4 Ελληνίδες ζωγράφοι μιλούν στο LadyLike για το πώς είναι να ζεις από την τέχνη στην Ελλάδα
- 4 ΜΑΙ 2023
«Ο σκοπός της τέχνης είναι να δώσει σχήμα στη ζωή», έλεγε κάποτε ο ποιητής και συγγραφέας, William Shakespeare για την τέχνη, η οποία παίζει αναμφίβολα καθοριστικό ρόλο στην καθημερινότητα και στη συνολικότερη ύπαρξή μας. Τι ορίζει κανείς, όμως, ως τέχνη; Αυτήν τη δημιουργική έκφραση που απλώνει τις ρίζες της σχεδόν σε όλους τους τομείς της ζωής; Και σε αυτό ακριβώς το σημείο, μάλλον, εντοπίζεται και η ομορφιά της. Στη ρευστότητα και στην αοριστία του νοήματός της. Γιατί ο καθένας, έχει το δικαίωμα να την ορίζει με βάση τα δικά του κριτήρια, τις προσωπικές του εμπειρίες και τις δικές του ανάγκες.
Το LadyLike συνομίλησε με τέσσερις Ελληνίδες δημιουργούς, τέσσερις σπουδαίες ζωγράφους που δίνουν το δικό τους σχήμα στη ζωή, χρωματίζοντάς τη με τα πινέλα τους. Η καθεμιά με τη δική της ιστορία και υπόβαθρο, αποκαλύπτει τι σημαίνει για την ίδια η τέχνη και πώς είναι να ζεις -αποκλειστικά και μη- από αυτήν, στη σύγχρονη Ελλάδα.
Η Μαρία Φραγκουδάκη παράτησε τη φαρμακευτική για να γίνει ζωγράφος
Η Μαρία Φραγκουδάκη σπούδασε Χημεία, Φαρμακολογία και Management, αλλά ζωγράφιζε από πάντα. Το καλλιτεχνικό στοιχείο υπήρχε ανέκαθεν μέσα της. Αφού τελείωσε τις μεταπτυχιακές της σπουδές, ξεκίνησε να δουλεύει στο Λονδίνο σε μια φαρμακευτική εταιρία. Παρόλο που της άρεσε αυτό που έκανε, ένιωθε ότι δεν ήταν αυτό που έπρεπε να ακολουθήσει. Έτσι, πήρε την απόφαση να κάνει μια έκθεση, που θα την οδηγούσε στην ανάλογη απόφαση.
Η ατομική έκθεση στέφθηκε με μεγάλη επιτυχία. Όλοι οι πίνακες πουλήθηκαν. Η Νέα Υόρκη ήταν μονόδρομος. Μπήκε σε τέσσερα πανεπιστήμια, έκανε residencies και διάφορα σεμινάρια. Γνώρισε αρκετό κόσμο της τέχνης και μετά από λίγο χρονικό διάστημα, απέκτησε το δικό της studio. Από εκείνο το σημείο και έπειτα, άρχισε να δουλεύει ως επαγγελματίας ζωγράφος.
«Έφυγα για Νέα Υόρκη στην ηλικία των 29 και έμεινα για επτά χρόνια. Έκανα διάφορες εκθέσεις εκεί, αλλά και σε πολλές περιοχές του κόσμου. Μετά γύρισα στην Ελλάδα αλλά διατήρησα το studio μου εκεί. Με κάθε ευκαιρία που μου δίνεται, προσπαθώ να πηγαίνω. Μου ταίριαζε πάρα πολύ. Τόσο από θέμα περιοχής, ενέργειας και ανθρώπων, όσο και από θέμα ευκαιριών που σου παρουσιάζονται. Θα ζούσα μόνιμα άμα μπορούσα. Απλά ήθελα να έχω την οικογένειά μου εδώ.
