Το βάσανο του “καλού παιδιού”
- 13 ΔΕΚ 2014
Γεννιέσαι, σε βλέπουν ν’ αράζεις στην κούνια, οι μισοί λένε ότι μοιάζεις στον πατέρα σου κι οι άλλοι μισοί στη μητέρα σου. Σ’ όποιον και να μοιάζεις εξωτερικά, κανείς δε μπορεί να ξέρει σ’ εκείνη τη φάση της ζωής σου τι άνθρωπος θα γίνεις, όταν με το καλό μεγαλώσεις.
Γι’ αυτό και οι γονείς ξεκινούν τη διαπαιδαγώγησή σου θέτοντας έναν αρχικό στόχο: πρώτα “να γίνεις καλό παιδί” κι ύστερα όλα τα υπόλοιπα.
Εδώ τα καλά καρπούζια
Τι σημαίνει “καλό παιδί”; Ποια είναι τα κριτήρια που πρέπει να πληρούνται για να σου καθίσει μια κι έξω στο σβέρκο ο εν λόγω χαρακτηρισμός, μόλις μεγαλώσεις λιγάκι και έχεις άμεση επικοινωνία με τον έξω κόσμο;
Στα 5 σου π.χ., είσαι “καλό παιδί” αν δεν κλαις με το παραμικρό στο νηπιαγωγείο, αν δε χτυπάς τα άλλα παιδάκια, αν λες πάντα την αλήθεια στη μαμά σου, αν τρως όλο σου το φαΐ κι αν δεν παρατάς τα παιχνίδια σου από ‘δω κι από ‘κει.
Στα 10 σου είσαι καλό παιδί αν κάνεις όλα σου τα μαθήματα στην ώρα σου, είσαι ήσυχη στην τάξη, παίρνεις καλούς βαθμούς, είσαι ευγενική με τον κόσμο και έχεις τρόπους, αν τρως όλο σου το φαΐ (άντε πάλι), ιδίως όταν δεν είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον (π.χ. πρασόρυζο). Γενικότερα, όταν “ακούς το μπαμπά σου και τη μαμά σου” ή τους παππούδες σου ή όποιον έχει αναλάβει καθήκοντα παιδαγωγού στη συγκεκριμένη φάση της ζωής σου.
Στα 15 σου είσαι καλό παιδί όταν συντρέχουν όλα τα αναφερόμενα στην προηγούμενη παράγραφο, συν όταν δεν καπνίζεις, δεν κάνεις “κακές παρέες”, δεν ανεβαίνεις σε μηχανάκια συμμαθητών σου, έχεις πάρει το Proficiency και έχεις καταλήξει σε ποια πανεπιστημιακή σχολή θέλεις να περάσεις.
Καλάμια
Αν, λοιπόν, σήμερα ως ενήλικη “βλέπεις τον εαυτό σου” στις πιο πάνω ηλικίες, αν κατάφερες να φέρεις εις πέρας τις περισσότερες από τις παραπάνω προκλήσεις, συγχαρητήρια, ήσουν ένα “καλό παιδί”, με βάση τα άτυπα παγκόσμια κριτήρια του άτυπου παγκόσμιου συλλόγου γονέων και κηδεμόνων.
Κάτι, βέβαια, μου λέει ότι εξακολουθείς να είσαι και σήμερα το “καλό παιδί”. Της οικογένειας, της γειτονιάς, του εργασιακού σου περιβάλλοντος, της κάθε φύσης σχέσεών σου.
Θα μπορούσαμε να γενικεύσουμε, λέγοντας ότι για την περίπτωσή σου ισχύει το: μια φορά καλός, για πάντα καλός.
