Μαμά και κόρη νίκησαν τον καρκίνο του μαστού. Δύο ιστορίες ζωής με κοινό παρονομαστή τη δύναμη

Η βιοψία ήταν θετική κι έπρεπε αμέσως να αφαιρεθεί. Τότε ήταν που χάθηκα. Το πρώτο που σκέφτηκα ήταν η οικογένειά μου και πώς θα τους το πω, πόσο θα επηρεάσει όλο αυτό τη ζωή μας. Σκέφτηκα τη δουλειά μου γιατί βρισκόμουν με μία πολύ καλή επαγγελματική φάση και ήξερα πως θα ήμουν υποχρεωμένη να πατήσω φρένο. Δεν ήθελα να πάω σπίτι μου. Δεν ήθελα να αντιμετωπίσω κανέναν. Ποτέ δε φοβήθηκα για τη ζωή μου. Ποτέ δε σκέφτηκα τον εαυτό μου. Το μόνο που με σόκαρε ήταν η μαστεκτομή. Η πρώτη εβδομάδα ήταν πολύ δύσκολη μέσα στο μυαλό μου.

Φωτογραφίες: Ειρήνη Προβίδα

Παίρνοντας τα αποτελέσματα και ξέροντας πως έχω καρκίνο στέλνω μήνυμα στον αδερφό μου και του λέω πως θέλω να πάρει τον άντρα μου και να κατέβουν στο σπίτι του, χωρίς να δείξουν στα παιδιά πως κάτι σοβαρό συμβαίνει. Λίγη ώρα αργότερα βρισκόμουν απέναντί τους και τους το ανακοινώνω. Οι εξελίξεις είναι αλυσιδωτές. Δεν προλαβαίνεις ούτε να σκεφτείς, ούτε να αναλύσεις. Δεν υπάρχει περιθώριο, μπαίνεις μέσα σε όλο αυτό και σε πηγαίνει μόνο του. Το ίδιο βράδυ της παρακέντησης εγώ βρήκα γιατρό μέσα στον Άγιο Σάββα. Μπήκα στο γραφείο του ενώ έξω κάθονταν 35 γυναίκες και περίμεναν. Κοιτάζει τις εξετάσεις μου και μου προγραμματίζει αμέσως το χειρουργείο.»

Ξεκάθαρα. Βάζεις πια άλλες προτεραιότητες στη ζωή σου. Μετά από αυτό άρχισα να δίνω σημασία στα μικρά και καθημερινά. Ήταν και είναι πια για εμένα σημαντικό να ξυπνάω το πρωί, να ανοίγω το παράθυρο και να βλέπω τον ήλιο. Ο καρκίνος σε κάνει πιο σκληρή αλλά και πιο ευαίσθητη ταυτόχρονα.

Δύο πελώρια γαλάζια μάτια κι ένα πλατύ χαμόγελο βλέπω μονάχα. Η Νικολέττα Κάνδηλα είναι μία από τις εκατοντάδες γυναίκες που πάλεψαν τον καρκίνο στα ίσα και δεν του έκαναν τη χάρη να τις δει νικημένες. Αδύναμες ναι, παραδομένες ποτέ. Τον πολέμησε και τον κέρδισε. Έμφυτη αισιοδοξία. Αυτό είναι το πιο ισχυρό φάρμακο ενάντιά του. Εξιστορεί τα όσα έζησε, όπως θα εξιστορούσε σε ένα ταξίδι που έκανε πριν λίγα χρόνια. Κάπως έτσι αντιμετωπίζει τον καρκίνο. Ως ένα αναγκαστικό ταξίδι που προέκυψε αλλά ήρθε στη ζωή της για ένα πολύ συγκεκριμένο λόγο. Λίγο αργότερα ο λόγος αυτός θα γέμισε τα καταγάλανα μάτια με δάκρυα.

