O σκηνοθέτης Tom Volf μιλά στο Ladylike για την πρώτη φορά της Monica Bellucci στο θέατρο και τη Μαρία πίσω από την Κάλλας

Η αισθαντική ανάγνωση από τη Monica Bellucci των αδημοσίευτων κείμενων και επιστολών της Ελληνίδας ντίβας της όπερας, υπό τον τίτλο «Maria Callas: Lettres & Mémoires» («Μαρία Κάλλας: Επιστολές και Αναμνήσεις») έκανε πρεμιέρα τον Νοέμβριο του 2019 στο θέατρο Marigny στο Παρίσι και ολοκλήρωσε τις παραστάσεις της την περασμένη άνοιξη μετά από μια sold out σεζόν.

Η ανάγνωση βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Tom Volf αλλά και της πρόσφατης ταινίας του «Maria by Callas»– στο οποίο συγκέντρωσε πάνω από 350 αδημοσίευτα γράμματα της Κάλλας, γραμμένα από την ίδια στη διάρκεια 30 ετών (1946-1977). Μαζί του μιλάμε για τον μύθο – Μαρία Κάλλας και τον θρύλο – Monica Bellucci.

Ο ίδιος συμπεραίνει ότι είναι ένας καλός συνδυασμός μεταξύ της περιέργειας του κόσμου να δει την πρώτη θεατρική απόπειρα της Monica Bellucci και μία διαφορετική εκδοχή της ζωής της Μαρίας Κάλλας επί σκηνής, που οδήγησε σύσσωμο το ελληνικό κοινό να προμηθευτεί τα εισιτήριά του για το Ηρώδειο έστω και στις παράξενες εποχές που ζούμε. Ο Tom Volf ακόμα προετοιμάζεται για τις παραστάσεις που θα δούμε σε λίγες ημέρες, ενώ μας εξηγεί από το Παρίσι όπου βρισκόταν όσο μιλούσαμε πώς ξεκίνησε το δικό του προσωπικό ταξίδι γνωριμίας της Μαρίας Κάλλας.

Ο Tom Volf, η Μαρία και η Κάλλας

Θυμάσαι την πρώτη φορά που άκουσες τη φωνή της Μαρίας Κάλλας;

Ήταν περίπου 7 χρόνια πριν. Ζούσα στη Νέα Υόρκη τότε και είχα πάει στο ΜΕΤ να ακούσω μια ιταλική όπερα. Ψάχνοντας στο Internet το ίδιο βράδυ, έπεσα πάνω σε μία ηχογράφησή της. Μόλις την άκουσα ήταν σαν κεραυνοβόλος έρωτας. Ένιωσα βαθιά συγκινημένος. Είναι κάτι πολύ δύσκολο να το περιγράψω. Σιγά σιγά άρχισα να ενδιαφέρομαι ακόμα περισσότερο για εκείνη. Κι ήμουν αρκετά τυχερός ώστε να γνωρίσω πολλούς ανθρώπους που την ήξεραν. Αυτό ξεκίνησε όλο το ταξίδι μου. Πρώτα έφτιαξα το φιλμ “Maria By Kallas” έπειτα την έκθεση και μετά αυτές τις θεατρικές αναγνώσεις.

Τι ήταν αυτό που σε ενέπνευσε να ξεκινήσεις την έρευνα για τη ζωή της;

