“Κυρά της Ρω”. Ο μονόλογος της Φωτεινής Μπαξεβάνη για ένα γυναικείο σύμβολο ζωής και δύναμης

”Τα ξερονήσια του Καστελόριζου και της Ρω τα αγαπώ. Έμεινα μόνη μου το 1943 στο Καστελόριζο με την τυφλή μου μάνα, όταν έφευγαν όλοι οι κάτοικοι του νησιού στη Μέση Ανατολή και στην Κύπρο. Με την ελληνική σημαία υψωμένη και την αγάπη για την Ελλάδα βαθιά ριζωμένη μέσα μου πέρασα όλες τις κακουχίες. Βέβαια η ζωή στη Ρω δεν είναι και τόσο ευχάριστη, αλλά νιώθεις πιο πολύ την Ελλάδα, χαμένος όπως είσαι στο πέλαγος, λίγες εκατοντάδες μέτρα από τις Τούρκικες ακτές. Την ελληνική σημαία θέλω να μου τη βάλουν στον τάφο μου.” (απόσπασμα συνέντευξης στον Φρέντυ Γερμανό)

Μοναξιά. Πυγμή. Αποφασιστικότητα. Αντοχή. Ανεξαρτησία. Μία γυναίκα που έγινε σύμβολο και έμαθε να αντλεί δύναμη από το ελάχιστο με μόνα εφόδια την αλήθεια και την αγνότητά της. Στη σκηνή του θεάτρου ”Σφενδόνη” ανεβαίνει η Φωτεινή Μπαξεβάνη για να μας ταξιδέψει στη Ρω. Ένας μονόλογος. Μία ερμηνεία. Αγωνίες και μύχιες σκέψεις. Πώς θα ένιωθε η Δέσποινα Αχλαδιώτη; Ποια θα ήταν τα συναισθήματά της; Τα λόγια που θα έλεγε; Μέσα από ένα τρυφερό και ποιητικό κείμενο, ο  Γιάννης Σκαραγκάς εξυφαίνει το πορτρέτο μιας ελεύθερης γυναίκας με φόντο την πολύπαθη ιστορία του Καστελόριζου και η Κατερίνα Μπερδέκα στήνει μία παράσταση πιο επίκαιρη από ποτέ.

Φωτογραφία: Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου – Watkinson

Η Φωτεινή θέλησε να ανακαλύψει την ιστορία της. Θέλησε να μάθει και τελικά μαγεύτηκε. ”Πέρσι έκανα κάποια γυρίσματα στην Κύπρο και πηγαινοερχόμουν με το αεροπλάνο κάθε εβδομάδα. Πάντα έκλεινα εισιτήριο στο παράθυρο. Τότε συνειδητοποίησα πού βρίσκεται το Καστελόριζο. Όταν το βλέπεις από ‘κει πάνω βλέπεις πόσο μακριά είναι από όλα τα άλλα και πόσο μικρό είναι. Για όλους μας το Καστελόριζο είναι ένα κουτάκι ένθετο στο χάρτη της Ελλάδας κάτω δεξιά επειδή δε χωράει. Άλλο να βλέπεις τη θέση του κι άλλο να το βλέπεις στο χάρτη. Μου έκανε φοβερή εντύπωση κι άρχισα να διαβάζω την ιστορία του και με τράβηξε. Έχει συγκλονιστική ιστορία ως τόπος. Στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο το Καστελόριζο εκκενώνεται μέσα σε ένα απόγευμα και όλοι οι κάτοικοι πήγαν στην Παλαιστίνη.

Η Δέσποινα Αχλαδιώτη εκείνη την εποχή ζούσε στη βραχονησίδα της Ρω και αρνιόταν να φύγει. Και αναρωτιέμαι: Αυτή η γυναίκα σε όλη της τη ζωή μένει μόνη της στη Ρω; Άρχισαν να μου μπαίνουν ερωτηματικά. Συνειδητοποιώ την ιστορία αυτής της γυναίκας και λέω πρέπει να μάθω πώς τα κατάφερε. Θέλω να μάθω την ιστορία της. Λίγα στοιχεία υπήρχαν στο διαδίκτυο και σε βιβλιογραφία. Με την Κατερίνα ταξιδέψαμε στο Καστελόριζο, γνωρίσαμε από κοντά τους ανθρώπους που την ήξεραν, πήγαμε στη Ρω, μάθαμε λεπτομέρειες για τη ζωή της από έναν ανιψιό της. Κι έτσι ξεκίνησε η περιπέτεια. Υπήρχαν αναπάντητα ερωτήματα που θέλαμε να τους δώσουμε απάντηση. Από την πένα του Γιάννη και από τις πληροφορίες που συλλέξαμε ετοιμάσαμε την παράσταση. Ο κόσμος καλείται να κάνει τη δική του ανάγνωση.”

