Η Ζωή Τσόκανου προσμένει ακόμα περισσότερες γυναίκες να γίνουν διευθύντριες ορχήστρας

Η Ζωή Τσόκανου με τη χαρά στη φωνή της να δίνει ένα νέο, πολύ μεγαλύτερο νόημα στη λέξη μουσική και στη λέξη ορχήστρα, κάθε φορά που αυτές εμφανίζονταν στις κουβέντες μας, με παρέσυρε να δω τη μαγεία της τέχνης της μέσα από τα δικά της μάτια. Μου έλυσε επίσης την απορία «τι μουσική ακούει μία μαέστρος στο σπίτι της» και μου έδωσε μία σοφή απάντηση στην ερώτηση αν ανησυχεί κάθε φορά που στον δρόμο από τα παράθυρα των αυτοκινήτων μπορεί να ακούσει trap.

Η Ζωή Τσόκανου λίγο πριν βρεθεί με την ΚΟΘ της οποίας είναι καλλιτεχνική διευθύντρια από το 2017 στο Ηρώδειο, μας μιλά για όλα.

– Πώς ήταν η υποδοχή του κοινού στη Θεσσαλονίκη για το πρόγραμμα που θα παρουσιάσετε και στο Ηρώδειο;

Ήταν καταπληκτικά, γιατί το συνδυάσαμε με την Ευρωπαϊκή Ημέρα Μουσικής και κάναμε μία συναυλία ανοιχτή στο κοινό και το κοινό δεν σταματούσε να χειροκροτά. Ήταν πάρα πολύ ωραία, είχε μία πολύ ωραία ατμόσφαιρα, το πρόγραμμα είναι πολύ δυνατό και ο σολίστ καταπληκτικός. Δεν σταματούσαν να τον χειροκροτούν μέχρι που είπε «Συγγνώμη δεν μπορώ άλλο, είμαι κουρασμένος» (γέλια). Ήταν υπέροχα.

– Πώς είναι η συνεργασία σας με τον Daniel Lozakovich;

Τα λόγια είναι λίγα, νομίζω ότι κάποιος πρέπει να τον ακούσει στη σκηνή. Όλοι μου έλεγαν «καλά τώρα αυτό το παιδάκι…», συγγνώμη για την έκφραση, αλλά είναι ένα πραγματικά πολύ νεαρός και πολύ λεπτοκαμωμένος άνθρωπος και όταν αρχίζει να παίζει είναι μεταμόρφωση. Είναι απίστευτο. Κάναμε τις πρόβες, αλλά η συναυλία ήταν άλλο πράγμα. Είναι ένα επίπεδο που σπάνια το συναντάς. Δεν μου αρέσει να χρησιμοποιώ τέτοιες λέξεις, αλλά ο συγκεκριμένος μουσικός νομίζω ότι είναι ένα φαινόμενο. Δεν είναι μόνο άρτιος μουσικά ή τεχνικά ,αλλά ολοκληρωμένος μουσικός με μία ερμηνεία ώριμη παρά την ηλικία του.

– Πώς νιώθετε για τη συναυλία στο Ηρώδειο;

Η παρουσία της Ορχήστρας στο Ηρώδειο έχει πάντα μία ξεχωριστή θέση. Είναι πάντα πολύ σημαντική για όλους μας, για την ορχήστρα και τον κάθε καλλιτέχνη ξεχωριστά, γιατί είναι ένας απίστευτος χώρος με μία ενέργεια μοναδική. Παρόλο που ακουστικά είναι ένας δύσκολος χώρος, η κάθε εμφάνιση εκεί είναι πάντα κάτι το ξεχωριστό. Είναι πολύ σημαντικό για την ΚΟΘ, και νομίζω κάθε καλλιτέχνης κάθε φορά που συμμετέχουμε στο Φεστιβάλ Αθηνών και παίζουμε στο Ηρώδειο, θέλει να δώσει τον καλύτερο του εαυτό. Η ΚΟΘ ειδικά στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, είναι σε μία πολύ ωραία καμπή της εξέλιξής της. Η ορχήστρα εξελίσσεται σταθερά και πραγματικά το νιώθουμε και το συζητάμε με τους μουσικούς. Κι αυτό φυσικά μας κάνει ακόμα πιο έτοιμους και υπάρχει μία προσμονή ότι «Ναι, θα πάμε στο Ηρώδειο και θα παίξουμε πολύ καλά!». Είναι σημαντικό οι άνθρωποι στην Αθήνα να γνωρίσουν αυτή την εξαιρετική ορχήστρα.

