Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με αναπηρία: Η Γιούνι δεν είναι σκύλος οδηγός τυφλών. Είναι ο φύλακας- άγγελος της Τζουλιάννα
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΚΥΛΩΝ ΟΔΗΓΩΝ & ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΥΦΛΩΝ ΚΑΙ ΣΚΥΛΩΝ ΒΟΗΘΩΝ ΓΙΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ, «ΣΚΥΛΟΙ ΟΔΗΓΟΙ ΕΛΛΑΔΑΣ».
- 3 ΔΕΚ 2020
Και πού δεν έχει ταξιδέψει η Γιούνι με την Τζουλιάννα. Οι δυο τους αποτελούν ένα ακούραστο αχτύπητο γυναικείο δίδυμο. «Έχουμε πάει παντού μαζί. Μέχρι στιγμής έχουμε ταξιδέψει σε 16 διαφορετικές χώρες και την Ελλάδα την έχουμε οργώσει παρέα».
Η 26χρονη Τζουλιάννα Μπούσι δεν κουράζεται ποτέ, το ακούς στη φωνή της, στον τρόπο που αφηγείται, που δρα, που στοχεύει. Η 26χρονη κοπέλα ήρθε στην Ελλάδα όταν ήταν 11 χρονών. Πήγε σε κανονικό σχολείο παρά την οπτική αναπηρία της. Όταν ήταν 7 μηνών, η Τζουλιάννα ανέβασε υψηλό πυρετό που προκάλεσε μόνιμη βλάβη στο οπτικό της νεύρο. Τελείωσε μουσικό γυμνάσιο και λύκειο. Σπούδασε Φιλολογία και μόλις ξεκίνησε να εργάζεται σε φροντιστήριο διδάσκοντας παιδιά με προβλήματα όρασης αλλά και με μαθησιακές δυσκολίες. Της αρέσουν οι ξένες γλώσσες και θέλει να κάνει μεταπτυχιακό στη Δημοσιογραφία. Είναι αθλήτρια στην Εθνική Ομάδα Γυναικών στο γκόλμπολ, άθλημα σχεδιασμένο για τυφλούς. Είναι επίσης αθλήτρια του στίβου και συμμετέχει σε πανελλήνιους αγώνες. Εκτός από τα ταξίδια, λατρεύει και τον χορό. Αλλά επειδή “it takes two to tango”, σε ό,τι κι αν κάνει, η Γιούνι, το θηλυκό μαύρο λαμπραντόρ της είναι πάντα δίπλα ή ανάμεσα στα πόδια της. Όπου είναι εκπαιδευμένη να βρίσκεται ως σκύλος οδηγός. Ήσυχη και υπάκουη. Σε κοιτάει σαν να ‘ναι άνθρωπος. Η Γιούνι «είναι» τα μάτια της Τζουλιάννα. Ο φύλακας άγγελός της. Η καλύτερη φίλη της.
Η 3η μέρα του Δεκέμβρη από το 1992 και με απόφαση της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία. Μια ημέρα απαραίτητης επισήμανσης πως οι άνθρωποι που ζουν χωρίς την πληρότητα των αισθήσεων και των συνθηκών είναι οι πιο ξεχωριστοί ήρωες ενός κόσμου που είναι φτιαγμένος με περιορισμένες προδιαγραφές λόγω έλλειψης υποδομών και γνώσης των συμπολιτών τους σε θέματα ισότιμης πρόσβασης. Είναι εκείνοι που αψηφούν την αντικειμενική δυσκολία, διδάσκοντάς μας στην πράξη και χωρίς να το επιδιώκουν τι σημαίνει αληθινή θέληση, δύναμη και επίτευγμα. Άνθρωποι με καθημερινότητες τόσο διαφορετικές και τόσο ίδιες με τη δική μου και τη δική σου. Με δικαιώματα για τα οποία ούτε μια μέρα δεν πρέπει να πηγαίνει χαμένη. Με ανάγκες που απαιτούν πρωτοβουλίες, όπως αυτή της εταιρείας Κωτσόβολος, η οποία στοχεύει να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για να προσφέρει «τεχνολογία χωρίς εμπόδια», δημιουργώντας τις κατάλληλα αναβαθμισμένες συνθήκες, ώστε τα άτομα με αναπηρία να έχουν ίση πρόσβαση στην τεχνολογία.
Η Τζουλιάννα είναι ένας από αυτούς τους ανθρώπους, μια superhero με τη δική της υπερηρωίδα που δεν είναι άλλη από τη Γιούνι. Μία από τους περίπου 15 εν ενεργεία Σκύλους Οδηγούς στην Ελλάδα.
