Η Αγνή Ιωάννου ήταν 12 χρόνια εθισμένη στην ηρωίνη γιατί δεν μπορούσε να διαχειριστεί τον δικό της «Λευκό Ελέφαντα»

Με την Αγνή Ιωάννου μιλήσαμε για το βιβλίο της, Ο Λευκός Ελέφαντας που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα και τη δική της εμπειρία και όσα της δίδαξε. Μιλήσαμε με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα κατά της Χρήσης και Παράνομης Διακίνησης Ναρκωτικών, που έχει οριστεί την 26η Ιουνίου κάθε έτους. Η Αγνή Ιωάννου υπήρξε χρήστρια ναρκωτικών ουσιών από το 1981 έως το 1993. Σήμερα είναι προσωποκεντρική σύμβουλος ψυχικής υγείας και συχνά εργάζεται με τις οικογένειες ανθρώπων που βρίσκονται στη χρήση. Καθώς την ακούω να μου μιλάει σκέφτομαι τις σελίδες του βιβλίου της που έχω ξεκινήσει και συνεχίζω να διαβάζω ποθώντας να φτάσω στη στιγμή της λύτρωσής της. Ξέρω ότι δεν θα φτάσω σε ένα παραμυθένιο happy end, αλλά σε ένα ισορροπημένο τέλος.

Την ακούω που μου μιλάει κι από μέσα δίνουν ρυθμό τα τζιτζίκια. Το ελληνικό καλοκαίρι είναι εδώ και το φανταζόμαστε όλοι σαν μία μεγάλη καρτ ποστάλ γεμάτη κόσμο που ζει την καλύτερη ζωή του. Αν κοιτάξουμε σε κρυφούς δρόμους στο κέντρο της πόλης όμως θα δούμε ανθρώπους στιβαγμένους, σε μία ζωή με έναν και μόνο στόχο, την επόμενη δόση, την επόμενη βύθιση σε μία πραγματικότητα όπου όλος ο ψυχικός πόνος μουδιάζει. Η Διεθνής Ημέρα κατά της Χρήσης και Παράνομης Διακίνησης Ναρκωτικών μάς θυμίζει ξανά αυτούς τους ανθρώπους. Η Αγνή Ιωάννου μάς θυμίζει ότι θα μπορούσαν να είμαστε εμείς.

– Τι συμβολίζει για σένα ο Λευκός Ελέφαντας;

Ο λευκός ελέφαντας είναι μια αλληγορία, είναι μια ιστορία. Ο λευκός ελέφαντας σημαίνει κάτι το οποίο είναι πολύ τιμώμενο και πολύ καλό κι όλοι θεωρούν ότι είσαι τυχερός που το έχεις, αλλά που συγχρόνως εσύ δεν έχεις τρόπο να το διαχειριστείς.

Η ιστορία είναι ότι ένας βασιλιάς παλιά στο Σιάμ έκανε δώρο στους υπηκόους του έναν λευκό ελέφαντα. Ο λευκός ελέφαντας είναι ένα τρομερά σπάνιο ζώο, τρομερής αξίας κι ερχόταν και ως δώρο του βασιλιά, που σημαίνει ότι ο υπήκοος έπρεπε να το δεχτεί με τιμές, να τον φροντίσει, να δείχνει πολύ χαρούμενος κι ευτυχισμένος με το δώρο. Όμως δεν ήξερε τι να το κάνει ένας συνήθως φτωχός υπήκοος τον ελέφαντα, που έμενε σε ένα καλύβι και πού να τον έβαζε, τι να τον τάιζε; Δεν μπορούσε και να τον πουλήσει, δεν μπορούσε να τον βάλει στα χωράφια να δουλέψει, δεν μπορούσε να κάνει τίποτα οπότε καταστρεφόταν.