«Μετά το αρχικό μούδιασμα, όλοι βγάλαμε θυμό. Το ”γιατί σε εμάς” ήταν η πρώτη φράση που ακούστηκε. Δεν είχα πει τίποτα στα παιδιά. Είχα κρεμάσει τις εξετάσεις μου σε μία καρέκλα και η Αγγελική τις πήρε και τις διάβασε. ”Γιατί με κοροϊδεύεις. Οι εξετάσεις σου γράφουν καρκίνος, γιατί δε μας το λες;” Το μόνο που ήθελα είναι να είμαι όρθια για τα παιδιά μου. Μόνο αυτό. Εντωμεταξύ μαθαίνω πως δε θα χρειαστεί να κάνω μαστεκτομή οπότε νιώθω λίγο καλύτερα. Προχωράμε σε ογκεκτομή και αφαιρείται ένα τμήμα του μαστού μου.

 

 

Είχε γίνει μετάσταση στους λεμφαδένες οπότε αφαιρούνται και αρχίζει ο αγώνας. Χημειοθεραπείες και ακτινοβολίες. Το ότι δεν έκανα μαστεκτομή ήταν μία ψυχολογική ανακούφιση. Από την πρώτη στιγμή μαζεύω την ομάδα μου και λέω πως έχω καρκίνο. Όλοι ήταν δίπλα μου. Ήμουν από τις τυχερές που δεν είδαν τους ανθρώπους τους να απομακρύνονται αλλά να γίνονται πιο προστατευτικοί. Οι δικοί μου φίλοι και συγγενείς δεν ήθελαν να με αφήνουν μόνη μου. Ήταν συνέχεια κοντά μου, δεν ένιωσα στιγμή στο περιθώριο. Δεν ένιωσα ποτέ τον οίκτο γιατί πολύ απλά δεν άφησα ποτέ να φανεί πως δεν είμαι καλά.»

«Κλάψατε;» ρωτάω αυθόρμητα. «Υπήρξαν φορές που έκλαψα. Όσο δυνατή και αισιόδοξη κι αν είσαι, υπάρχουν στιγμές που λυγίζεις. Μπροστά στα παιδιά μου δεν έκλαψα ποτέ.» Με απόλυτη ψυχραιμία. Σαν όλα να ακολουθούσαν μία προδιαγεγραμμένη πορεία. Σαν ένα αθώο κρύωμα που έπρεπε να κάνει τον κύκλο του. Φόβος; «Δε φοβήθηκα ποτέ ότι θα πεθάνω. Ούτε μία φορά δεν το σκέφτηκα. Θα το ξεπεράσω και η ζωή μου θα συνεχιστεί. Μόνο αυτό έλεγα και πίστευα. Δε θα το έβαζα κάτω. Δε θα άφηνα τον καρκίνο να μου ρουφήξει τη ζωή. Θα τον πάλευα μέχρι τέλους. Στις πρώτες τρεις χημειοθεραπείες δεν άλλαξα τίποτα από την καθημερινότητά μου. Μετά ακολούθησαν πόνοι αφόρητοι. Δεν μπορούσα να σηκωθώ από το κρεβάτι. Δεν μπορούσα να φτάσω στην τουαλέτα. Σωματικά υποφέρω.»

Κάθομαι στο κρεβάτι μου και σκέφτομαι πως δουλεύω από 14 ετών και πως ήρθε η στιγμή να δώσω στον εαυτό μου μία άδεια. Τώρα θα έκανα όσα δεν μπορούσα να κάνω όλα αυτά τα χρόνια. Θα διαβάσω, θα δω τηλεόραση, θα κοιτάξω το ταβάνι και θα απολαύσω το μπαλκόνι μου.

Με απόλυτη ψυχραιμία αντιμετωπίζει και την απώλεια των μαλλιών. Μπορεί να αστειεύεται για την υπέροχη ξανθιά περούκα που αγόρασε όμως θέλει σθένος ψυχικό να κοιτάξεις το είδωλό σου στον καθρέφτη και να ξυρίσεις το κεφάλι σου για να μην βλέπεις τις τούφες να μένουν στα δάχτυλά σου. «Μου είπαν πως μετά την πρώτη θεραπεία θα μου πέσουν. Σε λιγότερο από μία εβδομάδα έγιναν σαν μία μπάλα άχυρου. Μπήκα να κάνω μπάνιο και βγαίνοντας έπαθα σοκ. Μου έμεναν τα μαλλιά στα χέρια. Είχα παραγγείλει την περούκα μου αλλά έπρεπε να παρευρεθώ σε μία εκδήλωση. Πώς θα πήγαινα; Έβαλα ένα φουλάρι στο κεφάλι, έκανα ένα φιόγκο, βάφτηκα, φόρεσα και μεγάλα σκουλαρίκια και βγήκα από το σπίτι. Δεν κατάλαβε κανείς τίποτα. Την επόμενη πήγα στο κομμωτήριο και ζήτησα να μου τα ξυρίσουν. Δεν ήθελα να τα βλέπω να πέφτουν. Δεύτερο σοκ όταν βλέπω τον εαυτό μου στον καθρέφτη. Θα το περάσουμε κι αυτό. Το είπα στον εαυτό μου και το εννοούσα. Πήρα μία περούκα θεική. Μακρύ ξανθό μαλλί. Πήρα φουλάρια σε διάφορα χρώματα. Δε θα ‘’έκλαιγα’’ για τα μαλλιά μου.»

