Όταν η Φώφη Τσεσμελή δεν παίζει μουσική, ανοίγει δρόμους για τις γυναίκες

-Ποια είναι τα ερεθίσματα της ζωής σου που σε οδήγησαν να γίνεις Dj;

«Μεγάλωσα σε μία οικογένεια μουσικών, ο πατέρας μου έπαιζε ακορντεόν από παιδί και η μητέρα μου είναι σοπράνο. Ο παππούς μου, η γιαγιά μου, οι θείες μου, όλοι είτε έπαιζαν κάποιο μουσικό όργανο, είτε ήταν εξαιρετικά καλλίφωνοι. Άρα και να ήθελες κάπως να ξεφύγεις από όλο αυτό στο σπίτι μου ήταν ανθρωπίνως αδύνατο. Σε πολύ μικρή ηλικία άρχισα να αποκτώ μία λύσσα/τρέλα/πάθος για την ξένη μουσική, το οποίο εξελίχθηκε στα 4 μου σε μαθήματα αγγλικών (για να καταλαβαίνω τους στίχους), στα 5 μου στη δημιουργία mixtapes (με το “tapes” στην κυριολεξία του), σε dubbing με δύο κασετόφωνα κι από τα 6 μου έπαιζα μουσική σε όλα τα παιδικά πάρτι.

Εκείνο το καλοκαίρι με πήγαν οι γονείς μου σε μία ντισκοτέκ, είδα για πρώτη φορά τον DJ σε περίοπτη θέση να παίζει μουσική και εκεί κλείδωσε μέσα μου αυτό που ήθελα να κάνω στο υπόλοιπο της ζωής μου. Στα 8 μου πήγα στο ωδείο κι έμαθα να παίζω και κάποια μουσικά όργανα, κυρίως κιθάρα και τρομπέτα, αλλά πάντα τα πικάπ μου φαίνονταν πιο ελκυστικά. Είμαι εσωστρεφής, αλλά κοινωνικά επιδέξια κι έτσι οι ήχοι, οι στίχοι, οι μελωδίες είναι οι πρωτογενείς δίαυλοι έκφρασης των συναισθημάτων μου και ο πιο άμεσος τρόπος σύνδεσης με τους άλλους. Σκέφτομαι με μουσική, “βλέπω” με μουσική, φαντάζομαι με μουσική και ακούω μουσική μέσα στο κεφάλι μου κάθε μέρα, όλη τη μέρα. Ακούγεται σχεδόν εφιαλτικό, αλλά για μένα είναι ευλογία».

– Διαπρέπεις σε ένα επάγγελμα ανδροκρατούμενο. Πώς είναι τελικά τα πράγματα στον χώρο σας για τις γυναίκες; 

«Η αναλογία μεταξύ γυναικών και ανδρών DJs στα lineups των φεστιβάλ και κλαμπ παγκοσμίως είναι 1 στους 12. Τα πράγματα στον χώρο μας είναι σαφώς καλύτερα τα τελευταία χρόνια, όμως έχουμε πολύ δρόμο ακόμη. Δεν είναι καθόλου συμπτωματικό το ότι είμαστε μειονότητα και σαφέστατα υπάρχουν σοβαροί λόγοι. Ο πρώτος και κύριος είναι αυτός που ανέφερες ήδη, το επάγγελμα είναι ανδροκρατούμενο, με όλα τα “παρελκόμενα” που ακολουθούν ως απόρροια αυτού του γεγονότος. Συνεχίζοντας, η σεξουαλική παρενόχληση και η αντικειμενοποίηση εξακολουθούν να είναι μακράν τα πιο ευρέως αναφερόμενα προβλήματα. Η σεξουαλικοποίηση και η αντικειμενοποίηση είναι συνέπεια, ή σύμπτωμα της μη ισορροπημένης δυναμικής ισχύος, όπως φαίνεται από τις πασίγνωστες “3 μεγάλες προκλήσεις” για τις γυναίκες στη μουσική βιομηχανία: τον ηλικιακό ρατσισμό (38%), την έλλειψη πρόσβασης σε πόρους σε μια βιομηχανία που κυριαρχούν άνδρες (36%) και τις χαμηλότερες αμοιβές (27%). Αυτές οι σημαντικές προκλήσεις είναι ενδεικτικές των βαθύτερων θεμάτων της συστημικής ανδρικής κυριαρχίας, που διαπερνούν τις στάσεις και τις συμπεριφορές της συγκεκριμένης βιομηχανίας.

