Για τη μαχητική φωτορεπόρτερ, Τατιάνα Μπόλαρη, μία εικόνα είναι χίλιες σκέψεις

Αγαπούσα πολύ την κοινωνιολογία κι έτσι όταν τελείωσα το Λύκειο και δίνοντας εξετάσεις δήλωσα μονάχα μία σχολή, αυτή των Πολιτικών Επιστημών στο Πάντειο. Δίνω ξανά εξετάσεις και στην πορεία καταλαβαίνω πως θέλω κάτι άλλο. Είχα μία σχέση με τη δημοσιογραφία γιατί ο αδερφός μου είναι δημοσιογράφος και είπα ‘’εγώ θα ασχοληθώ με το φωτορεπορτάζ’’. Ήθελα να συνδυάσω την είδηση με τη φωτογραφία.

Ο παππούς μου ήταν ερασιτέχνης φωτογράφος, όπως και η μητέρα μου. Έχω ακόμα το φαναράκι του σκοτεινού θαλάμου που είχε ο παππούς μου. Με επηρέασε πολύ η ενασχόληση της μητέρας μου με τη φωτογραφία.

Η φωτογραφία είναι σημειολογία, ειδικά η φωτογραφία είδησης. Είναι πιο δύσκολη η φωτογραφία αλλά ταυτόχρονα πιο συναρπαστική.

Όταν ξεκίνησα εγώ το 1989 δούλευαν μόνο τρεις γυναίκες. Μία στην Ελευθεροτυπία, μία στην Αυγή και μία freelancer.

Βρέθηκα να δουλεύω σε έναν καθαρά ανδροκρατούμενο χώρο. Δεν ήταν εύκολο. Καθόλου εύκολο. Εκτός του ότι ήμουν 19 ετών, τότε η εικόνα μία γυναίκας στο φωτορεπορτάζ δεν ήταν οικεία. Σήμερα είναι, τότε δεν ήταν. Υπήρχαν μόνο δύο σχολές επομένως ούτε η εικόνα του νέου συναδέλφου δεν ήταν τόσο οικεία, όσο είναι για εμάς σήμερα που οι σχολές έχουν αυξηθεί.

Η προσέγγιση των ανδρών συναδέλφων ήταν πιο πολύ ανιχνευτική θα έλεγα. Η μόνη ερώτηση που απηύθυναν, κυρίως οι μεγαλύτεροι, ήταν ‘’για ποιον δουλεύεις;’’

Στην αρχή δεν μου μίλαγε κανένας.

Έπρεπε να αποδείξω ότι δεν είμαι κομήτης σε αυτή τη δουλειά. Έπρεπε να παλέψω για να αποδείξω πως τη γουστάρω αυτή τη δουλειά και θέλω να επιτύχω. Δεν έχει να κάνει με το δικό μας επάγγελμα όμως.

Νομίζω, πως οι γυναίκες γενικότερα σε όλα τα επαγγέλματα πρέπει να αποδείξουν διπλά ότι αξίζουν και κάνουν καλά τη δουλειά τους.

Έχουμε κάνει σημαντική πρόοδο αλλά θεωρώ πως αυτό ακόμα δεν το έχουμε κατακτήσει απόλυτα. Ακόμα και σήμερα μία γυναίκα χρειάζεται να αποδείξει διπλά πως αξίζει σε σχέση με έναν άντρα συνάδελφό της. Υπάρχουν περιπτώσεις που μία γυναίκα αξίζει πολλά παραπάνω από έναν άντρα και παρ΄όλα αυτά δεν της αναγνωρίζεται. Υπάρχει ακόμα αυτή η προκατάληψη.

‘’Με ποιον τα ΄χει και είναι σε αυτή τη δουλειά;’’ Μία ακόμα ερώτηση με την οποία έρχεται αντιμέτωπη μία γυναίκα. Ίσως το πρώτο πράγμα που θα σκεφτεί κάποιος για να εξηγήσει τον λόγο ύπαρξης μίας γυναίκας σε κάποια θέση.

Ενδεχομένως, να αναρωτήθηκαν κάποιοι το ίδιο και για ΄μενα στο ξεκίνημά μου. Κανένας δεν μου το είπε ευθέως αλλά δεν αποκλείω να υπήρξαν τέτοιου είδους σχόλια.

