4 χορεύτριες που δίνουν ψυχή και σώμα στον σύγχρονο χορό

Στη σκηνή του σύγχρονου χορού, το σώμα δεν υπακούει σε κανόνες – τους επανεφευρίσκει. Κάθε κίνηση είναι μια πράξη ελευθερίας, κάθε ανάσα μια μικρή επανάσταση. Σ’ αυτόν τον ατέρμονο διάλογο μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού κόσμου, 4 ξεχωριστές καλλιτέχνιδες: η Χριστιάνα Κοσιάρη, η Δήμητρα Βλάχου, η Φωτεινή Τζούμα και η ηθοποιός-χορεύτρια Σοφίνα Λαζαράκη, μάς ανοίγουν την καρδιά τους και μας προσκαλούν στον δικό τους χορευτικό σύμπαν. Μέσα από τις προσωπικές τους διαδρομές, τα όνειρα, τις δυσκολίες και τις στιγμές αποκάλυψης, μιλούν για το πώς το σώμα γίνεται γλώσσα και πώς ο σύγχρονος χορός μετατρέπεται σε τρόπο ύπαρξης. Γιατί στο τέλος, όπως λένε και οι ίδιες, ο χορός δεν είναι απλώς τέχνη. Είναι ζωή.

Για τα κορίτσια αυτά, ο χορός γίνεται καταφύγιο αλλά και τόπος διεκδίκησης. Κάθε κίνηση σπάει ένα όριο, κάθε βήμα αρνείται την παθητικότητα που συχνά τους επιβάλλεται. Μέσα από τον χορό τους, γράφουν τις δικές τους ιστορίες. Όχι με λέξεις, αλλά με ρυθμούς, μορφές και αναπνοές. Χορεύουν για να εκφράσουν τον θυμό, τη χαρά, τη λύπη, την ελπίδα. Χορεύουν για να ακουστούν εκεί που τα λόγια ίσως δεν φτάνουν.

Ο χορός είναι για εκείνες ένας τρόπος να διεκδικήσουν χώρο σε έναν κόσμο που συχνά προσπαθεί να περιορίσει την κίνησή τους. Είναι μια πράξη ελευθερίας και αυτοπραγμάτωσης.

Και τελικά, μέσα από τις στροβιλισμένες κινήσεις τους, τα κορίτσια μάς υπενθυμίζουν πως κάθε σώμα έχει το δικαίωμα να αφηγείται τη δική του ιστορία — ακριβώς όπως θέλει.

– Πώς ξεκίνησε η σχέση σου με τον χορό και τι σημαίνει για σένα χορός σήμερα; Πώς αποφάσισες να ασχοληθείς κυρίως με το σύγχρονο είδος;

Χριστιάνα Κοσιάρη: Η σχέση μου με τον χορό ξεκίνησε στην ηλικία των 5 ετών, όταν η μητέρα μου με ρώτησε αν θα ήθελα να γραφτώ σε μια σχολή χορού και να κάνω μπαλέτο και είπα «ναι» χωρίς δεύτερη σκέψη – ένα «ναι» που έμελλε να γίνει η απαρχή ενός ταξιδιού που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Από την πρώτη στιγμή, ο χορός έγινε για μένα κάτι περισσότερο από μια απλή δραστηριότητα. Έγινε τρόπος ζωής, μια καθημερινή συντροφιά που με ακολούθησε σε κάθε φάση της ζωής μου, ακόμα και στις πιο απαιτητικές περιόδους, όπως οι πανελλήνιες εξετάσεις.

Αρχικά τον αντιμετώπιζα σαν ένα δημιουργικό χόμπι, ένα αντίβαρο στις σχολικές υποχρεώσεις. Έτσι, συνέχισα να χορεύω και κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στην ΑΣΟΕΕ, ενώ παράλληλα ξεκίνησα να διδάσκω. Μέχρι που, η μητέρα μου με παρότρυνε να δοκιμάσω τις δυνάμεις μου σε μια επαγγελματική σχολή χορού, αφού πλέον είχα ολοκληρώσει τις πανεπιστημιακές μου σπουδές. Ήταν η στιγμή που άρχισα να σκέφτομαι τον χορό όχι μόνο ως χόμπι, αλλά και ως πιθανό επάγγελμα. Έδωσα εξετάσεις στο Υπουργείο Πολιτισμού και στην Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης και πέρασα. Έτσι ξεκίνησε το ταξίδι στον χορό, αυτή τη φορά με επαγγελματική κατεύθυνση.