Η μάχη με τον καρκίνο θέλει παρέα ή μοναξιά;

«Κάθε άνθρωπος το αντιμετωπίζει τελείως διαφορετικά. Εγώ βρισκόμουν πάντα με ανθρώπους γύρω μου όμως κατάλαβα πως χρειαζόμουν χρόνο για εμένα. ΉΘελα να προσηλωθώ και να κάνω την ενδοσκόπησή μου. Ο καρκίνος μου υπενθύμισε πως πρέπει να βρω τον εαυτό μου και να πάψω να είμαι σε διαρκή εγρήγορση.

Όση στήριξη κι αν έχεις, στην πραγματικότητα κανένας δεν μπορεί να σε βοηθήσει. Αν δε βοηθήσεις εσύ τον εαυτό σου, δεν μπορείς να καταφέρεις τίποτα. Βρίσκεσαι σε μία διαρκή πάλη με το μέσα σου.

Είχα γύρω μου στηρίγματα κι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Έπαιρνα κουράγιο από τα παιδιά μου. Προτεραιότητα είναι ο εαυτός σου για τα παιδιά σου.»

Ο καρκίνος σε αλλάζει σαν άνθρωπο;

«Ξεκάθαρα. Βάζεις πια άλλες προτεραιότητες στη ζωή σου. Μετά από αυτό άρχισα να δίνω σημασία στα μικρά και καθημερινά. Ήταν και είναι πια για εμένα σημαντικό να ξυπνάω το πρωί, να ανοίγω το παράθυρο και να βλέπω τον ήλιο. Ο καρκίνος σε κάνει πιο σκληρή αλλά και πιο ευαίσθητη ταυτόχρονα. Για πέντε χρόνια είσαι σε ορμονοθεραπεία. Μπαίνεις στην εμμηνόπαυση. Γυναικολογικά θέματα, ανασφάλειες. Όταν είσαι μάνα, όλα αυτά τα κάνεις στην άκρη. Σε ενοχλούν, σε πειράζουν αλλά τα ξεπερνάς. Πρέπει να αγαπήσεις το σώμα σου με τα νέα δεδομένα. Μετά τις ακτινοβολίες έπεσα σε κατάθλιψη.

Ξαφνικά απομακρύνεσαι από το πρόβλημα, κοιτάς πίσω, βλέπεις τι έχεις περάσει και βουλιάζεις. Έκανα ρέικι και διαλογισμό και με βοήθησαν να ηρεμήσω ψυχολογικά. Δεν είχα πια διάθεση. Έπεσαν όλα πάνω στο κεφάλι μου και δεν είχα όρεξη για τίποτα. Δε σήκωνα το τηλέφωνο. Τότε κατάλαβα πως πρέπει να πιέσω τον εαυτό μου. Θυμάμαι χαρακτηριστικά τον γιο μου να μου λέει ”μαμά δε θα σηκωθείς από τον καναπέ; Δε θα πας βόλτα; Δε θα βγάλεις τις πιτζάμες; Δε σε περιμένουν οι φίλες σου;” Τα παιδιά μου είχαν συνηθίσει να βλέπουν μία δραστήρια μαμά και τώρα ήμουν ένας άλλος άνθρωπος. Ταρακουνήθηκα. Έπρεπε να προχωρήσω. Έπρεπε να πάω παρακάτω.»