Πρώτα από όλα με συγκίνησε η φωνή της και το τραγούδι της και δεν μπορούσα να καταλάβω γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι συγκινούνταν από αυτήν. Κι όχι μόνο όσοι ήταν εξοικειωμένοι με τον κόσμο της όπερας, γιατί κι εμένα δεν μου άρεσε πολύ η όπερα και η κλασική μουσική πριν έρθω σε επαφή μαζί της. Και υπήρχε ένα μυστήριο για ‘μένα σχετικά με το πώς αυτή η γυναίκα άγγιξε τόσες πολλές ψυχές. Αυτό μου κέντρισε το ενδιαφέρον και όταν ξεκίνησα να διαβάζω γι’ αυτήν, διάφορες βιογραφίες και τηλεοπτικά προγράμματα που είχαν γίνει για εκείνη στο παρελθόν συνειδητοποίησα πως πάνω κάτω όλα επαναλάμβαναν την ίδια ιστορία πράγμα που μου φάνηκε λίγο επιφανειακό κατά κάποιον τρόπο. Οι άνθρωποι αναπαριστούν την Κάλλας ως μία ντίβα με μια δυστυχή ζωή με όλες τις επιτυχίες της και μία δύσκολη ερωτική ιστορία. Κι ένιωθα ότι υπήρχε κάτι παραπάνω σε αυτό, κάτι παραπάνω από όλες αυτές τις ιστορίες που επαναλαμβάνονταν συνέχεια.

Τι διαφορετικό λέει η δική σου ιστορία;

Μιλώντας με τους φίλους της σε όλο τον κόσμο κατάλαβα ότι όντως υπήρχε μια διαφορετική ιστορία. Και ότι ο άνθρωπος που περιέγραφαν εκείνοι ήταν ένας διαφορετικός άνθρωπος από αυτόν που αναπαριστούσαν οι ταινίες και τα βιβλία. Και αυτό με έκανε να θέλω να ερευνήσω ως σκηνοθέτης ποια ήταν αυτή η γυναίκα στην πραγματικότητα. Ποια ήταν η γυναίκα πίσω από τον μύθο. Ποια ήταν η Μαρία. Κι έτσι γεννήθηκε και η ταινία “Maria By Kallas” γιατί η ιδέα ήταν μέσα από την Κάλλας να ανακαλύψουμε ποια είναι η Μαρία. Κι αυτή ήταν η εντελώς καινούργια προσέγγιση που δεν είχε τολμήσει κανείς ως τώρα. Νομίζω ότι έφερε πολλή αλήθεια και μία εντελώς νέα κατανόηση για εκείνη.

Το φιλμ μου νομίζω ότι το είχε αυτό. Κυκλοφόρησε σε 48 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Ένιωσα ότι ήταν σημαντικό, όταν βγήκε η ταινία το 2018 στην Ελλάδα και είχα το προνόμιο να είμαι εκεί να την παρουσιάσω, ότι η Κάλλας επέστρεφε εκεί. Και ότι οι άνθρωποι στην Ελλάδα δεν την ήξεραν τόσο καλά τελικά. Είχαν μια ασαφή εικόνα για εκείνη, εμπλουτισμένη με τα κουτσομπολιά που επαναλαμβάνονταν μέσα στα χρόνια. Και ότι η ταινία τους έφερε έναν νέο τρόπο να την αντιλαμβάνονται, πιο ανθρώπινο, πιο αληθινό και επιπλέον πιο συγκινητικό. Κατάλαβαν ότι δεν ήταν αυτή η επιφανειακή ντίβα, που τους περιέγραφαν. Κατάλαβαν ότι ήταν ένα πολύ όμορφο και συναισθηματικό ανθρώπινο πλάσμα, με μια δυνατή σύνδεση με την Ελλάδα. Είχε την καριέρα της στην Ιταλία και την Αμερική αλλά οι ελληνικές ρίζες της ήταν θεμελιώδεις για εκείνη.

Είναι σύνηθες αυτό ανάμεσα σε Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό.

Για ‘μένα είναι σημαντικό που όλο αυτό βοηθά στο να «επιστρέψει» η Κάλλας στην Ελλάδα. Γιατί πιστεύω ότι σήμερα οι Έλληνες μπορούν να είναι πολύ υπερήφανοι για εκείνη και που την έχουν ως μέρος της ιστορίας τους. Και το γεγονός ότι έρχεται η Monica Bellucci στο Ηρώδειο είναι συμβολικό, γιατί η Μαρία έκανε εκεί το ντεμπούτο της κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και επέστρεψε εκεί και πάλι το ’57 για μία μεγάλη συναυλία. Και τώρα που η Monica Bellucci έρχεται εκεί με τις επιστολές της Κάλλας, είναι μία ακόμα επιστροφή στο «σπίτι» της.