Για μένα, ο χορός είναι πρωτίστως ένας τρόπος έκφρασης. Το σώμα, ως το πρωταρχικό δοχείο συναισθημάτων και αισθήσεων, αποκτά μέσα από την κίνηση μια φωνή που μπορεί να εκφράσει ακόμα και όσα δεν χωρούν σε λόγια, ένα μέσο σχεδόν ποιητικό.

Με τον σύγχρονο χορό ήρθα για πρώτη φορά σε επαφή μέσα από τα μαθήματα προετοιμασίας για τις εισαγωγικές εξετάσεις. Αν και τότε δεν ήταν τόσο διαδεδομένος όσο σήμερα, με τράβηξε. Η καθημερινή τριβή μαζί του στην επαγγελματική σχολή με έκανε να τον αγαπήσω.

Χριστιάνα Κοσιάρη: «Ο σύγχρονος χορός μου προσέφερε μια αίσθηση απελευθέρωσης: είναι ένα είδος που αντλεί έμπνευση από παντού, μεταμορφώνεται συνεχώς και επιτρέπει στον κάθε χορευτή να βρει τη δική του φωνή».

Δήμητρα Βλάχου: Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα. Αποφοίτησα σε νεαρή ηλικία από την Εθνική Λυρική Σκηνή και από τότε εργάζομαι ως καθηγήτρια χορού, freelance χορεύτρια, stunt και performer. Το σύγχρονο είδος και το χοροθέατρο ήρθε με ροή, πολύ φυσικά. Με καθοδήγησε το ρεύμα και η εποχή που διανύουμε, ενώ ταυτόχρονα επέτρεψα να μου συμβεί.

Θέλω να πω ότι παρόλο που η παιδεία μου ήταν κυρίως κλασική από τα 4 χρόνια της ζωής μου, οι ανάγκες της δουλειάς ως ελεύθερος επαγγελματίας πια, με προσάρμοσαν στην εκάστοτε ανάγκη του θεάματος. Ζούμε σε μία χώρα όπου μπαλέτο παρακολουθούμε από τη μοναδική ομάδα μπαλέτου στην όπερα της χώρας. Από εκεί και πέρα ξετυλίγεται μία τεράστια γκάμα από παραλλαγές, είδη και τεχνικές. Το επάγγελμα είναι πολύπλευρο και αυτό είναι που με γοητεύει. Χορό ξεκίνησα επειδή μια μέρα το ζήτησα απ’ τους γονείς μου. Όσο για το τι σημαίνει – πέρα από όλα τα ρομαντικά που μπορώ να σκεφτώ,  θα πω πια ότι είναι επιβίωση.

Φωτεινή Τζούμα: Η μαμά μου αγαπάει πολύ τις τέχνες και ήταν πάντα ένα ανήσυχο πνεύμα· ήθελε να γίνει ηθοποιός, χορεύτρια και τραγουδίστρια, αλλά μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον όπου αυτό δεν ήταν επιτρεπτό ούτε εφικτό. Όταν με έβλεπε 5 χρονών, να περπατάω στις μύτες των ποδιών μου μέσα στο σπίτι χαλαρή, της φάνηκε καλή ιδέα να με πάει σε μια συνοικιακή σχολή χορού, γιατί πίστευε ότι θα είμαι καλή. Αυτή ήταν η πρώτη μου επαφή με τον χορό, μαθαίνοντας American Latin στα 7 μου και κάνοντας μόνο αυτό για πολλά χρόνια.

Ο χορός είναι το κύριο επάγγελμά μου, είναι ο πυρήνας της δημιουργικής μου διαδικασίας ή, αλλιώς, είναι η μορφή τέχνης που επιλέγω για να εκφραστώ και να δημιουργώ.

