ρόλο του προέδρου. Η Juliette Binoche είναι η πρόεδρος των κριτών του Φεστιβάλ (μαζί της οι Justin Chang -Αμερικανός κριτικός κινηματογράφου, Sandra Hüller- Γερμανίδα ηθοποιός, Sebastián Lelio – Χιλιανικής και Αργεντίνικης καταγωγής σκηνοθέτης,  Rajendra Roy – Αμερικανός επιμελητής τέχνης, Trudie Styler- Βρετανίδα ηθοποιός) και παρόλο που στην έναρξή του η Binoche επέλεξε να αφήσει πίσω την υπόθεση Harvey Weinstein (είχε συνεργαστεί μαζί του στο “Chocolat” και τον «Άγγλο Ασθενή») λέγοντας πως σαν παραγωγός ήταν εκπληκτικός και ότι η δικαιοσύνη θα αποφασίσει για εκείνον, τόνισε σχετικά με την αυξημένη συμμετοχή γυναικών δημιουργών στο φεστιβάλ. «Νομίζω ότι είναι ένα καλό βήμα προς τα εμπρός και 10 χρόνια πριν σίγουρα δεν ήταν έτσι τα πράγματα. Νομίζω ότι ανοίγουμε τις καρδιές μας, τα μυαλά και τελικά τα σώματά μας».

Μία γυναίκα, η Charlotte Rampling είναι εκείνη που θα λάβει στις 14 Φεβρουαρίου την τιμητική Χρυσή Άρκτο για την προσφορά της στον κινηματόγράφο ενώ ταινία από γυναίκα σκηνοθέτη το “The Kindness of Strangers” της Lone Shcerfig, είναι αυτή που έκανε την έναρξη εργασιών του Φεστιβάλ δίνοντας ένα στιγμή πιο δυνατό από ποτέ. Οι προθέσεις του κινηματογραφικού φεστιβάλ Βερολίνου είναι οι καλύτερες και δεν μπορείς να το αμφισβητήσεις με τίποτα. Δεν γίνεται να το αμφισβητήσεις όταν σκέφτεσαι πώς μαζί με τη Lone Shcerfig ακόμα περισσότερες γυναίκες σκηνοθέτιδες θα δείξουν τη δουλειά τους διεκδικώντας βραβεία. Δεν γίνεται όταν σκέφτεσαι πώς τις επόμενες ημέρες εκεί που χτυπά η καρδιά του κινηματογράφου στην Ευρώπη θα προβληθεί η ταινία της Isabele Coixet “Elisa & Marcela” για τον έρωτα δύο γυναικών στην Ισπανία του 1901, η ταινία της Agnieszka Holland “Mr.Jones”, η ταινία της Angela Schanelec “Ι was at home, but” αλλά και εκτός διαγωνισμού το ντοκιμαντές της Agnes Varda, “Varda by Agnes”.

Γίνεται μόνο να παραδεχτείς τις καλές προθέσεις, και να εύχεσαι αυτές να αποτυπωθούν στα βραβεία, με αντικειμενικότητα αλλά και με ανοιχτό μυαλό.

Εύχεσαι επίσης να μιμηθεί το παράδειγμα και η υπόλοιπη Ευρώπη και έπειτα γιατί όχι και η βαθιά πάντοτε αγκυλωμένη Αμερική που παρότι εκεί ξεσπούν τα σκάνδαλα κι εκεί βαρούν τα νταούλια, δείχνει να κοιτάει από την άλλη. Αυτό τουλάχιστον δείχνουν τα στοιχεία της εκστρατείας #Time’sUp, σύμφωνα με τα οποία οι ταινίες με τη μεγαλύτερη εισπρακτική επιτυχία για το 2018- όπως “Black Panther”, “Avengers: Infinity War”, “Incredibles 2”- σκηνοθετήθηκαν όλες από άντρες. Ακόμα πιο απογοητευτικό είναι το να δει κανείς τα στοιχεία σε βάθος δεκαετίας αφού μόνο το 4% των μπλοκμπάστερ ταινιών έχουν σκηνοθετηθεί από γυναίκες. Σε αυτό το πλαίσιο το Time’s Up ξεκίνησε την εκστρατεία #4percentchallenge, με τις Tessa Thompson, Brie Larson και Bryce Dallas Howard να έχουν προσφέρει ήδη την υποστήριξή τους στον σκοπό της εκστρατείας. Η Βρετανίδα σκηνοθέτιδα Georgia Parris μιλώντας σχετικά με το #4percentchallenge, είπε πως «είναι αυτό το κλασικό πρόβλημα που οι γυναίκες προσλαμβάνονται βάσει εμπειρίας ενώ οι άντρες βάσει δυνατοτήτων». Ωστόσο τα στοιχεία της Berlinale, δεν αφήνουν δυνατότητα παρεξήγησης πια. Δυνατότητα υπάρχει και εμπειρία κουτσά στραβά ξεκινά. Το μόνο που χρειάζεται είναι ακόμα περισσότερα μυαλά να ανοίξουν.

Σύμφωνα με το Time’s Up οι ταινίες που κινηματογραφούνται από γυναίκες, περιλαμβάνουν περισσότερες γυναίκες ηθοποιούς, γυναικείους ρόλους άνω των 40 ετών, όπως επίσης φυλετικές και εθνοτικές ομάδες, και αυτή είναι σίγουρα μια πολύ ελπιδοφόρα προοπτική που όλοι θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας.

Εμπρός στο δρόμο που χάραξε το Βερολίνο, λοιπόν. Το Βερολίνο, που ξεχάσα να σου πω ότι όπως ανακοινώθηκε το Νοέμβριο θα καθιερώσει πρώτο ως αργία την Ημέρα της Γυναίκας. Το Βερολίνο που μάλλον μας καλεί σιγά σιγά να μετοικήσουμε καθώς φαίνεται να είναι το πρώτο μέρος της Ευρώπης όπου όχι απλά λογιζόμαστε ως ίσες, αλλά ξεκινάμε να είμαστε.

Επ πού πας; Εσύ πήρες μέρος στην έρευνα του Ladylike; 

Κεντρική φωτογραφία: AP Photo/Michael Sohn