Αννίτα Δημητρίου: Η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της κυπριακής Βουλής μάς μιλά για τις γυναικοκτονίες, την πατριαρχία και τον σεξισμό

Από τη νέα της θέση ως Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, η Αννίτα Δημητρίου έχει ήδη φέρει την αλλαγή, αποδεικνύοντας πόσο απαραίτητες είναι οι γυναίκες σε ηγετικές θέσεις. Αυτός ήταν και ο λόγος που έμαθα για εκείνη, έψαξα να τη βρω και της ζήτησα να μιλήσουμε. Η Πρόεδρος της κυπριακής Βουλής πρότεινε τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα, ώστε να εισαχθεί ο όρος γυναικοκτονία σε αυτόν. Επιπλέον, ζητά με την πρότασή της αυτή, να επισύρεται στον θύτη ποινή φυλάκισης δια βίου.

Αννίτα Δημητρίου: Η πρώτη γυναίκα ΠτΒ της Κύπρου, μιλά στο LadyLike

– Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την πολιτική;

Ήμουν πάντα ανήσυχο πνεύμα. Πίστευα και πιστεύω έντονα ότι πρέπει να έχουμε άποψη και θέση για όλα όσα διαδραματίζονται γύρω μας. Είναι γι’ αυτό τον λόγο που αποφάσισα να ενταχθώ στον χώρο της πολιτικής και να συμβάλω στη συλλογική προσπάθεια βελτίωσης και εκσυγχρονισμού.

Όταν τα πράγματα δεν σου αρέσουν όπως έχουν, ρίχνεσαι στη μάχη εκ των έσω, για να τ’ αλλάξεις.

Άλλωστε εάν κάτι δεν με χαρακτηρίζει, είναι η αδράνεια και η απάθεια. Οι αλλαγές δεν έρχονται από μόνες τους. Συνεπώς εάν θέλουμε να βάλουμε τα θεμέλια για την Κύπρο του αύριο, θα πρέπει να συμμετέχουμε και να συνεισφέρουμε στη διαμόρφωση των μελλοντικών πολιτικών. Να οραματιζόμαστε τη νέα εποχή που θέλουμε. Και να μην το βάζουμε κάτω. Να μην παρακολουθούμε παθητικά τις εξελίξεις, αλλά να τις διαμορφώνουμε. Με τόλμη και αποφασιστικότητα. Έστω και αν στο τέλος δεν μας ικανοποιήσει απόλυτα το αποτέλεσμα. Εξάλλου σημασία έχει πάντοτε η διαδρομή, η προσπάθεια, η συμμετοχή, ο σκοπός.

– Η πολιτική είναι ακόμα ένα βαθιά σεξιστικό σπορ. Τι έχετε να πείτε εσείς από τη θέση σας σήμερα, στις γυναίκες που σκέφτονται να ασχοληθούν μ’ αυτόν τον χώρο;

Απλά να ριχτούμε όλες στην προσπάθεια, διεκδικώντας αυτό που μας αξίζει. Διεκδικώντας έναν κόσμο που να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και να δίνει ίσες ευκαιρίες. Πώς αλλιώς θα μπορέσουμε ν’ απαλλαγούμε ως κοινωνία από στερεότυπα και απηρχαιωμένες αντιλήψεις; Μια γυναίκα είναι αναγκασμένη, απ’ τη πρώτη στιγμή που έρχεται στον κόσμο, να παλέψει για τα αυτονόητα. Να σπάσει στεγανά και να τα βάλει με βαθιά ριζωμένα πατριαρχικά πρότυπα. Επομένως εάν θέλουμε να έχουμε τη δημοκρατία που μας αξίζει θα πρέπει να συμμετέχουμε σε αυτήν. Και δικαιούμαστε να έχουμε τη δική μας θέση στα κέντρα λήψεως αποφάσεων. Μόνο έτσι υπηρετείται δίκαια και αντιπροσωπευτικά η δημοκρατία.