– Πώς ξεκινήσατε να ασχολείστε με τη μουσική;

Από πολύ μικρή, από 4 ετών έχω ξεκινήσει τυχαία. Δεν είναι κανείς μουσικός στην οικογένειά μου, η μητέρα μου είδε ότι υπήρχαν προγράμματα για μικρά παιδιά, η μουσική αθλοπαιδεία που τότε είχε ξεκινήσει κι έτσι πήγα. Στα 6 μου ξεκίνησα το πιάνο και απλά η μουσική ήταν πάντα στη ζωή μου και είναι ακόμα (γελάει). Θέλω να ελπίζω ότι θα είναι και για πάντα, γιατί νιώθω τυχερή που έχω τη μουσική ως το επάγγελμά μου. Δεν είναι εύκολο το να υπηρετείς την τέχνη, είναι δύσκολο, αλλά νομίζω ότι είναι δώρο.

– Το οικογενειακό σας περιβάλλον ήταν φιλότεχνο; Σας πήγαιναν οι γονείς σας σε παραστάσεις και συναυλίες;

Με πήγαιναν, όχι πολύ, αλλά με το που μεγάλωσα πήγαινα μόνη μου και ξεκίνησα να παρακολουθώ σαν έφηβη και συναυλίες της ΚΟΘ και θέατρο. Δεν έρχομαι από ένα έντονο περιβάλλον τέχνης, οι γονείς μου είναι κτηνίατρος και φαρμακοποιός και ήταν πάρα πολύ απασχολημένοι πολλές ώρες στις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις οπότε έπρεπε λίγο να τα βρω μόνη μου. Αλλά στήριζαν πάντα απόλυτα και ήταν πάντα δίπλα μου στις επιλογές μου. Κι αυτό που μου λένε τώρα, που έρχονται φυσικά ανελλιπώς στις συναυλίες μου, είναι ότι πλέον έχουν γίνει κι αυτοί μέχρι ενός σημείου γνώστες και είναι πολύ όμορφο αυτό.

– Πότε ονειρευτήκατε πρώτη φορά να κρατήσετε τη μπαγκέτα του μαέστρου;

Όχι πολύ νωρίς. Νομίζω εκεί πάνω κάτω στα 18 μου έγινε το πρώτο όνειρο, όπως το είπατε πολύ σωστά, αλλά ακόμα ήξερα ότι θα ήταν κάτι μακρινό. Ήθελα να ολοκληρώσω μία πορεία στη μουσική εκπαίδευση κι όταν νιώσω έτοιμη να πιάσω τη μπαγκέτα. Έκανα μουσικές σπουδές μεγάλης εμβέλειας. Σπούδασα μουσικολογία, τελειοποίησα τις σπουδές μου στο πιάνο, έπαιξα πάρα πολύ μουσική δωματίου, δούλεψα στην όπερα ως συνοδός τραγουδιού, έπαιξα εκκλησιαστικό όργανο, που από μόνο του είναι μία ορχήστρα και το οποίο νομίζω με βοήθησε πάρα πολύ στην αντίληψη, και φυσικά έκανα και τραγούδι στη χορωδία που το λάτρευα από μικρή. Ήταν πολλά πράγματα που ήθελα να τελειοποιήσω και να έχω έναν σάκο γεμάτο με γνώση. Όταν ολοκλήρωσα τις σπουδές μου στο πιάνο στο εξωτερικό ήταν η στιγμή που είπα «Τώρα μπορώ να αφιερωθώ». Αμέσως μετά ξεκίνησα τις σπουδές διεύθυνσης ορχήστρας και το πράγμα πήρε τον δρόμο του.