“Καλοσύνη σου”
Η αλήθεια είναι ότι την έχει πατήσει πολύς κόσμος κατ’ αυτόν τον τρόπο. Το πρόβλημα έχει τις ρίζες του στην τρυφερή ηλικία κατά την οποία, αυτός που είναι υπεύθυνος για την ανατροφή σου σού μαθαίνει τις βασικές αρχές που πρέπει, για κάποιο λόγο, να διέπουν τη ζωή σου. Όσο περνάνε τα χρόνια, οι αρχές αυτές πολλαπλασιάζονται και γίνονται πιο αυστηρές. Κι εσύ, ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες του “προϊσταμένου”, εξακολουθείς να τις εφαρμόζεις όσο το δυνατόν πιστότερα, διατηρώντας τον τίτλο του “καλού παιδιού”. Έτσι, όλοι λένε όμορφα πράγματα για τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά σου. Η οικογένειά σου είναι πολύ περήφανη για σένα. Γενικότερα, δεν απογοητεύεις ποτέ και κανένα.
Εκτός από τον εαυτό σου.
Καλά κρασά
Πολλές φορές, η προσπάθεια να είσαι το “καλό παιδί” και να παραμένεις κάτοχος του “τίτλου” για κάμποσα χρόνια μετά την παιδική σου ηλικία, τρέπεται σε υποσυνείδητη εμμονή. Έστω, σε συμπεριφορική νόρμα. Τα προβλήματα δεν ξεκινούν στο σημείο που αντιλαμβάνεσαι τι συμβαίνει. Έχουν ξεκινήσει ήδη να υπάρχουν εδώ και χρόνια.
Διότι, στην προσπάθεια να είσαι “καλή”, ξεχνάς να βάζεις όρια στους ανθρώπους που σε περιτριγυρίζουν.
Καταρχάς είναι δεδομένο σε όλους όσους σε ξέρουν ότι μπορείς να ανεχτείς άσχημες συμπεριφορές και ζόρικες καταστάσεις. Οπότε τις λούζεσαι de facto. Ποιο από τα 100 άτομα που είναι στην εταιρία σου θα δουλέψει το τρίτο συνεχόμενο σαββατοκύριακο; Εσύ, φυσικά. Είσαι τόσο καλή, που δε μπορείς να αρνηθείς. Επιλέχθηκες από τον διευθυντή ή τους συναδέλφους. Για την καλοσύνη σου, βρε.
Ποιος θα συνοδεύσει τη μάνα σου στη στρυφνή θεία Ουρανία στο Ζούμπερι; Εσύ, φυσικά. Εσύ, που είσαι καλό παιδί και δε θα γκρινιάξεις να βγάλεις μια υποχρέωση κάποιου άλλου, με κόστος την ψυχική σου ηρεμία και το κυριακάτικο απόγευμά σου.
Ποιος θα πάει στο σούπερ μάρκετ; Εσύ, που δε χρειάζεται να σου εξηγούν τρεις ώρες ποια είναι η φρέσκια μαγιά και ποια η ξηρή.
Ποιος θα σφουγγαρίσει, ποιος θα σκουπίσει, ποιος θα πάει στο καθαριστήριο, ποιος θα γίνει χαλί να τον πατήσουν;
Μα, φυσικά ΕΣΥ, διότι δεν υπάρχει άλλο τόσο “καλό παιδί”
Έτσι πέφτεις στην παγίδα, στην οποία παραμένεις με χαρά για πολλά χρόνια, έχοντας πείσει τον εαυτό σου ότι το βραβείο που παίρνεις για τον καλό σου χαρακτήρα, τον ευγενικό και καλοπροαίρετο, είναι οι πιο πάνω αγγαρείες και η γενικευμένη ανοχή σου απέναντι σε όλα.
Με τον ίδιο τρόπο, υποχωρείς απέναντι στις απαιτήσεις των άλλων, ελαχιστοποιώντας τις δικές σου και παραμελώντας τον εαυτό σου.
Αφήνεις τις δικές σου δουλειές να πάνε πίσω, καταπιέζεις τις ανάγκες σου και διαρκώς προσπαθείς να φτάσεις τις υψηλές προσδοκίες που έχουν οι άλλοι από εσένα.
Γιατί; Γιατί αυτό έχεις μάθει. Γιατί έτσι κάνουν τα “καλά παιδιά”.