– Δεχθήκατε σκληρό πόλεμο κατά την ενασχόλησή σας με την πολιτική και την εξέλιξή σας στον χώρο. Πώς νιώθατε τότε και πώς σήμερα; Τι ήταν αυτό που σας έκανε να μην τα παρατήσετε;

Η ευγνωμοσύνη, αλλά και η ευθύνη απέναντι στον κόσμο που με εμπιστεύτηκε να τον εκπροσωπώ. Αυτά ήταν κυρίως τα εφόδια που με τροφοδοτούσαν με δύναμη και επιμονή να συνεχίσω. Και με αυτή την πυξίδα και αυτό τον προσανατολισμό πορεύομαι στον χώρο της πολιτικής, απ’ την πρώτη στιγμή που εκλέγηκα βουλεύτρια. Οι συγκινήσεις, αλλά και οι απογοητεύσεις πολλές και τότε και σήμερα. Όλα μετουσιώνονται σε εμπειρίες που μας πεισμώνουν και μας δυναμώνουν. Παραμένω, λοιπόν, προσηλωμένη σ’ αυτό που τάχθηκα να κάνω μπαίνοντας εξ’ αρχής σε αυτή τη μάχη: Με συλλογικότητα και σύμπνοια να βρούμε τις κοινές συνισταμένες να προσφέρουμε στο κοινό καλό, ν’ αλλάξουμε πράγματα, να δώσουμε πίσω στον κόσμο αυτά που του αναλογούν.

– Γιατί είναι τόσο λίγες οι γυναίκες που ασχολούνται με την πολιτική; Είναι όντως δύσκολο να επιβιώσουμε σε αυτόν τον χώρο; Τι ξεχωριστό μπορούμε να φέρουμε εμείς στα πράγματα;

Απ’ τη στιγμή που το εκπαιδευτικό σύστημα, τα ΜΜΕ, η οικογένεια και κατ’ επέκταση η κοινωνία στο σύνολο της, εξακολουθεί συστηματικά να προωθεί έμφυλους ρόλους και προκαθορισμένα πρότυπα, πώς περιμένουμε να αλλάξουν τα δεδομένα;

Πώς περιμένουμε να δούμε περισσότερες γυναίκες σ’ ένα χώρο ο οποίος θεωρείται εν τη γενέσει του ανδροκρατούμενος;

Οι ίδιοι οι μηχανισμοί του πολιτικού συστήματος είναι αποτρεπτικοί. Και αυτό είναι μια πραγματικότητα που οφείλουμε να αναγνωρίσουμε. Χρειάζεται να καλλιεργηθεί η κουλτούρα και η νοοτροπία που θα σπάσει στερεότυπα και θα ωθήσει τις γυναίκες να συμμετέχουν και να επιλέγονται στα κέντρα λήψεως αποφάσεων. Χρειάζεται το ίδιο το πολιτικό σύστημα να συνειδητοποιήσει ότι είναι δημοκρατικό έλλειμα το 50% του πληθυσμού να μένει έξω από τις αποφάσεις που το αφορούν και να αναλάβει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, λαμβάνοντας τα ενδεδειγμένα μέτρα, ούτως ώστε να αρθεί η ανισότητα.

Ανεξαρτήτως φύλου, σε μια συμπεριληπτική δημοκρατία, ο καθένας και η καθεμιά έχουν να προσφέρουν μέσα από την οπτική, τις εμπειρίες και την εμπειρογνωμοσύνη τους. Η εκπροσώπηση συνεπώς όλων των κοινωνικών ομάδων, είναι απαραίτητη κι ως νομοθετικό σώμα, με ρυθμίσεις και πρωτοβουλίες έχουμε σημαντικότατο ρόλο να διαδραματίσουμε προς αυτή την κατεύθυνση.

– Ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα σημαντικότερα προβλήματα με τα οποία έρχεται αντιμέτωπη μια γυναίκα στον σύγχρονο κόσμο; Πώς μπορούμε να αλλάξουμε την κατάσταση;

Καταρχάς πώς μπορούμε να μιλάμε για ισότητα όταν έχουμε να κάνουμε με την παραβίαση στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων; Όταν μία στις 3 γυναίκες βιώνει κάποιας μορφής έμφυλης βίας σε όλη τη διάρκεια της ζωής της, όταν οι γυναίκες δεν έχουν φωνή λόγω έλλειψης πρόσβασης στα κέντρα λήψεως αποφάσεως, με αποτέλεσμα να παίρνονται αποφάσεις για εκείνες, χωρίς εκείνες. Όταν δεν υπάρχει εξισορρόπηση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής, λόγω ελλιπούς στήριξης του γονεϊκού ρόλου. Όταν το 80 τοις εκατό της απλήρωτης εργασίας, στην Ευρώπη βαραίνει τις γυναίκες, οι οποίες επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος όσον αφορά τη φροντίδα του σπιτιού, των παιδιών και των μη αυτοεξυπηρετούμενων ενηλίκων;

Η πανδημία εξόρυξε τα σημαντικά προβλήματα και προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο γυναικείος πληθυσμός διεθνώς, επιδεινώνοντας ακόμη περισσότερο την κατάσταση, ενώ σύμφωνα και με τα στατιστικά στοιχεία η οικονομική κρίση πλήττει τα επαγγέλματα όπου πλειοψηφούν οι γυναίκες δυσχεραίνοντας ακόμη περισσότερο τη θέση τους.

Αν και γίνονται κάποια σταθερά βελτιωτικά βήματα, έχουμε μεγάλο δρόμο ακόμη να διανύσουμε, με δεδομένο ότι οι ισορροπίες είναι πολύ εύθραυστες στα θέματα της ισότητας και πάντοτε ελλοχεύει ο κίνδυνος της οπισθοδρόμησης.

Το κλειδί βρίσκεται στην ολιστική αντιμετώπιση των προβλημάτων μέσα από την καλλιέργεια της παιδείας σε πολυδιάστατο επίπεδο. Όχι μόνο στο εκπαιδευτικό σύστημα αλλά και σε επαγγελματικούς κλάδους οι οποίοι σχετίζονται άμεσα με τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και συμβάλλουν στην εκ βάθους αλλαγή νοοτροπιών και εκρίζωση κατεστημένων. Επίσης πολύ σημαντική είναι η προώθηση όλων των αναγκαίων εκείνων νομοθετικών ρυθμίσεων, και εδώ ακριβώς είναι κομβικός ο ρόλος μας ως νομοθετικό σώμα, που θα άρουν τις ανισότητες και θα στηρίξουν όπου χρειάζεται την ισότητα.

– Προτείνατε τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα, ώστε να εισαχθεί ο όρος γυναικοκτονία σε αυτόν, αλλά και ποινή φυλάκισης δια βίου. Τι σας ώθησε στο να καταθέσετε αυτή την πρόταση και τι ακριβώς περιλαμβάνει; Τι θα αλλάξει στην υπάρχουσα κατάσταση;

Η γυναικοκτονία που αποτελεί την πιο ακραία μορφή έμφυλης βίας έχει τις ρίζες της στη βαθιά πατριαρχική κοινωνία μας. Αναμφίβολα λοιπόν η έξαρση που παρατηρείται τελευταία ανάγει το έμφυλο αυτό έγκλημα σε κοινωνικό φαινόμενο λόγω ανισότητας των φύλων. Με την πρόταση, θεσπίζεται το ιδιώνυμο αδίκημα της γυναικοκτονίας, προς αντιμετώπιση του νέου εγκληματολογικού και ανθρωπολογικού φαινομένου της γυναικοκτονίας (femicide), όπως αυτό εκδηλώνεται από μέρους ανδρών εις βάρος των γυναικών, επειδή ακριβώς τα θύματα είναι γυναίκες.

