Έλενα Δομαζάκη: «Xύνεται τόσο αίμα κάθε μέρα και εμείς ακόμα φοβόμαστε την περίοδο»

Σερβιέτες και ταμπόν λοιπόν, παρά τη δεδομένη αναγκαία φύση τους, υπερκοστολογούνται και αποτελούν μεγάλο έξοδο για οικονομικά και κοινωνικά ευάλωτες γυναίκες και έφηβες. Και κάπως έτσι φτάνουμε να μιλάμε για το period poverty. Η «φτώχεια περιόδου» ελληνιστί, είναι η έλλειψη πρόσβασης σε προϊόντα και χώρους υγιεινής, αλλά και εκπαίδευσης σε θέματα γύρω από την έμμηνο ρύση. Στην παραπάνω εικόνα μπορείς άφοβα να προσθέσεις έλλειψη εκπαίδευσης σε θέματα υγιεινής της εμμηνόρροιας, στιγματοποίηση της περιόδου και φυσικά μπόλικα σεξιστικά αστειάκια για «αυτές της μέρες του μήνα». Για όλα αυτά και ακόμα περισσότερα μίλησα με την Έλενα Δομαζάκη, τη δημιουργό του Anasyrma Community, αλλά και μιας νέας καθηλωτικής καμπάνιας για την αποστιγματοποίηση της περιόδου.

Η Έλενα Δομαζάκη δηλώνει διευθύντρια παραγωγής ταινιών και creative director. Tο background της ως Διευθύντρια Επικοινωνίας και Στρατηγικής σε μια από τις μεγαλύτερες εταιρίες καταναλωτικών προϊόντων στην Ελλάδα, την έκανε να αγαπήσει την δύναμη της εικόνας και να αφιερωθεί σε αυτήν. Μεγάλωσε στην Κρήτη, αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Πειραιά και έκανε μεταπτυχιακό στο New York University της Νέας Υόρκης, όπου και εργάστηκε για 5 χρόνια.

Σήμερα η Έλενα, εκτός από τη δική της εταιρία παραγωγής ταινιών και τη δική της συμβουλευτική εταιρία για ζητήματα στρατηγικής επικοινωνίας, είναι η εμπνεύστρια και δημιουργός του Anasyrma Community. Ακόμα κι αν δεν τη γνωρίζεις προσωπικά, με μια ματιά στο προφίλ της στο Instagram, εύκολα καταλαβαίνεις την έντονη παρουσία της, καθώς με γλώσσα κοφτερή, συμμετέχει ενεργά σε κοινωνικά και εθελοντικά ζητήματα.

Έλενα Δομαζάκη πως προέκυψε η ιδέα για το Anasyrma Community και τι ακριβώς σημαίνει “anasyrma”;

Όλα ξεκίνησαν 2 χρόνια πριν, όταν η Έλενα μίλησε σε ένα συνέδριο, απευθυνόμενη σε Gen Z κοινό, για τη σεξουαλικότητα και τα στερεότυπα. «Καθώς μιλούσα, μού ήρθε ένα σενάριο στο μυαλό. Σκέφτηκα ποσό δυνατό θα ήταν για προϊόντα περιόδου να ξεφύγουν από τα στερεότυπα όλων των επικοινωνιακών καμπανιών που μας παρουσιάζουν: όλες έτοιμες για μαραθώνιο ή ανέμελες με λευκό κολάν. Ενώ εμείς, αντίθετα, είμαστε συχνά σε δυσμενείς συνθήκες, ντρεπόμαστε ακόμα και να αποκαλέσουμε την περίοδο και το αιδοίο μας με το όνομα τους ή ανταλλάσσουμε προϊόντα περιόδου στα κρυφά.

Παρουσίασα μάλιστα, το σενάριο στη μεγαλύτερη εταιρία προϊόντων περιόδου παγκοσμίως. Έχοντας υπάρξει διευθύντρια επικοινωνίας και στρατηγικής καταναλωτικών προϊόντων για αρκετά χρόνια, είμαι κάθετη στο ότι κάθε brand ή άνθρωπος που έχει φωνή, πρέπει να την υψώνει. Έχουμε υποχρέωση να παλεύουμε για ιδανικά, που ξεπερνούν το προσωπικό όφελος. Να εξαλείφουμε στερεότυπα.