«Δεν είναι τυχαίο το ότι σχεδόν όλες οι γυναίκες Djs δηλώνουν πως έχουν βιώσει ασυνείδητη προκατάληψη με πάνω από το 50% να δηλώνει πως αυτό είναι συχνότατο φαινόμενο».

Για να φτάσουμε στις τέσσερις πικρές αλήθειες: ως αποτέλεσμα όλων αυτών που ανέφερα, οι γυναίκες DJs συχνά υποτιμούν τα ταλέντα και τις ικανότητές τους, αφού πρέπει να αποδεικνύουν συνεχώς την αξία τους. Οι επιτυχημένες γυναίκες αρέσουν λιγότερο από τους επιτυχημένους άνδρες και πολύ συχνά δέχονται hate speech και αμφισβήτηση για τη θέση στην οποία έχουν καταφέρει να βρεθούν. Όταν επιλέγεται ο/η DJ της βραδιάς, οι άνδρες είναι πολύ πιθανότερο να διαλέξουν άνδρες. Και οι “φτασμένοι” DJs, όταν παίρνουν τον ρόλο του μέντορα, είναι πολύ πιο πιθανό να διαλέξουν έναν νεαρό άνδρα από μια νεαρή γυναίκα. Είναι θλιβερό, δεν μάθαμε ποτέ να υποστηρίζουμε η μία την άλλη, αφού πέρασαν στο πετσί μας ότι πρέπει να ανταγωνιζόμαστε τις υπόλοιπες, ώστε να καταφέρουμε να επιβιώσουμε και να υπάρχουμε, αφού ήμασταν τόσο λίγες».

-Το 2018 παρουσίασες στο κοινό το project “HER”, με ένα all-female lineup για πρώτη φορά στη χώρα. To 2020 ήρθε το project shesaid.so του οποίου είσαι δημιουργός. Μίλα μας για τον στόχο σου μέσα απ’ αυτά.

«Δημιούργησα το HER, δυστυχώς μετά από αρκετά χρόνια εσωτερικής αμφισβήτησης και αυτοαναίρεσης για την απήχησή του, με πρωταρχικό σκοπό την ενδυνάμωση και ανάδειξη των γυναικών στον χώρο της ηλεκτρονικής μουσικής στην Ελλάδα, ήθελα κάπως να ανατρέψω την εικόνα που έχουμε όλοι συνηθίσει στα DJ booths/stages και όχι μόνο. Η λογική ήταν “όταν δε σου αρέσει κάτι, κάνε εσύ πρώτα την κίνηση να το αλλάξεις και μη μένεις στα λόγια και στην γκρίνια”, μια στάση που μου εμφύσησαν οι γονείς μου και ασπάζομαι βαθιά. Ο δεύτερος λόγος ήταν ότι από τη θέση στην οποία κατάφερα να βρεθώ μετά από τόσα χρόνια δεν ήθελα να περάσουν κι άλλα κορίτσια αυτά που πέρασα εγώ, να αμβλύνω όσο μπορώ τις δυσκολίες και τα εμπόδια. Για όσες πόρτες μού ανοίχτηκαν, ήθελα να ανοίξω άλλες τόσες. Τέλος, θεωρώ πολύ σημαντικό το “if you can’t see it, you can’t be it”, όταν ήμουν μικρή έψαχνα διακαώς να βρω μία άλλη γυναίκα DJ, ώστε να συνδεθώ, να πάρω δύναμη, να δω έμπρακτα ότι αυτό που ονειρεύομαι δεν είναι ακατόρθωτο, υπάρχουν κι άλλες εκεί έξω. Από το 2019 μοιράζομαι αυτή τη διαδρομή με την DJ, παραγωγό και project manager, Βιργινία Βασιλάκου. Ως απόρροια του HER και όλης αυτής της πορείας στη μουσική, τον Απρίλιο του 2020 είχαμε την τεράστια χαρά να δημιουργήσουμε το Αθηναϊκό chapter του shesaid.so.