«Ήταν αυτό που λένε έρωτας με την πρώτη ματιά», θα μου πει η Τζουλιάννα. «Με τη Γιούνι συναντηθήκαμε σε μία έκθεση στη Θεσσαλονίκη. Εγώ αρχικά δεν ήθελα να έχω σκύλο οδηγό γιατί είμαι πολύ της καθαριότητας και δεν ήξερα αν μπορώ να τα βγάλω πέρα με τις τρίχες (γέλια). Αλλά όλα άλλαξαν όταν την πήρα και κάναμε την πρώτη μας βόλτα. Την ερωτεύτηκα αν και η σχέση μας δεν ήταν τόσο δεμένη από την αρχή».
Πράγματι, το δέσιμο έρχεται σιγά σιγά κι είναι πολύ φυσιολογικό. Όπως αναφέρουν οι εκπαιδευτές, χρειάζεται μισός χρόνος για να δεθεί ο σκύλος με τον χειριστή. Οι σκύλοι οδηγοί εκπαιδεύονται για να κάνουν πιο εύκολη τη ζωή ενός ανθρώπου, για να βοηθήσουν κάποιον που έχει πραγματική ανάγκη. Η αποστολή των εκπαιδευτών στου Σκύλους Οδηγούς Ελλάδος είναι η εξής μία: «Ετοιμάζουμε έναν σκύλο σαν να έπρεπε να τον δώσουμε στον καλύτερό μας φίλο. Πρέπει να κάνουμε το καλύτερο»
Για να αποκτήσεις σκύλο οδηγό πρέπει να έχεις κλείσει τα 18 σου χρόνια, να είσαι επιβεβαιωμένα υπεύθυνο και ανεξάρτητο άτομο, να ξέρεις καλή κινητικότητα και να χειρίζεσαι σωστά το λευκό μπαστούνι. Οι ράτσες που προτιμώνται στην Ελλάδα ως σκύλοι οδηγοί είναι τα λαμπραντόρ και τα γκόλντεν ριτρίβερ. Στο εξωτερικό συμπεριλαμβάνονται και οι γερμανικοί ποιμενικοί και άλλες ράτσες που έχουν διακριθεί για το νοητικό τους επίπεδο. Η Τζουλιάννα και η Γιούνι συνυπάρχουν τα τελευταία 4μιση χρόνια. «Ταιριάξαμε σαν χαρακτήρες, τρελή εγώ, τρελή κι αυτή. Σε αντίθεση με όλους τους άλλους σκύλους οδηγούς που ξέρω, η Γιούνι, όταν της βγάζεις το harness (το λουρί που φοράει ο σκύλος βοήθειας εν ώρα εργασίας για να καθοδηγεί τον χειριστή) γίνεται μια άλλη. Θέλει να παίξει, θέλει χάδια, κουνάει ουρά. Όταν φοράει όμως το σαμάρι είναι η απόλυτη επαγγελματίας».
Κάτι που πρέπει να ξέρουμε όλοι και να σεβόμαστε είναι πως τα χάδια και η ομιλία αποσυντονίζουν τον σκύλο οδηγό, οπότε όταν βλέπουμε σκύλο με την ειδική σήμανση στη ράχη δεν πρέπει να του μιλάμε ή να τον χαϊδεύουμε γιατί παρεμποδίζουμε τη δουλειά του.
«Η ζωή με έναν σκύλο οδηγό είναι πιο ελεύθερη κι ασφαλής»
Με τη Γιούνι στο πλευρό της η Τζουλιάννα νιώθει πιο ανεξάρτητη. «Ξέρω πως θα γίνουν όλα γρήγορα και με ασφάλεια. Ότι θα περπατήσουμε άφοβα γιατί δεν πρόκειται να χτυπήσω σε κάποια κολώνα ή σε ένα από τα ψηλά μπαλκόνια που “απειλούν” το κεφάλι μου. Η Γιούνι θα υπολογίσει 1μιση με 2 μέτρα απόσταση από το εμπόδιο, θα με πάει από τον εναλλακτικό δρόμο για να μην πέσω μέσα σε λακούβα. Έχει τύχει να της πω “πάμε” από έναν συγκεκριμένο δρόμο που γνωρίζω, κι εκείνη αφού πρώτα προβάλλει αντίσταση, να υπακούσει και να χτυπήσει το κεφάλι της για να μου δείξει πως ok, πήγαμε από εκεί που μου λες, αλλά εγώ χτύπησα, οπότε ας αλλάξουμε δρόμο». Πριν τη Γιούνι φοβόμουν να κυκλοφορήσω αργά το βράδυ με το μπαστούνι.
«Παρόλο που οι Σκύλοι Οδηγοί δεν εκτελούν ιδιότητες φύλακα και δεν δαγκώνουν, δεν φοβάμαι τη νύχτα. Γιατί ο κόσμος συμπεριφέρεται διαφορετικά όταν σε βλέπει με σκύλο».