Ανέπτυξα το project, θεωρώντας ότι ένα short movie θα λειτουργούσε σαν διάττοντας αστέρας. Φίλοι, influencers και virality αλλά μετά; Μια συνέργεια με μια εταιρία προϊόντων περιόδου θα ήταν ακόμη μια καμπάνια με εμπορικό σκοπό, που ίσως οι γυναίκες θα είχαν δυσκολία να συνδεθούν απόλυτα».

«Είχα διαφορετικές ιδέες που όλες ενώνονταν κάτω από τον ίδιο σκοπό: να εκπαιδεύσουμε και να απενοχοποιήσουμε. Έτσι δημιουργήθηκε το Anasyrma».

Το ανάσυρμα, όπως μου εξηγεί σαν όρος, έχει ιστορική σημασία: «Στη δραματική, υπερφυσική, λαογραφική του επίδραση θεωρείται ότι με το σήκωμα της φούστας και την προβολή των γεννητικών οργάνων, αναχαιτιζόταν ο εχθρός ή σταματούσε ο πόλεμος. Με συγκλονίζει η μεταφορά αυτή, η παντοδυναμία που μεταφορικά είχε η μήτρα ή η παντοδυναμία που προέκυπτε από ενωμένες μήτρες, άρα από ενωμένες γυναίκες».

Πώς όμως ένας άνθρωπος του χώρου της επικοινωνίας, όπως η Έλενα Δομαζάκη παίρνει απόφαση να ασχοληθεί με ένα τέτοιο εγχείρημα και τι θέλει να πετύχει;

«Θεωρώ πως κάθε άνθρωπος που σέβεται τον άνθρωπο παλεύει για κάτι που αγγίζει την ψυχή του. Άλλος για τα ζώα, άλλος για το περιβάλλον. Άλλος για τα παιδιά. Άλλος για την κακοποίηση γυναικών.

Με συγκινεί βαθιά να βλέπω ενωμένους ανθρώπους, που παλεύουν ο ένας για τον άλλο, όταν ο άλλος λείπει απ’ το δωμάτιο. Με συγκινεί βαθιά να φεύγουμε από τον ψευτοφεμινισμό, που συχνά συναντάμε και να εξαλείφουμε στερεότυπα.

Ως επαγγελματίας του χώρου, κατανοώ την ανάγκη πίσω από τα product placements, τις επικοινωνιακές καμπάνιες, αλλά εκτιμώ από καρδιάς την ανάγκη να υπάρχουμε σαν ολότητα γιατί αν μια ζωή γίνει καλύτερη, έχουμε όλοι κερδίσει.

Για μένα, ο στόχος του κινήματος είναι να ταράξει τα νερά, δείχνοντας εικόνες που ενώ οι γυναίκες ερχόμαστε σε επαφή κάθε μήνα, η προβολή τους παγκοσμίως είναι σχεδόν ανύπαρκτη».

«Το αίμα της περιόδου, ακόμα και τηλεοπτικά, κατατάσσεται στην κατηγορία της βίας με ειδική σήμανση για τις νεότερες ηλικίες».

«Πρακτικά, το Anasyrma έχει στόχο να διεξάγει μια έρευνα με ακαδημαϊκό ίδρυμα, ώστε να αποδείξει αν η εξάλειψη του στίγματος του αιδοίου και της περιόδου επηρεάζει και τα επίπεδα της κακοποίησης. Θεωρώ ότι δίνοντας τα κατάλληλα επιμορφωτικά εργαλεία επεμβαίνουμε στο κομμάτι της πρόληψης, παρά της αντιμετώπισης της βίας.

Απώτερος στόχος είναι να διεκδικηθούν προϊόντα περιόδου, άδεια περιόδου ή έστω να διαφοροποιηθεί η φορολογία για αγαθά πολυτελείας, όταν μιλάμε για σερβιέτες και ταμπόν. Θεωρώ ανεπίτρεπτο να υπάρχουν γυναίκες που συναντούν τροχοπέδη στην πρόσβασή τους».

Επιχείρηση «αποστιγματοποίηση περιόδου»

Έρευνες υπογραμμίζουν την ανάγκη αποστιγματοποίησης της περιόδου, αλλά και τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων στην υγεία των γυναικών. Συζητώντας για τα κύρια εμπόδια προς αυτή την κατεύθυνση, η Έλενα υπογραμμίζει:

«Το να αποστιγματοποιήσουμε την ανταλλαγή της σερβιέτας είναι ο τελευταίος τροχός της αμάξης. Το θέμα είναι η κουλτούρα που μεγαλώνουμε. Να επικεντρωθούμε στο ότι το στίγμα, ισούται με την έλλειψη επίγνωσης της ορμονολογικής και σωματικής αλλαγής που βιώνουμε μέσα στον κύκλο μας. Η ενημέρωση, η εκπαίδευση και η αποδοχή του ότι μπορεί να μην είμαστε ικανές να συνεχίσουμε την ίδια καθημερινότητα και με την ίδια ταχύτητα και αυτό ΕΙΝΑΙ ΟΚ!