«Το shesaid.so είναι μία παγκόσμια κοινότητα 12.000 γυναικών από όλο το φάσμα της μουσικής βιομηχανίας, που δουλεύει πολύ σκληρά και στοχευμένα για την ίση εκπροσώπηση των γυναικών και των υποεκπροσωπούμενων μειονοτήτων στον χώρο».

Συνεργάζεται και συνυπάρχει με μεγάλους φορείς, brands, δράσεις και πρωτοβουλίες και έβαλε πολύ δυναμικά το ζήτημα της ισότητας στην ατζέντα, φέρνοντας σημαντικά αποτελέσματα. Φυσικά, δυστυχώς η Ελλάδα είναι (λίγο) πιο πίσω σε όλο αυτό και χρειάζεται να ξεκινήσουμε από τα βασικά σε πολλούς τομείς, όμως έχουμε πολλή διάθεση και όρεξη να το πραγματοποιήσουμε και μέσω του shesaid.so Athens, αλλά και μέσω του HER project».

– Οι νέοι του 2021 πόσο διαφορετικά διασκεδάζουν σε σχέση με τους αντίστοιχους στα 90s;

«Οι νέοι πάντα θέλουν να διασκεδάζουν, να συνυπάρχουν και να εκτονώνονται μέσω της μουσικής. Οι διαφορές που εντοπίζω σε σχέση με τη σκηνή της ηλεκτρονικής μουσικής είναι ότι στα 90s όλο αυτό ήταν μία μουσική επανάσταση – κάτι εξαιρετικά καινούργιο, φρέσκο, ευοίωνο, είχε πολλή φόρα, μία έντονη αίσθηση κοινότητας και ήταν underground. Σήμερα μιλάμε, πια, για μια τεράστια σκηνή, πολύ καλά στημένη και εξαιρετικά επικερδή. Οι νέοι διασκεδάζουν με αυτό το δεδομένο, συχνά αγνοώντας τη δουλειά που έγινε στα 90s, ή την πολιτική διάσταση της ηλεκτρονικής μουσικής σκηνής, όμως μάλλον αυτό είναι και το ωραίο της υπόθεσης, ο κόσμος προχωράει, εξελίσσεται, αλλάζει. Και οι νέοι συνεχίζουν να είναι στο κέντρο όλου αυτού, δημιουργούν, παίρνουν τη σκυτάλη, συντηρούν μια δική τους πολύ ευοίωνη εκδοχή του σημερινού “underground”. Αυτό που βλέπω ως τη μεγαλύτερη διαφορά σε σχέση με το παρελθόν είναι η οικονομική κρίση και το αποτύπωμα που άφησε στη διασκέδαση, το οποίο πλέον μεγιστοποιεί η κρίση του covid. Αυτό που πιστεύω πως έχει χαθεί, λοιπόν, είναι η αθωότητα και η ανεμελιά».

-Αφηγήσου μου μια νυχτερινή ιστορία από τις πολλές που έχεις ζήσει πίσω από τα decks και θα ήθελες να ακούσουν οι αναγνώστριες του LadyLike.