Συνεπώς η συγκεκριμένη τροποποίηση του ποινικού κώδικα θα ενισχύσει το νομικό οπλοστάσιο της Κυπριακής Δημοκρατίας έτσι που να συνάδει και με τις υποχρεώσεις της για εξάλειψη της βίας και των διακρίσεων προς τις γυναίκες ή ομάδες γυναικών. Δίνει επίσης μια ορατότητα σε μια κοινωνική πραγματικότητα που ο/η νομοθέτης δεν μπορεί πλέον να καλύψει ή να παραβλέψει. Η συγκεκριμένη τροποποίηση θα συμβάλει ακόμη στην απάλειψη των στερεοτύπων, στην καλλιέργεια ενσυναίσθησης, αλλά και κουλτούρας πλήρους σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επιπρόσθετα θα συμβάλει στην εκπόνηση δράσεων και πολιτικών πρόληψης απαραίτητων για να περάσουν τα ορθά μηνύματα στην κοινωνία των πολιτών και έτσι ή ίδια να καταστεί συμμέτοχη σε όλη αυτή την προσπάθεια.

– Ποια άλλα βήματα πρέπει να γίνουν για την καταπολέμηση της βίας ενάντια στις γυναίκες;

Πρέπει να περάσουμε από την κατοχύρωση στην πλήρη εφαρμογή της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, η οποία αποτελεί χρήσιμο εργαλείο και κατευθυντήρια γραμμή για την απάλειψη στερεοτύπων, την πρόληψη και καταπολέμηση της έμφυλης βίας, τη στήριξη των θυμάτων καθώς και την εφαρμογή αποτρεπτικών ποινών για τους θύτες. Προς αυτή την κατεύθυνση η Κύπρος είναι η πρώτη χώρα που προχώρησε στην ποινικοποίηση του σεξισμού και ευελπιστούμε ότι θα πρωτοστατήσει και στο θέμα της γυναικοκτονίας, κάνοντας ένα σημαντικό άλμα στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Χρειάζεται επίσης να υπάρξει μια οριζόντια προσέγγιση με συνεργασία ΜΜΕ, θεσμών και φορέων για απάλειψη στερεοτύπων, προώθηση γυναικείων προτύπων και ευαισθητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών.

– Ποια είναι η κατάσταση στην Κύπρο σχετικά με τη βία κατά των γυναικών; Έχετε έρθει σε επαφή με γυναίκες – θύματα κακοποίησης;

O Oργανισμός Hνωμένων Eθνών χαρακτήρισε πρόσφατα τη βία κατά των γυναικών και ειδικότερα τη γυναικοκτονία, πανδημία, λόγω της τρομακτικής έκτασης του φαινομένου το οποίο μάλιστα θεωρείται ότι προσλαμβάνει μεγαλύτερες διαστάσεις, από όσο υποψιαζόμαστε. Και η Κύπρος δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτό. Η βία κατά των γυναικών είναι μια πληγή για την κοινωνία και δεν επηρεάζει μόνο τις γυναίκες, αλλά έχει αντίκτυπο σε όλο τον κοινωνικό ιστό, επηρεάζοντας όλους τους τομείς. Επιδρά διαβρωτικά αγγίζοντας τα πάντα, οικογενειακό, επαγγελματικό και οικονομικό υπόβαθρο.

Μέσα από επισκέψεις σε καταφύγια, μέσα από τη συνεργασία με δομές και ΜΚΟ έχω έρθει πολλές φορές σε επαφή με γυναίκες θύματα και αν χρειάζεται να ειπωθεί κάτι. Είναι η ευθύνη μας. Η ευθύνη να προστατεύσουμε τα θύματα, αλλά και η ευθύνη για την ανάληψη δράσεων και πολιτικών για να μην βρισκόμαστε πλέον ενώπιων τέτοιων αριθμών και περιστατικών.