Με λίγα λόγια, τα “καλά παιδιά”, ενώ έπρεπε να ανταμείβονται γι’ αυτή τους την ιδιότητα, και να μην γίνονται αντικείμενα εκμετάλλευσης, “προγραμματίζονται” με τέτοιο τρόπο, ώστε να ικανοποιούν για πάντα τους πάντες. Μέχρι τη στιγμή που θα εντοπιστεί κάποιο bug στο “πρόγραμμα”.
Παλιόπαιδο θα γίνω
Δε θέλει πολύ ο άνθρωπος. Κάποια μέρα θα ζοριστείς λίγο παραπάνω από το κανονικό σου και θα ξεσπάσεις. Κι έτσι, θα περάσεις στο άλλο άκρο. Έχοντας ανεχτεί για χρόνια κάθε είδους συμπεριφορά, πλέον δε θα μπορείς να διακρίνεις την ποιότητα των απαιτήσεων των ανθρώπων. Με συνέπεια να τους πάρει όλους η μπάλα. Ο αρνητισμός σου θα είναι το κάτι άλλο. Θα λες “όχι” 345 φορές την ημέρα. Θα θέλεις να αφοσιωθείς αποκλειστικά στον εαυτό σου.
Ενδεχομένως να γίνεις αδιάφορη απέναντι στη δουλειά σου (“ας καεί το σύμπαν”), προσβλητική απέναντι στην οικογένεια και τους φίλους σου και εχθρική απέναντι σε όλους τους υπόλοιπους που θα συναντάς στην καθημερινή σου ζωή.
Σα να μην έφτανε δηλαδή που τόσα χρόνια έκανες τις χάρες όλων, θα έχεις χάσει τόσο πολύ τη μπάλα, που δε θα μπορείς ούτε να προσεγγίσεις τις ισορροπίες σου, πόσο μάλλον να τις προσδιορίσεις με ακρίβεια. Μια ζωή δηλαδή θα πληρώνεις είτε ως θύμα, είτε ως κάτι-σαν-θύτης-αλλά-όχι-ακριβώς, τη ρετσινιά του “καλού παιδιού” και το πλύσιμο εγκεφάλου με βάση το μότο της παιδικής σου ηλικίας “πρώτα οι άλλοι και μετά εσύ”.
Όταν, λοιπόν, θα έχεις φτάσει στο σημείο του ξεσπάσματος, ελπίζουμε ότι θα καταλάβεις από μόνη σου τι συμβαίνει ή ότι θα σε βοηθήσει ένα άλλο “καλό παιδί” – που θα έχει περάσει κάποια στιγμή τα ίδια – να αντιληφθείς ότι η υιοθέτηση συμπεριφορών, που ταιριάζουν στο άλλο άκρο, είναι μάταιη.
Καλή αντάμωση
Ως συνήθως, το well being σου συνολικά και ιδίως η ψυχική σου ηρεμία, εντοπίζονται κάπου ανάμεσα στις δυο ακραίες συμπεριφορές. Να μη ζεις τον χαρακτηρισμό “καλό παιδί” ως βάσανο, αλλά ως ιδιότητα για την οποία να είσαι περήφανη πάνω απ’ όλα εσύ προσωπικά. Όχι επειδή κάνεις αγόγγυστα όλα τα χατίρια των άλλων. Αλλά επειδή θέλεις πραγματικά να τους εξυπηρετήσεις εκεί που κρίνεις ότι όντως πρέπει.
Το δικό σου “φίλτρο” θα καθορίζει τις ενέργειές σου στο εξής. Κι όχι τα καλά λόγια της δασκάλας σου προς τη μαμά σου, πριν 20 χρόνια, στη γ΄ δημοτικού, ότι “κυρία Παπαδοπούλου μου, δεν έχω ξαναδεί τόσο καλό παιδί στα 30 χρόνια υπηρεσίας μου, ό,τι κι αν του πεις, το κάνει”.
Διότι αν συνεχίσεις όπως πριν, θα συνεχίσεις να παθαίνεις το “ο καλός, καλό δεν έχει”. Κρίμα δεν είναι να το πάθεις εσύ αυτό, εσύ που είσαι όντως καλό παιδί;