Η Maja Lunde είναι η πιο επιτυχημένη Νορβηγίδα συγγραφέας κι ας μην σκόπευε να γράψει βιβλία
- 27 ΟΚΤ 2023
Συνάντησα πρώτη φορά τη Maja Lunde τότε που το βιβλίο της Η Ιστορία των μελισσών είχε γίνει ένα διεθνές best seller για το οποίο μιλούσαν όλοι. Η Νορβηγίδα συγγραφέας θεωρείται η πιο επιτυχημένη της γενιάς της. Τα βιβλία της έχουν πουλήσει παγκοσμίως περισσότερα από 4 εκατομμύρια αντίτυπα και έχουν μεταφραστεί σε 40 γλώσσες. Η Ιστορία των μελισσών ήταν το συγγραφικό της ντεμπούτο και με αυτό μάς πήρε από το χέρι και μας ταξίδεψε στον κόσμο της κλιματικής λογοτεχνίας cli- fi, παρουσιάζοντάς μας ένα μέλλον που όσο κι αν φαίνεται απειλητικό, δεν απέχει πολύ από τον δρόμο στον οποίο βαδίζουμε. Με το κλείσιμο του Κουαρτέτου του Κλίματος που έγραψε, ήρθε η ώρα για τη νέα μας συνάντηση.
Την Ιστορία των μελισσών ακολούθησαν Η Ιστορία του νερού, Η Ιστορία των αλόγων και τώρα Η Ιστορία των δέντρων που κλείνει το Κουαρτέτο του Κλίματος. Η τετραλογία της για την κλιματική κρίση μπορεί να φαντάζει δυστοπία, αλλά για την ίδια είναι ένα saga αναζήτησης της ελπίδας. Μιλήσαμε με αφορμή το βιβλίο Η Ιστορία των δέντρων που, όπως και τα προηγούμενα, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος, για όλα όσα είδε να αλλάζουν μέσω των βιβλίων της, για το πού βρίσκει η ίδια την ελπίδα, αλλά και για τη δική της σχέση με τη φύση που ήταν πάντα δυνατή στη ζωή της.
– Πώς νιώθεις έχοντας ολοκληρώσει την τετραλογία του κλίματος; Νιώθεις ότι είπες όλα όσα ήθελες;
Λοιπόν, δεν έχω πει όλα όσα θα ήθελα, όχι. Αλλά έτσι κι αλλιώς αισθάνομαι μία ανακούφιση, επειδή σχεδίαζα το τελευταίο βιβλίο για τόσα χρόνια και ήξερα από τότε που άρχισα να την γράφω ότι θα ήταν 4 βιβλία. Ήθελα να είναι 4 βιβλία και ήθελα η Τάο να επιστρέψει, είναι η πρωταγωνίστρια του πρώτου βιβλίου και ήθελα να επιστρέψει στο τελευταίο. Ήθελα να έρθει η κατάληξη της ιστορίας της και ήθελα η δική της ιστορία να συνδεθεί με αυτή του Λουίς. Ήξερα πώς ήθελα να είναι το τελευταίο κεφάλαιο σχεδόν από την αρχή, από τότε που συνειδητοποίησα ότι θα πρέπει να γραφτούν 4 βιβλία. Οπότε ήταν απόλαυση να φτάνω επιτέλους σε αυτό το σημείο.
Μετά από τόση έρευνα, αφού είχα γράψει τόσες πολλές σελίδες, τόσα πολλά προσχέδια, γιατί πάντα γράφω πολλά προσχέδια, το να βρίσκομαι τελικά εκεί ήταν ανακουφιστικό. Είμαι χαρούμενη που τέλειωσε στην πραγματικότητα.
– Πώς ήταν να ξαναγράφεις για την Τάο μετά από τόσα χρόνια;
Ήταν υπέροχο. Στην πραγματικότητα είχα την αίσθηση ότι συμπληρώνω έναν κύκλο. Στην αρχή πίστευα ότι η ιστορία της θα μπορούσε να ολοκληρωθεί σε ένα βιβλίο. Αλλά μετά ξεκίνησα την έρευνα και βυθίστηκα κάπως στο υλικό και τη σχέση μεταξύ του ανθρώπου και της φύσης και συνειδητοποίησα ότι είχα τόσες πολλές ακόμα ιδέες. Ξεκίνησα να δομώ αυτές τις ιδέες και αυτές τις διαφορετικές εικόνες στο μυαλό μου, που στην πραγματικότητα είναι χαρακτήρες που θέλω να γνωρίσω καλύτερα.
