Athens Surreal: Η αρχιτέκτονας που μεταμορφώνει την Αθήνα σε ουτοπία, δεν ζει εδώ

Τίνα Μαρινάκη είναι το όνομα της γυναίκας που κάνει αυτές τις φανταστικές εικόνες πράξη μέσω της τεχνητής νοημοσύνης, παρουσιάζοντάς μας μια πολύ διαφορετική πρωτεύουσα από αυτήν που γνωρίζουμε. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι η Ελληνίδα αρχιτέκτονας που ζει στη Νέα Υόρκη και δουλεύει στο πλευρό του διεθνώς αναγνωρισμένου αρχιτέκτονα, Bernard Tschumi, είναι η σύγχρονη γυναικεία εκδοχή του André Breton (πατέρας του υπερρεαλισμού) που βρίσκεται πίσω από το Athens Surreal: Τον πιο viral σουρεαλιστικό λογαριασμό στο Instagram που μας ταξιδεύει σε άγνωστα μέρη μιας ουτοπικής Αθήνας με βασικό «πλοηγό» την ΑΙ τεχνολογία.

Ήρθε, λοιπόν, η ώρα να γνωρίσεις λίγο καλύτερα την σπουδαία αρχιτέκτονα που όπως μάς λέει, εμπνέεται μεταξύ άλλων από τον ρεαλιστή ζωγράφο Edward Hopper για να δημιουργήσει τα δικά της σουρελιστικά έργα. Και μπορεί να μην ζει μόνιμα Αθήνα αλλά όταν την επισκέπτεται, δεν παραλείπει να τη φωτογραφίζει για να τη μεταμορφώνει σε ένα καλύτερο μέρος για όλους εμάς τους υπόλοιπους.

Athens Surreal: Η Τίνα Μαρινάκη βρίσκεται πίσω από τον πιο viral, σουρεαλιστικό λογαριασμό του Instagram

– Πες μου λίγα λόγια για εσένα. Πώς βρέθηκες στο αρχιτεκτονικό γραφείο του Bernard Tschumi Architects και πώς είναι η ζωή ενός αρχιτέκτονα στη Νέα Υόρκη αλλά και γενικότερα;

Γεννήθηκα στην Αθήνα όπου και έμεινα – με ένα μικρό διάλειμμα για σπουδές στην Πάτρα – και εργάστηκα ως αρχιτέκτονας μέχρι το 2020. Στη Νέα Υόρκη βρέθηκα το 2020, λίγο μετά την πρώτη καραντίνα, για μεταπτυχιακό στο πανεπιστήμιο Columbia. Ήταν μία χρονιά τόσο σουρεάλ και γεμάτη αβεβαιότητα που ακόμα δεν έχω συνειδητοποιήσει πώς συνέβη. Η μετακόμιση στις ΗΠΑ εν μέσω πανδημίας, η προσαρμογή σε ένα εντελώς διαφορετικό ακαδημαϊκό περιβάλλον, αλλά και στους ρυθμούς και τα διαφορετικά δεδομένα της πόλης ήταν δύσκολη αρχικά, αλλά εκ των υστέρων μπορώ να πω ότι με έκανε να αποκτήσω περισσότερη αυτοπεποίθηση και ικανότητες που ως τότε δεν είχα φανταστεί.

«Μόλις αποφοίτησα απο το Columbia εργάστηκα για ένα χρόνο σε ένα μικρό γραφείο, όπου συνειδητοποίησα τους διαφορετικούς ρυθμούς εργασίας και κατασκευής στις ΗΠΑ. Αμέσως μετά έγινα μέλος στο γραφείο Bernard Tschumi Architects».

Δυστυχώς, στην Ελλάδα η αρχιτεκτονική είναι κυρίως συνυφασμένη με το σχεδιασμό ξενοδοχείων, τουριστικών καταλυμάτων και λίγων κατοικιών και γραφείων -λόγω και της οικονομίας που είναι βασισμένη στον τουρισμό. Στη Νέα Υόρκη συνειδητοποίησα πόσες ακόμη τυπολογίες κτιρίων δεν είχα κληθεί ποτέ ως τότε να σχεδιάσω και πόσο πιο πολύπλοκο κοινωνικό ρόλο μπορεί να έχει η αρχιτεκτονική. Είναι τόσα τα ερεθίσματα που έχει ένας αρχιτέκτονας στη Νέα Υόρκη και η δυνατότητα διεύρυνσης των οριζόντων, που προσωπικά ξεπέρασε τις προσδοκίες μου.

