KIRKI: Οι γυναίκες πίσω από τη νομαδική γκαλερί πάνε τη σύγχρονη τέχνη στα νησιά

Όπως αναφέραμε και στην αρχή, η παρθενική έκθεση της KIRKI αγκαλιάστηκε από ντόπιους, φίλους, γνωστούς, τουρίστες και συνεργάτες που ταξίδεψαν από το εξωτερικό για να βρεθούν εκεί. Φέτος, η ομαδική έκθεση Soil Horizon Εδαφικός Ορίζοντας λαμβάνει χώρα στην Σίφνο μεταξύ 15-30 Ιουνίου και συγκεκριμένα στο Κάστρο που βρίσκεται το παλιό Δημοτικό Σχολείο της Σίφνου. Το κτίριο του 1840 ανήκει στην πολιτιστική κληρονομιά του νησιού και παραχωρήθηκε στην Αριστέα, τη Βάσω και την Ντομινίκ από το Σωματείο “Οι Φίλοι του Κάστρου της Σίφνου”.

Η φετινή έκθεση περιλαμβάνει έργα 9 σύγχρονων καλλιτεχνών και επιχειρεί να εξετάσει τη σύνδεση τοπίου και τροφής, υπό το πρίσμα της επισιτιστικής ασφάλειας, την κυκλικής οικονομίας, της βιοποικιλότητας και της βιωσιμότητας της πρωτογενούς παραγωγής τόσο στις Κυκλάδες όσο και γενικότερα. «Θέλουμε να στηρίζουμε την τοπική κοινωνία του εκάστοτε νησιού στο οποίο βρισκόμαστε», λέει η Ντομινίκ και τον λόγο παίρνει η Αριστέα. «Η εντοπιότητα και η εποχικότητα παίζουν σημαντικό ρόλο για εμάς».

Βάσω: «Η φετινή έκθεση στη Σίφνο συνδέεται με το φαγητό. Επομένως, δεν μπορούμε να μιλήσουμε γι’ αυτό χωρίς να μιλήσουμε για την εποχικότητα και τη βιωσιμότητα».

Η κουβέντα μας ξεκινάει με τη δική τους πορεία στον χώρο της τέχνης, τη δική τους ιστορία που σε μεγάλο βαθμό γράφτηκε σε μεγάλες πόλεις του εξωτερικού.

Αριστέα: «Βρέθηκα στο Λονδίνο πριν από περίπου 9 χρόνια. Σπούδασα Νομική στην Αθήνα και μετά πήγα Νέα Υόρκη. Εκεί άλλαξα τομέα. Σπούδασα visual art, δηλαδή Θεωρία Τέχνης και Επιμέλεια. Έπειτα μετακόμισα στο Λονδίνο όπου έκανα μεταπτυχιακό πάνω στην Ιστορία της Τέχνης. Αποφάσισα να μείνω. Ξεκίνησα να δουλεύω σε γκαλερί και σε άλλους χώρους τέχνης, με καλλιτέχνες απευθείας κλπ. Όλα τα χρόνια προσπαθούσα τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Αμερική και στην Αγγλία να πάρω όσο πιο πολλές, διαφορετικές εμπειρίες μπορώ από το χώρο των τεχνών, ώστε να μπορώ να κατασταλάξω μελλοντικά τι θέλω να κάνω.

Κάπως κατά λάθος -αλλά ήταν ευτύχημα- άρχισα να ασχολούμαι με την ανάπτυξη στο χώρο των τεχνών, την εύρεση χορηγιών και χρηματοδοτήσεις από ιδιώτες κυρίως. Κι αυτό το έκανα για διάφορους οργανισμούς στο Λονδίνο – όπως την Tate, το Camden Art Center και τη Serpentine Gallery.