Ποια είναι η Κάλλας για ‘σένα με λίγα λόγια αφού άκουσες την ιστορία της από 30 ανθρώπους που τη γνώριζαν προσωπικά;

Ήταν πρώτα από όλα άνθρωπος, κάτι που ο κόσμος τείνει να ξεχνά. Ο κόσμος τη βλέπει κυρίως ως καλλιτέχνη, ως σταρ. Πρώτα απ’ όλα ήταν άνθρωπος, ένας άνθρωπος που προσπάθησε πραγματικά να έχει μια φυσιολογική ζωή, παρόλο που είχε αυτή την τεράστια καριέρα. Πέρασε όλη της τη ζωή με αυτό το δίπολο, όπως έλεγε και η ίδια, μεταξύ της Μαρίας και της Κάλλας. Με έναν τρόπο πολλοί καλλιτέχνες αυτού του επιπέδου, και κάποιος μπορεί να πει ότι και η Monica Bellucci είναι σε αυτό το επίπεδο, μία καλλιτέχνης διάσημη παγκοσμίως, βρίσκουν δύσκολο το να έχουν μια φυσιολογική ζωή, να συνδυάζουν την προσωπική τους ζωή με την επαγγελματική τους, γιατί συνεχώς όλος ο κόσμος παρακολουθεί.

Η ζωή της Κάλλας ήταν μια ζωή γεμάτη θυσίες. Πρώτα θυσίασε την προσωπική της ζωή για την καριέρα της, έπειτα την καριέρα της για την προσωπική της ζωή. Ήταν ένας συνεχής αγώνας. Αλλά ανακάλυψα μιλώντας με τους φίλους της και άλλες πλευρές της ως γυναίκας και προσπάθησα να τις δείξω στην ταινία και μέσα από τις επιστολές της που διάλεξα για την παράσταση. Υπάρχει η πλευρά της με το υπέροχο χιούμορ, με την κοριτσίστικη θεώρηση της ζωής, τη λίγο αφελή και ιδεαλιστική. Υπάρχουν όλες αυτές οι πλευρές που δεν ξέραμε και που αποτελούν μέρος της προσωπικότητάς της. Και όλα αυτά τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς της, όταν τα καταλαβαίνεις βλέποντας την ως γυναίκα, έπειτα τα αντιλαμβάνεσαι και τα αισθάνεσαι περισσότερο στα τραγούδια της. Έβαζε όλες τις δικές της εμπειρίες ζωής στα τραγούδια της. Οπότε όταν την ακούς να τραγουδά έχοντας ήδη καταλάβει ποια ήταν ως γυναίκα, νομίζω τα κάνει ακόμα πιο συγκινητικά, γιατί έχεις προσθέσει σε αυτή την εμπειρία μία ακόμα διάσταση.

Ήταν αυτό το πάθος και η πολύπλευρη προσωπικότητά της που έκανε τη φωνή της τόσο ξεχωριστή, έτσι δεν είναι;

Ναι και το λέω κι αυτό στην αρχή της ταινίας μου. Έλεγε ότι αν οι άνθρωποι προσπαθούσαν πραγματικά να με ακούσουν, θα ανακάλυπταν όλο τον εαυτό μου εκεί μέσα. Θα έβρισκαν τη Μαρία στην Κάλλας. Το πώς είναι πραγματικά, μέσα από την τέχνη της.

