Ο Νίκος Ψαρράς πιστεύει στη δύναμη της ανασφάλειας

Με αφορμή το σπουδαίο έργο του Πήτερ Σάφερ και τον ρόλο του Σαλιέρι, που όπως διευκρινίζει ο ίδιος «δεν είναι κακός», μιλήσαμε με τον ηθοποιό για τη μετριότητα, τις ανασφάλειες, τα χρόνια του στο Λος Άντζελες και τον ταραμά που σέρβιρε και τον προσγείωσε, το θέατρο και την κοινωνία μετά το #MeToo τη δική του αδιαπραγμάτευτη στάση απέναντι στη βία, αλλά και για τα όσα του μαθαίνει η πατρότητα και ο 7,5 ετών γιος του Πάνος. Νίκος Ψαρράς ο ειλικρινής, ο χειμαρρώδης, ο απολαυστικός.

-Όλες οι δουλειές αυτού του διαστήματος, ήταν αντίδραση στην αδράνεια της πανδημίας;

Έτυχε κι έπαιξαν όλα μαζί, δεν έγιναν όλα μαζί, γιατί αλλιώς θα είχα πάει στο Δρομοκαΐτειο. Δεν ήμουν αδρανής, δόξα τω Θεώ. Θέατρο δεν είχα, μόνο το καλοκαίρι μετά την πρώτη καραντίνα ήμουν στο Εθνικό και κάναμε τη Λυσιστράτη, αλλά πέρσι έκανα τέσσερα σήριαλ. Ήταν θέμα συγκυριών και χρόνου. Το θέατρο και οι πρόβες τρώνε πολύ μεγάλο κομμάτι της ημέρας μας, οπότε πολλές δουλειές χάνονται. Όταν δεν υπήρχε το θέατρο υπήρχε άπλετος χρόνος και να αναλογιστούμε τι έχουμε κάνει στο θέατρο και να ξεσπάσει το #MeToo και να γίνουν όλα αυτά που γίνονται. Δεν θα γίνονταν αν δεν υπήρχε αυτός ο χώρος.

-Κι επιστρέφεις στο θέατρο με ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον έργο

Πολύ. Καταρχάς είναι ένα σπουδαίο κείμενο, από τα ωραιότερα έργα που έχουν γραφτεί τα τελευταία χρόνια. Ο Σάφερ μάλιστα το έχει αλλάξει 8 φορές κι εμείς έχουμε την τελική μορφή του 2003, γιατί λίγο μετά πέθανε ο άνθρωπος. Έγραφε, διόρθωνε συνέχεια, παρ’ ότι από την πρώτη φορά που ανέβηκε το 1979 έγινε τεράστια επιτυχία. Κι αργότερα ήρθε η ταινία με τα Όσκαρ. Για την ταινία δούλευε 2 μήνες με τον σκηνοθέτη στο σενάριο. Ήταν τελειομανής κι αυτό φαίνεται στο κείμενο του, στη γραφή του και πιάνει θέματα πολύ σημαντικά.

Μου λένε «πώς είναι να παίζεις πάλι τον κακό;». Δεν είναι κακός ο Σαλιέρι. Είναι ένας άνθρωπος που νιώθει προδομένος από τον Θεό, με τον οποίο θεωρεί ότι είχε κάνει μία συμφωνία να είναι η φωνή Του μέσω της μουσικής. Ακούγοντας τις πρώτες νότες του Μότσαρτ, συνειδητοποίησε το αστείρευτο ταλέντο που είχε απέναντί του κι ότι ο Μότσαρτ ήταν η φωνή του Θεού κι όχι ο ίδιος. Η πάλη όλη ήταν με τον Θεό, αυτό λέει και στο κείμενο: «Ο Μότσαρτ θα γίνει το πεδίο της μάχης ανάμεσα σε σένα και σε μένα».