Ντομινίκ: «Εγώ γεννήθηκα στην Αμερική και ζούσα εκεί μέχρι τα 1. Μετά ήρθα στην Αθήνα για κάποιους οικογενειακούς λόγους. Όταν τελείωσα το σχολείο, πήγα στην Αγγλία και σπούδασα Αγγλική Λογοτεχνία και Θέατρο. Οπότε εγώ ξεκίνησα από Θεατρικές Σπουδές. Μετακόμισα στο Λονδίνο για να κάνω ένα Master στο Arts & Culture Management. Ήθελα να ανοίξω τους ορίζοντές μου και να μην είμαι μόνο στο θέατρο. Τυχαία κι εγώ έπεσα στα εικαστικά και άρχισα να δουλεύω στην επικοινωνία για μουσεία και γκαλερί. Παράλληλα εγώ είμαι και αρθρογράφος. Γράφω για πολιτισμό και γεύση και έχω δουλέψει και στο interior design».

Βάσω: «Εγώ σπούδασα Διεθνείς σχέσεις. Πίστευα ότι θα δουλεύω ίσως σε κάποιο διεθνή οργανισμό ή κάτι τέτοιο, αλλά είχα ξεκινήσει μαθήματα ιστορίας τέχνης ήδη από το σχολείο. Mετά κάπως χωρίς να το καταλάβω, συνέχισα και στο πανεπιστήμιο να παίρνω μαθήματα ιστορίας, τέχνης. Συνειδητοποίησα αργότερα ότι και οι δουλειές μου ήταν πάντα στην γκαλερί της πόλης που έμενα ή σε διάφορα καλοκαιρινά interships τέχνης.

Βάσω: «Ενώ σπούδαζα κάτι άλλο, χωρίς να το παρατηρώ ιδιαίτερα, κατέληγα πάντα στην τέχνη».

Μόλις αποφοίτησα ήμουν πολύ τυχερή. Η πρώτη μου δουλειά ήταν στη ΜοΜΑ στη Νέα Υόρκη όπου έμεινα εκεί για έναν χρόνο. Ήταν η καλύτερη, πιθανή πρώτη δουλειά που θα μπορούσα να έχω. Είχα άμεση επαφή με τον τότε διευθυντή εκεί. Άκουσα και έμαθα πράγματα που πραγματικά μού άλλαξαν την προοπτική. Κατάλαβα ότι αυτός είναι τομέας μου. Και μετά από έναν χρόνο στη δουλειά, μετακόμισα στο Λονδίνο. Έμεινα εκεί 5 χρόνια. Δηλαδή 5 χρόνια Αμερική, 5 χρόνια Λονδίνο. Στο Λονδίνο καταπιάστηκα με τα πάντα. Κυρίως έμεινα στο πιο εμπορικό κομμάτι, στις στην γκαλερί».

Οι δρόμοι της Αριστέας, της Βάσως και της Ντομινίκ συναντήθηκαν τυχαία αλλά για καλό σκοπό. Εξάλλου, όπως λέει και η γνωστή φράση, όλα συμβαίνουν για κάποιον λόγο. Η Αριστέα ήταν ο συνδετικός κρίκος της φιλίας τους μεταξύ τους. Μια φιλία που κατέληξε σε συνεργασία εν μέσω κορονοϊού.

Η Αριστέα και η Βάσω δούλευαν 2 πόρτες μακριά, σε 2 γκαλερί που είχαν κοντινή απόσταση μεταξύ τους αλλά δεν έτυχε να γνωριστούν εκεί. «Γνώρισα τη Βάσω στη Νέα Υόρκη και τη Ντομινίκ στην Αθήνα. Και στις 2 περιπτώσεις μέσω κάποιων κοινών φίλων. Ήταν 2 όμορφες συμπτώσεις. Και εγώ και η Βάσω μέναμε Λονδίνο. Πηγαινοερχόμασταν Αθήνα-Λονδίνο και γνωριστήκαμε κάποια στιγμή που επιστρέφαμε μαζί Λονδίνο. Μετά από καιρό εμφανίστηκε ξαφνικά στην γκαλερί που δούλευα και είπε “ααα εσένα σε ξέρω”», είπε η Αριστέα.

Αριστέα: «Γίναμε φίλες και μετά καταλήξαμε πολύ γρήγορα να συγκατοικήσουμε για 3 χρόνια γιατί βόλεψαν».