Δεν θα έλεγα πως η Ελλάδα έχει ελλείψεις στον τομέα της τέχνης. Απλά έχει μια διαφορετική ενέργεια. Είναι διαφορετική η έμπνευση που μου δίνει η χώρα και διαφορετικοί οι άνθρωποι. Η Ελλάδα δεν πάει πίσω πουθενά. Έχει τα υπέρ και τα κατά της, αλλά την αγαπάω όπως και να ‘χει. Με εμπνέει και με ενέπνεε πάντα, απλά με διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι η Νέα Υόρκη.
Το ξεκίνημά μου ήταν πολύ δύσκολο γιατί έπρεπε να κάνω μια αλλαγή καριέρας 180°. Από εκεί που είχα μια πάρα πολύ καλή δουλειά σε φαρμακευτική εταιρεία, τα παράτησα όλα. Ήταν τελείως στην τύχη αν θα πετύχω ή όχι. Όλα βασίζονταν στις δικές μου δυνάμεις και στο πόσο θα το κυνηγούσα.
Ευτυχώς όλα πήγαν καλά και είχα γρήγορη εξέλιξη -τόσο καλλιτεχνικά όσο και σαν άνθρωπος. Οπότε μου έμαθε πάρα πολλά η Νέα Υόρκη. Εκεί άρχισα να πειραματίζομαι και με άλλα πράγματα. Όχι μόνο με τη ζωγραφική. Συνεργάστηκα με πολλούς σκηνοθέτες, performers και χορευτές. Η Νέα Υόρκη μού άνοιξε τους ορίζοντες. Άνοιξα τα φτερά μου εκεί. Άνθισα.
«Δεν είναι εύκολο να ζήσει μια Ελληνίδα ζωγράφος μόνο από την τέχνη της. Θέλει υπομονή, πείσμα, προσπάθεια και παράλληλες δουλειές»
Ποτέ από μόνη της η τέχνη δεν μπορούσε να με υποστηρίξει στο 100%. Αυτό μέχρι που απέκτησα το δικό μου studio στη Νέα Υόρκη. Προηγουμένως, πάντα είχα κάτι που θα με υποστήριζε. Στην Ελλάδα τα πράγματα είναι σίγουρα πιο δύσκολα στο επαγγελματικό κομμάτι.
Μπορείς να πετύχεις, αλλά σίγουρα θέλει πολύ μεγάλη προσπάθεια, επιμονή και υπομονή. Πρέπει να έχεις τις κεραίες σου ανοιχτές, να γνωρίζεις κόσμο, να είσαι πολύ συγκεντρωμένος στη δουλειά σου, να ταξιδεύεις πολύ. Η επιτυχία είναι πολύ σχετική.
Το να έχω οικογένεια και να ασχολούμαι επαγγελματικά με τη ζωγραφική είναι δύσκολο. Κυρίως από θέμα χρόνου γιατί πρέπει να συνδυάσω τα παιδιά μου και τη δουλειά μου. Με γεμίζει τόσο πολύ αυτό που κάνω που αντλώ έμπνευση από παντού. Ακόμα και από τα παιδιά μου.
«Τα παιδιά μου -και ιδιαίτερα μετά την τρίτη γέννα- μου έδωσαν πολλή έμπνευση και πάρα πολλές ιδέες. Μου βγήκε η δημιουργικότητα»
Το #ArtActs4Women έγινε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Κάλεσα κόσμο που δεν ήξερα. Έδωσα σε διάφορα καταστήματα και σε όσο περισσότερο κόσμο γινόταν λευκές κάρτες. Τους ζήτησα να τις ζωγραφίσουν και μου τις έστειλαν πίσω. Έπειτα, διοργάνωσα μια online έκθεση. Όλα τα έσοδα που συγκεντρώθηκαν, πήγαν σε έναν φιλανθρωπικό σύλλογο που υποστηρίζει γυναίκες που έχουν ανάγκη. Ήταν πολύ συγκινητικό και ο κόσμος ανταποκρίθηκε σε μεγάλο βαθμό.