-Συνειδητοποιεί τη μετριότητα του;

Ακριβώς και γι’ αυτή τη μετριότητα μιλάει αυτό το έργο. Πόσο οδυνηρό είναι να είσαι καλλιτέχνης και να συνειδητοποιείς ότι είσαι μέτριος. Από αυτό πηγάζουν τα προβλήματα, είναι το πρώτο πράγμα. «Το μόνο», λέει, «που φρόντισες να μάθω είναι ότι είμαι ένας μέτριος. Γιατί; Τι έκανα λάθος;». Κι έτσι τελειώνει και το έργο, λέει πριν αυτοκτονήσει ο Σαλιέρι «Μετριότητες παντοτινές του παρόντος και του μέλλοντος μάς δίνω άφεση αμαρτιών». Ωραία φράση και πολύ οδυνηρή.

-Εσύ υπέκυψες ποτέ στις ανασφάλειές σου;

Κάθε μέρα, τι ρωτάς; Αλίμονο.

Υπήρξε φάση όταν ήμουν στο Λος Άντζελες και για 1,5 χρόνο πήγαινα σε οντισιόν και δεν έκλεινα τίποτα απολύτως κι όχι απλά αισθανόμουν μέτριος, ήμουν πεπεισμένος ότι έχω διαλέξει λάθος επάγγελμα.

Ότι έχω κάνει λάθος, ότι δεν αρέσω, ότι δεν είμαι γι’ αυτήν τη δουλειά. Οι συνάδελφοί μου εκεί, μου έδιναν συγχαρητήρια που είχα 3 οντισιόν την εβδομάδα, το θεωρούσαν τρομερά σημαντικό. «Μα τι συγχαρητήρια μου δίνετε, αφού δεν τις κλείνω τις δουλειές;», απαντούσα. Είναι τρομερά οδυνηρό μπαίνοντας να βλέπεις μία απογοήτευση στο πρόσωπό τους πριν ακόμα κάνεις τη σκηνή.

-Τα χρόνια του Hollywood τι πρόσημο έχουν μέσα σου;

Θετικό γιατί σφίχτηκα και δούλεψα. Και αν μπορούσα να πάω το χρόνο πίσω ξέροντας το αποτέλεσμα, πάλι θα το έκανα. Γιατί σε αυτή τη δουλειά είναι πολύ ωραίο κάποιες στιγμές να προσγειώνεσαι, έστω και απότομα. Δεν θέλει βόλεμα αυτή η δουλειά. Η άνεση σε φρενάρει. Η απόρριψη, η δυσκολία, οι κακουχίες σε κάνουν πιο εργατικό και πιο ανθρώπινο. Την ψυχή μας έχουμε ως πρώτη ύλη, κι η ψυχή μας πρέπει να είναι ευάλωτη, δεν πρέπει να είναι με έπαρση, να έχει σιγουριά.

Και στις σχολές όταν δίδασκα παλιότερα έλεγα στα νέα τα παιδιά ότι «Πρέπει να ζοριστείτε». Κάνουμε την πιο ωραία δουλειά του κόσμου, που μπορεί να φανεί πανεύκολη αν μάθεις και λες απλά λόγια ή μπορεί να είναι πολύ δύσκολη, επώδυνη και ουσιαστική όταν σκάψεις την ψυχή σου. Δεν γίνεται αλλιώς, αν δεν σκάψεις την ψυχή σου, δεν γίνεται τίποτα.

-Έλεγες σε μία συνέντευξή σου, ότι έχεις σερβίρει ταραμά στο Λος Άντζελες;

Πολύ (γέλια). Αφού έρχονταν κάτι Ελληνοαμερικάνοι και μου έλεγαν «μοιάζεις με έναν Έλληνα ηθοποιό», γιατί έβλεπαν από τα δορυφορικά τα διάφορα σήριαλ. Στην αρχή έκανα το λάθος και τους έλεγα ότι είμαι εγώ και πιάναμε μία αδιανόητη κουβέντα, γιατί σερβίρω ταραμά, γιατί είμαι εκεί, γιατί το ένα γιατί το άλλο. Κάποια στιγμή με κούρασε πάρα πολύ όλο αυτό, οπότε όταν μου έλεγαν ότι μοιάζω με έναν Έλληνα ηθοποιό τους απαντούσα «ναι, είμαι Βραζιλιάνος» (γέλια).