«Είχαμε πολύ κοινούς στόχους και τρόπο λειτουργίας. Είχαμε τις ίδιες φιλοδοξίες. Οπότε ξεκινήσαμε από τη Hekátē Studios», πρόσθεσε η Αριστέα για τη φιλία τους που οδήγησε τελικά σε συνεργασία. Η Ντόμινικ παίρνει τον λόγο για να αποκαλύψει το back story τους: «Μια μέρα είμασταν στον καναπέ και οι 3. Θυμάμαι ήταν 2 η ώρα το πρωί. Πίναμε κρασί και συζητάμε για τις δουλειές μας. Εγώ είχα λίγο αγανακτήσει στην γκαλερί που δούλευα, που είχε δουλέψει και η Βάσω πριν από μένα.

Ντομινίκ: «Κάπως εκεί κάναμε μια συζήτηση και πετάει η Βάσω μια ιδέα και λέει “Αν δεν το κάνουμε αυτό”. Και τελικά το κάναμε».

Η πανδημία ήταν σημαντική περίοδος για την εξέλιξη της επιχειρηματικής ιδέας τους. Τον Σεπτέμβριο του 2022 πάρθηκε η απόφαση και μέχρι να έρθει ο Οκτώβριος, είχαν μπει όλα σε μια σειρά. Το καλοκαίρι του 2023, η ιδέα πήρε σάρκα και οστά. Οι 3 τους βρέθηκαν στην Τήνο για την πρώτη τους νομαδική έκθεση.

Αριστέα: «Το καλό είναι ότι η εταιρεία δουλεύει εξ αποστάσεως. Αποκλειστικά με τηλεργασία και διεθνώς. Οπότε δεν επηρεαστήκαμε από το lockdown. Δουλεύαμε από το λάπτοπ μας. Ήταν καλή συνθήκη. Μας βγήκε πολλή δημιουργικότητα από αυτήν την κατάσταση, ξεκινήσαμε πολλά καινούργια project». «Έτσι στήσαμε το μοντέλο για να λειτουργήσει. Είχαμε την ιδέα η δουλειά να είναι εξ’ αποστάσεως. Νομίζω ότι αυτό μας βοήθησε», πρόσθεσε η Ντομινίκ.

Ντομινίκ: «Η KIRKI ήταν κοινή μας επιθυμία. Δουλεύαμε και οι 3 πάνω στις τέχνες, μέναμε χρόνια στο εξωτερικό».

Βάσω: «Με το που ιδρύσαμε την KIRKI, είχαμε ήδη μια δεκαετία σχεδόν η καθεμιά εκτός Ελλάδας. Πλέον έχουν ανθίσει πολύ οι τέχνες στην Ελλάδα που αποτελούσε ανέκαθεν πατρίδα των τεχνών. Το τελευταίο χρονικό διάστημα υπάρχει και μια έντονη άνθιση της σύγχρονης τέχνης».

Αριστέα: «Είχαμε όλες την επιθυμία να επιστρέψουμε. Να κάνουμε κάτι και στον δικό μας τόπο».

«Πάνω στην ανάγκη να κάνουμε κάτι διαφορετικό και κάτι που θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε και εκτός Ελλάδας, μας ήρθε η ιδέα της KIRKI».

Τη στιγμή εκείνη μου δημιουργήθηκε η απορία γιατί Κυκλάδες. Η έμπνευσή τους, όπως μου είπαν, προήλθε από την Ντομινίκ, που κατάγεται από την Άνδρο. «Η ιδέα του να μένει κανείς στις Κυκλάδες μας τράβηξε το ενδιαφέρον».

Βάσω: «Η καταγωγή της Ντομινίκ ήταν η βασική έμπνευσή μας. Το δεύτερο ήταν η επιθυμία μας να κάνουμε κάτι στην Ελλάδα, αλλά όχι ας πούμε στην Αθήνα 12 μήνες τον χρόνο. Θέλαμε να δημιουργήσουμε κάτι για το οποίο θα περιμένουμε με ανυπομονησία όλο τον χρόνο και για λίγο καιρό θα ζούσαμε μια άλλη ζωή».

Βάσω: «Ήταν κοινή μας επιθυμία να αναδείξουμε αυτούς τους τόπους, να μάθουμε πράγματα γι’ αυτά τα μέρη».