Εκείνη και οι θεατές. Η μοναξιά της Δέσποινας αποτυπώνεται σε έναν μονόλογο. Πόσο δύσκολο είναι για τον ηθοποιό να σταθεί στη σκηνή και να καταφέρει να πάρει μαζί του όσους βρίσκονται από κάτω; ”Δεν έχω ξανακάνει μονόλογο. Έχω ξανακάνει πολλούς μονολόγους αλλά μέσα σε έργα με πολλά πρόσωπα. Είναι σίγουρα πιο μοναχικό. Είσαι εσύ και ο εαυτός σου. Μία διαρκής συνομιλία με το μέσα σου. Ο ρυθμός της παράστασης, η θερμοκρασία των θεατών, νιώθεις πως τρέχεις τη μηχανή και παρασύρεις κι όλους τους άλλους. Αυτό είναι και το μεγάλο βάρος του ηθοποιού.”

Φωτογραφία: Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου – Watkinson

Ένα έργο επίκαιρο, μία ιστορία με κοινές συνισταμένες, μηνύματα που διαθέτουν δύναμη και επιρροή στο σήμερα. ”Η ζωή δε σταματάει, πάντα υπάρχουν θέματα και δυσκολίες. Νιώθεις μέσα σου πως αν εκείνη η γυναίκα έχει τέτοια πίστη, τέτοια ελπίδα και δύναμη για ζωή τότε μπορώ κι εγώ να τα καταφέρω. Σου δίνει θάρρος και χαμόγελο. Σε κάνει να ονειρεύεσαι ξανά. Οι πραγματικές δυσκολίες την κάνουν να έχει μία άλλη σχέση με τη ζωή. Το να ζήσεις δεν ήταν σίγουρο, είχε αξία να ζήσεις και να επιβιώσεις με την πρακτική έννοια. Η παρηγοριά της ψυχής μας για την περίοδο που ζούμε.”

Σπουδαίο γνώρισμα η αισιοδοξία. Σπουδαίοι και οι άνθρωποι που τη διαθέτουν. Η Φωτεινή είναι ένας από αυτούς. ”Εν δυνάμει όλοι μέσα μας είμαστε τα πάντα. Ανακαλύπτεις στοιχεία του εαυτού σου στους ρόλους που μπορεί να μην ήξερες πως υπάρχουν. Ζεις την ιστορία του ήρωα που παίζεις. Μπορεί να κάνεις άσχετους παραλληλισμούς που τελικά συγκλίνουν σε συναισθηματικό επίπεδο.” Κάπως έτσι κι εδώ. Η εσωτερικότητα ενός ρόλου και τα κοινά στοιχεία. Η Φωτεινή όσο μας μιλά για την Κυρά της Ρω φαντάζει όλο και πιο ιδανική για να την ενσαρκώσει. ”Όταν πας να προσεγγίσεις την ψυχή και το μυαλό ενός ανθρώπου το βγάζεις προς τα έξω και του δίνεις μία ύπαρξη. Κάνεις μία δική σου ερμηνεία.”

”Τα μηνύματα που παίρνει ο θεατής, ανάλογα με την περίοδο της ζωής του, είναι πολύ διαφορετικά. Σημασία έχει να σου μιλήσει μία παράσταση. Να βγεις από την αίθουσα και κάτι να έχει μετακινηθεί μέσα σου. Για εμένα είναι σπουδαίο αυτό για τη δουλειά μας. Αξίζει να παίξεις 200 παραστάσεις και να αλλάξει η ζωή ενός ανθρώπου. Μπορεί να μην το μάθεις ποτέ αλλά η ιδέα και μόνο πως ένας άνθρωπος που σε είδε να παίζεις και με κάποιο μαγικό τρόπο άλλαξε τη ζωή του, κάτι να ξεκλείδωσε μέσα του είναι πολύ σημαντικό. Δυνατό συναίσθημα.”

Περί συναισθήματος η κουβέντα.