«Στο βιβλίο, λοιπόν, λέω ότι όλοι έχουμε από έναν λευκό ελέφαντα. Όλοι έχουμε από ένα δώρο που μας κάνει να ξεχωρίζουμε, ένα δικό μας κομμάτι ιδιαίτερο. Κι αν κάποιος αυτό δεν έχει τρόπο να το διαχειριστεί θα του κάνει ζημιά. Για μένα αυτό το κομμάτι ήταν η ομορφιά μου».

Γεννήθηκα και ήμουν νόστιμη και τράβαγα τα βλέμματα και δεν είχα τρόπο να το διαχειριστώ γιατί είχε ενοχοποιηθεί πάρα πολύ αυτό το κομμάτι από τη μαμά μου, είχε γίνει ένα μπέρδεμα στον τρόπο που μεγάλωσα κι αυτό μου δημιουργούσε προβλήματα, στη ζωή μου πήγε στραβά. Αυτό είναι που λέμε λευκός ελέφαντας και που για τον καθένα μπορεί να είναι και κάτι πολύ απλό.

– Πότε αποφάσισες να μοιραστείς το δικό σου βίωμα με αυτό το βιβλίο;

Ήταν κάτι που το σκεφτόμουν καιρό. Περίπου το 2000 ξεκίνησα και σπούδασα Προσωποκεντρική Συμβουλευτική και άρχισα μετά να δουλεύω και να έχω πελάτες. Και πολύ συχνά όλα αυτά που γράφω στο βιβλίο είναι πράγματα που χρησιμοποίησα, συν βέβαια το ότι ήμουν από πολλά χρόνια πριν και στις ομάδες των ανωνύμων κι όλα αυτά που γράφω στο βιβλίο είναι πράγματα που έχω συζητήσει με πολύ κόσμο κατά καιρός. Κάποιος που έχει το ίδιο πρόβλημα θα δει ότι κι εγώ το είχα, θα καταλάβει, θα ταυτιστεί και θα μπορέσει να ακούσει ίσως τον τρόπο πώς να βγει από εκεί μέσα. Αισθάνομαι ότι ήθελα να το γράψω το βιβλίο γι’ αυτό, αλλά κι επειδή ήταν μία ιστορία, που καμιά φορά που τη διηγούμουν μού έλεγαν όλοι «Πρέπει να τη γράψεις βιβλίο μία φορά».

– Εσύ φαινομενικά ζούσες μία καλή ζωή, δεν ήσουν ένα παιδί στο περιθώριο κι όμως μπλέχτηκες στις ουσίες…

Δεν έχει να κάνει με αυτό. Το βιβλίο στην ουσία πραγματεύεται αυτό που λέμε παιδικά τραύματα. Το ποιοι είμαστε το συμπεραίνουμε από το περιβάλλον μας. Μέσα από παρεξηγήσεις πολλές φορές, μέσα από την κούραση των γονέων, μέσα από τις αδυναμίες τους και τελικά και από δύσκολες καταστάσεις που συμβαίνουν καθώς μεγαλώνουμε, αποκτάμε πεποιθήσεις για τον εαυτό μας και για τον κόσμο, για το ποιοι είμαστε εμείς σε σχέση με τον κόσμο. Εάν οι πεποιθήσεις που αναπτύσσουμε δεν είναι υγιείς, δεν είναι θετικές για τον εαυτό μας και για τη ζωή μας, αυτό θα μας πάει σε διάφορους δρόμους, θα αναζητήσουμε ανακούφιση, θα αναζητήσουμε τρόπους να επιβιώσουμε ή να είμαστε καλύτερα. Εμένα αυτό με πήγε στα ναρκωτικά.

«Ο καθένας μπορεί να βρεθεί σε πολύ δύσκολα μονοπάτια εξαιτίας του παρελθόντος».

– Πόσα χρόνια έμεινες στον εθισμό;

12 χρόνια στην ηρωίνη. Συνολικά η ενασχόλησή μου με τα ναρκωτικά ήταν λίγο παραπάνω, 13,5 χρόνια.