Οι γυναίκες υποχρεούμαστε να υπάρχουμε σε αυτή την κανονικότητα. Να υπερβαίνουμε τον εαυτό μας κάθε μήνα ώστε να εκπληρώσουμε στόχους κάτω από συνθήκες πόνου, διαταραχών που, μάλιστα, σε αρκετές επίπεδα πόνου ισούνται με τον πόνο κατά την διάρκεια επεισοδίου καρδιακής προσβολής.

Η περίοδος είναι απόδειξη υγείας της κάθε γυναίκας. Κάτι που δεν έχουμε καταφέρει να συσχετίσουμε».

 «Ακόμα και η γλώσσα που χρησιμοποιούμε, όσες έχουμε καταφέρει να μην αναφερόμαστε σε αυτή με εκφράσεις όπως “είμαι στις μέρες μου”, “ήρθαν οι Γερμανοί, οι Ρώσοι”, λέμε συνήθως “είμαι αδιάθετη” και όχι “έχω περίοδο”».

«Χρησιμοποιώντας την λέξη “αδιάθετη”, καταλήγουμε να περιγράφουμε μια άρρωστη κατάσταση. Δεν μεγαλώνουμε με τη νευροσυσχέτιση ότι η περίοδός μας είναι απόδειξη ζωής».

Με τι όμως έχει να κάνει το στίγμα και η σιωπή γύρω από τη γυναικεία περίοδο; Για την Έλενα Δομαζάκη η απάντηση είναι ταυτόχρονα απλή, αλλά και σύνθετη:

«Το να συνεχίσουμε τη ζωή όπως πριν, είναι αποτέλεσμα της πατριαρχικής και καπιταλιστικής κοινωνίας, στην οποία προσπαθούμε να υπάρξουμε. Όμως δεν ήθελα να χρησιμοποιήσω τέτοιους όρους. Η όψη τους και μόνο δημιουργεί άλλον έναν διχασμό. Άλλο ένα gender gap. Στόχος μου δεν είναι να προβάλλω τον φεμινισμό με την εικόνα του σήμερα».

«Στόχος μου είναι να προβάλλω όλους τους ανθρώπους που νιώθουν φεμινιστές, ανεξάρτητα από το φύλο ή της σεξουαλικότητα. Το να δημιουργήσουμε άλλη μια πόλωση, άλλον έναν ρατσιστικό διάλογο, ξεφεύγει πολύ από το τι έχει μέσα η καρδιά μου».

«Aπό μικρή ηλικία, μας δημιουργείται μια άρρηκτη συσχέτιση μεταξύ της περιόδου και της ντροπής. Η ντροπή δεν έγκειται στην ανταλλαγή των προϊόντων περιόδου, αλλά και στην ίδια την αίσθηση γύρω από την περίοδο. Οι γυναίκες φοβούνται μην λερωθούν. Μην σταθούν ανάξιες να συνεχίσουν την καθημερινότητά τους και στους πολλαπλούς ρόλους που αναλαμβάνουν.

Το στίγμα έχει να κάνει με την αποδοχή. Μέχρι το 2023 οι διαφημίσεις περιόδου παρουσίαζαν το αίμα με ένα μπλε υγρό και μόλις τον περασμένο Αύγουστο άλλαξε αυτό. Πρόκειται για πρόοδο ναι. Αλλά αν θεωρήσουμε πρόοδο ότι το μπλε υγρό, έγινε κόκκινο για μένα είναι αποτυχία».

Η υγιεινή της εμμηνόρροιας ως ζήτημα δημόσιας υγείας

Με την Έλενα συζητάμε τις ανεπάρκειες στη χώρα μας, αλλά και για τα μέτρα τα οποία μπορούν να εφαρμοστούν σε κρατικό επίπεδο, με στόχο την προστασία της υγείας των γυναικών και την υγιεινή της εμμηνόρροιας.

«Η άδεια περιόδου, ο φόρος που επιβάλλεται στα προϊόντα περιόδου, αλλά και η παροχή παυσίπονων για την περίοδο είναι όχι επιτακτικής, αλλά ζωτικής σημασίας».