Εκπαιδεύοντας έναν Σκύλο Οδηγό
Ένας σκύλος οδηγός εκπαιδεύεται από αν όχι από την ώρα που γεννιέται, σίγουρα από τον 2ο με 3ο μήνα του. Τον πρώτο ενάμιση χρόνο της ζωής του το κουτάβι τον περνά στο σπίτι ενός εθελοντή «αναδόχου». Όπως καταλαβαίνεις, οι Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος χρειάζονται εθελοντές που αγαπούν τα ζώα για να μεγαλώσουν τα κουτάβια οπότε αν έχεις χρόνο και όρεξη μην το σκέφτεσαι καθόλου. Ένα ποσοστό των σκύλων που προετοιμάζονται αποτυγχάνουν κι έτσι αποσύρονται, κι ας είναι λάμπραντορ καθαρόαιμα. «Δεν είναι όλα τα σκυλιά φτιαγμένα για να γίνουν οδηγοί. Εξαρτάται από τον χαρακτήρα τους». Όπως μου λέει η Τζουλιάννα από μία γέννα 9 κουταβιών μπορούν να επιλεχθούν μόλις 2. Αυτή τη στιγμή, 4 κουτάβια είναι υπό εκπαίδευση.
Ο σκύλος οδηγός εκπαιδεύεται για 2 χρόνια σε κανονικές συνθήκες με τον εκπαιδευτή. Κατόπιν, συνεχίζει για 180 ώρες εκπαίδευσης με τον χειριστή ώστε να προσαρμοστεί στον τρόπο ζωής του. Οι σκύλοι οδηγοί εκπαιδεύονται στα πάντα για μήνες ώστε να λύνουν ταυτόχρονα, πολλά προβλήματα. Μαθαίνουν να επιλέγουν το σωστό με γνώμονα την ασφάλεια του τυφλού.«Για παράδειγμα, είναι εκπαιδευμένοι να πηγαίνουν στο θέατρο και να κάνουν ησυχία, δεν δίνουν την παραμικρή σημασία στις γάτες. Η Γιούνι έχει εκπαιδευτεί σε πολλές διαδρομές μέσα σε μέσα μαζικής μεταφοράς και στο να καλύπτει μεγάλες αποστάσεις» εξηγεί η Τζουλιάννα.
Κάθε σκύλος εργάζεται περίπου μέχρι τα 9 του χρόνια, μέχρι την ηλικία δηλαδή που λειτουργούν άψογα τα αντανακλαστικά του. Μετά συνταξιοδοτείται και γίνεται ένα απλό κατοικίδιο που το παίρνει ο ίδιος ο χειριστής ή η ανάδοχος οικογένεια. Ο πρώτος που ερωτάται αν θέλει να τον κρατήσει είναι ο χειριστής που τον είχε. Αν εκείνος δεν μπορεί για οποιοδήποτε λόγο, επόμενος σταθμός είναι η οικογένεια και οι φίλοι του. Αν κι αυτοί δεν έχουν τη δυνατότητα, σειρά έχει ο άνθρωπος που τον μεγάλωσε όταν ήταν κουτάβι. Διαφορετικά ο οργανισμός βρίσκει μια οικογένεια που το θέλει. Όλα τα έξοδα διαβίωσης του σκύλου, από τα ιατρικά έξοδα, την τροφή και τον εξοπλισμός, έως και την εκπαίδευση και στήριξη παρέχονται δωρεάν από την σχολή με τη στήριξη χορηγιών, έως ότου ο σκύλος αποσυρθεί.
«Το πιο πιθανό στη δική μου περίπτωση είναι ότι θα την κρατήσω αλλά προς το παρόν δεν το σκέφτομαι περαιτέρω γιατί με στεναχωρεί» λέει η Τζουλιάννα και θυμάται ένα όμορφο και διδακτικό περιστατικό από τον πρώτο καιρό μαζί της. Τότε που, πηγαίνοντας προς το μάθημα χορού, η Γιούνι έκανε παράκαμψη για να μπει χαρούμενη μέσα σ΄ένα πάρκο. «Ήταν μέρες πιεστικές τότε και δεν είχα προλάβει να την πάω βόλτα στο πάρκο, οπότε αξίωσε 5 λεπτά από τον χρόνο μου και είχε απόλυτο δίκιο. Περίμενα να παίξει λοιπόν και μετά πήγαμε στο μάθημα χορού. Όταν της είπα “τέλος”, βγήκαμε αμέσως από το πάρκο και με καθοδήγησε. Αν ήμουν μόνη μου δεν θα είχα βγει ποτέ από εκείνο το πάρκο».
«Αν μπορούσα να της μιλήσω και να με καταλάβει λίγο παραπάνω, θα της ζητούσα μια μεγάλη συγγνώμη για όλες εκείνες τις φορές που την έχω ταλαιπωρήσει. Την κουράζω παρόλο που δεν σταματάει ποτέ, κι ας κουράζεται δυο φορές απ’ ό,τι εγώ. Και να της πω ότι αν όχι η μόνη, είναι από τα ελάχιστα πλάσματα που με αγαπούν χωρίς αντάλλαγμα».
*Το περιεχόμενο του άρθρου αναπτύχθηκε σε συνεργασία με την Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ).