– Δεν πιστεύεις ότι ήταν θέμα γενιάς και άγνοιας;

Ναι υπήρχε άγνοια. Ας πούμε η ηρωίνη δεν είναι τόσο δημοφιλής πια, υπάρχουν άλλα ναρκωτικά που κυκλοφορούν. Η πρέζα δεν είναι πολύ της μόδας σήμερα στην Ελλάδα. Στην Αμερική υπάρχουν τώρα αυτά τα χάπια που δίνουν, είναι πολύ δυνατότερα από την πρέζα. Εκεί έχουν μεγάλο πρόβλημα, εμείς δεν έχουμε πρόβλημα τόσο με τα οπιοειδή. Υπάρχουν κι εδώ αλλά δεν είναι τόσο διαδεδομένα.

«Την εποχή που ξεκίνησα εγώ το 81, 82 ήταν η μεγάλη έξαρση της πρέζας στην Ελλάδα γιατί τότε εμφανίστηκε πολύ πρέζα στην αγορά με κάποιο τρόπο».

Σήμερα υπάρχουν πάρα πολλές βοήθειες για κάποιον που βρέθηκε στα ναρκωτικά. Είναι πιο ενήμερος ο κόσμος απ’ ό,τι ήταν στη δική μου εποχή. Εμείς δεν ήμασταν καν ενήμεροι, δεν είχαμε ιδέα. Δεν σημαίνει βέβαια τίποτα απαραίτητα αυτό, ότι επειδή σήμερα είναι ενήμερα τα παιδιά δεν θα αρρωστήσουν.

– Ναι είναι ανάλογα τη δομή τους αν είναι υγιής ή όχι…

Ναι αν ας πούμε είσαι σε αρκετά καλή σχέση με τον εαυτό σου ώστε να φοβάσαι να τον χάσεις. Αν νιώθεις ότι έτσι όπως είσαι έτσι κι αλλιώς δεν έχεις τίποτα να χάσεις παρά μόνο να κερδίσεις, τον ψάχνεις τον εαυτό σου εκεί.

– Υπήρχε κάποιος που να σε ανησυχούσε η αντίδρασή του όταν θα διάβαζε το βιβλίο; Το σκεφτόσουν αυτό καθόλου;

Ναι, το σκεφτόμουν. Είχα αγωνία καταρχάς κυρίως και πάνω απ’ όλα για την κόρη μου. Όταν εγώ έγραφα ξέρεις, έγινε κάτι που έπρεπε να κάνω πια. Δε γινόταν αλλιώς. Δεν μπορούσα να σταματήσω. Και το έγραφα και σκεφτόμουνα μέσα μου ότι το γράφω και μπορεί να εκδοθεί, μπορεί να μην εκδοθεί ποτέ, μπορεί να το δώσω δεξιά αριστερά μόνο κατ’ ανάγκη και να μην το βγάλω σε βιβλίο γιατί δεν ήθελα η κόρη μου να νιώσει ότι όλοι ξέρουν αυτά για τη μαμά της. Μπορεί να ντρεπόταν.

Αφαίρεσα αρκετά πράγματα από το βιβλίο που μπορεί να ήταν λίγο πιο προσβλητικά ακόμα από όσα έχω βάλει και έκανα μια κουβέντα μαζί της στο τέλος για το αν θα έβγαζα το βιβλίο σαν μυθιστόρημα με άλλη ηρωίδα, όχι στο πρώτο πρόσωπο, ώστε να έχει το περιθώριο να μπορεί να αφήνει τον αναγνώστη να μην είναι σίγουρος αν είμαι εγώ ή αν είναι πράγματα που εγώ γνωρίζω μέσα από την πείρα μου. Να αφήνει περιθώριο σε εκείνη να πει ότι είναι μια ιστορία ενός ανθρώπου που έγραψε η μαμά μου που ξέρει από αυτά, να αρνηθεί ότι ήταν η δική μου προσωπική ιστορία.

«Η κόρη μου μού είπε ότι δεν την ενδιαφέρει, δεν την πειράζει καθόλου, γιατί στην ουσία η ιστορία αυτή η δική μου έχει δύναμη επειδή είναι αληθινή ιστορία».