– Παραμένουν λίγες οι γυναίκες διευθύντριες ορχήστρας;

Τα πράγματα βελτιώνονται, έχουν αλλάξει κι έχουν αλλάξει πολύ. Τα τελευταία 5 χρόνια ειδικά θα έλεγα έχει γίνει μία κάθετη αύξηση και η ζήτηση είναι μεγάλη. Όλοι οι μεγάλοι οργανισμοί πραγματικά ενθαρρύνουν τις γυναίκες να αναλάβουν θέσεις υψηλές, υπάρχουν πολύ περισσότερες γυναίκες που σπουδάζουν και ασχολούνται με το κομμάτι αυτό οπότε πλέον η αγορά έχει ανοίξει. Έχει γίνει ένα τεράστιο άνοιγμα, που το παρακολουθώ με μεγάλη χαρά και ανακούφιση και με την προσμονή ότι τα επόμενα χρόνια θα είναι ακόμα περισσότερες οι γυναίκες.

– Συναντήσατε ποτέ αμφισβήτηση λόγω του φύλου σας;

Ομολογώ πραγματικά ότι δεν συνάντησα τέτοιο εμπόδιο. Δεν ξέρω ήμουν τυχερή; Δεν ήταν τύχη και ήταν ικανότητα; Δεν ξέρω, αλλά πραγματικά με το θέμα του φύλου δεν αντιμετώπισα ποτέ πρόβλημα με τη δουλειά μου. Αλλά είναι και κάτι που δεν το σκεφτόμουν, δεν ήταν θέμα ποτέ για μένα στην προετοιμασία μου.

«Όταν στέκομαι μπροστά σε μία ορχήστρα είμαι ο μαέστρος, είμαι έτοιμη, θέλω να κάνω τη δουλειά μου, ξέρω τι θέλω και πώς να το ζητήσω και να το πετύχω, δουλεύω με την ορχήστρα και δεν σκέφτομαι ποτέ ότι “Α μπορεί να γίνει ένα σχόλιο επειδή είμαι γυναίκα”.»

– Στο κομμάτι της εκπροσώπησης βέβαια, είστε ένα πρότυπο για νεότερες γυναίκες που θέλουν να ασχοληθούν με τη διεύθυνση ορχήστρας. Ποια συμβουλή θα τους δίνατε;

Όταν βλέπεις ότι εγώ, η δίπλα, η τάδε, όλες αυτές οι πάρα πολλές γυναίκες που υπάρχουν κι έχουν εξαιρετική καριέρα στο διεθνές μουσικό στερέωμα είναι τόσο σημαντικό, γιατί λες «Οκ, θα προσπαθήσω κι εγώ, γίνεται, υπάρχουν, μπορώ κι εγώ». Πρέπει να υπάρχουν πρότυπα. Η συμβουλή που θα έδινα είναι πως ο δρόμος είναι ανοιχτός, είναι σπουδή, είναι ικανότητα, είναι εμπειρία, μέσα από την οποία μπορούν να χτίσουν μία υγιή αυτοπεποίθηση, πρέπει να κυνηγήσουν αυτό που πραγματικά θέλουν.

Με δουλειά, με υπομονή, με αγάπη αυτό που κάνουν κι ένα ήθος που προκύπτει μέσα από αυτή. Είναι μία δουλειά δύσκολη, κάθεσαι μπροστά από 100 ανθρώπους και όλο αυτό πρέπει να το κάνεις ένα, μέσα από έναν δρόμο ερμηνείας που θα τους βάλεις. Ο δρόμος είναι πραγματικά ανοιχτός και θα χαρούμε τόσο πολύ τα επόμενα χρόνια να έχουμε όλο και περισσότερες ικανές γυναίκες στη θέση των διευθυντών ορχήστρας.

 

– Είναι ένας ηγετικός ρόλος αυτός που έχετε.