Υπήρχαν ιστορίες που είχα ακούσει, όπως για παράδειγμα οι ιστορίες των αλόγων του Peshawar. Ήξερα επίσης ότι ήθελα να γράψω κάτι από το Αρχιπέλαγος Spitsbergen. Οπότε άρχισα να επεξεργάζομαι όλα αυτά τα διαφορετικά σενάρια και τους χαρακτήρες και κατάλαβα ότι θα έπρεπε να είναι περισσότερα από ένα βιβλία. Κι ήξερα επίσης πώς ήθελα να τελειώσουν.
– Ποια είναι η σχέση σου με τη φύση;
Είναι πολύ δυνατή, θα έλεγα. Από τότε που ήμουν παιδί, ήξερα ότι η φύση ήταν σημαντική για μένα, ακόμα κι αν μεγάλωσα σε μία πόλη. Ήταν βέβαια μία πολύ μικρή πόλη τότε και συνήθιζα να πηγαίνω με το ποδήλατό μου στο δάσος, να μαζεύω λουλούδια και να φτιάχνω το δικό μου φυτολόγιο. Ζωγράφιζα επίσης πολλά λουλούδια. Λάτρευα τα βιβλία για τη φύση και μιλούσαμε πολύ για τις κλιματικές αλλαγές και τη φύση γύρω από το τραπέζι της κουζίνας. Τη μητέρα μου την απασχολούσαν πολύ αυτά τα πράγματα. Το έχω αυτό μέσα μου από την παιδική μου ηλικία.
– Τι ήταν αυτό που σε έκανε ενώ έγραφες παιδικά βιβλία, να θες να μιλήσεις στους ενήλικες για το κλίμα;
Για να είμαι ειλικρινής, δεν σκόπευα ποτέ να γίνω συγγραφέας. Έχω πτυχίο στα media και τον κινηματογράφο και μετά ξεκίνησα να δουλεύω στην κινηματογραφική βιομηχανία ως σεναριογράφος και κάποια στιγμή κουράστηκα. Αυτό που με κούρασε ήταν ότι τα πράγματα έπαιρναν τόσο πολύ χρόνο στον κινηματογράφο. Οπότε πήρα ένα από τα σενάριά μου και το έκανα παιδικό βιβλίο.
Έγραφα πάντα, από τότε που ήμουν παιδί. Και όταν ήμουν νεότερη, σκεφτόμουν ότι θα μπορούσα να γράφω και μυθιστορήματα, αλλά επέλεξα να μπω στον χώρο του κινηματογράφου. Μετά μου ήρθε η ιδέα για την Ιστορία των μελισσών και ήξερα ότι έπρεπε να γράψω αυτό το βιβλίο, οπότε ναι, δεν σκόπευα να γίνω συγγραφέας, απλά έγραφα. Είμαι συγγραφέας επειδή γράφω, δεν γράφω επειδή θέλω να είμαι συγγραφέας.
«Είναι το γράψιμο αυτό που είναι σημαντικό για μένα, εκφράζομαι μέσω αυτού. Και νομίζω ότι έχω την ανάγκη να γράφω για να είμαι ευτυχισμένη».
– Μίλησες πριν για την έρευνα που χρειάστηκε να κάνεις. Πόση χρειάστηκε για κάθε βιβλίο;
Ήταν σαν να σπουδάζω. Σαν να γράφω μία διατριβή κάθε φορά. Κάθε φορά χρειάστηκε να διαβάσω τόσα πολλά βιβλία, είδα τόσα πολλά ντοκιμαντέρ, μίλησα με τόσους πολλούς ειδικούς, επισκέφτηκα μέρη, όπως το Spitzbergen που χρειάστηκε να πάω 3 φορές για να γράψω το τελευταίο βιβλίο. Χρειάστηκε πραγματικά σκληρή δουλειά.