Οπότε τελικά αποφάσισα ότι πρέπει να βγει και να πω «γεια σας εγώ είμαι αυτή, σε μένα συνέβησαν αυτά, είμαι αυτή που έγινε καλά, είμαι αυτή που έχω μάθει γι’ αυτό και μπορώ να σας μιλήσω γι’ αυτό». Και τελικά, ενώ είχε πει ότι μπορεί να μην το διαβάσει, το αγόρασε μια μέρα με 2 φίλους και το διάβασαν μαζί σε ένα σαββατοκύριακο. Της άρεσε πολύ και ακούει και τις κριτικές που γίνονται και πόσο καλά πράγματα λένε για το βιβλίο και για μένα και έχει χαρεί κι εκείνη πολύ.

– Το στίγμα που συνοδεύει τον εθισμό το ένιωσες;

Κοίταξε να δεις, φυσικά και το ένιωσα, αλλά αποφάσισα να το αρνηθώ. Δηλαδή αποφάσισα ότι τελικά στη ζωή στα αλήθεια κανείς δεν μπορεί να στιγματίσει αν εσύ με κάποιο τρόπο δεν το δεχτείς αυτό το στίγμα σαν κάτι δικό σου.

Εγώ θεώρησα ότι το σωστό είναι το θέμα αυτό να συζητιέται χωρίς ταμπού, χωρίς τη μυθολογία που το συνοδεύει, ότι είναι κάτι τρομερό. Τα ναρκωτικά είναι κάτι που μπορεί να συμβεί σε όλους μας. Οι μισοί άνθρωποι παίρνουν Zanax από τα 50 και μετά, απλώς εγώ έμπλεξα με την πρέζα. Το θέμα είναι ότι όλα μέσα μας είναι.

Το βιβλίο στην ουσία λέει «παιδιά δείτε, διορθώστε, κάντε αυτογνωσία». Όλοι μας, επειδή έχουμε γεννηθεί από γονείς ανθρώπους κι όχι από τον Ιησού θα μας έχουν τραυματίσει, θα μας έχουν παρεξηγήσει, θα μας έχουν απορρίψει. Αυτό είναι το βασικό μας τραύμα η απόρριψη. Παίρνουμε την αυτοαπόρριψη και την κουβαλάμε σε όλη μας τη ζωή. Εμένα η αυτοαπόρριψη με πήγε εκεί, εσένα σε πάει και σου κάνει τις σχέσεις χάλια, ή ό,τι άλλο για τον καθένα. Ο καθένας μας χρειάζεται να ψαχτεί και να διορθώσει ό,τι κουβαλάει από το παρελθόν γιατί είναι πια δική μας ευθύνη στην ενήλικη ζωή.

    «Σημασία έχει ότι εγώ δεν δέχτηκα να κουβαλάω αυτό το στίγμα. Πάντα έλεγα ανοιχτά ότι “εγώ ναι, έκανα αυτό και τώρα είμαι καλά”. Το πέταξα με κάποιο τρόπο από πάνω μου».

– Βοηθάει το μοίρασμα σε αυτό;

Ναι, βοηθάει το μοίρασμα και το να το έχεις αποδεχτεί. Αν εγώ ντρεπόμουν για τη χρήση μου, το στίγμα θα ήταν πολύ δυνατό στη ζωή μου. Εφόσον εγώ μπόρεσα και το εντόπισα και κατάλαβα ότι ήμουν άρρωστη και ότι όμως τώρα μπορώ να τα καταφέρω και να μην είμαι πια, αυτό τελειώνει και το στίγμα για μένα.