Το 2018 ο καρκίνος του μαστού είναι ταμπού για την ελληνική κοινωνία;

«Εννοείται. Ήρθαμε σε επαφή με γυναίκες που ντρέπονταν αλλά και με γυναίκες που έβαζαν τον θάνατο μπροστά και πάνω από τον αγώνα για ζωή. Σκέφτονταν πώς θα κρυφτούν στη δουλειά, όταν θα τους πέσουν τα μαλλιά γιατί δεν το έχουν πει. ‘’Μη μας δουν’’, ‘’Μην το μάθει ο κόσμος’’ δύο φράσεις που ακούγονται τόσο συχνά.»

Δεν τη διακόπτω σχεδόν καθόλου. Εκείνη δίνει το ρυθμό στην κουβέντα μας κι εγώ αντιλαμβάνομαι τη δύναμη που κρύβει μέσα της σε κάθε της φράση. Φιλοσοφημένη θα έλεγαν πολλοί. Συνειδητοποιημένη κάποιοι άλλοι. Για εμένα είναι μία μαχήτρια, μία γυναίκα που δε σπατάλησε ούτε λεπτό στην αυτολύπηση. Ένας άνθρωπος με ψυχική αντοχή που έβγαλε τη λέξη «αδύνατο» από το λεξιλόγιό του.

Στο τραπέζι υπάρχουν τρία φλιτζάνια καφέ. Δεν είμαστε μόνες μας. Όση ώρα η Νικολέττα μοιράζεται την ιστορία της, η Αγγελική παρακολουθεί σιωπηλή. Εκείνη είναι διαφορετική. Από εκείνη τη στιγμή και μετά όλα θα ήταν διαφορετικά, ακόμα και για τη μαμά Νικολέττα. Ακόμα κι εκείνη θα ήταν διαφορετική λίγα χρόνια αργότερα. Μόλις η Αγγελική ξεκινά, θυμάμαι τη φράση της Νικολέτας σχεδόν δύο ώρες πριν «ο καρκίνος ήρθε στη ζωή μου  για ένα πολύ συγκεκριμένο λόγο». Χωρίς να το σκεφτώ γυρίζω το βλέμμα μου σε εκείνη. Γνέφει καταφατικά.

Ο καρκίνος ήρθε στη ζωή μου για μου δείξει και να μου μάθει κάτι. Έτσι τον αντιμετώπισα. Κατάλαβα γιατί ήρθε στη ζωή μου. Για να ξέρω εγώ, να έχει μάθει η Αγγελική, να έχει καταλάβει και να μην την πάρει από κάτω. Τίποτα δε γίνεται τυχαία.

«Πριν νοσήσει η μαμά μου δε με είχαν αγγίξει τέτοια θέματα. Δεν ψηλάφιζα το στήθος μου. Κακώς, αλλά δεν το έκανα. Σε αυτή την ηλικία θεωρείς πως είσαι άτρωτη, πως δεν μπορεί να πάθεις κάτι. Μετά από αυτό τρόμαξα. Για τα επόμενα χρόνια φοβόμουν μήπως το πάθω κι εγώ. Ξεκίνησα να ψάχνομαι και πολλές φορές θεωρούσα πως έχω κάτι, πέρασα στο άλλο άκρο. Απέκτησα φοβία. Ήμουν υποψιασμένη αλλά κατάλαβα πως δεν μπορώ να έχω αυτό συνέχεια στο μυαλό μου. Το απώθησα και σταμάτησα να ασχολούμαι. Έκανα τις εξετάσεις μου αλλά μέχρι εκεί.

Ένιωσα κάποια διαφορά στο στήθος μου. Έπιανα κάτι σκληρό. Δεν  το είπα σε κανέναν. Θεώρησα πως ήμουν πάλι υπερβολική. Ήμουν 24 ετών. Πέρασαν δύο εβδομάδες. Το είπα στη μαμά μου. Είχε αλλάξει πάρα πολύ μέσα σε δύο εβδομάδες. Το καταλάβαινα. Την επόμενη κλείσαμε ραντεβού για υπέρηχο. Κάνω τον υπέρηχο. Δεν πίστευε κανένας από τους δύο πως μπορεί να είναι καρκίνος. Πίστευαν πως λόγω των ορμονών της ηλικίας θα είναι κάποιο ινοαδένωμα. Η περιπέτεια της μητέρας μου με κινητοποίησε ώστε να το εξετάσω περαιτέρω.

