Η Δόμνα Μιχαηλίδου δεν θα συμμορφωθεί ποτέ με το στερεότυπο. Η υφυπουργός Εργασίας & Κοινωνικών υποθέσεων αποκλειστικά στο LadyLike
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ.
- 8 ΜΑΡ 2022
Η 34χρονη Δόμνα Μιχαηλίδου είναι μία από τις νεαρότερες γυναίκες σε θέση διοίκησης με υψηλές κυβερνητικές ευθύνες στην ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, αρμόδια για θέματα Πρόνοιας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης με αφορμή την Ημέρα της Γυναίκας μιλά για όλα στο LadyLike.
Αυτή η συζήτηση έγινε σε δύο μέρη. Ξεκίνησε ακριβώς πριν ξεσπάσει ο πόλεμος στην Ουκρανία και ολοκληρώθηκε όταν πια οι σκληρές εικόνες του πολέμου είχαν κυριεύσει το μυαλό και τις πιο ανησυχητικές σκέψεις όλων μας. Η Δόμνα Μιχαηλίδου μού δείχνει ένα σπαρακτικό βίντεο των New York Times που έχει αποθηκεύσει στο κινητό της. Μια μικρή Ουκρανή παραπονιέται γιατί η μέρα που μόλις ξημέρωσε δεν της αρέσει καθόλου. Θέλει να γυρίσει στο σπίτι της, δεν θέλει να μασουλάει άλλο το μήλο της κλεισμένη σε αυτό το παγωμένο μπούνκερ. «Έχουμε αγωνία για τους Ουκρανούς, για τους ομογενείς μας και πάνω απ’ όλα για τα μικρά παιδιά». Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Χωρίς πόλεμο.
-Πώς ήσασταν σαν παιδί;
Είμαι μοναχοπαίδι, ο καρπός ενός έρωτα 20 ετών. Οι γονείς μου ήταν μαζί 18 χρόνια πριν αποφασίσουν να γίνουν γονείς. Ήταν πάρα πολύ ερωτευμένοι σε σημείο που θεωρούσαν ότι δεν χρειάζονται «τρίτο πρόσωπο» στη σχέση τους, μέχρι που ευτυχώς αναθεώρησαν. Όλοι οι φίλοι τους είχαν κάνει παιδιά νωρίς, οπότε όλα ήταν μεγαλύτερα από μένα. Οι γονείς μου έβγαιναν πολύ συχνά το βράδυ για φαγητό και με έπαιρναν πάντα μαζί τους. Ο περίγυρος δεν ήταν κομματικοποιημένος αλλά έντονα πολιτικοποιημένος. Οπότε από μικρή παρακολουθούσα τις φιλοσοφικές, νομικές και πολιτικές συζητήσεις των μεγάλων. Είχα γνώση και αίσθηση για τα τεκταινόμενα από νωρίς και λόγω συνθηκών μού είχε επιβληθεί μία σοβαρότητα. Κατά τ’ άλλα ήμουν ήσυχη. Έπαιζα αρκετά μόνη μου και στο σχολείο έχτισα πολύ ισχυρές φιλίες.
-Είστε το κλασικό παιδί της πόλης;
Απολύτως. Μεγάλωσα στον Πειραιά, πήγα σχολείο στα βόρεια και οι φίλοι μου έμεναν στο κέντρο. Η ζωή στην πόλη με εξιτάρει. Ενώ αποστρέφομαι την αντικοινωνική συμπεριφορά και την έλλειψη συνείδησης που επικρατεί στο κέντρο, με γοητεύει η βαβούρα και η ετερομορφία της. Το πατρικό μου είναι στα Εξάρχεια και τρέφω έντονη αγάπη για την περιοχή.
«Είμαι το μόνο μέλος στο υπουργικό συμβούλιο που κινείται κάθε μέρα με μηχανή».
-Σπουδάσατε Οικονομικά στο York, κάνατε μεταπτυχιακό στο Cambridge, το οποίο είναι ένα πανέμορφο χωριό.
Έμεινα έντεκα χρόνια στην Αγγλία. Τρία στο York και οκτώ στο Cambridge. Tο νιώθω σαν δεύτερο σπίτι μου, είναι ένα πανέμορφο ιστορικό χωριό όπου νομπελίστες και λόρδοι κυκλοφορούν με ποδήλατα. Η πυκνότητα των ανθρώπων που έχουν ενδιαφέρον είναι πάρα πολύ υψηλή. Πάντα βρίσκεις κάτι εποικοδομητικό να κάνεις. Να παρακολουθήσεις μία ομιλία, να ακούσεις ένα κουαρτέτο.