Ντομινίκ: «Σε ένα πιο θεωρητικό επίπεδο, αυτό που βλέπουμε να γίνεται στις τέχνες είναι η αστικοποίηση. Η τέχνη συγκεντρώνεται στα αστικά κέντρα. Μπορεί να προέρχεται απ’ όλο τον κόσμο, αλλά πάντα θα ακούσεις για Λονδίνο, Παρίσι, Νέα Υόρκη. Οι καλλιτέχνες ζούνε σε 5 πόλεις που κινούν τα νήματα της τέχνης σήμερα».

Ντομινίκ: «Θέλαμε να ξεφύγουμε από το αστικό πρότυπο και να φέρουμε τη σύγχρονη τέχνη σε έναν μικρό τόπο που μπορεί να μην έχει αυτή την επαφή και που μπορεί να γίνει ένας ωραίος διάλογος με το παραδοσιακό στοιχείο».

Η επόμενη ερώτησή μου αφορά τον δεύτερο σταθμό της KIRKI στο νησί της Σίφνου. Η έκθεση Soil Horizon/ Εδαφικός Ορίζοντας εμπνέεται την άρρηκτη σχέση της αγγειοπλαστικής τέχνης με την ανάπτυξη της γαστρονομίας στο νησί και εξετάζει τη σύνδεση τοπίου και τροφής.

Αριστέα: «Η Σίφνος πληροί την ιδέα της αποκέντρωσης. Είναι ένα μέρος που μας απασχολεί εδώ και χρόνια.

«Είναι ένα νησί με πλούσια αγγειοπλαστική ιστορία καθώς τα τελευταία 250 χρόνια παρήγαγε χρηστικά κεραμικά αντικείμενα για όλη την Ελλάδα και όλα τα Βαλκάνια. Τα τελευταία χρόνια, ο αριθμός των αγγειοπλαστικών studio έχει περιοριστεί σημαντικά».

«Παλαιότερα υπήρχαν 500 studio αν θυμάμαι καλά και πλέον έχουν μείνει 14. Αυτό οφείλεται στη μεγαλύτερη παραγωγή  διακοσμητικών, πλέον, κεραμικών».

«Από την άλλη, η Σίφνος έχει και αυτήν τη τρομερή παράδοση στο φαγητό. Το ξακουστό Φεστιβάλ Κυκλαδικής Γαστρονομίας Νικόλαος Τσελεμεντές». Το εν λόγω φεστιβάλ-θεσμός διαρκεί τρεις μέρες και χρήζει διεθνούς αναγνωρίσεως. «Έχουνε, επίσης, κάποια από τα καλύτερα εστιατόρια που έχουν ανοίξει τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα.

Αριστέα: «Συζητώντας με τοπικούς φορείς και αγρότες, αγγειοπλάστες, καταλάβαμε πόσο έχει αλλάξει η πραγματικότητα τους τις τελευταίες δεκαετίες λόγω του υπερτουρισμού».

«Έπειτα η Europa Nostra έκανε μια δημοσίευση σχετικά με τα 7 μέρη σε όλη την Ευρώπη που κινδυνεύουν πολιτιστικά. Οι Κυκλάδες ήταν ανάμεσά τους. Συγκεκριμένα η Σίφνος, η Σέριφος και η Φολέγανδρος εξαιτίας σχετικών αποφάσεων των δημάρχων αυτών των νησιών. Το γεγονός αυτό μας ανησύχησε και συνέπεσε με την έρευνά μας πάνω στο ζήτημα αυτό. Το πώς, για παράδειγμα, έχει αλλάξει το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων του νησιού τα τελευταία χρόνια».

Αριστέα: «Παροτρύναμε καλλιτέχνες να ξεκινήσουν από αυτό το σημείο αλλά να το δούνε λίγο πιο πανανθρώπινα, να χρησιμοποιήσουν τις δικές τους εμπειρίες, τα δικά τους πλαίσια αναφορών».

«Σκοπός είναι να μάθουμε και να δούμε τον τρόπο που η θεματική αυτής της έκθεσης αφορά μια πραγματικότητα που πολλοί λαοί βιώνουν με διαφορετικούς τρόπους. Η Σίφνος είναι ένα παράδειγμα».