Απευθύνθηκα στον Γιάννη τον Βούτο που τον ήξερα και είχε τότε ένα πρακτορείο που έκανε αμιγώς πολιτικό φωτορεπορτάζ. Εγώ ήθελα τον δρόμο. Με πήγε λοιπόν στο πρακτορείο των αδελφών Φλώρου στο οποίο δούλευαν οι Γιώργος Κονταρίνης και Βασίλης Παπαδόπουλος. Εκεί οι άνθρωποι με εμπιστεύτηκαν και τους το χρωστάω ακόμα. Την εποχή εκείνη δεν πληρωνόσουν. Μάθαινες.

Είναι όμως όλα θέμα συγκυριών. Παίζει ρόλο καθοριστικό σε ποιους ανθρώπους θα πέσεις. Μετά από λίγους μήνες μου πρότειναν να έχω ένα μικρό ποσοστό από τις δημοσιεύσεις. Τρελή χαρά για ‘μενα αυτό. Ένιωσα πως ήταν αναγνώριση. Τότε ένιωσα πως κάνω για αυτή τη δουλειά, πως αξίζω. Σημείωνα σε ένα μπλοκάκι τις δημοσιεύσεις μου κι έπαιρνα ένα μικρό ποσοστό για την κάθε φωτογραφία.

Όταν ο Γιώργος, ο Βασίλης και ο Αντώνης Νικολόπουλος που είχε προστεθεί, αποφάσισαν να στήσουν το δικό τους πρακτορείο – τη Φωτοκίνηση, η οποία αργότερα μετονομάστηκε σε Eurokinissi – μου πρότειναν να τους ακολουθήσω και να συμμετάσχω με ποσοστό. Έτσι, ιδρύσαμε το πρακτορείο που υπάρχει μέχρι σήμερα.

Με αυτούς τους ανθρώπους μεγαλώσαμε μαζί και είμαι τυχερή που πορευόμαστε μαζί ακόμα και σήμερα. Είναι άνθρωποι που με εμπιστεύτηκαν από την πρώτη στιγμή, παραβλέποντας το νεαρό και άπειρο της ηλικίας μου. Μου έδωσαν ευκαιρία και δεν το ξεχνάω.

Είναι ένα πολύ δύσκολο επάγγελμα και πρέπει να το αγαπάς πάρα πολύ για να μπορέσεις να το κάνεις. Δεν υπάρχει στη δουλειά μας το «κουράστηκα».

Είναι κι ένα επικίνδυνο επάγγελμα. Η επίθεση που δέχθηκα τον Οκτώβριο του 2011 στο Σύνταγμα από άντρα των ΜΑΤ ήταν κάτι που δεν περίμενα να συμβεί.

Ήταν ένας πολύ ισχυρός κλονισμός. Δεν ήταν εύκολο να το ξεπεράσω, καθόλου. Ο φόβος είναι ανθρώπινο συναίσθημα που σου μένει για καιρό, αλλά δεν είναι ένα συναίσθημα που με χαρακτηρίζει.

Αποφάσισα ότι ο φόβος δεν είναι ένα συναίσθημα που θα ορίσει τη ζωή μου. Προσπάθησα και προσπαθώ να το αφήνω πίσω μου. Αν δεν το έκανα, δεν θα μπορούσα να ξαναβγώ στον δρόμο για τέτοιου είδους ρεπορτάζ.

Η επίθεση αυτή επιστρέφει στη μνήμη μου συνέχεια.

Δεν φεύγει, απλά μαθαίνεις να ζεις με αυτή τη σκέψη και να την αντιμετωπίζεις μέρα με τη μέρα. Ο Γιάννης Μπεχράκης έλεγε «όποιος πει ότι δεν φοβάται, θα σου πει ψέματα». Όλοι μας φοβόμαστε. Αυτό που τότε μου είπε ήταν μεγάλη αλήθεια.

Με προσπάθεια και τη βοήθεια των συναδέλφων μου ξαναβγήκα στον δρόμο για ρεπορτάζ. Οφείλω να πω ότι στο δικό μας το σινάφι, όπως το λέω εγώ, υπάρχει τρομερή αλληλεγγύη όταν είμαστε στον δρόμο. Όχι, μόνο μεταξύ μας αλλά και προς τον κόσμο. Οι συνάδελφοί μου με βοήθησαν πάρα πολύ να ξεπεράσω την επίθεση που δέχθηκα. Έχουμε μάθει να προστατεύουμε ο ένας τον άλλο. Στον δρόμο λειτουργούμε συλλογικά υπό το σύνθημα «κανένας μόνος».