– Το ΑΙ είναι κάτι πρωτόγνωρο για τους περισσότερους από εμάς. Πώς πιστεύεις ότι αυτή η τεχνολογία επηρεάζει τη δουλειά σου και πώς θα αλλάξει τα δεδομένα στην αρχιτεκτονική;

Η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει εισχωρήσει στην αρχιτεκτονική μέσω του software πολλά χρόνια πριν αρχίσουμε να μιλάμε γι’ αυτήν και αποτελεί ένα εργαλείο που επηρεάζει τόσο την αρχιτεκτονική όσο και την κατασκευή.

Χρησιμοποιείται στην κατασκευή για την ανάλυση δεδομένων από συστήματα κτιρίων για τη βελτιστοποίηση της ενεργειακής απόδοσης και άλλων μετρήσεων. Εκτός από τη βελτιστοποίηση δεδομένων στις νέες κατασκευές η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί, επίσης, να λειτουργήσει ως εργαλείο προειδοποίησης για διαρροές ή άλλα προβλήματα σε υφιστάμενα κτήρια ή υποδομές μέσω αισθητήρων ήχου.

«Αν και η μεγαλύτερη καινοτομία της τεχνητής νοημοσύνης εντοπίζεται στον κατασκευαστικό τομέα του σχεδιασμού, μπορεί επίσης να επηρεάσει και το σχεδιασμό».

Μπορεί να συμβάλλει σε επίπεδο έμπνευσης και εξερεύνησης νέων μορφών και απεικόνισης  έως και στο σχεδιασμό μεγάλων έργων. Για παράδειγμα πολλά μεγάλα αρχιτεκτονικά γραφεία έχουν αναπτύξει τα δικά τους εργαλεία machine learning και τεχνητής νοημοσύνης, για να σχεδιάσουν πολύπλοκα έργα με νέα υλικά και μειωμένο αποτύπωμα άνθρακα.

– Πώς προέκυψε η ιδέα του Athens Surreal; Ποιος είναι ο στόχος σου;

Η ιδέα του Athens surreal ξεκίνησε τελείως αυθόρμητα το Φεβρουάριο του 2023 ως ένα ψηφιακό portfolio των εικόνων που δημιουργούσα εξερευνώντας τις δυνατότητες της Τεχνητής Νοημοσύνης. Στόχος μου ήταν να διευρύνω τα όρια της δημιουργικότητας μέσω των νέων δυνατοτήτων της τεχνολογίας που επιτρέπει την επανερμηνεία χωρικών και οπτικών συνθηκών. Συνέπεια του πειραματισμού αυτού ήταν και μια μελέτη της Αθήνας και του σουρεάλ στοιχείου της, που πάντα με γοητεύει.

– Γιατί επέλεξες την πρωτεύουσα για να πειραματιστείς με το ΑΙ αρχιτεκτονικά;

Η επιλογή της Αθήνας ως χωρικό πλαίσιο μέσα στο οποίο διαδραματίζεται κάθε φορά μία σουρεαλιστική σκηνή ήταν ένα στοιχείο που με βοήθησε να δοκιμάσω κάθε φορά μία διαφορετική τεχνική ή αισθητική στην εικόνα, ένα Αθηναϊκό στοιχείο όπως το μπαλκόνι ή το κουτί του air condition ή κάποιες φορές ένα σχόλιο για την ελληνική πραγματικότητα, τη σχέση μας με το παρελθόν και τον Παρθενώνα.

«Αυτό που καμιά φορά με εκπλήσσει, είναι η δυναμική αυτής της Αθήνας έξω από τα στενά όρια της Ελλάδας και το πώς μπορεί να “αγγίζει” τόσους ανθρώπους, που μπορεί να μην την έχουν επισκεφθεί ποτέ».

– Τι έχεις να πεις για το «αρχιτεκτονικό χάος» της Αθήνας; Πόσο σουρεάλ θεωρείς την αρχιτεκτονική δομή της πόλης;

To “αρχιτεκτονικό χάος” της Αθήνας και το μωσαϊκό των διαφορετικών στοιχείων μέσα στην πόλη αποτελεί και ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία της πόλης. Η συνύπαρξη του ιστορικού παρελθόντος με τη σύγχρονη ζωή, προσφέρουν στην Αθήνα μία αρχιτεκτονική πολυπλοκότητα αλλά κι έναν πλούτο αφηγήσεων. Και αυτό που ουσιαστικά στοχεύει η αρχιτεκτονική είναι να αφηγηθεί μία ή περισσότερες ιστορίες.

– Πιστεύεις ότι η ΑΙ τεχνολογία θα μπορούσε όντως να βοηθήσει στην αρχιτεκτονική αναβάθμισή της κάποια στιγμή στο μέλλον ή μιλάμε για κάτι εντελώς ουτοπικό;

Καθώς η ΑΙ τεχνολογία βρίσκεται ήδη με διάφορους τρόπους μέσα στη διαδικασία της παραγωγής αρχιτεκτονικής, έχουμε ήδη δει ορισμένες αλλαγές στον τροπο παραγωγής αρχιτεκτονικής.