«Στη Νέα Υόρκη, υπήρχαν άνθρωποι που με αντιμετώπισαν διαφορετικά απ’ ό,τι αν ήμουν άνδρας.»
Ένιωσα μια διαφορετική αντιμετώπιση ως ζωγράφος. Με είχε προβληματίσει και με είχε φοβίσει αρκετά. Ωστόσο, δεν κράτησε πολύ και δεν επαναλήφθηκε. Όλη αυτή η εμπειρία βγήκε μετά στο κομμάτι της ζωγραφικής. Ό,τι συμβαίνει στη ζωή μου, το βγάζω στην τέχνη. Δημιούργησα ολόκληρη ενότητα πινάκων από αυτό που βίωσα».
Η τέχνη της Χριστίνας Λάππα πειραματίζεται με τη γυναικεία φύση
Η Χριστίνα Λάππα γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Βενεζουέλα. Σπούδασε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων και ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές στις εφαρμοσμένες τέχνες στο CENP στη Μαδριτη. Ολοκλήρωσε σεμινάριο στο Sotheby’s Institute of Art με αντικειμενο Ιστορία Τέχνης. Παράλληλα με την ζωγραφική, ασχολείται με την αρχιτεκτονική και την εσωτερική διακόσμηση.
Είναι ιδιοκτήτρια δυο γκαλερί στα 5άστερα ξενοδοχεία Blue Lagoon Princess και Blue Lagoon Palace στη Χαλκιδική και στα οποία έχει αναλάβει την εσωτερική μελέτη, διακόσμηση και επιμέλεια έργων τέχνης.
Η καριέρα της περιλαμβάνει έναν μεγάλο αριθμό από ατομικές και ομαδικές εκθέσεις σε γκαλερί και μουσεία ανά τον κόσμο, βραβεία και διακρίσεις. Η Θεσσαλονίκη, η Αθήνα, η Φλωρεντία, η Βενετία, η Μάντοβα η Ρώμη, το Μιλάνο, το Παρίσι, το Λονδίνο, η Μαδρίτη, η Βακελώνη, το Μαρόκο, η Μόσχα, το Ντουμπάι, το Τόκιο, η Σιγκαπούρη, το Φορτ Λοντερντέιλ της Φλόριντα, η Νέα Υόρκη και το Μαϊάμι είναι μερικές από τις πόλεις που η Χριστίνα Λάππα είχε την τύχη να επισκεφθεί λόγω της τέχνης της.
Κεντρικό θέμα στους πίνακές της, είναι το θηλυκό. Τα πινέλα της Χριστίνας Λάππα αποκτούν φωνή. Μιλούν για την ουσία της ζωής και τη γυναικεία φύση χρησιμοποιώντας απλά μέσα, έντονα χρώματα και ελάχιστα περιγραφικά στοιχεία. Η «γυναίκα της» περπατά ελεύθερα με τη σκιά της να περιπλανάται στον χώρο και τον χρόνο, στην απέραντη θεατρική σκηνή του κόσμου. Είναι μητέρα, νεαρή γυναίκα και παιδί. Εργάζεται, απολαμβάνει τη σωματική της δύναμη, μιλάει αμέριμνη, κινείται στη σκακιέρα της ζωής υπακούοντας στους εσωτερικούς, ηθικούς νόμους και χορεύει τον χορό της, που διδάσκει ελεύθερα, με το φόρεμά της να ανεμίζει.