Με προσγείωσε ο ταραμάς και καλά έκανε και με προσγείωσε. Εκ των υστέρων, μετά από 28 χρόνια σε αυτή τη δουλειά, μπορώ να σου πω ότι ξεκινώντας, μου δόθηκαν πολύ μεγάλα πράγματα, γρήγορα. Το θεωρούσα πολύ φυσιολογικό αυτό και δεν ήταν καθόλου. Για ένα παιδί από τη Θεσσαλονίκη που ήρθα και δεν είχα ιδέα ούτε της πόλης των Αθηνών και μέσα σε 20 μέρες ήμουν με την Καραμπέτη και τον Κιμούλη στο θέατρο και τον Κουτσομύτη στην Πρόβα Νυφικού, δεν είναι καθόλου απλό. Αλλά είναι πολύ ουσιαστικό για το πώς ξεκινάς να υπάρχεις μέσα σε αυτή τη δουλειά. Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός και το πιστεύω.

-Άρα ήσουν μάλλον τυχερός που συνειδητοποίησες πράγματα από νωρίς, όπως αυτό που είπες για την έπαρση;

Μωρέ η έπαρση είναι λάθος. Σε μπερδεύει, σε πηγαίνει σε λάθος μονοπάτια. Δεν χρειάζεται, όχι μόνο στη δικιά μου τη δουλειά, αλλά πουθενά. Η έπαρση καλύπτει μία μεγάλη ανασφάλεια. Και η δύναμη της ανασφάλειας είναι μεγαλύτερη από τη δύναμη της έπαρσης. Είσαι πιο δυνατός όταν είσαι ανασφαλής, γιατί είσαι ειλικρινής.

Μπορείς να πεις «δεν μπορώ». Είναι πολύ ανθρώπινο. Δεν τα μπορούμε όλα και δεν πρέπει να τα μπορούμε όλα. Δεν είμαστε γεννημένοι για να είμαστε μόνο νικητές.

-Στο Amadeus νομίζω ότι περιγράφεται επίσης η μάχη παλιού και νέου. Εσύ τι θέση παίρνεις σε αυτή;

Το νέο πάντα έρχεται. Πάντα θα υπάρχει κάτι πιο νέο, πιο ελπιδοφόρο, πιο φωτεινό και κυρίως με μεγαλύτερες αντοχές από σένα (γελάει). Εγώ, ως Νίκος θα σου πω ότι εδώ έχω δύο νέα παιδιά, στους κεντρικούς ρόλους, τον Γιάννη Νιάρρο και τη Μαίρη Μηνά, που είναι αξιοθαύμαστα. Φανταστικοί, ταλαντούχοι, εργατικοί, προσγειωμένοι, με φοβερό χτυποκάρδι για τη δουλειά. Είναι χάρμα οφθαλμών να τους βλέπεις και κυρίως να συνυπάρχεις μαζί τους στη σκηνή. Πολύ τυχερός αισθάνομαι, αλήθεια. Με το νέο είμαι, γιατί το τραγικό ξέρεις ποιο είναι με μένα; Δεν νιώθω 50, που είμαι, νιώθω 35.

-Άρα δεν φοβήθηκες πατώντας τα 50 ότι θα αρχίσεις να λες αυτά τα «στα νιάτα μου όλα ήταν καλύτερα;»

Όχι μωρέ. Στα νιάτα μας εμείς ήμασταν πιο φοβισμένοι, αν θες. Τα νέα παιδιά έχουν μεγαλύτερη ορμή και μία μεγαλύτερη άνεση γιατί τους το επιτρέπουμε κι εμείς κι έτσι πρέπει να είναι. Δεν γίνεται να υπάρχει τρόμος σε αυτή τη δουλειά. Σε καμία δουλειά δεν μπορείς να είσαι αποδοτικός αν υπάρχει τρόμος και βία. Τα νέα παιδιά πρέπει να έχουν ορμή, όταν τους την κόβεις, τους κόβεις τα φτερά.