– Μου είπες πριν ότι η μητέρα σου σού μιλούσε για την κλιματική αλλαγή. Είναι αυτό κάτι που έκανες κι εσύ με τα παιδιά σου;
Βέβαια. Ναι. Νομίζω ότι είναι είναι πολύ σημαντικό να μιλάμε στα παιδιά μας για αυτά τα θέματα. Όχι μόνο, ξέρεις, να τους μάθουμε πώς λειτουργεί ο κόσμος και για να τα μάθουμε τι είναι σημαντικό, αλλά για να τους μιλήσουμε για το πού μπορούμε να βρούμε ελπίδα, τι μπορούμε να κάνουμε ο καθένας μας για να γίνει μέρος της λύσης. Ναι, προσπαθήσαμε να μιλήσουμε για όλα αυτά.
– Που βρίσκεις την ελπίδα εσύ;
Λοιπόν, είναι μία δύσκολη ερώτηση. Νομίζω ότι και τα 4 αυτά βιβλία είναι στην πραγματικότητα μία αναζήτηση ελπίδας. Οπότε έγραψα 2000 σελίδες που μιλούν για την ελπίδα.
– Και τη βρήκες μέσα σε αυτές;
Και ναι και όχι. Είχα δύο μεγάλα ερωτήματα γύρω από τα οποία γυρνούσα ενώ έγραφα.
«Το πρώτο είναι το πώς εμείς, ως Homo sapiens, είμαστε το είδος που άλλαξε τόσο δραματικά τον πλανήτη; Τι ικανότητες έχουμε που ξέρεις, μας έκαναν να τα κάνουμε όλα αυτά;»
Και το δεύτερο είναι, έχουμε μέσα μας αυτό που χρειάζεται για να επανορθώσουμε για τα λάθη μας; Έχουμε τις ικανότητες που χρειαζόμαστε, ή είμαστε κάπως καταδικασμένοι από τη φύση; Είμαστε τόσο κοντόφθαλμοι, τόσο εγωιστές; Δεν καταλαβαίνουμε τις συνέπειες;
Δεν έχω όλες τις απαντήσεις, αλλά κάποιες από τις ιστορίες που γράφω έχουν να κάνουν με την ελπίδα. Η ιστορία των αλόγων, για παράδειγμα είναι μία ιστορία για την ελπίδα, για το τι μπορούμε να κάνουμε. Είναι μία ιστορία για το πώς μερικοί παθιασμένοι άνθρωποι σώζουν αυτά τα άλογα από την εξαφάνιση και τα επανασύστησαν στην χώρα καταγωγής τους.
– Οπότε μπορεί να έχουμε την ικανότητα να διορθώσουμε τα πράγματα;
Ναι. Και νομίζω ότι η συμπόνια μας, όχι μόνο αυτή που έχουμε ο ένας προς τον άλλο, αλλά και για τα άλλα είδη είναι μία από τις δυνάμεις μας. Και φυσικά οι δυνατότητες επικοινωνίας μας. Το βιβλίο είναι ένα ένα υπέροχο σύμβολο του πόσο καλοί είμαστε στο να μεταλαμπαδεύουμε γνώσεις ο ένας στον άλλο. Το βιβλίο είναι το επίκεντρο. Είμαστε τόσο καλοί στο να επικοινωνούμε. Είμαστε τόσο καλοί στο να συνεργαζόμαστε. Μπορούμε να κάνουμε τόσα πολλά σε τόσο σύντομο διάστημα, όπως μας έδειξε ο Covid. Έγιναν τόσα πολλά, κυριολεκτικά σε μία νύχτα.
– Βέβαια μπορεί να έγινε γιατί αφορούσε το είδος μας και βλέπαμε πόσο άμεσες είναι οι επιπτώσεις.
Πιστεύω ότι η κρίση του κλίματος και του περιβάλλοντος είναι επίσης για εμάς ως είδος και πολύ άμεσες.
– Το ξέρω, αλλά για παράδειγμα εδώ στην Ελλάδα είχαμε τις πυρκαγιές το καλοκαίρι και μετά τις πλημμύρες και κανείς δεν το αντιμετωπίζει ακόμα ως κάτι τόσο επείγον όσο ο Covid…
Ναι, ήταν απαίσιο αυτό που συνέβη. Πιστεύω ότι πρέπει οι πολιτικοί να αρχίσουν να το λένε.