-Η πολιτική ήταν στόχος σας από τότε;
Είμαι 34 χρονών κι έχω αλλάξει 3 καριέρες. Μία της ακαδημαϊκού, μία της τεχνοκράτη συμβούλου και μία τώρα στο πολυπαραγοντικό κομμάτι της δημόσιας διοίκησης ως υφυπουργός. Δεν έβαζα ποτέ στόχους. Η αγγλική κουλτούρα με εκπαίδευσε στο ευμετάβλητο, στην πεποίθηση πως δεν είσαι αποκλειστικά ένα πράγμα, ώστε να συνεχίζεις για πάντα βάσει αυτού. Το μόνο που ξέρω είναι ότι αφοσιώνομαι σε αυτό που τη δεδομένη στιγμή βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέρον. Το τι είναι ενδιαφέρον και τι όχι εξαρτάται από τους ανθρώπους που το εκπροσωπούν. Οι καλοί μου δάσκαλοι στο σχολείο ήταν εκείνοι που με ενέπνευσαν με το πάθος τους να κάνω οικονομικά. Ο καθηγητής που με δίδαξε χρηματοπιστωτικές κρίσεις, ήταν ο λόγος που έκανα το μάστερ μου. Αντίστοιχα, στη θέση αυτή που βρίσκομαι τώρα, εμπνεύστηκα από τον πρωθυπουργό. Ακολουθώ περισσότερο τους ανθρώπους παρά το αντικείμενο αυτό καθ’ αυτό.
-Έχετε εντοπίσει κάποιο κοινό σημείο μεταξύ αυτών των ανθρώπων;
Ναι, οι 4 πιο σημαντικοί άνθρωποι της ζωής μου, έχουν βαθιά κριτική σκέψη, μεγάλη αγάπη και ανάγκη για την πληροφορία, δεν επαναπαύονται σε αυτό που κάνουν, το ψάχνουν συνεχώς. Αυτός είναι και ο λόγος που δυσκολεύομαι να αναπτύξω σχέσεις με ανθρώπους που επαναπαύονται στη σιγουριά ότι αυτό που κάνουν είναι το απόλυτα σωστό.
-Προτού γίνεται υφυπουργός διδάξατε στο UCL και στο Cambridge. Μεταξύ άλλων, εχετε εργαστεί ως οικονομολόγος στον ΟΟΣΑ, διατελέσατε επιστημονικός συνεργάτης στο υπουργείο Υγείας του Ιράν, έχετε δημοσιεύσει βιβλίο και μελέτες για τις χρηματοπιστωτικές κρίσεις. Όλα αυτά σε πολύ νεαρή ηλικία. Μήπως τελικά η πολιτική θέλει υπεργυναίκες;
Θέλει υπερπροσπάθεια, πολλή δουλειά και επιμονή. Υπάρχει αυτό το περίφημο απόφθεγμα που λέει πως «η επιτυχία είναι 1% έμπνευση και 99% ιδρώτας». Θέλει όμως και να μην νιώθεις φόβο. Αν αυτά είναι τα βασικά χαρακτηριστικά με τα οποία μεγάλωσαν οι γονείς μου. Τόσο ο πατέρας μου, ένας ιδιαίτερα έξυπνος και μορφωμένος άνθρωπος με διδακτορικό στο Cambridge, όσο και η μητέρα μου, με μεγάλωσαν σύμφωνα με το μότο του γαλατικού χωριού.
Οι γονείς μου μού έλεγαν: «Το μόνο που πρέπει να φοβάσαι είναι μην πέσει ο ουρανός στο κεφάλι σου. Άπαξ και είσαι σίγουρη για κάτι, μην φοβάσαι τίποτα».
Αυτή η στάση έχει υπάρξει καθοριστική σε όλες τις επιλογές μου. Ήμουν ο εκείνη που επέμενε να ασχολείται με τις χρηματοπιστωτικές κρίσεις όταν έσκασε η «βόμβα» των Lehman Brothers. Αντίστοιχα, στο παρόν, η ομάδα μου κι εγώ εστιάζουμε στο δύσκολο κομμάτι της παιδικής προστασίας. Πρέπει να σπάσεις αυγά για να καταφέρεις κάτι. Υπάρχουν κενά, προβλήματα και σε πολύ μεγάλο βαθμό τα διορθώνουμε. Η ορμή και ο δυναμισμός έχουν λόγο ύπαρξης σε πόστα που πρέπει να τα βάζουν με το κατεστημένο.