Μετά από χρόνια σπουδών και εξάσκησης σε διάφορα είδη χορού, αποφάσισα να επικεντρωθώ κυρίως στο σύγχρονο και το hip hop, γιατί είναι τα είδη που με ενθουσιάζουν και με εξιτάρουν περισσότερο, ειδικά όταν συνδυάζονται.

Σοφίνα Λαζαράκη: Άρχισα να χορεύω συνειδητά όταν «γνώρισα» για πρώτη φορά τον Michael Jackson στα 11 μου. Έφερε η μαμά σπίτι σε DVD το Moonwalker, και για τα επόμενα 3 χρόνια δεν ξανάκουσα άλλον καλλιτέχνη. Μόνο που τον έβλεπα να κινείται ανατρίχιαζα ολόκληρη, σαν να μίλαγε σε μένα προσωπικά. Άρχισε η καρδιά μου να χτυπάει με έναν τρόπο που δεν την είχα ξανανιώσει, κι αυτή όλη η ενέργεια άρχισε να ξεγλιστράει σε όλο μου το σώμα. Με αποτέλεσμα την όποια κίνηση πάνω στο ρυθμό της μουσικής.

– Αν μπορούσες να περιγράψεις τον χορό με μία μόνο λέξη, ποια θα ήταν αυτή και γιατί;

Σοφίνα Λαζαράκη: «Νομίζω θα τον περιέγραφα με το “λευκό”. Το λευκό μπορεί να είναι η κάθαρση, η γαλήνη, η ηρεμία, αλλά και η απόλυτη τρέλα. Κάτι εμμονικό και επικίνδυνο. Το λευκό είναι όλα τα χρώματα. Για μένα ο χορός είναι αυτό ακριβώς».

Χριστιάνα Κοσιάρη: Δύσκολη ερώτηση. Ο χορός για μένα δεν χωράει σε μία μόνο λέξη. Είναι πολλές λέξεις μαζί, δεμένες, όπως ακριβώς είναι και η φύση του: σύνθετη, πολυεπίπεδη, ανοιχτή στην ερμηνεία. Είναι έκφραση, ελευθερία, αγώνας, παρόν, ανάσα, σιωπή, επικοινωνία.

Αν έπρεπε ωστόσο να διαλέξω μία λέξη για να περιγράψω τον χορό θα διάλεγα τη λέξη “ελευθερία”. Γιατί μέσα στον χορό νιώθω πως όλα επιτρέπονται.

Φωτεινή Τζούμα: Δεν νομίζω πως θα μπορούσα. Μπορώ να πω, όμως, με σιγουριά ότι θα χορεύω για πάντα, ακόμα κι αν είμαι 100 χρονών.

Δήμητρα Βλάχου: Δεν μπορώ. Γιατί είναι μία βεντάλια αισθήσεων και συναισθημάτων. Ως χορεύτρια με ενδιαφέρει η μελέτη ποικίλων κινητικών ποιοτήτων που προέρχονται αντανακλαστικά από την ψυχολογία. Η χρήση της τεχνικής όχι ως μέσο επίδειξης, αλλά ως ένας από τους παράγοντες της κουλτούρας. Επιδιώκω την μη στερεοτυπική προσέγγιση και παρατηρώ την αισθητική ως μέσο συμπεριφοράς.

– Ο χορός απαιτεί πειθαρχία και συνεχή εξέλιξη. Είναι αυτά θα έλεγες στοιχεία του χαρακτήρα σου ή προκύπτουν μοιραία μέσα από την ενασχόληση με τον χορό; Χρειάζονται συγκεκριμένα χαρακτηριστικά για να ασχοληθεί κανείς με το χορό επαγγελματικά;

Φωτεινή Τζούμα: Η πειθαρχία που έχω πάνω στον χορό ήταν αποτέλεσμα της ενασχόλησής μου με αυτόν. Η πειθαρχία που έχει χτιστεί μέσω του χορού με έχει βοηθήσει και σε άλλα πεδία, αλλά και στη ζωή μου γενικότερα.