«Ζωγράφιζα παρά πολύ από μικρή ηλικία στη Βενεζουέλα και όταν ήρθα στην Ελλάδα συνέχισα να ζωγραφίζω μετεφέροντας στα έργα μου εικόνες από την πατρίδα μου. Ήθελα πάντα να δοκιμάζω μόνη μου όλα τα είδη χρωμάτων, να πειραματίζομαι με την συμπεριφορά τους και να ανακαλύπτω τεχνοτροπίες, υλικά και χρωματικούς συνδυασμούς. Στην επαγγελματική μου καριέρα ως interior designer, στις κατοικίες και ξενοδοχεία που σχεδίαζα, είχα πάντα μεράκι να βάζω και έργα όπου ζωγράφιζα εγώ, εμπνευσμένη από τον χώρο. Έτσι το hobby, έγινε επάγγελμα.
«Όταν κάνεις ένα νέο ξεκίνημα στην επαγγελματική σου καριέρα, πάντα αντιμετωπίζεις κάποιες δυσκολίες»
Παρ’ όλ’ αυτά χάρη στην επαγγελματική μου εμπειρία, δημιουργικότητα, έμπνευση, φαντασία, αισιοδοξία και πολλή δουλειά έχω το κίνητρο για νέους στόχους.
«Στις μέρες μας και ειδικά στον καλλιτεχνικό χώρο δεν υπάρχουν στεγανά ανδρός η γυναικός»
Σε όλες τις εκφάνσεις της τέχνης, πλήθος γυναικών έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Πιστεύω ότι οι γυναίκες καλλιτέχνιδες μπορούν να επιβιώσουν μέσα από την τέχνη τους. Με τις κατάλληλες προϋποθέσεις, θα άφηνα την Αθήνα και θα μετακόμιζα σε κάποια μητρόπολη της τέχνης, όπως το Παρίσι ή τη Νέα Υόρκη.
Αποφάσισα να ανοίξω μια νέα γκαλερί στο Κολωνάκι (Χάρητος 10). Εδώ είναι συγκεντρωμένες πολλές γκαλερί, μουσεία, θέατρα κ.α. με αποτέλεσμα να γίνονται αρκετά καλλιτεχνικά δρώμενα, εκθέσεις τέχνης και live events απ’ όλες τις εκφάνσεις του πολιτισμού, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στους λάτρεις της τέχνης να τα απολαμβάνουν σε διάφορες γειτονιές στην καρδιά του πολιτισμού. Είναι ένα πολύ απαιτητικό εγχείρημα που χρειάζεται χρόνο και κόστος, και σε κάθε περίπτωση είναι μια νέα σελίδα στην επαγγελματική μου πορεία».
Η Νεφέλη Κυριακού έχει βιώσει διακρίσεις, αλλά είναι παρούσα
Η Νεφέλη Κυριακού γεννήθηκε στην Αθήνα το 1990 και από τότε που θυμάται τον εαυτό της ήταν με ένα μπλοκ ζωγραφικής στο χέρι και «το ωραίο της υπόθεσης, είναι ότι δεν το άφησα από τότε», όπως μας λέει η ίδια. Την περίοδο της εφηβείας, τότε που κλήθηκε να κάνει μια πρώτη επιλογή για την επόμενη φάση της ζωής της, επέλεξε να δώσει εξετάσεις για την Καλών Τεχνών. Οι γονείς της έπαιξαν καταλυτικό ρόλο, καθώς την παρότρυναν και την υποστήριξαν. Έτσι, μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη για σπουδές αρχικά στη Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ. Συνέχισε στο Τμήμα Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης στο ίδιου πανεπιστημίου. Σήμερα ασχολείται με τη ζωγραφική, τη μεταξοτυπία και την εγκατάσταση.
«Έμπνευσή μου είναι οτιδήποτε συμβαίνει γύρω μου. Oτιδήποτε μπορεί να ξυπνήσει την ενσυναίσθηση στο συναισθηματικό μου κόσμο. Είναι καταστάσεις που γνωρίζω ότι δεν απασχολούν μόνο εμένα, αλλά και τον κόσμο που είναι σαν εμένα. Τα τελευταία χρόνια τα έργα μου έχουν έντονο το ανθρώπινο στοιχείο. Οι θεματικές που με απασχολούν έχουν να κάνουν με την επικαιρότητα που μόνο αδιάφορη δεν μπορεί να τη χαρακτηρίσει κανείς.