«Στην πανδημία οι πολιτικοί έδιναν συνεντεύξεις Τύπου κάθε μέρα και μιλούσαν για το πόσο επείγον ήταν αυτό και νομίζω ότι αυτό χρειαζόμαστε και στο θέμα της κλιματικής και περιβαλλοντικής κρίσης».
– Εσύ έχεις δει κάποια σημαντική αλλαγή όλα αυτά τα χρόνια που μιλάς για την κλιματική αλλαγή μέσω της λογοτεχνίας; Τα βιβλία σου έχουν αντίκτυπο. Τον έχεις δει στην πράξη;
Υπάρχουν πολλοί αναγνώστες που μου λένε ότι τα βιβλία άλλαξαν τον τρόπο που σκέφτονται. Επίσης υπάρχει το παράδειγμα ενός από τους μεγαλύτερους επενδυτές στη Νορβηγία. Διάβασε την Ιστορία του νερού και άλλαξε εντελώς τις επενδύσεις του. Υπάρχουν παραδείγματα και αυτό είναι που μπορεί να κάνει η λογοτεχνία, να αλλάξει τον τρόπο σκέψης μας.
– Πώς φαντάζεσαι το μέλλον μας;
Το μέλλον είναι ανοιχτό. Αυτό που περιγράφω στα μυθιστορήματά μου, ειδικά στα 3 τελευταία, είναι τα επιστημονικά δεδομένα που μας είναι ήδη γνωστά, μέσω της λογοτεχνίας. Δεν τα βγάζω από το κεφάλι μου, δεν είναι μόνο η φαντασία μου, είναι όλα βασισμένα στην έρευνα.
«Δεν χρειάζεται να εξελιχθούν έτσι τα πράγματα. Μπορούμε ακόμα να αλλάξουμε το μέλλον».
– Έχω προσέξει ότι σε όλα τα βιβλία σου εξίσου σημαντικό ρόλο με τα θέματα της κλιματικής αλλαγής παίζουν οι οικογενειακοί δεσμοί. Είναι αυτό σημαντικό και στη ζωή σου;
Σε όλες τις ζωές δεν είναι σημαντικό; Ναι. Για τα βιβλία μου δεν χρησιμοποιώ ταμπέλες, δεν τα αποκαλώ κλιματική φαντασία ή δυστοπικά, απλά τα λέω μυθιστορήματα. Μπορεί να αποκαλούνται Τετραλογία του Κλίματος, αλλά είναι επίσης και μία τετραλογία για τις σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών και για την παιδική ηλικία. Πάντα γράφω για την παιδική ηλικία με κάποιον τρόπο.
– Είναι επειδή νοσταλγείς τη δική σου παιδική ηλικία ή επειδή έχεις γράψει αρκετά για παιδιά;
Όχι δεν νομίζω. Πρώτα απ’ όλα βρίσκω ότι τα παιδιά είναι πολύ ευάλωτα και χρειάζεται να τα προστατέψουμε. Επίσης βρίσκω ότι οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών είναι ένα θέμα που δεν εξαντλείται ποτέ. Οπότε, νομίζω, πάντα θα γράφω γι’ αυτή τη σχέση.
Είναι μία δύσκολη και δυνατή σχέση, Είναι δύσκολο να είσαι γονιός, είναι δύσκολο να έχεις γονείς. Υπάρχει όμως τόση πολλή αγάπη και ρισκάρεις πολλά μέσα σε αυτή.
Και σε ό,τι αφορά την κλιματική και περιβαλλοντική κρίση νομίζω ότι αυτό που έχουμε να ρισκάρουμε είναι το μέλλον των παιδιών μας. Και το δικό μας, βέβαια γιατί τελικά δεν είναι κάτι στο μέλλον, αλλά στο παρόν. Αλλά εκείνα δεν διάλεξαν αυτό το μέλλον. Οπότε πρέπει να καταφέρουμε να τους δώσουμε ένα καλύτερο.