”Σε όλες μου τις πράξεις και στη ζωή και στη δουλειά προσπαθώ να αφήνω το ένστικτο να λειτουργεί για να μη βάζω στεγανά και περιορίζω την ελευθερία που σου δίνει. Δίνω την ψυχή μου, κάνω τη βουτιά μου και πάω. Έτσι είναι σε όλα. Τα δίνω όλα, είναι θέμα χαρακτήρα. Ξέρω ότι τρώω τα μούτρα μου πολλές φορές αλλά προτιμώ να μπαίνω με αυθορμητισμό και με δοτικότητα και χωρίς καχυποψία κι ας κάνω λάθος. Αγαπάω και το δείχνω. Δεν μπαίνω στις σχέσεις με τους ανθρώπους με όρια. Θέλω να είμαι ατόφια και αληθινή κι ό,τι γίνει. Βάζω τα όρια μου αλλά δίνω χρόνο.”

Πρώτες αγάπες.

Ξεκίνησα με μουσική από παιδί. Όσα χρόνια είμαι ηθοποιός, είμαι και μουσικός. Γράφω μουσική για θέατρο, για ταινίες, για τηλεόραση. Τελειώνω λύκειο και αμέσως περνάω στη Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και παράλληλα δουλεύω σαν μουσικός. Δουλεύω από τα 21 μου. Δουλεύω συνέχεια από τότε. Για 6 χρόνια μόνο θέατρο και μετά ο πρώτος τηλεοπτικός ρόλος έρχεται με τα Εγκλήματα. 10 χρόνια μετά ασταμάτητα τηλεόραση.  Παιδιά που δεν είχαν γεννηθεί τότε ξέρουν τις ατάκες. Από το 1992 έχω συμμετάσχει σε πάνω από 60 παραστάσεις.

Μεγάλη αγάπη.

Ο κινηματογράφος είναι η μεγαλύτερη αγάπη. Στο θέατρο έχεις ροή στο χαρακτήρα του ρόλου. Στον κινηματογράφο είναι τελείως διαφορετικό, συναισθηματικό ρακόρ. Το έχεις δουλέψει έτσι ώστε όταν κουμπώσει το παζλ να δείχνει πως έχει ροή.

Θέματα επιλογών.

Είχα την τύχη να έχω προτάσεις ώστε να έχω περιθώριο επιλογών και διάλεγα αυτά που πραγματικά με ενδιέφεραν σε καλλιτεχνικό επίπεδο. Αν έκανα επιτυχία σε κάτι την επόμενη χρονιά, που πολύ εύκολα σου ζητάνε να κάνεις κάτι παρόμοιο, έκανα κάτι εκ διαμέτρου διαφορετικό. Μου αρέσει η περιπλάνηση, η αναζήτηση. Το να κάνεις συνέχεια το ίδιο πράγμα δε σε εξελίσσει.  Το 2000 έπαιζα  σε 3 έργα ταυτόχρονα στο Αμόρε, στο θέατρο του Νότου. Δεν μπορείς να φανταστείς πόσο χαιρόμουν που ερχόταν ο κόσμος και δεν καταλάβαινε πως είμαι η ίδια. Το θεωρούσα φοβερή επιτυχία. Η μανιέρα και η ταμπέλα δε με αφορά καθόλου. Σκοπός του ηθοποιού είναι να μπει σε άλλους χαρακτήρες, να μαθαίνει και να εξελίσσει την τέχνη του. Δεν το βάζω κάτω. Πενθώ, θρηνώ και πάμε για άλλα. Τελειώνει ένας ρόλος και πάμε παρακάτω.

Η Κυρά της Ρω είναι ένας ρόλος συμβολικός που αποκαθιστά την έννοια της λογικής στο μυαλό ενός ανθρώπου που βρίσκεται πάντα σε απόσταση και από εχθρούς και από φίλους. Μιλάμε για μία γυναίκα που πια είναι σύμβολο και οι πράξεις της ξεπερνούν τα στενά όρια της σημαίας και της ρωμιοσύνης.

”Το φοβερό είναι πως τίποτα δεν ξεκινά από μία αιτία και για κάποιο λόγο. Ένας άνθρωπος δε γεννιέται ήρωας, δε γεννιέται σύμβολο. Κάπως τα φέρνει η ζωή και γίνεσαι. Φτάνεις στο τέλος της ζωής σου και καταλαβαίνεις πως έχεις αφήσει πίσω σου μία ιστορία, ένα τεράστιο έργο.”

Η Δέσποινα Αχλαδιώτη έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 92 ετών, σε νοσοκομείο της Ρόδου, στις 13 Μαΐου του 1982. Η σορός της μεταφέρθηκε στην Ρω και ετάφη κάτω από τον ιστό όπου ύψωνε τη σημαία.

*Η παράσταση ”Κυρά της Ρω” κάνει πρεμιέρα την Πέμπτη 5 Οκτωβρίου, στις 21.00, στο θέατρο Σφενδόνη.

Κεντρική Φωτογραφία: Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου – Watkinson