Το ξεκίνημα μου ως επαγγελματίας δημιουργός ήταν αρκετά δύσκολο. Αρχικά μου ήταν δυσάρεστο να σκεφτώ την τέχνη μου ως προϊόν, διότι πάνω απ’ όλα οι καλλιτέχνες παράγουν πολιτισμό, όχι εμπόρευμα.
«H παραγωγή καλλιτεχνικού έργου όχι μόνο δεν υποστηρίζεται οικονομικά από το κράτος, αλλά κατά ένα μεγάλο βαθμό “σαμποτάρεται”»
Στον χώρο του πολιτισμού, έχεις να αντιμετωπίσεις όσους εκμεταλλεύονται το νεαρό της καλλιτεχνικής σου ηλικίας με διάφορους τρόπους (υψηλό ποσοστό προμήθειας στην πώληση των έργων ακόμα και κλοπή καμιά φορά των ίδιων των έργων). Έχεις να δώσεις μεγάλα ποσά για την ασφαλή μεταφορά των έργων σε εκθέσεις του εξωτερικού κλπ. Παρότι υπήρχαν-υπάρχουν αυτές οι δυσκολίες, τα τελευταία χρόνια διατηρώ το δικό μου στούντιο στην περιοχή του Βαρδάρη και έχω πάρει μέρος σε προγράμματα φιλοξενίας καλλιτεχνών του εξωτερικού, καθώς και σε εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (ΗΠΑ, Ινδία, Βουλγαρία, Βέλγιο κα).
Είναι αρκετά δύσκολο να βιοπορίζεται κανείς από την τέχνη του. Όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό. Το δυσκολότερο κομμάτι είναι η ανασφάλεια ότι μπορεί κάποιους μήνες να μην έχεις εισόδημα.
«Το να ζήσεις αποκλειστικά από την τέχνη σου είναι ένα σενάριο μακριά από την πραγματικότητα του 2023.»
Η πρόσβαση στην τέχνη, είτε για το κοινό είτε για τον δημιουργό, θεωρείται πολυτέλεια. Η συντριπτική πλειοψηφία των καλλιτεχνών της γενιάς μου απασχολείται ταυτόχρονα σε άλλους εργασιακούς χώρους, όπως π.χ. η εκπαίδευση.
«Έχω βιώσει διακρίσεις στο χώρο της τέχνης κυρίως από συναδέλφους της προηγούμενης γενιάς»
Λειτουργούσαν με μια λογική διαφορετική από αυτή που αναγνωρίζεται πλέον ως πρέπουσα. Το επάγγελμα άλλωστε ήταν ανδροκρατούμενο και σε μεγάλο ποσοστό συνεχίζει να είναι. Συμπεριφορές που έχουν σαν βάση στερεότυπα, έχω αντιμετωπίσει στο χώρο της street art που κάνω δειλά δειλά τα πρώτα μου βήματα.
Είναι ανδροκρατούμενος ο χώρος της τέχνης. Ωστόσο, μιλάμε για κάτι που αλλάζει δραματικά τα τελευταία χρόνια. Σε συνολικότερο επίπεδο, πιστεύω ότι οι γυναίκες καλλιτέχνιδες είναι σε μεγάλο βαθμό παρούσες, αλλά οι δυσκολίες που προκύπτουν στην οποιαδήποτε γυναίκα, όταν/αν για παράδειγμα θελήσει να κάνει οικογένεια, είναι αυτές που την κρατάνε πίσω σε σχέση με τους άνδρες καλλιτέχνες».