Για αρχή, θα έλεγα ότι κάποιος πρέπει να είναι πειθαρχημένος. Επίσης, χρειάζεται συνεχής προσπάθεια για εξέλιξη και, τέλος, το σημαντικότερο είναι απλώς να το θέλει πολύ.

Δήμητρα Βλάχου: Παρατηρώ ότι αυτά είναι χαρακτηριστικά που ήδη υπάρχουν στον τρόπο που προσεγγίζω τα θέματα τα οποία με αφορούν. Θεωρώ ότι είναι αρετές που θα ήταν καλό ο καθένας μας να αναζητά σε κάθε ειδικότητα κ σε κάθε πόστο. Η διαδικασία της συγκεκριμένης σπουδής σε καλεί να το καλλιεργήσεις από πολύ νωρίς. Κι αν ήδη το έχεις τότε κερδίζεις χρόνο και προλαβαίνεις να εξελιχθείς. Σχετικά με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά για την ενασχόληση με τον χορό – και για κάθε ειδικότητα είναι η πρόθεση για πραγματική εμπλοκή με αυτά.

Σοφίνα Λαζαράκη: Ο χορός, όπως και κάθε τέχνη ή άθλημα απαιτεί πειθαρχία και επαναληπτικότητα. Αυτά τα 2 στοιχεία μας φαίνονται από μακριά καμιά φορά βαρετά, αλλά όταν είσαι μέσα σ’ αυτό κατανοείς ακριβώς το γιατί είναι αναγκαία. Κάθε μέρα προσπαθείς να είσαι έστω και λίγο καλύτερη από χθες, έστω ελάχιστα. Ακόμα και τις «κακές» μέρες, που όλες έχουμε, ξέρεις μέσα σου τουλάχιστον ότι ήσουν εκεί, δεν πήγε χαμένη η μέρα ως προς τον στόχο.

Απαιτούμενα χαρακτηριστικά θα έλεγα πως είναι η εργατικότητα, η πειθαρχία, η ταπεινότητα, η αντικειμενικότητα με τον εαυτό (ούτε να σε δικαιολογείς εκεί που δεν είναι προς όφελος σου, ούτε να σε αδικείς αντίστοιχα) η συνεργατικότητα και πολλή πολλή φαντασία.

Χριστιάνα Κοσιάρη: Επειδή ξεκίνησα τον χορό από μια πολύ μικρή και ευαίσθητη ηλικία, είναι δύσκολο να ξεχωρίσω εάν η πειθαρχία και η ανάγκη για συνεχή εξέλιξη ήταν εξαρχής στοιχεία του χαρακτήρα μου ή αν καλλιεργήθηκαν μέσα από την ενασχόλησή μου με τον χορό. Ίσως να είναι ένας συνδυασμός και των 2. Αυτό που είναι σίγουρο, πάντως, είναι ότι ο χορός σε βάζει σε έναν δρόμο όπου, αν θέλεις να ασχοληθείς σοβαρά, δεν έχεις άλλη επιλογή από το να προσπαθείς διαρκώς να εξελίσσεσαι. Όπως σε κάθε επάγγελμα που απαιτεί αφοσίωση, έτσι κι εδώ, δεν μπορείς να μένεις στάσιμος.

Για να ασχοληθεί κανείς επαγγελματικά με τον χορό, χρειάζεται πάθος. Θέλει δύναμη – σωματική αλλά και ψυχική – και, φυσικά, κάποιες θυσίες. Είναι μια δουλειά που σε καλεί να είσαι παρούσα καθημερινά, ακόμα και τα σαββατοκύριακα, να προσέχεις το σώμα σου, να το ακούς και να το φροντίζεις. Χρειάζεται να τρέφεσαι με εικόνες, να βλέπεις έργα, να εμπνέεσαι. Και πάνω απ’ όλα, να έχεις συνεχή επαφή με το σώμα σου – γιατί αυτό είναι το εργαλείο σου, ο τρόπος σου να επικοινωνήσεις με τον κόσμο.