«Φυσικά και όσο περισσότερο εξελίσσεται η ΑΙ τεχνολογία, θα επηρεάσει και θα μεταβάλει τον ρόλο του αρχιτέκτονα, αλλά χωρίς αυτό να έχει απαραίτητα θετικό ή αρνητικό πρόσημο».

Όταν ο Γκάρι Κασπάροφ (Ρώσος πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής σκάκι) έχασε από τον υπολογιστή Deep Blue το 1997 είπε ότι «ήταν μια δυσάρεστη εμπειρία, αλλά με βοήθησε να καταλάβω το μέλλον της συνεργασίας μεταξύ ανθρώπου και μηχανής. Μπορεί ο άνθρωπος να πίστευε ότι είναι ανίκητος, όμως η απόδειξη του αντιθέτου δεν σημαίνει πως η ζωή τελειώνει. Πρέπει να βρούμε πώς να το γυρίσουμε προς όφελός μας».

– Από πού αντλείς έμπνευση για τα σουρεαλιστικά σχέδια που δημοσιεύεις στο Athens Surreal;

Η ενασχόλησή μου με την ΑΙ τεχνολογία αποτελεί για εμένα μία ακόμη καλλιτεχνική έκφραση, που πάντοτε συνδέω συνειδητά ή ασυνείδητα με την αρχιτεκτονική, τη φωτογραφία, τον κινηματογράφο ή την ποίηση.

«Οι αναφορές της αισθητικής των εικόνων προέρχονται κυρίως από το χώρο του κινηματογράφου, της τέχνης και της ζωγραφικής, για παράδειγμα του Edward Hopper».

Πολλές φορές, επίσης, οι αναφορές προκύπτουν από την καθημερινότητα και πράγματα που θα μου τραβήξουν την προσοχή. Όταν βρίσκομαι στην Αθήνα φωτογραφίζω οτιδήποτε με εμπνέει στην καθημερινότητα, επιγραφές, παράξενα στοιχεία στην πόλη, το φως όλες τις ώρες της ημέρας.

– Υπάρχει πιθανότητα αποτυχίας στα σχέδια που φαντάζεσαι; 

Θα έλεγα ότι τις περισσότερες φορές αποτυγχάνουν! Και η αποτυχία, όμως, είναι μέρος της διαδικασίας καθώς προσπαθώ να εντοπίσω τι πήγε λάθος και πώς μπορώ να το διορθώσω ή να χρησιμοποιήσω άλλους όρους (prompts) για να προκύψει ένα παρόμοιο αποτέλεσμα. Ο AI generator έχει «εκπαιδευτεί» με ένα συγκεκριμένο τρόπο, «καταναλώνοντας» μία database εικόνων. Για να δημιουργήσει μια εικόνα θα πρέπει να έχω ήδη σκεφτεί το αποτέλεσμα και να το  «μεταφράσω» σε μια περιγραφή που να μπορεί να την αντιληφθεί η ΑΙ, δηλαδή να της είναι γνώριμη.

«Για κάθε εικόνα χρειάζονται πολλές διαφορετικές δοκιμές και το να δουλεύεις με AI Generators δεν είναι όσο εύκολο μπορεί να πιστεύει κανείς».

– Πιστεύεις ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη απειλεί την τέχνη ή βοηθάει στην εξέλιξή της;

Αν δημιουργηθεί ένα κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο, θεωρώ ότι μόνο θα βοηθήσει την εξέλιξή της. Και αυτά σίγουρα δε σημαίνει ότι ο ανθρώπινος παράγοντας θα υποβαθμιστεί, μάλλον το αντίθετο.

«Η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί ένα ακόμη παντοδύναμο εργαλείο, προκειμένου να ξεπεράσουμε τα όρια της τέχνης».

– Και μια τελευταία ερώτηση: Θα σκεφτόσουν ποτέ να επιστρέψεις στην Ελλάδα; 

Αυτή είναι ίσως η πιο δύσκολη ερώτηση! Ασφαλώς έχω συναισθηματικούς δεσμούς με την Ελλάδα. Αυτό που έμαθα στην πανδημία είναι ότι σε μια στιγμή μπορεί να σε αποδεχτεί το Columbia, αλλά και την αμέσως επόμενη στιγμή μπορεί να γίνει shutdown σε όλο τον κόσμο. Οπότε συνειδητά δεν έχω κανένα συγκεκριμένο σενάριο για το μέλλον, ούτε κάποια συγκεκριμένη απάντηση. Τη δεδομένη στιγμή ένα ιδανικό σενάριο θα ήταν να καταφέρω να σχεδιάζω έργα και στην Ελλάδα.