-Όταν μετρήσατε τις γυναίκες που στελεχώνουν την κυβέρνηση, πώς νιώσατε; 10 γυναίκες σε σύνολο 58 υπουργών και υφυπουργών.
Δηλώνω δοσμένη στον σκοπό των γυναικών στην ηγεσία. Είμαι μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Newnham College- του ιστορικού κολεγίου θηλέων του Cambridge. Η αρχή του εν λόγω πανεπιστημίου είναι η εξής: Σε επίπεδο πρόσβασης στα πανεπιστήμια είμαστε 50-50, ως προς αυτό δεν είμαστε αδικημένες. Όμως θα σταματήσουμε να είμαστε ένα κολέγιο μόνο για γυναίκες, όταν το 50-50 θα αντιστοιχεί σε ποσοστό ανδρών- γυναικών σε θέσεις εξουσίας και ευθύνης. Στα χρόνια που έκανα Οικονομικά δεν υπήρχε ούτε μία γυναίκα πρωτοβάθμια καθηγήτρια.
Μάλιστα από το συγκεκριμένο κολέγιο πέρασαν γυναίκες όπως η Florence Ada Keynes, η οποία έμεινε στην ιστορία ως η μητέρα του οικονομολόγου Keynes και όχι ως η δεύτερη γυναίκα δήμαρχος του Cambridge. Ή η Mary Paley Marshall, την οποία ο κόσμος γνώρισε ως σύζυγο του οικονομολόγου Alfred Marshall κι όχι σαν την οικονομολόγο που πιθανότατα έγραψε όλα τα συγγράμματά του.
-Ποια είναι η γυναίκα που σας εμπνέει περισσότερο;
Αυτή που από μικρή διάβαζα πολύ είναι η Μαργαρίτα Γιουρσενάρ. Μια εμβληματική γυναίκα με πολύ υψηλή μόρφωση, μεγαλωμένη σε ένα δύσκολο περιβάλλον με έναν πολύ αυταρχικό πατέρα. Είχε μια πένα που θαυμάζω τρομερά. Ξεχωρίζω επίσης τη μητέρα του Keynes, η οποία ξεκίνησε τα Labour Centers στο Cambridge, τις οργανώσεις για εργαζομένους και ειδικότερα για τις γυναίκες που διεκδικούν τα δικαιώματά τους.
– Σαν υφυπουργός έχετε προωθήσει νέα κέντρα δημιουργικής απασχόλησης για παιδιά με αντικείμενο την ψηφιακή τεχνολογία. Ως γυναίκα που τα πήγαινε από μικρή καλά με τα μαθηματικά, φαντάζομαι πως θέλετε να δείτε πολλά κορίτσια σ’ αυτό το πρόγραμμα.
Τα ΚΔΑΠ STEM έχουν εξηγούνται ως εξής: Την ώρα που στην Ελλάδα έχουμε ανεργία, σε δυναμικές επιχειρήσεις και κλάδους όπως το IT υπάρχει υψηλή προσφορά και μάλιστα σε θέσεις με πολύ καλές αμοιβές και επαγγελματική κατοχύρωση. ‘Ενα ακόμα δεδομένο είναι πως το ποσοστό γυναικών αποφοίτων από τις σχολές αυτές, είναι ελάχιστο. Ερχόμαστε λοιπόν και χρηματοδοτούμε μέσα από το ταμείο Ανάκαμψης ένα πρόγραμμα με φροντιστήρια παιδιών γυμνασίου για μαθηματικές και πληροφορικές επιστήμες στα οποία το 50% θα είναι κορίτσια. Η συμμετοχή των παιδιών θα είναι χρηματοδοτούμενη με κουπόνια.
-Γιατί τα κορίτσια στρέφονται πιο μαζικά προς τις θεωρητικές επιστήμες;
Σε μεγάλο βαθμό επικρατεί το στερεότυπο. Είναι αυτό που οι Βρετανοί ορίζουν ως “path dependency”: Αυτό ξέρεις, αυτό ακολουθείς. Είναι λάθος οι γυναίκες που δραστηριοποιούνται σε ανδροκρατούμενα επαγγέλματα να προβάλλονται ως εξαίρεση στον κανόνα. Η εξαίρεση δεν κανονικοποιεί κάτι. «Η πρώτη γυναίκα επιστήμονας στο φεγγάρι» δεν είναι ένας τίτλος που πετυχαίνει κάτι. Αφού υπήρξε πρώτη, και άρα- υποτίθεται πως- ο στόχος κατακτήθηκε, γιατί να υπάρξει δεύτερη;
Το σχόλιο «είναι πολύ όμορφη, αλλά και πολύ έξυπνη» δεν μας πάει πουθενά, δεν μας κάνει καλύτερους”.