– Ποιο ήταν το πιο συναρπαστικό ή συγκινητικό project στο οποίο έχεις συμμετάσχει μέχρι σήμερα; Υπάρχει κάτι που θα ήθελες οπωσδήποτε να συμπεριλάβεις στο χορευτικό σου ρεπερτόριο;

Φωτεινή Τζούμα Είναι αρκετά τα projects που με έχουν συναρπάσει ή με έχουν συγκινήσει. Ήταν ίσως και εκείνα στα οποία δοκίμασα για πρώτη φορά κάτι που δεν είχα ξανακάνει ή τουλάχιστον όχι σε τέτοια κλίμακα.

Χριστιάνα Κοσιάρη: Η πιο συναρπαστική στιγμή στην πορεία μου μέχρι σήμερα ήταν όταν αποφάσισα να ασχοληθώ προσωπικά με τη χορογραφία και να αρχίσω να δημιουργώ τα δικά μου έργα. Ήταν μια εμπειρία γεμάτη ένταση, αγωνία αλλά και λαχτάρα – μια αναμέτρηση με τον εαυτό μου, με την επιθυμία να εκφράσω βαθύτερα νοήματα και να τα επικοινωνήσω μέσα από την κίνηση. Η δημιουργική διαδικασία, με όλες τις προκλήσεις της, ήταν για μένα συναρπαστική και φοβιστική παράλληλα.

Παράλληλα, μια αξέχαστη εμπειρία ήταν η συνεργασία μου με τον Romeo Castellucci, στο έργο MA, το οποίο παρουσιάστηκε στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας. Η συμμετοχή σε ένα τόσο ιδιαίτερο και φορτισμένο έργο, υπό τη σκηνοθετική ματιά ενός τόσο καταξιωμένου δημιουργού, ήταν πραγματικά ξεχωριστή. Ήταν μια εμπειρία που μου έδωσε πολλά σε επίπεδο καλλιτεχνικής αντίληψης και παρουσίας.

Στο μέλλον, θα ήθελα να εντάξω στο ρεπερτόριό μου έργα που συνομιλούν με το παρόν και είναι ειλικρινή. Θαυμάζω ιδιαίτερα καλλιτέχνες όπως ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, ο Χρήστος Παπαδόπουλος, ο Ευριπίδης Λασκαρίδης, η Marlene Freitas, η Crystal Pite, ο Bob Wilson και φυσικά πολλούς ακόμη. Οι δουλειές τους με εμπνέουν και με κινητοποιούν.

– Τι ρόλο παίζει ο αυτοσχεδιασμός στη δημιουργική διαδικασία της δουλειάς σου.

Σοφίνα Λαζαράκη: Προσωπικά τον αγαπώ τον αυτοσχεδιασμό. Είναι η ώρα του παιδιού. Είναι φαντασία, απελευθέρωση μα ταυτόχρονα και απόλυτος έλεγχος κι εξερεύνηση. Έτσι το έχω στο μυαλό μου. Είναι δύσκολο παιχνίδι αλλά για μένα ζωτικής σημασίας. Είναι σαν να μπαίνω σε μια πολύ ειδική «ζώνη» κάθε φορά. Σαν να γνωρίζω καινούρια κομματάκια του εαυτού μου και του χώρου που με περιβάλλει

Χριστιάνα Κοσιάρη: Ο αυτοσχεδιασμός παίζει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργική μου διαδικασία – θα έλεγα πως είναι το θεμέλιο κάθε νέας ιδέας. Από εκεί ξεκινούν όλα. Μέσα από τον αυτοσχεδιασμό, δοκιμάζεις και δοκιμάζεσαι. Είναι ένα εργαλείο εξερεύνησης, παρατήρησης και ανακάλυψης, που σου επιτρέπει να αφουγκραστείς τι έχει να πει το σώμα σου σε κάθε στιγμή, χωρίς φίλτρα ή προσδοκίες.

Πολλές φορές, μια τελική χορογραφική σύνθεση μπορεί να γεννηθεί μέσα από μια απλή, αυθόρμητη κίνηση ή μια απρόσμενη συνθήκη που προέκυψε μέσα στον αυτοσχεδιασμό. Είναι ένα συνεχές παιχνίδι ανάμεσα στη συνείδηση και το ασυνείδητο.