Είναι, αλλά είναι πολύ σημαντικό αυτό και θα το έλεγα σε κάθε γυναίκα -και στους άντρες δηλαδή- αλλά περισσότερο στις γυναίκες, γιατί πολλές φορές μπορεί να σκέφτονται πολλές συνάδελφοι ότι πρέπει να είναι πιο «αρσενικές», πιο αυστηρές για να επιβληθούν. Πρέπει να είσαι ο εαυτός σου.

Πρέπει να βρεις τον δικό σου τρόπο για να επικοινωνήσεις, δεν μου αρέσει η λέξη επιβολή, στην ουσία επικοινωνία είναι αυτό που χρειάζεται.

«Οτιδήποτε δεν είναι ο εαυτός σου θα γυρίσει μπούμερανγκ.»

– Χρειάστηκε κόπο να συμφιλιωθείτε με το γεγονός η δουλειά σας φέρει και κάποια «εξουσία» ή «δύναμη»;

Αυτό που έπρεπε να δουλέψω ήταν το χτίσιμο της αυτοπεποίθησής μου, κάτι που πρέπει να κάνει κάθε μουσικός που στέκεται στη σκηνή, πόσο μάλλον ένας μαέστρος. Αυτό γίνεται μόνο μέσω της εμπειρίας. Πρέπει να περάσεις ώρες στο πόντιουμ, κι ήμουν τυχερή, γιατί είχα καταπληκτικές σπουδές που περιλάμβαναν κάθε εβδομάδα ορχήστρα. Η αυτοπεποίθηση χτίζεται μόνο από την εμπειρία και την προετοιμασία. Έχει σημασία η ικανότητα, η γνώση, αλλά και η εμπειρία. Εγώ σε αυτό έπρεπε να δουλέψω γιατί ξεκίνησα και σχετικά αργά να ασχολούμαι με τη διεύθυνση. Είναι πολύ σημαντικό κι είναι κάτι που εξελίσσεται και με τον χρόνο και το δουλεύω συνεχώς.

– Όλα όσα έχουν ακουστεί τον τελευταίο καιρό για τον καλλιτεχνικό χώρο για τα όρια μεταξύ των ανθρώπων σε ηγετικές θέσεις και των άλλων, σας έκανε να συνειδητοποιήσετε περισσότερο ίσως την ευθύνη που έχετε ως διευθύντρια ορχήστρας;

Σίγουρα. Είναι πολύ μεγάλη ευθύνη. Νομίζω ότι αυτό έχει να κάνει με το ήθος του κάθε ανθρώπου. Σαν μουσικός και σαν καλλιτέχνης, υποφέρω στη σκέψη ότι άνθρωποι στον χώρο μας που υπηρετούν την τέχνη, κάνουν κατάχρηση εξουσίας. Θέλει πάρα πολύ μεγάλη αίσθηση ευθύνης, και προσοχή, και λόγω της θέσης και ακόμα περισσότερο επειδή υπηρετούμε την τέχνη. Όταν υπηρετείς την τέχνη, δεν έχουν θέση οποιεσδήποτε συμπεριφορές χρήσης ή κατάχρησης εξουσίας για άλλους σκοπούς.

Η ευθύνη θέλει ισορροπία και θέλει και δουλειά. Σε κάθε επιλογή που θα κάνω πρέπει να σκεφτώ «Είμαι δίκαιη; Είμαι σωστή;». Δεν το αφήνεις απλά και λες «ά εντάξει εγώ δεν το κάνω αυτό». Θέλει κάθε φορά όταν είναι να κάνεις μία επιλογή να το σκέφτεσαι, αυτό το ήθος της τέχνης. Δεν είναι αυτονόητο για κανέναν.