H Monica Bellucci ως Μαρία Κάλλας

Πώς αποφάσισες ότι η Monica Bellucci θα ήταν η δική σου Κάλλας;

Πρέπει να εξομολογηθώ ότι ήταν πραγματικά η μοίρα που το έκανε. Μερικά πράγματα στη ζωή απλά συμβαίνουν, έτσι κι αυτό. Αφού βγήκε η ταινία και ταξίδεψα σε τόσες χώρες για να την παρουσιάσω, ένιωθα την υποχρέωση να ολοκληρώσω με κάποιον τρόπο την αποστολή μου. Αφιέρωσα δύο ακόμα χρόνια στη συγγραφή του τελευταίου βιβλίου το οποίο περιέχει όλες τις επιστολές και τις αναμνήσεις της Κάλλας. Περιέχει περίπου 300 ανέκδοτες επιστολές της. Για ‘μένα ήταν μια πολύ σημαντική αποστολή να ολοκληρώσω, γιατί έλεγε συχνά ότι ήθελε να γράψει την αυτοβιογραφία της κι επειδή πέθανε τόσο νέα δεν το κατάφερε. Κατά κάποιον τρόπο ένιωθα ότι αυτό ήταν κάτι σαν αυτοβιογραφία της.

Το βιβλίο ήταν ένα τόσο μεγάλο ταξίδι για μένα, με έφερε πιο κοντά της απ’ ότι είχε κάνει η ταινία, κι όταν κυκλοφόρησε, ένιωσα ότι αυτές οι λέξεις που εκείνη είχε γράψει τόσο ωραία έπρεπε να ειπωθούν στο κοινό. Μπορούσα να δω πώς αυτές οι επιστολές μπορούσαν να ζωντανέψουν στη σκηνή. Αλλά έπρεπε να βρω τον σωστό άνθρωπο γι’ αυτό. Και πραγματικά η μοίρα ήταν που έφερε αυτή τη συνάντηση μου με τη Monica ακριβώς τον καιρό που βγήκε το βιβλίο και πήγα σε εκείνη, διάβασε μερικές επιστολές από το βιβλίο και ήξερα την ίδια στιγμή ότι ήταν το σωστό. Ο τρόπος με τον οποίο η Monica πρόφερε τις λέξεις αυτές, έδιναν το αληθινό συναίσθημα που εγώ ένιωθα ότι είχε η Κάλλας όταν τις έγραφε. Ήταν κάτι παραπάνω από ανάγνωση, ήταν σαν να δίνει πνοή σε αυτές τις λέξεις. Ήταν ένα άμεσο συναίσθημα, ήταν και πάλι κεραυνοβόλος έρωτας (γελάει).

Τι ανακάλυψες για τη Monica Bellucci δουλεύοντας μαζί της για το έργο;

Αναφέρομαι στη μοίρα γιατί δεν την έψαξα τη Monica. Έτυχε να γνωριστούμε ακριβώς εκείνη την περίοδο. Κι εκείνη είχε ήδη σκεφτεί πολλές φορές να κάνει θέατρο και είχε μελετήσει διάφορα project για τη σκηνή αλλά ποτέ δεν είχε πάρει την απόφαση ως τότε. Ήρθε στη σωστή στιγμή, ήταν η σωστή ιδέα και δημιουργήθηκε αμέσως μεγάλη εμπιστοσύνη ανάμεσά μας. Γιατί νιώθαμε ότι βρισκόμασταν εκεί για να υπηρετήσουμε κάτι ανώτερο, ήμασταν εκεί για να υπηρετήσουμε ένα όμορφο πλάσμα, την Κάλλας και να φέρουμε ζωή στις λέξεις και την ψυχή της. Επειδή το προσεγγίσαμε με αυτή την ταπεινότητα, ότι υπηρετούσαμε κάτι άλλο, κάτι μεγαλύτερο και ανώτερο, νομίζω ότι η δουλειά που ετοιμάσαμε πραγματικά μοιάζει με την Κάλλας. Και την ίδια στιγμή παρουσιάζει μια εντελώς διαφορετική εκδοχή της Monica την οποία πιστεύω πολλοί άνθρωποι δεν έχουν δει ως τώρα. Εγώ την είδα αμέσως σε εκείνη, από την πρώτη μας συνάντηση και τη στιγμή που διάβασε την πρώτη επιστολή είδα ότι υπάρχει μέσα της κάτι βαθύτερο και μεγαλύτερο από την ομορφιά της, από αυτό για το οποίο συνήθως ενδιαφέρονται οι άνθρωποι.