Όσο για το πώς το καλλιτεχνικό project που οραματίζονταν έγινε τελικά πράξη, σε αυτό συνέβαλε σημαντικά η τοπική κοινωνία της Σίφνου. Η Βάσω, η Αριστέα και η Ντομινίκ, επισκέφτηκαν τη Δήμαρχο του νησιού, επικοινώνησαν με διαφορετικούς φορείς, ιδιοκτήτες studio κεραμικής και αγρότες της περιοχής.

Αριστέα: «Η Σίφνος έχει πολλές ομάδες εργασίας, ανθρώπους που ασχολούνται με την προώθηση των ζητημάτων του νησιού».

Οι περισσότεροι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στη φετινή έκθεση της Σίφνου είναι ξένοι, αλλά πώς ανταποκρίνονται στο θέμα της έκθεσης αφού δεν είναι από και δεν έχουν ζήσει εκεί;

Βάσω: «Όλοι οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν έχουν πάρει σαν έναυσμα τη Σίφνο. Δηλαδή όλοι έχουν αναφερθεί στα κεραμικά μέσα στο έργο τους. Κάποιοι έχουν πάρει υλικά από το νησί. Οπότε η Σίφνος είναι το ξεκίνημά τους. Η Σίφνος λειτουργεί ως σημείο αναφοράς. Θέλαμε να τους δώσουμε έμπνευση από την κατάσταση που αντιμετωπίζει η Σίφνος -κάτι που συμβαίνει σε πολλά μέρη του κόσμου. Το να εκμεταλλεύεσαι τη γη και να αλλάζει το τοπίο λόγω υπερτουρισμού και καπιταλισμού είναι παγκόσμιο φαινόμενο.

Αριστέα: «Ένα μικρό μέρος σε βοηθάει να κάνεις μια πιο ουσιαστική, εντόπια έρευνα».

Όσο για τις δυσκολίες του πρότζεκτ, αυτές είναι κυρίως πρακτικές.

Βάσω: «Είναι λίγο απρόβλεπτο το τι μπορεί να χρειαστείς σε ένα μικρό μέρος. Άμα γίνει μια στραβή, αν κάτι χαλάσει, αν χρειάζεσαι κάτι επείγον».

Αριστέα: «Μπορούν να συμβούν απρόοπτα που είναι δύσκολο να τα επιλύσεις σε ένα μικρό νησί. Αλλά η αλήθεια είναι ότι οι πιο μικρές κοινωνίες, είναι και πολύ θερμές. Οι άνθρωποι εκεί σε βοηθούν αναπάντεχα. Σε εκθέσεις που οργανώνουμε σε μεγάλες πόλεις σε όλο τον κόσμο, βρίσκουμε λύσεις ακόμα και στην άλλη άκρη της γης να βρισκόμαστε. Στα αστικά κέντρα τα πράγματα είναι προφανώς πολύ πιο εύκολα. Στο νησί υπάρχουν περισσότερες δυσκολίες».

Από τους βασικούς στόχους της KIRKI είναι η αποκέντρωση. Και η πρώτη, περσινή απόπειρα πέτυχε, όπως μας λένε οι ίδιες.

Ντομινίκ: «Δεν θέλουμε απλά να πάμε σε ένα μέρος για 2 εβδομάδες και μετά να φύγουμε. Για παράδειγμα, με την Τήνο έχουμε ήδη κρατήσει επαφές και έχουμε ξανασυνεργαστεί σε διάφορα project. Όλο αυτό θέλουμε να γίνει ένα οικοσύστημα. Να μπορέσουμε κι εμείς να βοηθήσουμε μέσα από μια συνομιλία για τα ζητήματα που αφορούν τις Κυκλάδες μέσω της τέχνης».

Αριστέα: «Θέλουμε να μάθουμε όσο περισσότερο μπορούμε, να μοιραστούμε με τον κόσμο την ιδιαίτερη ιστορία του τόπου που επισκεπτόμαστε».