«Δεν θα ξεχάσω ποτέ ένα βράδυ στη Σύρο, όπου εκεί που έπαιζα μουσική ήρθε να μου ζητήσει ένα τραγούδι η Catherine Deneuve. Είχε σπίτι εκεί και παραθέριζε συχνά τα καλοκαίρια. Μου έφυγαν οι δίσκοι από τα χέρια κι έσπασα τη βελόνα του πικάπ από το σοκ. Αυτό με τις παραγγελιές συνεχίστηκε και τις επόμενες μέρες, φτάνοντας τελικά να τα λέμε ένα βράδυ για αρκετή ώρα. Ήθελε να μάθει πώς είναι για ένα κορίτσι να παίζει μουσική, ήμουν πολύ μικρή και ήταν αρκετά “εξωτικό” όλο αυτό ακόμη. Μου έδωσε συμβουλές από τη δική της εμπειρία και αποκτήσαμε μια ιδιόμορφη μουσική “σχέση”, μου ζήτησε να της γράφω mixtapes κι έτσι τη συναντούσα στο σπίτι της πολύ συχνά όλο το καλοκαίρι.

«H Catherine Deneuve τρελαινόταν για τη Sade και της “σύστησα” τον πρώτο δίσκο της Sinead O’Connor, τον οποίο λάτρεψε, όπως κι εκείνη».

– Ποιες είναι οι σκέψεις σου για το Athens Music Week 2021 στο οποίο συμμετέχεις δυναμικά; Τι ακριβώς θα συμβεί αυτό το Σάββατο;

«Η παρουσία μας ως HER/shesaid.so Athens στο φετινό AMW μας γέμισε χαρά και αισιοδοξία. Συμμετείχαμε στα showcases με τους καταπληκτικούς Marva Von Theo. Το Σάββατο, η Marie Fol, project manager του Keychange movement της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Στέλλα Κάσδαγλη, συγγραφέας και συνιδρύτρια των Women On Top και Mentorkids, η μουσικός, τραγουδίστρια και συνθέτρια, Sugahspank, η Άννα Γάγγα, υπεύθυνη προγραμματισμού και παραγωγής στην Τεχνόπολη, υπό τον συντονισμό του διευθυντή προγράμματος του Pepper, Γιώργου Μουχταρίδη, μιλάμε για το θέμα των γυναικών στη μουσική βιομηχανία.

Πιστεύω πως θα ακουστούν πολύ ενδιαφέρουσες απόψεις και είναι εξαιρετικά σημαντικό να εξαπλωθεί ουσιαστικά αυτή η “κουβέντα” και στην Ελλάδα, γιατί πραγματικά την έχουμε πολλή ανάγκη. Το πρόβλημα είναι συνολικό, αλλά η κάθε χώρα έχει τις δικές της ιδιομορφίες, που δε θα μάθει ποτέ το ευρύ κοινό ποιες είναι, δε θα προχωρήσουμε σε λύσεις, αν δεν αρχίσουμε να τις εντοπίζουμε και να τις συζητάμε. Δυστυχώς, τα τελευταία γεγονότα που βιώνουμε στην Ελλάδα δείχνουν με πολύ σκληρό τρόπο πως έχουμε πάρα πολλή δουλειά να κάνουμε, όχι μόνο για τη θέση της γυναίκας στη μουσική, αλλά και σε ολόκληρη την κοινωνία».

– Πόσο κόστισε η πανδημία στην dance σκηνή;

«Η πανδημία κόστισε πολύ ακριβά στην dance σκηνή. Τα στατιστικά για το 2020 έδειξαν πως τα dance/electronic clubs και φεστιβάλ έχασαν το 75% των εσόδων τους, που ισοδυναμεί με 3,3 δισεκατομμύρια δολάρια. Τα έσοδα των DJs και καλλιτεχνών μειώθηκαν από 1,1 δισεκατομμύρια το 2019 σε 0,4 δισεκατομμύρια το 2020, κοινώς 61%. Η αξία της βιομηχανίας της ηλεκτρονικής μουσικής μειώθηκε, επίσης, κατά 4 εκατομμύρια δολάρια (56%) το 2020, ως αποτέλεσμα του Covid-19. Τα ποσοστά και τα νούμερα είναι εφιαλτικά και καταιγιστικά και δεν επηρεάζουν μόνο τα μεγάλα brands και τους καλλιτέχνες, αλλά και όλο το φάσμα, τις τοπικές σκηνές, πάρα πολλούς εργαζόμενους, καθιστώντας το μέλλον εξαιρετικά αβέβαιο. Το “καλό” αυτής της ιστορίας ήταν ότι όλοι κάναμε ένα βήμα πίσω και αντιμετωπίσαμε κατά πρόσωπο τις παθογένειες του κλάδου, που πρέπει να αλλάξουν.