-Το θέατρο ζει μία νέα περίοδο μετά τις αποκαλύψεις του #MeToo;

Αυτό θέλαμε όλοι. Το θέατρο ζει και θα ζει ούτως ή άλλως, εμείς πώς είμαστε σε αυτόν τον χώρο, είναι το θέμα. Το θέατρο θα πρέπει να υπάρχει μέσα από μία δημιουργικότητα, μέσα από μία ομάδα και μέσα από μία ασφάλεια. Όταν γίνονται βίαια πράγματα θα πρέπει να μένουν εκτός. Κανένας δεν θέλει να έχει έναν δυνάστη πάνω από το κεφάλι του και να τον απειλεί με οποιονδήποτε τρόπο. Η βία έχει πολλές μορφές, δεν είναι μόνο σεξουαλική είναι και ψυχολογική, είναι και σωματική.

Το #MeToo καλά έκανε κι έγινε, το λυπηρό είναι ότι έμεινε στον χώρο του θεάτρου και δεν πήγε πιο πέρα. Όλοι πρέπει να έχουμε αξιοπρέπεια στη δουλειά μας. Και για να έχεις αξιοπρέπεια πρέπει να έχεις το κουράγιο να πεις «Αυτό με ενοχλεί». Είναι κάτι που το λέω στον γιο μου καμιά φορά όταν έρχεται και μου λέει «Μπαμπά με πειράζουν κάποια μεγάλα παιδιά». Του λέω ότι αν το ξανακάνουν θα πεις «Αυτό με ενοχλεί». Κι αν συνεχίσουν θα πας στον δάσκαλό σου. Να μην κάθεσαι σε μία γωνία και κλαις επειδή σε κορόιδεψαν, να πεις ότι δεν σου αρέσει αυτό που κάνουν. Το ίδιο ισχύει και στη δουλειά μας.

Το #MeToo ήταν η ώρα του να γίνει. Και τα νέα παιδιά στον χώρο μου, το ότι ξέρουν πια ότι μπορούν να πατήσουν δυνατά στα πόδια τους και να πουν «Κόφ’ το, τι κάνεις ρε;», είναι μεγάλο κέρδος.

-Ήσουν από τους ανθρώπους που βγήκαν αυτόματα μπροστά να στηρίξουν σε ότι σε αφορούσε…

Μα βέβαια, γιατί κι εγώ έχω υποστεί βία σε αυτή τη δουλειά, ειδικά στα πρώτα χρόνια. Εγώ όμως αντιμίλαγα, ζήταγα το δίκιο μου, έφευγα. Τα παιδιά που βγήκαν και μίλησαν έχουν ένα βάρος και θέλουν να ξαλαφρωθούν, θέλουν να δικαιωθούν και καλά κάνουν και το κάνουν. Δεν μπορεί να μην είσαι με όλους αυτούς τους ανθρώπους που έχουν υποστεί τέτοια πράγματα. Πώς να μην τους υποστηρίξεις;

-Το θετικό είναι ότι έχουν αυξηθεί γενικά οι καταγγελίες στην κοινωνία…

Ναι. Το ότι αυτό το κορίτσι στη Θεσσαλονίκη μίλησε, σημαίνει ότι δεν ντράπηκε, δεν το βούλωσε, δεν έκατσε σε μία γωνιά να νιώθει κατεστραμμένη, ζητά το δίκιο της. Αυτό είναι ένα κέρδος. Αν αύριο βγει μία κοπέλα από ένα σουπερ μάρκετ και πει μου έκαναν αυτό και διεκδικώ το δίκιο μου, αυτό είναι κέρδος.

-Έρχεσαι σε επαφή και με την εντελώς νέα γενιά, τον γιο σου, Πάνο. Τι μαθαίνεις από εκείνον;

Μαθαίνω τα πάντα, κάθε μέρα, όλη τη ζωή ξανά. Κι αυτό είναι πάρα πολύ ωραίο. Από το τι είναι έρωτας, πόσο φοβόμαστε τον θάνατο, την απόρριψη, πώς στεκόμαστε σε ένα κοινωνικό σύνολο, πώς διεκδικούμε το δίκιο μας, τα πάντα. Είναι 7,5 ετών, ένα ωραίο αντράκι, μάγκας και ομορφόπαιδο, αλλά είναι κυρίως όμορφος στην ψυχούλα του, είναι πολύ καλό πλάσμα.