– Πώς μπορεί να σπάσει ο κύκλος της σιωπής; Ποια είναι η λύση στις βαθιά ριζωμένες πατριαρχικές αντιλήψεις της κοινωνίας;

Ο κύκλος της σιωπής μπορεί να σπάσει μόνο εάν οι γυναίκες που προβαίνουν σε καταγγελίες, νιώθουν ότι θα έχουν όλη τη στήριξη, που χρειάζονται τόσο από τους θεσμούς όσο και από την πολιτεία, αλλά και την κοινωνία. Και αυτό οφείλουμε να το διασφαλίσουμε με δράσεις και πολιτικές.

Όταν μια γυναίκα νιώθει ότι θα έχει τη σωστή αντιμετώπιση τότε θα σπάσει και τη σιωπή.

Δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις, οι πατριαρχικές αντιλήψεις με ό,τι βαρίδια κουβαλάνε μαζί τους, αποτελούν ένα σύστημα βαθιά ριζωμένο στην κοινωνία, το οποίο επηρεάζει γυναίκες και άντρες. Γι’ αυτό και πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τις βλαπτικές του συνέπειες και στα δυο φύλα και να το αντιμετωπίσουμε συλλογικά. Προσεγγίζοντας το μέσα από την παιδεία και την οικογένεια, προβάλλοντας τα σωστά πρότυπα και τις πανανθρώπινες αρχές και αξίες. Την ισότητα, τον αλληλοσεβασμό, την ενσυναίσθηση, την αλληλεγγύη.

– Εσείς έχετε νιώσει φόβο σε κάποια σχέση σας, προσωπική ή επαγγελματική; Πώς το διαχειριστήκατε;

Δεν υπάρχει θεωρώ γυναίκα που να μην έχει βιώσει αυτό τον φόβο, να μην έχει υπάρξει θύμα σεξισμού ή διακρίσεων. Είναι γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο που οραματιζόμαστε μια κοινωνία μακριά από τέτοιες διακρίσεις που να εξασφαλίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα στην πράξη. Είναι γι’ αυτό τον λόγο που χρειάζεται να ισχυροποιήσουμε τη φωνή μας, για το κράτος δικαίου που θέλουμε να οικοδομήσουμε και με πείσμα και θέληση να εργαστούμε συλλογικά προς αυτή την κατεύθυνση.

– Ρεαλιστικά, πόσο μακριά είμαστε από την ουσιαστική ισότητα των φύλων; Είδα ότι βρεθήκατε και με την κυρία Σακελλαροπούλου και μεταξύ άλλων συζητήσατε και επ’ αυτού. Είναι η θέση της γυναίκας κάτι που μπορεί να αλλάξει και θεσμικά; Είστε δύο γυναίκες σε σπουδαίες θέσεις, είναι όμως αυτό αρκετό για να φέρετε την αλλαγή, ειδικά όταν χρειάζεται να συνεργαστείτε με τόσο μεγάλο αριθμό αντρών για να το πετύχετε;

Για να φέρουμε την αλλαγή καταρχάς πρέπει να το πιστέψουμε και να το παλέψουμε. Μπορεί να είμαστε ακόμη μακριά από τον στόχο γίνονται όμως σημαντικά βήματα στη βάση ενός κοινού οράματος. Και γνωρίζουμε επίσης ότι δεν μπορούμε να επαναπαυθούμε με όποια μικρή η μεγάλη νίκη. Το παράδειγμα πολλών ευρωπαϊκών κρατών μας λέει ότι τα δικαιώματα των γυναικών, η ισότητα, η ισοτιμία, παραμένουν μια διαρκής μάχη με εύθραυστες ισορροπίες. Είναι ένας αγώνας που δεν πάει μόνο μπροστά, γι’ αυτό και απαιτεί μόνιμη εγρήγορση. Και σ’ αυτό πρέπει να είμαστε συλλογικά ταγμένοι ως κοινωνία, πρώτα εμείς που βρισκόμαστε στην πρώτη γραμμή, αλλά και ο κάθε πολίτης ξεχωριστά, για το παρόν και το μέλλον που δικαιούται. Που πρέπει να εξασφαλίσει.