-Πόσο απέχουμε από την ισότητα;
Μας χωρίζουν βήματα, αλλά δεν είναι καθόλου ουτοπία να φτάσουμε εκεί. Υπάρχουν super active πολιτικές που εφαρμόζοντάς τις, την διασφαλίζουμε. Για μένα ένα τεράστιο βήμα είναι, εφόσον το επιθυμεί φυσικά, η γυναίκα που γίνεται μητέρα να μην βγαίνει από την αγορά εργασίας για σημαντικό χρονικό διάστημα που θα την φέρει σε δυσμενές σενάριο, ως προς τη διεκδίκηση μιας θέσης ευθύνης συγκριτικά με έναν άνδρα. Συνεπώς δημιουργούμε τέτοιου τύπου προγράμματα, όπως η χρηματική πρόσβαση σε ποιοτικούς βρεφονηπιακούς σταθμούς, ειδικά στις πιο φτωχές περιοχές της χώρας. Στην Ελλάδα είμαστε πολύ πίσω στην προσχολική εκπαίδευση και τις σχετικές υπηρεσίες. Το ποσοστό 0-2 ετών που πηγαίνουν στον παδικό σταθμό είναι 16% όταν ο μέσος όρος στην Ευρώπη φτάνει στο 30%.
-Το γεγονός ότι κάποια στιγμή ίσως θελήσετε να γίνετε κι εσείς μητέρα, σας αγχώνει ως εργαζόμενη;
Αρχικά να πω ότι κάποια στιγμή θα θελήσω να γίνω μητέρα. Παράλληλα, σε οποιαδήποτε φάση της ζωής μου θεωρώ πως θα δουλεύω πολύ, γιατί με γεμίζει πολύ το κομμάτι της παραγωγικότητας,. Όταν πάρω την απόφαση λοιπόν, θα είμαι από τις μητέρες εκείνες που ζητούν στήριξη από έναν βρεφονηπιακό σταθμό. Πιστεύω τόσο πολύ στον θεσμό αυτό, πρωτίστως για την ανάπτυξη του παιδιού αλλά και για την ανάπτυξη της μητέρας ως επαγγελματία. Αυτός είναι και ο στόχος που φέρει το πρόγραμμα προσχολικής αγωγής «Κυψέλη».
-Οι αρμοδιότητές σας ως πολιτικός είναι ανθρωποκεντρικές. Έρχεστε συχνά μπροστά σε δύσκολα δεδομένα, όπως για παράδειγμα εκείνο το εξωφρενικό που ίσχυε για πάρα πολύ καιρό μέχρι τον περασμένο Νοέμβριο. Κάποιος που είχε καταδικαστεί για παιδεραστία ή βιασμό μπορούσε δουλεύει σε βρεφονηπιακό σταθμό. Πώς διαχειρίζεστε ψυχολογικά όλο αυτό το βαρύ φορτίο;
Το συγκεκριμένο κενό ήταν η απόλυτη παράνοια. Όταν μαθαίνω πως υπάρχουν τέτοιες περιπτώσεις, λόγω χαρακτήρα γίνομαι έξαλλη. Είναι 200 χρόνια ελληνικό κράτος. Έχουν περάσει υπουργοί και υφυπουργοί πιο έμπειροι από μένα. Πώς γίνεται λοιπόν να μην το είδε κανείς ποτέ;
Αντίστοιχο κενό εντοπίσαμε και στην περίπτωση που αν κάποιος είχε συλληφθεί και οδηγείτο στο αυτόφωρο ή ακόμα κι αν καταδικαζόταν, δεν υπήρχε πρόβλεψη να γίνει διασταύρωση από το κράτος μέσω του μητρώου πολιτών αν υπάρχουν ανήλικα τέκνα που μένουν πίσω μόνα τους χωρίς γονεϊκή μέριμνα. Υπήρχε μια περιπτωση οικογένειας στον Πειραιά που με είχε στείλει ο πρωθυπουργός να ελέγξω προσωπικά, όπου και οι δύο γονείς είχαν συλληφθεί 2 χρόνια πριν για εμπορία ναρκωτικών, ήταν στη φυλακή και κανείς δεν είχε περάσει τη γονεϊκή μέριμνα των 3 παιδιών τους σε κάποιο ίδρυμα. Τα 3 παιδιά αυτά, ένα 12χρονο και 2 δίδυμα αγόρια 5 ετών ζούσαν μόνα τους όλο αυτό το διάστημα.