– Τι κρατάς μέχρι σήμερα από το ταξίδι σου από τον εθισμό στη θεραπεία;

Σίγουρα έχω πάρει από την ανάρρωση από τον εθισμό, ένα απόσταγμα σοφίας γύρω από αυτό το θέμα. Όχι ότι εγώ έχω γίνει σοφή, αλλά έχω έρθει σε επαφή με κάτι που ήταν πολύ σοφό, που είναι το πρόγραμμα ανάρρωσης των ανωνύμων, το οποίο είναι ένα απόσταγμα όλης της ψυχολογίας και της φιλοσοφίας του πλανήτη. Είναι ένα εξαιρετικό πρόγραμμα, οπότε από κει έχω πάρει πάρα πολλά εργαλεία για τη δουλειά μου, γιατί εγώ δεν δουλεύω απαραίτητα με ναρκομανείς -δηλαδή αποφεύγω κιόλας. Δουλεύω με ανθρώπους που μπορεί να έχουν σταματήσει και θέλουνε λίγο να ψαχτούν παρακάτω ή με γονείς. Δεν δουλεύω τόσο πολύ με άτομα που είναι τώρα στη χρήση κι εγώ τους βοηθάω να καθαρίσουν, είναι άλλοι άνθρωποι που αναλαμβάνουν αυτό το κομμάτι.

– Εσένα σε βοήθησαν πιο πολύ οι ομάδες δηλαδή;

Οι ομάδες ήταν αν θέλεις τα θεμέλια πάνω στα οποία χτίστηκε η συμβουλευτική μου. Είχα ήδη 6-7 χρόνια πείρας κι όταν πήγα στη σχολή ήμουν πολύ δουλεμένο άτομο και στην εσωτερική ματιά και στην κατανόηση, είχα ας πούμε δουλέψει τα θέματά μου αρκετά όταν πήγα στη σχολή όπου κι εκεί έγινε και πάρα πολλή δουλειά.

«Πιστεύω ότι μόνο η αυτογνωσία σε κάνει να γίνεις καλά. Γιατί αυτογνωσία σημαίνει αυτοαποδοχή. Δεν μπορείς να γνωρίσεις τον εαυτό σου αν δεν τον αποδεχτείς».

Εγώ αυτό πιστεύω ότι είναι το φάρμακο για την ψυχοπαθολογία εκτός από την αγωγή. Δεν λέω ότι είναι το μόνο, αλλά είναι το βασικό φάρμακο.

– Οι φορείς κάνουν επαρκή δουλειά για να προστατεύσουν τις επόμενες γενιές και να βοηθήσουν τους εθισμένους να αναρρώσουν;

Όχι. Πιστεύω ότι θα πρέπει να γίνουν πολλές περισσότερες δομές. Τα μοντέλα που πραγματικά δουλεύουν παγκοσμίως στην Αμερική, την Ευρώπη, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία, είναι τα μοντέλα 12 βημάτων. Αυτά που βοηθάνε τον άνθρωπο να δει τι του συμβαίνει και μετά τον συνδέουν με ομάδες και μπορεί μέσα σε αυτές να κρατηθεί και να μπορέσει να συνεχίσει και να έχει τη βοήθεια που χρειάζεται.

«Χρειάζονται περισσότερες δομές και χρειάζεται ανανέωση. Να χρησιμοποιήσουμε τα μοντέλα που χρησιμοποιούν στο εξωτερικό και είναι πολύ πιο αποτελεσματικά».

Και να υπάρχει και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ελεύθερα. Γιατί τώρα εγώ ας πούμε, αν το παιδί μου ήταν σε αυτή τη φάση δεν θα μπορούσε ούτε σε κλινική για αποτοξίνωση να μπει. Απαγορεύεται να δώσουν φάρμακα αποτοξίνωσης. Σε βάζουν σε κλινική, για να σου φύγουν τα στερητικά, σαν να είσαι ας πούμε καταθλιπτικός. Δεν μπορείς να πάρεις βοήθεια από πουθενά. Και όλο αυτό το λούζονται και αναγκάζονται να το αντιμετωπίσουν οι γονείς. Γιατί αυτοί θα στηρίξουν το παιδί, αυτοί θα το κρατήσουν μέσα στο σπίτι, αυτοί θα τρέξουν.