Τι κοινό έχουν με την Κάλλας πέρα από το status των star;

Έχουν πολλά κοινά, αλλά το status των star είναι μεγάλο πράγμα. Διαμορφώνει ολόκληρη τη ζωή της. Είναι σαν να ζεις σε ένα άλλο βασίλειο. Συνεχώς πρέπει να διαχειρίζεσαι τη δημόσια εικόνα σου και το όνομά σου αλλά ακόμα είσαι ένας άνθρωπος και αγωνίζεσαι να έχεις τη φυσιολογική ζωή που όλοι οι άνθρωποι θέλουν. Και είναι δύσκολο, συχνά απίθανο, αλλά είναι συνεχής αγώνας. Η Monica μάλλον έχει μεγαλύτερη άνεση με τη φήμη της από την Κάλλας, αλλά υπάρχει αυτή η κλωστή που τις ενώνει. Η Monicca καταλαβαίνει την Κάλλας καλύτερα εξαιτίας αυτού, γιατί καταλαβαίνει αυτό το δίπολο, μεταξύ της δημόσιας ζωής και ενός εντελώς διαφορετικού εσωτερικού κόσμου που προσπαθείς να ικανοποιήσεις. Επίσης καταλαβαίνει αυτή τη συνεχή απορία για το αν οι άνθρωποι πραγματικά ενδιαφέρονται για σένα γι’ αυτό που είσαι και όχι μόνο γιατί έχεις ακριβώς αυτό το status. Αυτό διαμορφώνει όλες τις σχέσεις με τους γύρω σου. Όλα αυτά είναι πολλά κοινά σημεία και νομίζω ότι εξαιτίας τους η Monica καταλαβαίνει τόσο βαθιά την Κάλλας και μπορεί να εκφράζει τις λέξεις της με τόση αλήθεια και αυθεντικότητα.

Είχε ποτέ αμφιβολίες κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας, καθώς αυτή θα ήταν η πρώτη της φορά στη σκηνή του θεάτρου; Χρειάστηκε ποτέ να προσπαθήσεις για να την πείσεις;

Όχι, ποτέ. Είπε αμέσως ναι και ποτέ δεν το ξανασκέφτηκε. Είχε να διαχειριστεί πολλά πράγματα, καθώς θα έβγαινε πρώτη φορά στη σκηνή. Είχε να διαχειριστεί τον φόβο, το τρακ, ένα τελείως νέο περιβάλλον εργασίας που δεν είχε συνηθίσει, αλλά παρόλα αυτά που ξεπεράσαμε παρέα και για τα οποία τη βοήθησα όσο μπορούσα, ποτέ δεν υπαναχώρησε στην απόφασή της. Δεν αμφέβαλε πότε για το ότι αυτό το project ήταν το σωστό για εκείνη.

Τι θυμάσαι πιο έντονα από τις πρόβες σας;