– Μία μαέστρος τι μουσική ακούει στο σπίτι;

Στο δρόμο που ερχόμουν άκουγα στο ραδιόφωνο Sting κι ήταν πάρα πολύ ωραία. Είχα καιρό να ακούσω κι έλεγα τι καταπληκτικός καλλιτέχνης που είναι. Δεν ακούω πολλή μουσική ομολογώ, γιατί όταν έχω τη μουσική τόσο πολύ στην καθημερινότητα μου, εκτιμώ τόσο πολύ τη μη μουσική. Κάθε ήχος που ακούω, για μένα είναι σκέψη, δεν μπορώ να ακούω απλά μία μουσική και να την έχω background, δεν γίνεται. Μου αρέσει πάρα πολύ να ακούω φυσικούς ήχους, όπως τα πουλιά και την θάλασσα, όταν δεν εργάζομαι. Είναι αναγέννηση για τα αυτιά, παίρνουμε δύναμη για την επόμενη πρόβα ή συναυλία. Κατά τα άλλα, μου αρέσει να ακούω jazz, κάτι πιο ανάλαφρο, ακούω πολλά πράγματα, αρκεί να είναι καλή μουσική.

– Ανησυχείτε όταν ακούτε trap από τα παράθυρα αυτοκινήτων;

Ανησυχώ πιο πολύ για τα αυτιά όσων είναι μέσα όταν ακούν τόσο δυνατά μουσική. Λέω «Χριστέ μου σε λίγα χρόνια δεν θα ακούτε τίποτα» (γέλια). Όχι δεν ανησυχώ, γιατί ok όλα είναι μέσα στο παιχνίδι, είναι όλα μέσα στη ζωή μας και πρέπει να κάνουμε τις επιλογές μας. Ο καθένας επιλέγει αυτό που τους ταιριάζει. Εμείς έχουμε την αποστολή να ανοίξουμε στον κόσμο τη μουσική που εκπροσωπούμε αλλά από εκεί και πέρα υπάρχουν και άλλες πολύ καλές μουσικές και πρέπει να υπάρχουν, ε κι άλλες που δεν είναι και τόσο καλές μουσικές αλλά κι αυτές πρέπει να υπάρχουν.

 

– Οι νέοι αγαπούν πιο πολύ την κλασσική μουσική σε σχέση με το παρελθόν;

Εγώ στα 5 χρόνια που είμαι εδώ έχω δει μία μεγάλη εξέλιξη. Έχουμε πολύ νέο κόσμο στις συναυλίες μας και φυσικά το potential είναι ατελείωτο και η δουλειά που έχουμε να κάνουμε είναι πολύ μεγάλη. Αλλά η πόλη μας έχει νέο κοινό κι όχι μόνο στις συναυλίες που κάνουμε λίγο πιο ευρύ περιεχόμενο, αλλά και στις τακτικές συναυλίες της ορχήστρας που παίζουν συμφωνικό πρόγραμμα. Είναι πολύ όμορφο, γιατί πραγματικά το έχω ζήσει και πολύ διαφορετικά σε συναυλίες στην Κεντρική Ευρώπη. Είναι ευθύνη και μας δίνει δύναμη να δουλέψουμε γιατί θέλει πολύ και συστηματική δουλειά η προσέγγιση των νέων ανθρώπων.

Η Ορχήστρα έχει δεκαπλασιάσει τα τελευταία χρόνια το εκπαιδευτικό της έργο. Χιλιάδες παιδιά μας βλέπουν κάθε χρόνο και μάλιστα την περίοδο του COVID κάναμε Live Streaming και μας έβλεπαν παιδιά από το Καστελόριζο μέχρι τον Έβρο. Κι επειδή είχε τέτοια επιτυχία θα συνεχίσουμε τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα για τα σχολεία της πόλης να τα παρουσιάζουμε ζωντανά για τα υπόλοιπα σχολεία της Ελλάδας. Αυτό το concept νομίζω πως είναι μία παρακαταθήκη που θα μείνει και θα ανοίξουμε τα φτερά της μουσικής μας και της ορχήστρας μας σε όλη την Ελλάδα.

Info: Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης – Ζωή Τσόκανου – Daniel Lozakovich Έργα Αξιώτη, Τσαϊκόφσκι, Ρίμσκι-Κόρσακοφ, Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 24/6 στις 21.00. Εισιτήρια εδώ.