«Μεγαλώνουμε σε μια κοινωνία που οι γυναίκες, ακόμη και της γενιάς μας, δυσκολεύονται να πάρουν ακόμα και την άδεια για να κάνουν το ετήσιο τεστ ΠΑΠ τους. Επίσης δεν υπάρχουν καν ακαδημαϊκές και ιατρικές έρευνες, που παίρνουν ως δείγμα γυναίκες. Δεν υπάρχει καν ενημέρωση για την τοξικότητα των πλαστικών που μπορεί να περιλαμβάνουν κάποια προϊόντα περιόδου και οι εναλλακτικές που υπάρχουν, όπως πχ αυτή των κυπέλλων περιόδου.

Τέλος, δεν κατανοώ πως το 2024 δεν υπάρχει ούτε ένα μάθημα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Τα παιδιά διψούν να μάθουν. Άραγε οι πηγές εκμάθησης του σήμερα ποιες είναι; Και τώρα μιλάω για ψιλά γράμματα, αφού υπάρχουν κορίτσια που όχι μόνο δεν θα κάνουν ποτέ ένα τέτοιο μάθημα, αλλά θα δυσκολευτούν έστω να πάνε στο σχολείο γιατί δεν έχουν καν  πρόσβαση προϊόντων περιόδου».

Τι κοινό μπορεί να έχει μια σερβιέτα με την χρήση παράνομων ουσιών;

Με τρόπο δεικτικό αλλά εύστοχο η νέα καμπάνια της ομάδας του Anasyrma Community παρουσιάζει την ντροπή που έχουν συνδέσει οι γυναίκες με την περίοδο τους. Όπως η Έλενα χαρακτηριστικά τονίζει, συχνά αντιμετωπίζουμε την ανταλλαγή προϊόντων περιόδου, σαν μια «παράνομη» ενέργεια.

«Οι γυναίκες, δεν ντρεπόμαστε να αφήσουμε στο τραπέζι τίποτα πέρα από την σερβιέτα. Πάμε σε δημόσια τουαλέτα και στον δρόμο κρύβουμε τα προϊόντα περιόδου σαν να κουβαλάμε κάτι παράνομο. Ζητάμε η μια από την άλλη σερβιέτα και κοιτάμε γύρω μας αν κοιτάει κανείς, με μια αίσθηση ντροπής. Ζούμε το 2024 και ακόμα παρατηρούμε αισθήματα ντροπής και αηδίας γύρω από την περίοδο. Προφανώς, είναι μια έντονη παρομοίωση που πολλές γυναίκες θα αντιτεθούν λέγοντας “εγώ δεν ντρέπομαι”.

Ούτε εγώ ντρέπομαι. Δεν ήρθαμε να μετρηθούμε. Δεν πάμε απέναντι σε καμία. Πάμε όλοι μαζί να καταρρίψουμε τον φόβο».

«Δεν είναι μόνο το στίγμα της περιόδου. Είναι συνολικά το στίγμα του αιδοίου. Ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τα πάντα γύρω απ’ αυτό. Το πώς το αποκαλούμε, το πώς αντιλαμβανόμαστε την συναίνεση. Το πώς αντιλαμβανόμαστε την απόλαυση».

«Το πώς διεκδικούμε τα όρια μας. Το πώς αντιδρούμε στα κοινωνικά small talks για το σεξ.Το πώς τοποθετούμαστε σε κάθε καμπάνια που μας καθιστά υποχρεωμένες να μην σταματούμε την ζωή μας και να είμαστε έτοιμες για μαραθώνιο. Και τελικά, το πώς και το ΑΝ καταφέρνουμε να εντοπίσουμε την βία. Πριν να είναι αργά».

Ιστορίες περιόδου

Ρωτάω την Έλενα αν θυμάται χαρακτηριστικά κάποιο περιστατικό που να την έκανε να νιώσει αμήχανα ή άβολα με την περίοδό της και τι την ενοχλεί περισσότερο γύρω από αυτή: «Στην περίοδο μου έχω έντονους πόνους που συχνά με καθιστούσαν οριακά καθηλωμένη.

«Πέρασαν οριακά δεκαετίες για να νιώσω έτοιμη να μπορώ να πω: “Έχω περίοδο”. Να νιώσω ότι δε μειώνει την δύναμή μου σαν γυναίκα, αν δεν κάνω προπόνηση λες και είμαι λοκατζής».