– Εσύ δεν είχες υποστήριξη;

Όχι, δεν είχα. Οι γονείς μου είχαν άλλες ιδέες στο μυαλό τους. Ήταν πολύ ιδιαίτεροι άνθρωποι. Με μεγάλωσαν, μου έδωσαν κάποιες βάσεις στη ζωή και μετά δεν μπόρεσαν να το αντιμετωπίζουν όλο αυτό και τραβήχτηκαν πίσω και το έζησαν από δίπλα, με δυστυχία, αλλά χωρίς να προσπαθήσουν να επέμβουν δυναμικά. Που ίσως να ήταν και καλύτερο τελικά.

– Φαντάζομαι ότι μετά από όλα αυτά νιώθεις μια διαφορετική ευγνωμοσύνη για τη ζωή. Παίρνεις δύναμη από αυτό που έχεις καταφέρει;

Σίγουρα ναι. Είναι μια αναγνώριση και καταξίωση για μένα. Βγήκα και εξομολογήθηκα τα χειρότερα και πήρα θετικό καθρέφτισμα. Είναι πάρα πολύ ιδιαίτερο. Αλλά αυτό που με έχει πραγματικά εντυπωσιάσει είναι οι αναγνώστες, το κοινό. Η ωριμότητα και το βάθος της ματιάς τους.

Το πώς είδαν και κατάλαβαν τι γράφει το βιβλίο, το πώς τους άγγιξε. Έχω πάθει πλάκα με αυτό. Δεν έχω λόγια να το βάλω, αλλά νιώθω μεγάλη ευγνωμοσύνη στους ανθρώπους που υποδέχτηκαν το βιβλίο. Γιατί τελικά αυτό είναι αγάπη.

– Δεν είναι εύκολο να βρίσκεσαι κάθε μέρα στην ευγνωμοσύνη. Υπάρχουν μέρες που σε ζορίζουν;

Πολλές φορές είναι τα πράγματα δύσκολα από κάτω όμως, για μένα, δεν αλλάζει ποτέ ότι τα πράγματα δεν είναι όπως δεν τα βλέπω, αλλά τα βλέπω όπως είμαι. Εγώ είμαι δύσκολα αυτό τον καιρό, όχι τα πράγματα. Εγώ δεν είμαι καλά. Όταν είμαστε λυπημένοι τα πράγματα τα βλέπουμε όλα λυπημένα και βαριά. Όταν είμαστε χαρούμενοι τα πράγματα τα βλέπουμε ανάλαφρα και όμορφα. Όταν είμαστε χάλια τα βλέπουμε όλα χάλια.

«Η αυτογνωσία μου λοιπόν με έμαθε ότι δεν είναι τα πράγματα που σου φταίνε. Είναι ο τρόπος που τα κοιτάς. Διαχειρίσου το αυτό που συμβαίνει. Ζω τη ζωή με τους όρους της, όχι με τους δικούς μου όρους».

Γιατί με τους όρους της ζωής δεν μπορώ να επέμβω και να ελέγξω τα γεγονότα. Δεν μπορώ να ελέγξω αν θα ζήσω, αν θα πεθάνω, δεν θα αλλάξω τίποτα. Το μόνο που μπορώ να ελέγξω είναι το πώς βλέπω τα πράγματα, πώς θα σταθώ απέναντι σε κάτι.

Αυτό σε επαναφέρει, σε βγάζει από εκεί που έχεις μπει. Το μυαλό σου αρχίζει να σε πηγαίνει βόλτες και επιστρέφεις λίγο στα δικά σου πόδια, στον εαυτό σου και λες «Ώπα, οκ, αυτή τη στιγμή είμαι χάλια. Κλαίω, αλλά ξέρω ότι κλαίω γιατί έχω ταραχτεί. Μπορώ να το αντιμετωπίσω».

Έμαθα ότι τα πάντα, τα εσωτερικά μας είναι όλα αντιμετωπίσιμα. Όλα μπορούμε να τα διαχειριστούμε, φτάνει να έχουμε τη θέληση να το κάνουμε και τα εργαλεία.