«Δεν είναι τυχαίο γεγονός το ότι το 2020 έφτασε το MeToo στη χορευτική μουσική σκηνή, αρχίσαμε να μιλάμε για παρενόχληση και κακοποίηση, για ασφαλέστερα dancefloors και φεστιβάλ για όλους».

Επίσης, συνήθως μετά από τέτοιες κρίσεις η σκηνή και ο κόσμος στρέφεται για ελπίδα στο underground, όπου παραμένει δυνατή η φλόγα της καινοτομίας και δημιουργίας. Δε θα καταστραφεί, φυσικά, η σκηνή, μιλάμε για μία βιομηχανία δισεκατομμυρίων και για επιχειρηματικούς κολοσσούς. Οι τοπικές σκηνές και καλλιτέχνες είναι αυτοί που κινδυνεύουν περισσότερο και τώρα είναι η στιγμή που θα αναμετρηθούμε με τα προσωπικά κίνητρά μας, την ηθική μας και την αλληλεγγύη μας. Η δύναμη κρύβεται στη συλλογικότητα και όχι στις μονάδες που λειτουργούν εγωιστικά. Αν τα πηγαίνουμε καλά, αν βοηθάμε ώστε να πηγαίνουν και άλλοι, επωφελούμαστε όλοι από το αποτέλεσμα».

– Πώς αισθάνεσαι όταν σε αποκαλούν την καλύτερη γυναίκα DJ στην Ελλάδα;

«Αν και με τιμάει πολύ αυτή η δήλωση, εδώ δεν είναι θέμα πρωταθλητισμού, δε συμμετέχουμε σε κάποιον διαγωνισμό, ή talent show. Πιστεύω πως είμαστε πολλές καλές, η κάθε μία στο δικό της στυλ. Το σημαντικό είναι να είμαστε πολλές, να έχουμε ορατότητα, η κάθε μία να εξελίσσεται περισσότερο, να υπάρχει αλληλεγγύη μεταξύ μας και με τη στάση μας και την πορεία μας να αποτελούμε πηγή έμπνευσης για τα νεότερα κορίτσια, που θέλουν να μπουν στον χώρο».

– Πώς οραματίζεσαι την επόμενη εγχώρια γενιά των Female Djs; Είσαι αισιόδοξη;

«Είμαι πάρα πολύ αισιόδοξη και χαρούμενη, βλέπω συνεχώς νέα, δυναμικά κορίτσια (αλλά και αγόρια) να μπαίνουν στον χώρο και εύχομαι από την καρδιά μου να αυξάνονται και να πληθαίνουν καθημερινά. Βλέπω ανθρώπους με ταλέντο, με όραμα και άποψη, που πολλοί από αυτούς έχουν και σοβαρή πολιτική στάση/σκέψη πίσω από τη μουσική τους παρουσία. Το μόνο που με λυπεί σε φάσεις είναι η δυσκολία που έχουν κάποιες να αποδεχτούν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν λόγω του φύλου τους από φόβο μήπως κάτι τέτοιο – και ειδικά μια δημόσια παραδοχή – τις οδηγήσει στην αφάνεια.

Ήδη στο HER, αλλά και στο shesaid.so έχουν αρχίσει να μας πλησιάζουν και χτίζουμε σιγά-σιγά ένα δυνατό community που είναι διαθέσιμο σε όλους. Πατάω πάνω στις πλάτες όλων αυτών που προϋπήρχαν, ώστε να μπορώ να βρίσκομαι εγώ εδώ σήμερα και εύχομαι να πατήσουν πάνω και στη δική μου, στις δικές μας πλάτες οι επόμενες και να απογειώσουν την γυναικεία παρουσία στα decks. Το μόνο σίγουρο, αυτές οι “πλάτες” είναι πλέον δυνατές, αρκετές και ικανές».