Η Φιλαρέτη Κομνηνού δεν αμφιβάλλει για τον εαυτό της

– Ήταν η πρώτη φορά που είδα την «Αμφιβολία» και με κάνατε να γίνω #teamΑλοΐσιους. Το παθαίνουν κι άλλοι;

Δεν είστε η μόνη, ούτε η πρώτη, παρόλο που τώρα ξεκινήσαμε τις παραστάσεις. Απλώς διαπιστώνω το εξής: Οι θεατές που είναι με την Αλοΐσιους και το δηλώνουν, είναι συνήθως γυναίκες. Ενώ από τους άντρες έχω διαπιστώσει ένα δίλημμα. Οι άντρες κλίνουν – όχι απόλυτα, αλλά κλίνουν- προς την πλευρά του ιερέα, ενώ οι γυναίκες είναι κατηγορηματικά υπέρ της Αλοΐσιους.

– Διάβασα πάντως μια παλιά συνέντευξή σας που στην ερώτηση τι σιχαίνεστε περισσότερο λέγατε «τους παιδεραστές». Ήταν σαν να ήσασταν η Αλοΐσιους που περιμένατε να παίξετε (η μοναχή κατηγορεί τον ιερέα για σεξουαλική παρενόχληση ενός 12χρονου αγοριού)…

Δεν είναι καμιά φορά τυχαίο ότι έρχονται οι ρόλοι αυτοί. Τώρα, δεν με ενδιαφέρει να παίξω απλώς έναν πολύ ωραίο ρόλο που θα με προκαλέσει να κάνω μία ερμηνεία, που θα μου προσφέρει ερμηνευτικό υλικό. Δεν μου αρκεί πια. Θέλω το θέμα να με ιντριγκάρει και να με κινητοποιεί και μέσω του ιδεολογικού του υπόβαθρου να απευθυνθώ σε ένα θεατρόφιλο κοινό, που όταν φύγει από την παράσταση θα προβληματιστεί, θα αναρωτηθεί, θα μετακινηθεί.

Αυτή η παράσταση προκαλεί πηγαδάκια έξω από το θέατρο που το συζητάνε. Είναι έντονο αυτό. Τις προάλλες πήγαινα από παρέα σε παρέα και δεχόμουν ερωτήσεις. Τελικά τι ακριβώς έγινε; Πόσο δίκιο είχε η μοναχή; Πώς μία ηγουμένη μπορεί να χρησιμοποιήσει ακόμα και ψέματα, να κινδυνέψει να την αφορίσουν αν αγνοήσει την ιεραρχία της εκκλησίας, για να διαπιστώσει ότι αυτός ο ιερέας μπορεί να έχει διαπράξει τη σεξουαλική παρενόχληση;

– Πόσο διαφορετικά βλέπετε ίσως κι εσείς αυτή την ηρωίδα μετά την εποχή του #MeToo και των διαφόρων αποκαλύψεων σκανδάλων;

Με τις καταγγελίες που έγιναν και τα σκάνδαλα που έχουν ξεσπάσει έχει δημιουργηθεί μία κατάσταση υποψίας και αμφιβολίας για το τι ακριβώς συμβαίνει, για το αν αυτές οι καταγγελίες είναι βάσιμες. Κάθε φορά που ξεσπάει ένα σκάνδαλο -ειδικά ένα που αφορά παιδεραστία- όλοι μας νιώθουμε σοκαρισμένοι και αμήχανοι. Και περιμένουμε βέβαια τη δικαιοσύνη να αποφανθεί, αλλά επειδή καθυστερούν πάρα πολύ οι διαδικασίες, όλο αυτό αυξάνει το κλίμα της αμφιβολίας.