-Παλιότερα μου έλεγες ότι είναι πολύ έτοιμος για την τέχνη. Είναι ακόμα ή την απέρριψε;

Αυτός, όταν κάναμε το Himmelweg στο Φεστιβάλ Αθηνών με τη γυναίκα μου, έπαιξε σε ένα βίντεο. Οπότε όλο το καλοκαίρι που κάναμε περιοδεία και τον ρωτούσαν «Πάνο τι θες να γίνεις όταν μεγαλώσεις;», έλεγε «Είμαι ήδη ηθοποιός, τι άλλο να γίνω;». Δεν σου κρύβω ότι ψιλοτρόμαξα ότι την ψώνισε το παιδάκι μου (γέλια).

Ο γιος μου δεν ξέρει τι θα γίνει και δεν θέλω να ξέρει ακόμα, να γίνει ό,τι θέλει, εγώ αυτό θέλω.

Κι όταν θα έρθει εκείνη η κρίσιμη ώρα να αποφασίσει τι θέλει να γίνει, του εύχομαι να είναι σίγουρος, γιατί η δουλειά μας είναι κάτι που μας συντροφεύει εφ’ όρου ζωής και τρώει πολλές ώρες της μέρας μας. Πρέπει να είμαστε πολύ καλά, σίγουροι και χαρούμενοι με αυτήν. Αλλιώς είναι μαρτύριο.

-Ακούμε συχνά αυτό το «εκπαιδεύστε τους γιους σας» τελευταία με αφορμή όλες τις κακοποιητικές συμπεριφορές κατά των γυναικών…

Εγώ του μιλάω του γιου μου για τα πάντα, με έναν τρόπο που να μπορεί να συνειδητοποιήσει και να καταλάβει. Με ρώταγε πώς γίνονται τα παιδιά και με πολύ απλούς τρόπους του εξήγησα. Και άρχισε να γελάει και μου είπε «Ρε μπαμπά ειλικρινά, μεγαλύτερο ψέμα δεν θα μπορούσες να μου πεις;». Οπότε με γείωσε κι εκεί κατάλαβα ότι δεν είναι έτοιμος ακόμα να μάθει τον ακριβή τρόπο. Του είπα «Αγόρι μου εγώ είμαι εδώ. Ό,τι πρόβλημα και απορία έχεις να έρχεσαι να μου μιλάς. Όλα θα στα πω». Πρέπει να είμαστε κοντά στα παιδιά. Τα παιδιά είναι αθώα και ο κόσμος δεν είναι γύρω τους. Θέλει προσοχή που είναι το παιδί και με ποιους είναι, δεν γίνεται αλλιώς.

-Με τη σύζυγό σου, Έλενα, γνωριστήκατε σε μία παράσταση που δεν ανέβηκε ποτέ και τελικά ανεβάσατε το ωραιότερο έργο της ζωής σας. Πώς είναι αυτή η «παράσταση» 10 χρόνια μετά;

Έπεσα τυχαία πάνω στον σκηνοθέτη, τον Όσκαρας Κουρσουνόβας, πριν από δύο καλοκαίρια στην Άνδρο. Μου είπε «Τι κρίμα δεν έγινε η παράσταση μας τότε» και του λέω «Να σου δείξω τι έγινε όμως από αυτή την παράσταση» και του έδειξα τον Πάνο. Βούρκωσε. Μου είπε «10 παραστάσεις μαζί». Ήταν η συγκυρία τέτοια, γνωριστήκαμε, προχωρήσαμε, μαζί είμαστε, μαζί εύχομαι να είμαστε, κλείνουμε 10 χρόνια σε 2 μήνες. Εγώ θεωρώ ότι έχουμε ανεβάσει μία πολύ όμορφη «παράσταση» και πρωταγωνιστής είναι ο γιος μας.

Info: Αμαντέους από 5 Φεβρουαρίου και κάθε Τετάρτη – Κυριακή στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Εισιτήρια εδώ.