Δόμνα Μιχαηλίδου: «Όταν βρίσκω δυσκολίες, αναζητώ τη δομή του προβλήματος και την ευθύνη του καθενός μας ώστε να βρω και τη λύση».
-Πόσο απέχουμε από την πλήρη αποϊδρυματοποίηση των παιδιών στην Ελλάδα;
Μέσα σε ενάμιση χρόνο το 40% των παιδιών έχουν βγει από τα ιδρύματα με τις νέες ενέργειες που υλοποιήσαμε, όπως είναι η εφαρμογή προδιαγραφών για τα ορφανοτροφεία, κάτι που επίσης δεν υπήρχε. Μέχρι πολύ πρόσφατα δεν ήταν επιβεβλημένο ένα ορφανοτροφείο να έχει άδεια. Αυτό σημαίνει πως στην περίπτωση που προέκυπτε ένα κακώς κείμενο, το κράτος δεν μπορούσε να του ασκήσει ποινή αναστέλλοντας την άδεια λειτουργίας, εφόσον αυτή δεν υπήρχε έτσι κι αλλιώς. Άλλη μια κίνηση που έχουμε νομοθετήσει και περιμένουμε το ακριβές πλαίσιο αφορά τις στέγες ημιαυτόνομης διαβίωσης μέσα στον αστικό ιστό για τα περίπου 400 παιδιά άνω των 15 που είναι δύσκολο να υιοθετηθούν ή να περάσουν σε ανάδοχη οικογένεια.
-Τα σεξιστικά σχόλια που αφορούν το ντύσιμό σας πόσο και πώς σας επηρεάζουν;
Μου προκαλούν σύγχυση και με πεισμώνουν αυτές οι τοποθετήσεις. Απορώ που κάποιοι επιμένουν να εστιάζουν στο πώς ντύνεται μια γυναίκα και όχι στο τι λέει. Το πώς ντύνεται μια γυναίκα δεν δίνει ποτέ καμία αφορμή και σε αυτό δεν χωρά καμία κοινωνική συζήτηση. Η οποιαδήποτε άλλη στάση κανονικοποιεί την πιο λάθος συμπεριφορά και οδηγεί στο victim blaming. Οι γυναίκες είμαστε εδώ για να φρενάρουμε τα στερεότυπα, όχι για να τα διαιωνίσουμε. Η αλλαγή θα έρθει μέσα από εμάς.
«Καμία μας δεν πρέπει να συμμορφώνεται με το στερεότυπο».
-Κυκλοφορώντας το βράδυ μόνη σας, έχετε σφίξει ποτέ τα κλειδιά στο χέρι σας από φόβο;
Όχι, ποτέ. Πρέπει όμως να ομολογήσω ότι με διακρίνει η άγνοια κινδύνου. Όταν ζούσα στο Ρίο ντε Τζανέιρο και έπαιρνα το βράδυ το λεωφορείο στις 12 η ώρα μόνη μου, οι Βραζιλιάνοι φίλοι μου με κοιτούσαν λες και ήμουν από άλλο πλανήτη. Δεν σφίγγω ποτέ τα κλειδιά μου ούτε περνώντας στις 3 το πρωί μέσα από την πλατεία Εξαρχείων για να πάω στο σπίτι μου. Δεν δίνω σε κανέναν το δικαίωμα να με κάνει να νιώσω φόβο.
*Η 24 MEDIA στέκεται στο πλευρό των γυναικών διαρκώς. Σε κάθε τους μάχη για την ισότητα, την αυτοδιάθεση, τη συμπεριληψιμότητα, την ορατότητα και την ενδυνάμωση της θέσης τους στον κόσμο, με την κατάρριψη κάθε στερεοτύπου. Τη φετινή, λοιπόν, Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, θέλουμε να θυμίσουμε τις υπόλοιπες 364 ημέρες του χρόνου, που μπορεί να μην λέγονται ημέρες της γυναίκας, αλλά οφείλουν να είναι. Δες την κοινή, ετήσια αναδρομή περιεχομένου εδώ.