Πήγα σε μαστολόγο. Έκανα την παρακέντηση. Δεν είχα καταλάβει πολλά για τη σοβαρότητα της κατάστασης. Συνειδητοποίησα τι θα περάσω μετά το δεύτερο χειρουργείο στο οποίο υποβλήθηκα. Μπήκα στο ιατρείο και μου είπε ο γιατρός πως τώρα θα ξεκινήσουν οι χημειοθεραπείες και οι ακτινοβολίες. Έπαθα σοκ. Ενώ για περίπου δύο μήνες είχα ταλαιπωρηθεί, τότε κατάλαβα τι έχω ακόμα να περάσω. Δεν ήξερα πως είναι κακοήθεια. Ήξερα πως το αφαιρέσω και θα πάω σπίτι μου. Δεν είχαμε σαφή εικόνα από την αρχή, έτσι προτίμησαν να μη με τρομοκρατήσουν. Εγώ το ήξερα από την αρχή ότι πρόκειται για καρκίνο.

Από τότε που το έπιασα μόνη μου πρώτη φορά το ένιωσα πως είναι κάτι σοβαρό. Είχα μία προαίσθηση πως θα μου συμβεί κι εμένα.

Εξελισσόταν πάρα πολύ γρήγορα. Πέντε μήνες πριν είχα πάει στη γυναικολόγο μου και δεν είχε βρει τίποτα. Θα ακολουθήσουν δύο χειρουργεία. Μετά το πρώτο χειρουργείο κατάλαβαν τη σοβαρότητα της κατάστασης. Αφαίρεσαν το ογκίδιο και ευτυχώς δε χρειάστηκε να υποβληθώ σε μαστεκτομή. Έπαθα σοκ όταν μου είπαν πως θα χρειαστεί να κάνω χημειοθεραπείες. Ήξερα τι θα ακολουθήσει. Από τη μία αυτό με έκανε να φοβάμαι και από την άλλη είχα μία σιγουριά πως όλα θα πάνε καλά. Δεν αντιμετώπισα ποτέ τον καρκίνο σαν κάτι που θα με σκοτώσει.»

Η Αγγελική είναι ήρεμη και μιλάει χαμηλόφωνα. Ένας κλειστός άνθρωπος που θέλησε να μοιραστεί την ιστορία της για να δώσει δύναμη σε κοπέλες. Ο καρκίνος μπορεί να νικηθεί λέει και ξαναλέει και έχει δίκιο. Η δική της στάση είναι όπως η φωνή της, χαμηλόφωνη. Κλείνεται στον εαυτό της και παραιτείται από τη δουλειά της. Θέλει να το περάσει όσο πιο σιωπηλά γίνεται, όχι γιατί ντρέπεται αλλά για να προφυλαχθεί από την ασυγκράτητη περιέργεια που πολλές φορές μπορεί να μην ήταν ούτε καλοπροαίρετη, ούτε να υπάκουγε στους στοιχειώδεις κανόνες ευγένειας.

«Το αντιμετώπισα τελείως διαφορετικά από τη μητέρα μου. Κλείστηκα στον εαυτό μου, σταμάτησα τη δουλειά μου και ήθελα όλο αυτό να το περάσω με τον εαυτό μου και να μην είμαι πολύ εκτεθειμένη σε ανθρώπους που δε θα ήταν διακριτικοί.

Δεν ντρεπόμουν αλλά δεν ήθελα να το συζητάω και να δίνω εξηγήσεις για την κατάσταση της υγείας μου. Δεν ήθελα κάποιος να με κοιτάξει με λύπηση και να μου δείξει οίκτο.

Δεν ένιωθα έτσι εγώ οπότε δεν ήθελα να πέσω ψυχολογικά αντιμετωπίζοντας κάτι τέτοιο. Απέφευγα να έρθω σε επαφή με συμπεριφορές που ενδεχομένως θα μου έκαναν κακό. Στην οικογένεια δεν μπορούσε κανένας να το δεχτεί. Δεν αντέδρασαν υστερικά αλλά όλοι ήταν μουδιασμένοι και μάλλον αγανακτισμένοι. Ήθελα να είμαι απομονωμένη. Δε με πείραζε να είμαι δίπλα σε ανθρώπους που με νοιάζονται. Ήθελα το χρόνο μου. Απελπίστηκα πολλές φορές.»