Φωτεινή Τζούμα: «Νομίζω πως ο αυτοσχεδιασμός είναι το παν στον χορό. Ακονίζει το μυαλό και βελτιώνει σε τεράστιο βαθμό τις ήδη υπάρχουσες δεξιότητές σου. Θεωρώ ότι είναι απαραίτητος σχεδόν σε κάθε project».

Φωτεινή Τζούμα: Επίσης, είναι απολαυστικός. Είναι fun να αυτοσχεδιάζεις! Και, τέλος, είναι ένας φανταστικός τρόπος να ξεδίνει κανείς, ό,τι επάγγελμα κι αν κάνει!

Δήμητρα Βλάχου: Σημαντικό. Η δημιουργική διαδικασία είναι απαραίτητη και κάνει την εμπειρία διαφορετική. Έχει ενδιαφέρον γιατί ο αυτοσχεδιασμός είναι το μέσο για να γνωρίσεις τον συνεργάτη σου- εάν αυτός υπάρχει. Αν όχι έχει κάτι το τόσο προσωπικό που πολλές φορές εκπλήσσεις τον ίδιο σου τον εαυτό ακόμα και μέσα από τις μανιέρες σου- κάτι σημαίνει και αυτό. Παρ’ όλα αυτά σέβομαι και χαίρομαι όταν ο χορογράφος ή ο σκηνοθέτης μού αναθέτει να μεταλαμπαδεύσω στο κοινό συγκεκριμένο υλικό. Μου αρέσει να δουλεύω με ανθρώπους που οραματίζονται και μου αρέσει να γίνομαι ο πομπός της επικοινωνίας με το κοινό.

– Ποια είναι η πιο cringe ατάκα που έχεις ακούσει όταν λες ότι ασχολείσαι επαγγελματικά με τον χορό; Υπάρχουν ακόμα ταμπού γύρω από τον χώρο;

Χριστιάνα Κοσιάρη: Κάτι του τύπου: «Α, κάνεις αυτά τα σπαγκάτα;» ή «Γιατί δεν μας δείχνεις καμιά κίνηση;» – ειδικά σε νυχτερινές εξόδους. Συχνά υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη ότι ο χορός είναι κάτι που μπορείς να «επιδείξεις» επιτόπου, χωρίς καμία κατανόηση του πλαισίου ή της ουσίας του.

Δυστυχώς, ταμπού γύρω από τον χώρο του χορού εξακολουθούν να υπάρχουν, ακόμα κι αν γίνεται μια μεγάλη προσπάθεια να ξεπεραστούν. Τα πράγματα σίγουρα έχουν βελτιωθεί, αλλά οι προκαταλήψεις επιμένουν – κυρίως γιατί σχετίζονται με την ευρύτερη παιδεία και την αντίληψη που έχει η κοινωνία για τις τέχνες. Ως καλλιτέχνες, θεωρώ ότι έχουμε την ευθύνη να μιλάμε ανοιχτά γι’ αυτά τα ζητήματα, να τα φέρνουμε στο φως και να διεκδικούμε τον χώρο που αξίζει στην τέχνη, όχι μόνο στη σκηνή αλλά και στην καθημερινότητα.

Φωτεινή Τζούμα: Το καλύτερο, και αυτό που πάντα θα κερδίζει την πρωτιά, είναι: «Α, είσαι χορεύτρια; Χόρεψέ μας λίγο…». Δηλαδή, συγγνώμη, αν απαντούσα ότι είμαι οικοδόμος, όλοι όσοι μου έχουν πει αυτή την ατάκα, τι θα μου έλεγαν; «Δείξε μας λίγο τι μερεμέτια μπορείς να κάνεις;»

Υπάρχουν ταμπού, και πιστεύω πως πάντα θα υπάρχουν, όπως και σε όλους τους χώρους των τεχνών.

Δήμητρα Βλάχου: «Χόρεψέ μας κάτι». Εκεί νιώθω σαν super ήρωας σε ηλεκτρονικό παιχνίδι που πατάς το κουμπί και στρίβει. Μια φορά απάντησα και δεν γέλασε κανείς.