Θυμάμαι πολλά πράγματα, αλλά υπήρξαν κανά δυο φορές στις πρόβες που η σύνδεση μεταξύ της Monica και της Κάλλας ήταν τόσο βαθιά που έπρεπε να σταματήσει, γιατί είχε συγκινηθεί βαθιά από τις λέξεις της και απρόσμενα. Αυτή η σύνδεση, η χημεία μεταξύ αυτών των δύο γυναικών μπορεί να φτάσει πολύ πολύ βαθιά. Η Monica καθώς είναι μια φοβερή επαγγελματίας, μπορεί να βγάλει συναισθήματα χωρίς να χάνει τον έλεγχο όσων περνάει εκείνη την ώρα. Αλλά υπήρξαν κανά δυο φορές που κατακλύστηκε από το συναίσθημα και από τις λέξεις της Κάλλας και όσα έλεγε ειδικά στις τελευταίες επιστολές της ζωής της. Σε αυτές υπάρχει μια διάσταση μεγάλης θλίψης και η Monica μπορεί να συνδεθεί με αυτήν όπως και με όλα τα συναισθήματα της Κάλλας κι αυτή είναι η ομορφιά αυτής της δουλειάς.

Το μουσείο για την Κάλλας και η κοινή αίσθηση τελειομανίας

Έχοντας κάνει ένα ντοκιμαντέρ, ένα θεατρικό έργο, δύο βιβλία και δύο εκθέσεις για την Κάλλας, τι σε δυσκόλεψε περισσότερο;

Το καθένα ήταν τεράστια πρόκληση. Μπορεί να φαίνεται ως κάτι εύκολο αλλά κάθε ένα από αυτά τα project ήταν γεμάτα εμπόδια και δυσκολίες και οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να πιστέψουν πόσο μεγάλο θαύμα είναι ότι όλα αυτά τα project ολοκληρώθηκαν. Όλα είχαν τις ίδιες πιθανότητες να μην τα καταφέρουν.

Σκέφτεσαι να κάνεις κάτι άλλο που να αφορά σε κάποιον άλλο star στο μέλλον;

Όχι. Προς το παρόν επικεντρώνομαι στην περιοδεία μας. Μετά την Ελλάδα ακολουθούν άλλες εμφανίσεις σε άλλες χώρες. Νιώθω προνομιούχος που συνεχίζω αυτό το ταξίδι με τη Monica και την Κάλλας κι όλο αυτό θα διαρκέσει τουλάχιστον έναν χρόνο. Επίσης έχω το βιβλίο με τις επιστολές που θα κυκλοφορήσει σε αρκετές χώρες, μεταξύ των οποίων και στην Ελλάδα τον Οκτώβριο, οπότε μάλλον θα επιστρέψω κι εκεί για να το παρουσιάσω. Είμαι χαρούμενος που έχω δημιουργήσει μια στενή σχέση με την Ελλάδα. Είναι σημαντική για ‘μένα γιατί ήταν σημαντική για την Κάλλας. Κάθε τι που μπορώ να κάνω για την Κάλλας στην Ελλάδα σημαίνει πολλά για μένα. Έπειτα απ’ όλα αυτά μάλλον θα αρχίσω να επικεντρώνομαι σε νέα project αλλά η Κάλλας θα έχει πάντα ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου. Ο τελευταίος προορισμός αυτού του ταξιδιού είναι ο οργανισμός που έχω δημιουργήσει στο Παρίσι ως αποτέλεσμα αυτών των 7 χρόνων δουλειάς. Σκοπός του είναι να συγκεντρώσει όλα τα προσωπικά αρχεία της Κάλλας και να ιδρύσει ένα μουσείο στο Παρίσι αφιερωμένο σε εκείνη.

Τι έχεις εσύ κοινό με την Κάλλας;

Η αίσθηση της τελειομανίας μας. Είμαι σαν εκείνη, απολύτως τελειομανής. Μπορεί να είναι κόλαση μερικές φορές για εμάς και τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργαζόμαστε, αλλά είναι η αίσθηση της ευθύνης που έχουμε. Εκείνη ένιωθε μεγάλη ευθύνη απέναντι στους συνθέτες και τη μουσική κι εγώ νιώθω μεγάλη ευθύνη απέναντί της. Θέλω ότι κάνω να είναι στο πιο υψηλό επίπεδο. Είμαι τελειομανής σε ό,τι κάνω κι αυτό μερικές φορές είναι ένας μεγάλος αγώνας για ‘μένα.