Όλοι μας έχουμε ανάγκη να επενδύσουμε κάπου, να ακουμπήσουμε την εμπιστοσύνη μας σε φιλανθρωπικές οργανώσεις, σε θεσμούς που είναι «υπεράνω». Όταν για κάποιο λόγο διασαλεύεται η τάξη, αποκαλύπτονται οικονομικά η κακοποιητικά σκάνδαλα νιώθουμε πάρα πολύ μετέωροι. Εγώ προσωπικά το βιώνω. Και το να έχεις αυτή την αγωνία του ποιον να εμπιστευτείς τώρα, κάνει την απομόνωση μεγαλύτερη, μας κάνει να αντιμετωπίζουμε τα πάντα με καχυποψία. Πείτε μου, είναι αυτό μοντέλο ζωής το οποίο εύχεται ο καθένας για τον εαυτό του;

– Είναι αναγκαίο να έχετε κάπου να ακουμπήσετε όταν είναι δύσκολα τα πράγματα γύρω;

Έχουμε ανάγκη να πιστέψουμε στην καλοσύνη, να πιαστούμε από κάτι φωτεινό. Αντ’ αυτού έχει πέσει μια βαριά σκιά στις ζωές μας από αρρωστημένες συμπεριφορές, πίεση, βία στις σχέσεις και παρανομία για το κέρδος. Όλο αυτό είναι πολύ ανησυχητικό.

«Αναρωτιέμαι αν είμαστε στην κορύφωση ενός φαινομένου παρακμιακού και κάποια στιγμή αυτό θα αλλάξει και θα εγκατασταθεί μία καινούργια ιδεολογία και μία άλλη τάξη πραγμάτων ή αν αυτό θα συνεχιστεί έτσι».

Νιώθω σαν να βρισκόμαστε σε έναν ανεμοστρόβιλο και αν καταλαγιάσει θα μπορέσουμε να συνεχίσουμε πιο σοφοί και πιο ενημερωμένοι.

– Στον δικό σας αξιακό κώδικα σε τι παραμένετε απόλυτη και αμετακίνητη;

Ειδικά στο θέμα αυτό που θίγουμε, της παιδεραστίας, νομίζω ότι πιο απόλυτη δεν γίνεται να είμαι. Πιστεύω ότι τα παιδιά θα πρέπει να προστατεύονται γιατί είναι ευάλωτα, γιατί είναι αδύναμα, γιατί οποιαδήποτε κακοποίηση δεχτούν σεξουαλική, λεκτική, σωματική, τα καταδικάζει, ευνουχίζει τον συναισθηματικό τους κόσμο και κατά κάποιον τρόπο ορίζει το υπόλοιπο της ζωής τους.

– Η Φιλαρέτη που πήγαινε στις πορείες και πάντα ήταν ενεργή πολιτικά, πόσο «τσιγκλάει» τη Φιλαρέτη Κομνηνού του σήμερα να σχολιάσει κάτι καυστικό στα social media;

Νομίζω ότι κατά καιρούς έχω τοποθετηθεί. Δεν είμαι από αυτούς που ζω μέσα στο ροζ συννεφάκι μου, δεν μου αρέσει και ιδεολογικά. Επειδή είμαι ένας άνθρωπος της τέχνης, πιστεύω ότι η τέχνη και το θέατρο συγκεκριμένα μπορεί να γίνει ένας χώρος παρηγοριάς και να δίνει διέξοδο σε όλο αυτόν τον χαμό που γίνεται την τελευταία 10ετία στην χώρα μας. Να ακουμπάμε λίγο εκεί γιατί έχουμε ανάγκη μέσα από την τέχνη να βρούμε μια ισορροπία για οτιδήποτε συμβαίνει στην καθημερινότητα.

Πιστεύω, όμως, όλο και περισσότερο ότι ο πολιτισμός πρέπει να περάσει και στην καθημερινότητά μας. Επειδή ταξιδεύω πολύ, πηγαίνω σε χώρες που βλέπω ότι είναι εφικτό οι άνθρωποι να έχουν μία ποιότητα ζωής στην καθημερινότητά τους. Ξέρεις πόσο πικραίνομαι που αισθάνομαι πάντα το αποπαίδι της Ευρώπης; Γι’ αυτό αναφέρομαι και στον πολιτισμό, γιατί υπάρχει μία έκρηξη στις τέχνες στη χώρα μας αξιοζήλευτη, αλλά δυστυχώς αυτό δεν αντανακλάται στην καθημερινότητά μας.