Κεφάλαιο μαλλιά. «Έδωσα μάχη για τα μαλλιά μου. Έκανα ειδικές θεραπείες για μη μου πέσουν αλλά τελικά δεν τα κατάφερα. Οι πιθανότητες ήταν 50-50. Μπήκα σε μία διαδικασία που με ταλαιπώρησε πολύ περισσότερο και τελικά δεν είχε και αποτέλεσμα. Ήταν για εμένα ψυχοφθόρο. Άργησα να συνειδητοποιήσω πως όντως θα έπεφταν. Αραίωναν συνέχεια. Δεν μπορούσα να δεχτώ πως θα αναγκαστώ να βάλω περούκα. Δεν κυκλοφορούσα έξω εκείνο το διάστημα. Το πήρα απόφαση και φόρεσα την περούκα της μαμάς μου. Την έβαψα μελαχρινή και τη φόρεσα.

Δε φοβήθηκα ποτέ ότι θα πεθάνω. Ούτε μία φορά δεν το σκέφτηκα. Θα το ξεπεράσω και η ζωή μου θα συνεχιστεί. Μόνο αυτό έλεγα και πίστευα. Δε θα το έβαζα κάτω. Δε θα άφηνα τον καρκίνο να μου ρουφήξει τη ζωή. Θα τον πάλευα μέχρι τέλους.

Τελικά μετάνιωσα που δεν τα ξύρισα από την αρχή. Αν γυρνούσα πίσω θα ήταν το μόνο που θα έκανα διαφορετικά. Μετρούσα τις τρίχες μου είχα γίνει εμμονική. Ένιωθα περίεργα χωρίς τα μαλλιά μου αλλά το αγόρι μου με βοήθησε πολύ να αποδεχτώ τη νέα κατάσταση. Μου έδειχνε πως δεν έχει αλλάξει κάτι και με έκανε να το αντιμετωπίσω πιο χαλαρά. Μου έλεγε πάμε να τα ξυρίσουμε μαζί. Βγες έξω χωρίς περούκα και μη σε νοιάζει. Για εκείνον ήμουν εγώ που αγαπούσε, όπως κι αν ήμουν. Με μαλλιά, χωρίς μαλλιά, ξαπλωμένη, όρθια.»

Το αγόρι της Αγγελικής ήταν στήριγμα μεγάλο. Από την πρώτη στιγμή στάθηκε στο πλευρό της. Ενίοτε χρειαζόταν να κάνει και κάποια βήματα πίσω, τα έκανε με όλη του την αγάπη. Σε κάθε εξέταση ήταν μαζί της. «Του βγάζω το καπέλο» θα πει η μαμά της. «Το αντιμετώπισε απολύτως ψύχραιμα. Όταν βγήκαν τα αποτελέσματα βγήκαν και ήταν θετικά του είπα: ”Αν νομίζεις πως μπορείς να το αντέξεις όλο αυτό έχει καλώς, αν πάλι πιστεύει πως δεν μπορείς να ξέρεις τι θα κάνεις από τώρα’’.» «Θα είμαι εδώ όσο και να χρειαστεί. Μαζί της, δίπλα της.» Για την Αγγελική αυτό ήταν αρκετό. Η ψυχραιμία και το πείσμα είναι τα κοινά χαρακτηριστικά μαμάς και κόρης. Ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο αισιοδοξίας και δύναμης που της οδήγησε στο τέλος της περιπέτειας.

Φιλτράρεις τα όνειρα σου για το μέλλον σκεπτόμενη την περίπτωση να πάθεις κάτι ξανά;

«Όχι. Σκέφτομαι πια όμως διαφορετικά τη ζωή μου. Θέλω να κάνω πράγματα στη ζωή μου και τα κάνω χωρίς να αφήνω τις μέρες να περνούν. Δεν αφήνω κάτι για αύριο, για του χρόνου, για κάποια άλλη στιγμή. Ο καρκίνος ήταν γκάζι, όχι φρένο. Δεν υπάρχουν πια για εμένα δικαιολογίες. Κάνω αυτό που θέλω, όταν το θέλω χωρίς αναβολές. Το αύριο δεν ξέρεις τι θα φέρει, ζήσε το σήμερα.»