Η σύγχρονη τέχνη στην Ελλάδα (και τα νησιά) σε αγώνα δρόμου με αντίπαλο το εξωτερικό (;)

Αριστέα: «Δεν χρειάζεται να συγκρινόμαστε αλλά ούτε και να φτάσουμε στο επίπεδο που βρίσκονται στο εξωτερικό. Στην Ελλάδα μιλάμε για κάτι εντελώς διαφορετικό. Η Ελλάδα έχει μια πάρα πολύ έντονη και μακρά ιστορία με μεγάλη χειρωνακτική εμπειρία. Οι ικανοί και έμπειροι χειροτέχνες ήταν πάρα πολλοί

Όταν έχουμε τελείως διαφορετική ιστορία από το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη, δεν μπορούμε να συγκρινόμαστε και δεν νομίζω αυτή η σύγκριση να φτάσει και κάπου. Είναι μια χίμαιρα ότι θα την κυνηγάμε για πάντα χωρίς λόγο».

Βάσω: «Θα ήλπιζα πραγματικά να εστιάσουμε στο ποιοι είμαστε εμείς και όχι να κοιτάξουμε να φτάσουμε το επίπεδο του εξωτερικού. Εξάλλου, δεν θα είχες ποτέ τα κονδύλια και τις υποδομές του εξωτερικού και δεν χρειάζεται να είναι αυτός ο στόχος για μένα».

Αριστέα: «Αυτά τα μέρη αναπτύχθηκαν έτσι λόγω του υπόβαθρου τους και της προβληματικής σε πολλές περιπτώσεις ιστορία τους. Δεν χρειάζεται να το εξιδανικεύουμε. Αλλά όντως υπάρχουν πιο πολλές ευκαιρίες όσον αφορά τη σύγχρονη τέχνη σε άλλες χώρες».

Αριστέα: «Στην Ελλάδα πρέπει να επικεντρωθούμε στο ποιοι είμαστε σήμερα. Να βρούμε τρόπο να αξιοποιήσουμε το παρελθόν και την ταυτότητά μας για να δημιουργήσουμε ένα βιώσιμο σύστημα σύγχρονης τέχνης».

Ντομινίκ: «Ας μην ξεχνάμε ότι και οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί. Το κοινό και οι καλλιτέχνες έχουν διαφορετικά ερεθίσματα ανάλογα με το μέρος που ζουν. Για παράδειγμα, τα κινήματα είναι διαφορετικά από χώρα σε χώρα»

Ντομινίκ: «Στην Ελλάδα οι καλλιτέχνες έχουν μια διάθεση κοινωνικοπολιτική. Αυτό αποτυπώνεται στα έργα ακόμα και στα υλικά που χρησιμοποιούνται. Είναι σημαντικό να στηρίξουμε όσα συμβαίνουν εδώ και όχι στο εξωτερικό».

Η Βάσω «κλείνει» τη συζήτησή μας, με μια προσωπική παρατήρηση με την οποία πολλοί θα μπορούσαν να συμφωνήσουν. Ειδικά όσοι έχουν επιχειρήσει να ασχοληθούν επαγγελματικά με την τέχνη στην Ελλάδα. Άλλοι τα κατάφεραν και άλλοι όχι.

«Με όσους Έλληνες καλλιτέχνες έχω μιλήσει, η καριέρα τους έφτασε ως ένα σημείο και ίσως σταμάτησε σε μια μεγαλύτερη ηλικία επειδή κυριαρχούσε μια γενικευμένη ιδέα μιας άλλης γενιάς, μιας γενιάς πριν από εμάς που σου έλεγε ότι δεν μπορείς να κάνεις καριέρα ως καλλιτέχνης, αλλά ότι κάνεις κάτι άλλο ως κύρια δουλειά για να βγάζεις τα χρήματα σου. Δευτερευόντως, μπορείς να είσαι και καλλιτέχνης.

Βάσω: «Στην Ελλάδα το “superstar καλλιτέχνης” δεν το φτάνουμε εύκολα, γιατί η κοινωνία σού λέει ότι δεν μπορείς να κάνεις καριέρα ως καλλιτέχνης. Πιστεύω όμως, ότι αυτό αλλάζει με τη νέα γενιά».

Ελπίζουμε κι εμείς να αλλάξει σύντομα.