Στον δρόμο δεν υπάρχουν διακρίσεις άντρας-γυναίκα. Είμαστε όλοι το ίδιο. Η βία δεν έχει φύλο. Κι ένας άντρας να ήταν στη φωτογραφία που βρίσκομαι εγώ, θα ήταν ακριβώς το ίδιο. Η βία είναι βία. Το ίδιο κινδυνεύουμε όλοι. Για αυτό και δεν θέλω να με καθορίσει ως άνθρωπο εκείνο το περιστατικό.

Είχα φάει πέτρα στο κεφάλι σε επεισόδια στα Εξάρχεια για το πολυνομοσχέδιο για την Παιδεία. Τότε που είχαν δολοφονήσει τον Τεμπονέρα. Δούλεψα όλη την ημέρα με ανοιγμένο κεφάλι. Γύρισα σπίτι και η μητέρα μου με πήγε κατευθείαν στο Γενικό Κρατικό. 19 ράμματα στο μέτωπο.

Κανένας δεν θα είναι ξανά ο ίδιος. Από όσους παρακολούθησαν την ακροαματική διαδικασία στη δίκη της Χρυσής Αυγής κανένας δεν θα είναι ο ίδιος άνθρωπος. Από την Πρόεδρο της έδρας και την Εισαγγελέα μέχρι τους δικηγόρους και τους δημοσιογράφους και τους φωτορεπόρτερ. Ήταν μία ιστορική στιγμή, μία ιστορική δίκη.

Όταν σηκώνεις τον φακό να απεικονίσεις αυτό που βλέπεις, η στιγμή είναι αμήχανη έτσι κι αλλιώς. Νιώθω μέσα μου αυτό που έλεγαν οι Ινδιάνοι πως φοβούνται τη φωτογραφία γιατί μπορεί να τους κλέψει την ψυχή.

Τα μάτια των ανθρώπων που έχω απέναντί μου με ενδιαφέρουν γιατί είναι η απεικόνιση της ψυχής τους. Όταν σηκώνεις τον φακό στο πρόσωπο κάποιου, στην πραγματικότητα καταγράφεις έναν άνθρωπο και παίρνεις μέσα σου ένα κομμάτι του.

Μία εικόνα δεν είναι χίλιες λέξεις. Μία εικόνα είναι χίλιες σκέψεις.

Προσέγγισα τη Μάγδα, τον Τάκη και την Ειρήνη κατά τη διάρκεια της δίκης με απόλυτο σεβασμό και κέρδισα μπορώ να πω την εμπιστοσύνη τους γιατί τους έδειξα πως τους προσεγγίζω τίμια και με ειλικρίνεια. Στην αρχή ένιωθα την αμηχανία τους. Με το πέρασμα των ημερών η απόσταση μίκρυνε.

Σε αυτή τη δίκη δεν γινόταν να μην υπάρχει η δική μου συναισθηματική εμπλοκή. Δεν γινόταν όταν είχες απέναντί σου αυτή τη μάνα. Δεν είναι τυχαίο που αυτή η μάνα έγινε σύμβολο δύναμης, αντοχής, αγάπης για όλους μας. Ό,τι και να κάνεις, έχοντας απέναντί σου τη Μάγδα Φύσσα, δεν μπορείς να αποστασιοποιηθείς.

Είναι μία από τις σημαντικότερες στιγμές της καριέρας μου. Δεν μπορούσα να διανοηθώ ότι δεν θα είμαι εκεί τη στιγμή της απόφασης. Όταν σηκώθηκα το πρωί και πήγα στο δικαστήριο, ένιωσα πως ήταν η πρώτη μέρα της δίκης, 5,5 χρόνια πίσω. Είχα το ίδιο ακριβώς άγχος. Ένιωθες ότι γραφόταν ιστορία.

Ο τρόπος που σηκώνω τον φακό μου προς οποιονδήποτε άνθρωπο και ο τρόπος που τον έχω αντιμετωπίσει θέλω να συμβαδίζει με τον εσωτερικό ηθικό αξιακό μου κώδικα. Είναι πολύ σημαντικός ο λογαριασμός που κάνεις με τον εαυτό σου στο τέλος της ημέρας. Θέλω αυτός ο λογαριασμός να είναι εντάξει. Να μπορώ να κοιταχτώ στον καθρέφτη και να πω ‘’έκανες τη δουλειά σου σωστά και όπως έπρεπε’’.