H Παυλίνα Μπεχράκη εμπνέεται από τις επιρροές της εποχής της
Η Παυλίνα Μπεχράκη είναι 30 χρονών και έχει πτυχίο στο Digital Marketing και το E-Commerce. Τα τελευταία 8 χρόνια εργάζεται ως Product Development Director για τον οίκο μόδας της Celia Kritharioti. Η αγάπη της για τη μόδα και την τέχνη ξεκίνησε από πολύ νεαρή ηλικία. Η μητέρα της είναι fashion illustrator και πάντα ζωγράφιζε κοπέλες με φορέματα. Όταν ήταν μικρή, καθόταν δίπλα της και ζωγράφιζε γυναικεία πρόσωπα. Έχει κάνει μαθήματα σχεδίου εκ του φυσικού δίπλα σε διακεκριμένους Έλληνες ζωγράφους, αλλά δεν έχει κάνει σπουδές πάνω στην τέχνη.
Θέλω να ασχολούμαι με το τι συμβαίνει τώρα.
«Εμπνέομαι από τις επιρροές της εποχής μου»
«Θα έλεγα πως οι γυναίκες ζωγράφοι δεν αποκλείονται συστηματικά από τον χώρο της τέχνης. Αν πάρουμε για παράδειγμα τη Kusama και την τεραστια international καριέρα της, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Θεωρώ ότι παίζει σημαντικό ρόλο το πώς προωθείς εσύ τον εαυτό σου και το τι κάνεις για να αναδειχτείς σε οποιονδήποτε χώρο δραστηριοποιείσαι, ανεξάρτητα από το φύλο σου.
Νομίζω πως τα πράγματα το 2023 είναι πολύ διαφορετικά. Ίσως στην Ελλάδα μπορεί να έχουμε μείνει λίγο πίσω ιδεολογικά. Ο φεμινισμός είναι κάτι που υπάρχει έντονα και στη Ελλάδα, αλλά δεν πιστεύω πως θα πρέπει να διαχωρίζουμε τα φύλα σε αυτή την εποχή. Εγώ όλους τους βλέπω ίσους, ίδιους και ανθρώπους πάνω από όλα και μετά είναι ανάλογα τις δυνατότητες τους και μέχρι πού μπορούν να φτάσουν.
«Είναι αρκετά δύσκολο να ζήσεις από την τέχνη. Πολλοί το προσπαθούν, ελάχιστοι το καταφέρνουν»
Γενικότερα, την τέχνη δεν την καταλαβαίνουν πολλοί. Δεν υπάρχει μεγάλο, αγοραστικό κοινό και δεν είναι ανθρώπινη ανάγκη για να αυξηθεί η να μειωθεί ανάλογα με την εποχή.
Ο καλλιτέχνης το μόνο που μπορεί να κάνει για να πετύχει είναι να επηρεάσει αυτόν που θα κάνει δικό του το έργο τέχνης. Να νιώσει το συναίσθημα για να το κάνει δικό του. Υπάρχουν μήνες που μπορεί να πουλάει πολύ και άλλοι μήνες τίποτα απολύτως. Σίγουρα, όμως, θα πρέπει να έχεις μια οικονομική ασφάλεια για να ανταπεξέλθεις στα έξοδα της καθημερινότητας.
Θέλει χρήματα η τέχνη. Οι πρώτες ύλες δεν είναι οικονομικές. Θέλει χρόνο, αφοσίωση και σκέψη. Και σίγουρα αν δεν είναι κάποιος οικονομικά ευκατάστατος δεν μπορεί να κανεί μόνο αυτό πρέπει να έχει και τη καθημερινή του δουλειά για να μπορεί να χρηματοδοτήσει την τεχνη του. Θέλει και η τέχνη επένδυση. Επένδυση χρόνου και χρήματος.
Έχω παρά πολλούς στόχους αλλά θέτω έναν κάθε φορά ώστε να τους κατακτώ με τη σειρά και να μην απογοητεύομαι. Αυτό άργησα να το καταλάβω».