Ταμπού υπάρχουν ακόμα. Όσο οι υπάλληλοι στο ΙΚΑ μου απαντούν: «δηλαδή ηθοποιός» για να συνεννοηθούμε, ναι, θα λέω ότι υπάρχει ταμπού. Παρατηρώ ωστόσο ότι οι προσπάθειες εξωστρέφειας σε θέατρα, φεστιβάλ, δράσεις σε εξωτερικούς χώρους και τα κινηματογραφικά ερεθίσματα έχουν ενημερώσει, μυήσει και έχουν κάνει το κοινό να κατανοήσει ότι μιλάμε για ένα επάγγελμα που θα έπρεπε να αντιμετωπίζεται με μία ψυχραιμία, όπως τα άλλα.

Σοφίνα Λαζαράκη: Εντάξει, είναι μια ατάκα που δεν μου φαίνεται κακιά από μόνη της η προσβλητική. Αυτό που με κάνει να γελάω είναι η άγνοια και η ταυτόχρονη σιγουριά με την οποία όταν λέω ότι είμαι χορεύτρια με ρωτάνε «σε ποιο μαγαζί;»

– Πώς βλέπεις την εξέλιξη του σύγχρονου χορού στη χώρα μας; Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζεις ως επαγγελματίας χορεύτρια στην Ελλάδα σήμερα;

Σοφίνα Λαζαράκη: Όπως και να το κάνουμε, ζούμε σε μια χώρα με όχι πολλές ευκαιρίες στον κόσμο των τεχνών γενικά, ειδικά σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ευρώπης. Παρ’ όλα αυτά βλέπω γυναίκες (και της ακόμα πιο νέας γενιάς από μένα), με πολύ ταλέντο και πολλή δουλειά στην πλάτη τους, με μεγάλο πάθος για τον χορό και με αυτό με συγκινεί πολύ.

Πιστεύω πολύ στα προσωπικά projects, τα πιο «οικογενειακά» φτιαγμένα και στο πού θα μπορούσαν να φτάσουν. Έχουν κάτι το πιο προσωπικό και για μένα αυτό είναι χρυσάφι. Μακάρι να είχαμε περισσότερες ευκαιρίες για βοήθεια, (χορηγίες/χρηματοδοτήσεις) προς νέες καλλιτέχνιδες και καλλιτέχνες.

Φωτεινή Τζούμα: Θεωρώ πως υπάρχουν ευκαιρίες, αλλά δεν υπάρχει η κατάλληλη απορρόφηση στο επάγγελμα. Δηλαδή, δεν υπάρχουν τόσες ευκαιρίες αναλογικά με το πόσοι χορευτές υπάρχουν αυτή τη στιγμή στη χώρα. Είναι δύσκολο να βιοπορίζεσαι μόνο από τον χορό.

Χρειάζεται να έχεις και άλλες ιδιότητες, για να μπορείς να ζεις αξιοπρεπώς. Το να δουλεύεις ως ελεύθερος επαγγελματίας απαιτεί τεράστια δύναμη, υπομονή και επιμονή. Είναι μια δουλειά η οποία, αν επιλέξεις να την κάνεις όπως την έχω επιλέξει εγώ αυτή τη στιγμή, έχει συνεχώς ρίσκα. Είναι μια επιλογή που έχω κάνει πολύ συνειδητά.

Χριστιάνα Κοσιάρη: Η εξέλιξη του σύγχρονου χορού στην Ελλάδα είναι μια πορεία με σκαμπανεβάσματα. Υπάρχουν περίοδοι που υποστηρίζεται και άλλες που μένει στο περιθώριο, συχνά ανάλογα με το κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο. Αυτή τη στιγμή, θεωρώ πως διανύουμε μια δύσκολη περίοδο – όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο – με την οικονομική κρίση να επηρεάζει άμεσα τις τέχνες και τον τρόπο που αυτές χρηματοδοτούνται, αναπτύσσονται και φτάνουν στο κοινό.