Η κάλυψη της πανδημίας, η οποία ακόμα βρίσκεται σε εξέλιξη, είναι ένα συγκλονιστικό γεγονός. Δεν το είχαμε ξαναζήσει όλο αυτό. Δεν σταματήσαμε ούτε μία ημέρα και οι συνθήκες είναι πάρα πολύ πιο δύσκολες. Είμαστε τελείως εκτεθειμένοι.

Οι φωτογραφίες έχουν αντίκτυπο στην κοινωνία και θα επικαλεστώ ξανά τον Γιάννη Μπεχράκη. «Κανένας δεν θα μπορεί να πει ότι δεν ξέρει». Η εικόνα έχει από μόνη της μία ιδιαίτερη δυναμική. Μιλάμε με την εικόνα μας που πρέπει να εμπεριέχει τα πάντα. Αν κάποιος σου «πώς με συγκίνησες με τη φωτογραφία σου» ή «πόσο με τρόμαξε η εικόνα σου» τότε έχεις επιτύχει. Έχεις μιλήσει χωρίς να χρησιμοποιήσεις ούτε μία λέξη.

Δεν κάνεις απλά ένα κλικ. Έχουν περάσει χιλιάδες σκέψεις από το κεφάλι σου πριν κάνεις το κλικ για να είναι έτσι όπως πρέπει η εικόνα σου και τελικά να γεννήσει συναισθήματα σε όποιον τη δει.

Από εμπειρία ξέρεις να κυνηγάς το γεγονός. Το μέγεθος δεν το ξέρεις πάντα γιατί είναι τόσο το στρες που έχεις εκείνη την ώρα που πολλές φορές δεν συνειδητοποιείς το μέγεθος. Παράδειγμα η φωτογραφία ντοκουμέντο που τράβηξα στα Εξάρχεια το 2019 στην επέτειο Γρηγορόπουλου.

Όταν είδα τι είχα τραβήξει, ανατρίχιασα. Ήταν τόσο ακραίο που με ξεπέρασε.

Είναι τόση η ένταση και τόσα τα ερεθίσματα που δεν μπορείς να μείνεις αμέτοχη. Με τα χρόνια μαθαίνεις να το διαχειρίζεσαι και το αφήνεις λίγο πίσω.

Όταν είσαι μέσα στο γεγονός χάνεις την αίσθηση του χρόνου. Έχω έναν φίλο ψυχίατρο που λέει ότι με τη δουλειά που κάνουμε θα έπρεπε να κάνουμε ψυχανάλυση τουλάχιστον μία φορά τον μήνα. Και έχει δίκιο γιατί είναι πολλά αυτά με τα οποία έρχεσαι αντιμέτωπη καθημερινά. Προσπαθείς να ζεις με αυτό.

Μία ακόμα ακραία σκηνή που βίωσα ήταν κατά τη διάρκεια των μεγάλων πορειών για τον Οτσαλάν, όταν ένας Κούρδος αυτοπυρπολήθηκε μπροστά μου, στο πλάι της Βουλής. Τυλίχτηκε στις φλόγες και καιγόταν μπροστά στα μάτια μου. Δεν το χωρούσε το μυαλό μου.

Όταν γύρισα από το πρώτο ταξίδι στην Ειδομένη είχα αγριέψει. Δεν είναι φυσιολογικές συνθήκες να βλέπεις ανθρώπους να ζουν σε τέτοιες συνθήκες εξαθλίωσης. Δεν πρέπει να συμβαίνει. Δεν μπορεί να έχεις τη ζωή σου κλεισμένη μέσα σε νάιλον σακούλες.

Η Ειδομένη είναι μία βαθιά πληγή μέσα μου. Μπροστά σε τέτοιες εικόνες νιώθεις ανήμπορη.

Είναι κομμάτια της ψυχής σου που φεύγουν όλα αυτά. Με κάποιο τρόπο πρέπει να τα επουλώσεις, να τα κλείσεις. Δεν κλείνουν πάντα. Αφήνουν ουλές στην ψυχή σου.

Είδα και έζησα πολλά κάνοντας φωτορεπορτάζ στους δρόμους.

Το αγαπώ αυτό το επάγγελμα. Δεν υπήρξε ποτέ για εμένα καμία δεύτερη σκέψη πως έπρεπε να ασχοληθώ με κάτι άλλο.

Χρειάζεσαι γερές αντοχές, σωματικές και ψυχικές αλλά δεν θα εγκαταλείψω.

Για όσο με κρατούν τα πόδια μου, θα είμαι στον δρόμο.