Όταν ένας πολίτης νιώθει ότι είναι απροστάτευτος από τους ανθρώπους που έχει επιλέξει να κάνουν διαχείριση της εξουσίας –γιατί εμείς τους έχουμε διαλέξει-, αυτό δημιουργεί μία αίσθηση του «γιατί να πειθαρχήσει κανείς, γιατί να τηρήσει τους νόμους;». Και γίνεται ένας φαύλος κύκλος.

«Με ενοχλεί το ότι η παθητικότητα των συμπολιτών μου έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο που δεν διεκδικούμε τα αυτονόητα».

– Για επιλογές σας αμφιβάλλετε ποτέ;

Τις αμφιβολίες σχεδόν τις προκαλώ στην έρευνα του ρόλου γιατί νιώθω ότι η αμφιβολία είναι πιο δημιουργική για το σκηνικό αποτέλεσμα από το να αναπαράγω κάτι σίγουρο και ήδη δοκιμασμένο. Στη ζωή μου πάλι, για να αντισταθμίσω την αβεβαιότητα που έχει ο χώρος της δουλειάς μου, έχω ανάγκη από κάποιες σταθερές όπως είναι οι σχέσεις με την οικογένειά μου, τους φίλους μου, για να διατηρώ την ψυχική μου ηρεμία και ισορροπία.

– Μοιάζετε να έχετε σαρωτική αυτοπεποίθηση, τουλάχιστον στη σκηνή, οπότε δεν πιστεύω ότι αμφιβάλετε για τον εαυτό σας συχνά…

«Η αλήθεια είναι ότι τη ζωή μου την αντιμετώπισα με σταθερότητα, όσον αφορά ένα αξιακό σύστημα αρχών που έχω. Δεν μετακινήθηκα, δεν αμφέβαλλα και αντιμετώπισα με εντιμότητα ό,τι τουλάχιστον έχει να κάνει με τις ανθρώπινες σχέσεις ».

Κι όταν αισθάνομαι ότι έρχομαι αντιμέτωπη στη ζωή μου με πράγματα που δεν τα ανέχομαι ή συγκρούομαι ή τους γυρίζω την πλάτη. Μάλιστα, τώρα πια, επειδή μεγάλωσα, αισθάνομαι ότι δεν μπορείς να ανοίγεις πάντα έναν διάλογο, να προκαλείς μέτωπα σύγκρουσης. Προτιμώ να φεύγω και να τα απαξιώνω.

– Έχει μέσα ένα κομμάτι το έργο μία παραβολή για το κουτσομπολιό. Ως δημόσιο πρόσωπο έχει υπάρξει ποτέ μία φήμη που να σας πλήγωσε;

Όχι. Με προστάτεψαν και δεν αισθάνθηκα ποτέ ότι έπεσα θύμα κουτσομπολιού.

– Έπαιξε ρόλο και η δική σας στάση απέναντι στη δημοσιότητα;

Η δημοσιότητα είναι σαν μια μάσκα που τρώει από το πρόσωπό σου και πολλές φορές μπορεί να το μεταλλάξει. Όταν τη δημοσιότητα την τροφοδοτείς είναι σαν να παίζεις ένα επικίνδυνο παιχνίδι, στο οποίο πρέπει να είσαι προετοιμασμένος για τις πιθανές συνέπειες και παρενέργειες.

– Στην παράστασή σας σκηνοθετεί ο γιος σας κι αυτή δεν είναι η πρώτη συνεργασία σας. Πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν να χτίσετε μία ισότιμη σχέση στη δουλειά;

Πώς είναι η σχέση με τον γιο σκηνοθέτη; Έχουμε καταφέρει την ώρα της δουλειάς με κάποιο τρόπο να παραμερίζουμε τη σχέση μάνας- γιου και να συμπεριφερόμαστε και οι 2 με μία επαγγελματικότητα. Ακούγεται περίεργο και δεν είναι εύκολο, αλλά πιστεύω ότι το έχουμε καταφέρει.

Εγώ εμπιστεύομαι τη ματιά του Γιώργου, γιατί ανήκω σε μία άλλη γενιά καλλιτεχνών και θέλω να αφουγκράζομαι την καινούργια αντίληψη για το πώς θα γίνει κάτι στη σκηνική πράξη. Νομίζω ότι είναι και θέμα πια, μιας προσαρμοστικότητας. Από την ώρα που συναντιέμαι με μία ομάδα νέων ηθοποιών, υπάρχει μία αμοιβαία, αμφίδρομη μετάγγιση ενέργειας, πληροφοριών και εμπειριών.