Σίγουρα υπάρχουν ευκαιρίες, όπως φεστιβάλ, συνεργασίες, καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες και νέες ομάδες που δίνουν χώρο σε φωνές. Όμως, δυστυχώς, οι δυσκολίες συχνά ξεπερνούν τις ευκαιρίες. Η μεγαλύτερη από αυτές, είναι η διαχρονική έλλειψη οντισιόν και ανοιχτών προσκλήσεων για επαγγελματίες χορευτές. Είναι ένα θέμα που ταλανίζει τον χώρο, περιορίζει την κινητικότητα και την εξέλιξη των καλλιτεχνών και τους ωθεί συχνά να αναζητήσουν ευκαιρίες στο εξωτερικό.

Η μεγαλύτερη πρόκληση για μένα σήμερα ως επαγγελματίας χορεύτρια στην Ελλάδα είναι να παραμένω ενεργή και δημιουργική μέσα σε αυτό το περιβάλλον, χωρίς να χάνω την πίστη μου στη δύναμη της τέχνης και της κοινότητας.

Δήμητρα Βλάχου: Θεωρώ ότι υπάρχει εξέλιξη. Τα τελευταία χρόνια έχουν δοθεί ευκαιρίες σε καινούργιους χορογράφους και τις ιδέες τους. Θεωρώ επίσης ότι η Ελλάδα έχει εξαιρετικές περιπτώσεις χορευτών. Κάθε χρόνο οι σχολές αποδεσμεύουν άξιους επαγγελματίες.

Δήμητρα Βλάχου: «Οι δυσκολίες που ξεχωρίζω είναι η έλλειψη απορρόφησης σε παραγωγές (η ζήτηση είναι περισσότερη από την προσφορά ) και η μη ικανοποιητική αμοιβή του επαγγέλματος. Βιοποριστικά υπάρχει δυσκολία, συνήθως χρειάζεται να κάνεις παράλληλα κι άλλες δουλειές».

Προσωπικά, η μεγαλύτερη πρόκληση για μένα είναι παρ’ όλες τις πρακτικές δυσκολίες και τις απογοητευτικές παροχές (μιλάω για τον μέσο όρο), είναι να κρατήσω μέσα μου ζωντανό το κίνητρο και την κινητήριο δύναμη που με έκανε να αποφασίσω να χορεύω.

– Αν μπορούσες να δώσεις μια συμβουλή σε νέους ανθρώπους που θέλουν να ασχοληθούν επαγγελματικά με τον χορό, ποια θα ήταν αυτή;

Χριστιάνα Κοσιάρη: Nα προετοιμαστούν για πολλές απορρίψεις- και το πιο σημαντικό, να μην τις παίρνουν ποτέ προσωπικά. Ο χώρος αυτός είναι απαιτητικός και συχνά σκληρός, αλλά δεν έχει πάντα να κάνει με το ταλέντο ή την αξία σου. Χρειάζεται επιμονή, υπομονή και τεράστια εσωτερική δύναμη.

Δήμητρα Βλάχου: Θα πρότεινα να ενημερωθούν. Είναι σημαντικό να διαβάσουν ή να ακούσουν από κάποιον τη διαδικασία. Τη σπουδή, τα ωράρια, τις απαιτήσεις, τις συνθήκες της μετέπειτα εργασίας. Δεν συγκεντρώνω αποθαρρυντικά στοιχεία, λέω απλώς ότι μερικές φορές οι καλλιτέχνες βλέπουμε τα πράγματα πιο ρομαντικά και προσπερνάμε τα πρακτικά.

Φωτεινή Τζούμα: Να είναι έτοιμοι για τα εξής: σκληρή δουλειά, υπομονή, επιμονή, συμβιβασμούς, θυσίες χρόνου. Να μην περιμένουν να δουν αποτελέσματα αμέσως μετά από κάθε προσπάθεια, αλλά να εμπιστεύονται τη διαδικασία και τον χρόνο που απαιτείται για να επιτευχθεί κάτι. Και, πάνω απ’ όλα, να φροντίζουν διαρκώς τόσο το «μέσα» όσο και το «έξω» τους.

Σοφίνα Λαζαράκη: Να μην χάσουν ποτέ ένα από αυτά τα 2: Δουλειά και παιχνίδι.