«Να είναι οκ αν δεν αποδίδει το εγκέφαλος μου το ίδιο σ’ ένα meeting. Να αναγνωρίσω ότι οι ορμόνες μου κάνουν roller coaster και να μην μου φαίνονται υπερβολικές άλλες γυναίκες για τις λιγούρες τους ή τις συναισθηματικές μεταπτώσεις τους.

Παράλληλα, είχα συντρόφους, φίλους και μέλη της οικογένειάς μου, που συχνά τους έβλεπα να με κοιτάνε με βλέμμα σοκαρισμένο την δεύτερη μέρα που οι πόνοι ήταν ανυπόφοροι. Σοκαριζόμουν ίσως, περισσότερο γιατί συνειδητοποιούσα τι περνάω βλέποντας τον πόνο μου μέσα από τα μάτια τα δικά τους.

Υπήρξα πολλές φορές σε παρέες, που ενώ είπα “έχω πολύ αίμα σήμερα”, αντέδρασαν όχι άνδρες αλλά γυναίκες! Λέγοντας κάτι όπως “εντάξει ρε Έλενα, δεν ήταν ανάγκη να το πεις τώρα αυτό”.

Τέλος, με ενοχλεί βαθιά όταν ακούω κορίτσια να λένε σε πρωταρχικά στάδια ενός φλερτ να λένε φράσεις όπως: “ναι, να πάμε τριήμερο αλλά να ξέρεις, θα έχω περίοδο”. Μια ανακοίνωση ότι θα είμαι “ανήμπορη”, όποτε πρέπει να σε έχω ενημερώσει;»

Φτώχεια περιόδου στην Ελλάδα

Η κουβέντα με την Έλενα Δομαζάκη φτάνει αναπόφευκτα και στο period poverty. Σύμφωνα με σχετικά στοιχεία του υπουργείου Υγείας, περίπου το 20% των γυναικών στην Ελλάδα δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά το μηνιαίο κόστος των προϊόντων περιόδου για τις ίδιες ή και τις κόρες τους και πολλά κορίτσια απουσιάζουν έως και 30 ημέρες ή περισσότερο, από το σχολείο λόγω της έλλειψης προϊόντων περιόδου. Όπως χαρακτηριστικά μού λέει η Έλενα:

«Για κάθε γυναίκα, το κόστος για τα προϊόντα περιόδου, φτάνει σχεδόν τα 20.000 ευρώ στη διάρκεια της ζωής της. Πώς γίνεται να έχουμε όλες τη δυνατότητα;»

«Και όσες την έχουμε αυτό που καταφέραμε τι είναι; Να κυκλοφορήσουμε με την σερβιέτα λίγο πιο φανερά; Το ακούω και πιάνεται η καρδιά μου να σκέφτομαι ένα κορίτσι να χάνει το σχολείο επειδή δεν έχει σερβιέτα.

Θεωρώ, επιπλέον, ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ της πρόληψης της βίας και της παροχής επιμορφωτικών εργαλείων γύρω από την εξάλειψη του στίγματος του αιδοίου συνολικά. Αν μάθουμε δηλαδή να τιμούμε τη μήτρα μας, τότε μάλλον θα μπορούμε να εντοπίζουμε και μια κακοποητική κατάσταση πολύ νωρίτερα».

«Το λέω συνεχώς, αλλά χύνεται τόσο αίμα κάθε μέρα και εμείς ακόμα φοβόμαστε την περίοδο».

 

Κλείνοντας τη συζήτησή μας, ρωτάω την Έλενα Δομαζάκη, τι συμβουλή θα ήθελε να έχει ακούσει σχετικά με την περίοδό της, όταν ήταν έφηβη. Με την απάντησή της, μπορείς εύκολα να ταυτιστείς:

«Όλες μας περνάμε την ηλικία που δυσανασχετούμε όταν η περίοδός μας έρχεται πριν από ένα ταξίδι, πριν από ένα μπάνιο στην θάλασσα, όταν ανταμώνουμε τον σύντροφό μας.

Κανένας δε μας μαθαίνει από μικρές να τιμούμε την δύναμη που έχει εμμηνόρροια μας. Δεν μεγαλώνουμε γνωρίζοντας ότι το αίμα μας, δεν είναι βρωμιά. Μεγαλώνουμε φιμώνοντας το στόμα και τη μήτρα μας. Θα ήθελα να ήξερα την ένωση της μήτρας με τον λαιμό. Τη μνήμη που έχει η μήτρα. Τον λόγο που συχνά πονάμε πολλές γυναίκες. Τα ορμονολογικά και μεταβολικά σύνδρομα, που συχνά ξεκινάνε από το στρες μας».