– Μου είχες πει κάποτε ότι έγραφες ακόμα παιδικά βιβλία, το κάνεις ακόμα σταθερά;
Ναι, ένα κάθε δεύτερο χρόνο. Γράφω επίσης σενάρια για παιδικές ταινίες.
– Τι σε κάνει να συνεχίζεις να γράφεις για παιδιά;
Γιατί συνεχίζω να γράφω για ενήλικες; Εγώ δεν βλέπω τα παιδικά βιβλία που γράφω ως παιδικά, αλλά ως βιβλία που απευθύνονται σε όλες τις ηλικίες. Μπορείς να τα εκτιμήσεις είτε ως παιδί είτε ως ενήλικας. Αφορούν σημαντικά θέματα, δεν είναι απλή διασκέδαση. Και επίσης τα παιδιά ζουν κι αυτά σε αυτόν τον κόσμο και χρειάζονται σοβαρή λογοτεχνία.
Όταν γράφω βιβλία που ξέρω ότι θα χαρακτηριστούν παιδικά, η διαφορά είναι ότι τα γράφω από την οπτική γωνία ενός παιδιού κι αυτό είναι ίσως που τα κάνει παιδικά βιβλία. Για μένα είναι σημαντικό να γράφω βιβλία που οι γονείς μπορούν να διαβάσουν δυνατά στα παιδιά τους και νομίζω αυτό είναι κάτι που κάνουμε λιγότερο σχέση με παλιά. Αν αυτά τα βιβλία μπορούν να γίνουν μέρος μίας οικογένειας και να είναι σημείο σύνδεσης μεταξύ γονέων και παιδιών, αυτό είναι θαυμάσιο.
Λίγα λόγια για το βιβλίο Η ιστορία των δέντρων της Maja Lunde
H Maja Lunde, από τους πρωτοπόρους του λογοτεχνικού είδους climate fiction, επιστρέφει με το τέταρτο, αυτοτελές βιβλίο της, ολοκληρώνοντας ένα από τα σπουδαιότερα έργα της νορβηγικής λογοτεχνίας.
Αξίζουμε να είμαστε οι κύριοι της φύσης; Άραγε είμαστε κι εμείς είδος υπό εξαφάνιση;
Νορβηγία, 2110
Σ’ ένα απομακρυσμένο νησί κοντά στον Βόρειο Πόλο, βρίσκεται ένας θόλος – το θησαυροφυλάκιο των σπόρων που έχουν συλλεχθεί απ’ όλες τις γωνιές ενός κόσμου. Η Λουίζ, μέλος μιας κοινότητας που έχει κόψει κάθε επικοινωνία με τον έξω κόσμο, είναι η φύλακας των σπόρων. Λίγο πριν φύγει από την ζωή, ζητά από τον εγγονό της, Τόμι, να διαφυλάξει τους σπόρους με κάθε τρόπο.
Κίνα, 2110
Η Τάο ζει με τις αναμνήσεις του γιου της, του Γουέι-Γουέν, τον οποίο έχασε πριν από δώδεκα χρόνια. Λιμοκτονεί, όπως ολόκληρη η ανθρωπότητα, σε μια έρημη και εξαντλημένη φύση, όπου πολλά είδη έχουν εξαφανιστεί. Μια μέρα όμως η κυβέρνηση τής ζητάει να ηγηθεί μιας αποστολής στον βορρά με σκοπό να πάρει τους σπόρους από το θησαυροφυλάκιο. Ένας θησαυρός που ο κόσμος νόμιζε ότι έχει χαθεί για πάντα. Άνθρωποι που αγωνίζονται να επιβιώσουν σε έναν πλανήτη αφιλόξενο. Και η ελπίδα για ζωή. cΈνα μυθιστόρημα με κινηματογραφική πλοκή, γεμάτο συναισθήματα και εικόνες που θίγει για άλλη μια φορά τα πιεστικά ζητήματα της εποχής μας. Η Maja Lunde γράφει για τις οικογενειακές σχέσεις, για τους δεσμούς μεταξύ των ανθρώπων καθώς και για τη σχέση μας με τη φύση. Παρελθόν, παρόν και μέλλον υφαίνονται μαζί καθώς η συγγραφέας αναρωτιέται: πώς ο άνθρωπος άλλαξε τα πάντα;