– Τι είναι αυτό που σας έφερε ο χρόνος κι αποδείχθηκε θετικό και απελευθερωτικό;

Ότι έχεις αποδείξει στον εαυτό σου πρώτα και μετά στους άλλους τι είσαι. Δεν έχεις την αγωνία πια να επιβεβαιωθείς για κάτι. Αυτό έχει μία τεράστια ελευθερία και την ίδια στιγμή σε κάνει να αποφασίζεις και πιο εύκολα με ποιους θα συνυπάρχεις. Δεν καταναλώνεις πια χρόνο και ενέργεια για να καταλάβεις συμπεριφορές, που ενστικτωδώς και λόγω εμπειρίας αισθάνεσαι ότι δεν σου ταιριάζουν.

«Όταν μεγαλώνεις αισθάνεσαι τον χρόνο να έχει μία πολυτέλεια και τον εκτιμάς διαφορετικά. Δεν τον χαραμίζεις πια εύκολα».

– Έχω την αίσθηση ότι δεν λειτουργείτε με απωθημένα καλλιτεχνικά ή και ζωής. Πέφτω έξω;

Δεν πέφτετε πολύ έξω. Αισθάνομαι ότι δεν έχω σοβαρά απωθημένα. Όλοι μας βέβαια έχουμε ένα ανικανοποίητο, κανείς δεν είναι στην απόλυτη πληρότητα, αλλά σε μένα αυτό ευτυχώς έχει περιοριστεί πολύ. Η πορεία μου, αυτά που έχω κατακτήσει και όσα έχω αυτή τη στιγμή στη ζωή μου, μου δίνουν την αίσθηση ότι ανήκω στους χορτασμένους ανθρώπους.

Καμιά φορά λέω, μεταξύ αστείου και σοβαρού ότι υπάρχουν 2 κατηγορίες ανθρώπων: Οι χορτασμένοι και οι ανικανοποίητοι με τα απωθημένα και τα κρυμμένα κόμπλεξ. Αυτή η 2η κατηγορία είναι που με φοβίζει και που φροντίζω να αποφεύγω. Αυτούς που θαυμάζω ιδιαίτερα είναι οι αθλητές μας, αυτά τα παιδιά που αγωνίζονται τόσο σκληρά και την ίδια στιγμή είναι τόσο φωτεινά πλάσματα.

«Βλέπω τώρα και τα νεαρά κορίτσια που μαγνητίζονται από κάτι μυστηριώδεις τύπους, σκοτεινούς και «καταραμένους». Αλλά τώρα πια με την γνώση της ηλικίας και των εμπειριών σχεδόν μου φαίνεται αστεία αυτή η πόζα της σκοτεινιάς. Έλα τώρα».

Σαν να απομυθοποιήθηκε με τα χρόνια όλο αυτό που παλιά φάνταζε πρότυπο γοητείας, άσε που μπορεί να γίνει και επικίνδυνο. Τόσα ακούμε, σχεδόν καθημερινά για βίαιες συμπεριφορές, για γυναικοκτονίες…

– Μου είπατε πριν ότι ταξιδεύετε πολύ. Ποιο είναι το πιο εξωφρενικό πράγμα που έχετε κάνει στα ταξίδια σας;

Να κάνω ελεύθερη κατάδυση στον Ατλαντικό, σε νερά με καρχαρίες. Ακόμα απορώ πώς το έκανα.

Info: Αμφιβολία, του John Patrick Shanley, σε σκηνοθεσία Γιώργου Παπαγεωργίου.

Παίζουν: Φιλαρέτη Κομνηνού, Νικόλας Χανακούλας, Χριστίνα Χριστοδούλου, Ξένια Ντάνια.

Κάθε Κυριακή στις 21:00, Δευτέρα και Τρίτη στις 20:00, στο θέατρο Δημήτρης Χορν. Εισιτήρια εδώ.