H Λένα Παπαληγούρα νιώθει χρέος της να «πολεμά» με τους ρόλους της

Η πρώτη επαφή με το Prima Facie

«Είχα ορκιστεί ότι μετά την “Κατερίνα” δεν θα ξανακάνω μονόλογο. Και το λέω αυτό επειδή πραγματικά η “Κατερίνα”, ήταν μια συγκλονιστική εμπειρία, που είχα πει ότι δεν θέλω να συγκριθεί με τίποτα. Ωστόσο, όταν μου πρότεινε ο Γιώργος Οικονόμου να κάνουμε το “Prima Facie”, ο τρόπος με τον οποίο μου μίλησε για αυτό, αλλά και το ίδιο το έργο, με έπεισαν αμέσως. Είναι ένα συγκλονιστικό έργο. Κι έτσι κι αλλιώς καμία παράσταση δεν συγκρίνεται με καμία άλλη. Καθεμιά είναι ένα ταξίδι από μόνη της. Αποφάσισα, λοιπόν, πως ήθελα να ταξιδέψουμε με το “Prima Facie”.

Το ενδιαφέρον του κειμένου είναι ότι είναι πολυδιάστατο και παρουσιάζει μια ιστορία κακοποίησης, αλλά με έναν καθόλου προφανή τρόπο. Χρησιμοποιεί μια συνθήκη δικαστηρίου, την οποία με έναν τρόπο την ανατρέπει κιόλας.

Η συγγραφέας είναι η ίδια δικηγόρος κι έχει από πρώτο χέρι μάθει για τέτοιες υποθέσεις, ενώ και ο άντρας της είναι δικαστής. Φαίνεται στη γραφή της ότι έχει πολύ βαθιά γνώση του πώς λειτουργούν τα πράγματα στα δικαστήρια. Κι αυτό ακριβώς καλείται και η παράσταση να δομήσει, αλλά και να αποδομήσει.

Είναι ένα πολύ σύγχρονο έργο, που καθόλου τυχαία, έχει προκαλέσει μεγάλη αίσθηση. Για παράδειγμα, δικαστές που έχουν παρακολουθήσει την παράσταση, πρότειναν να αλλάξει ένας νόμος περί σεξουαλικής κακοποίησης που ίσχυε στην Αγγλία. Χάρη στην αιχμηρότητα του θέματος και στον τρόπο που το αντιμετωπίζει, είναι ένα έργο που αυτή τη στιγμή ανεβαίνει σε 30 χώρες».

Λένα Παπαληγούρα: «Είναι μια πολύ καλή στιγμή να ανέβει και στην Ελλάδα το Prima Facie».

«Τη στιγμή που πραγματικά αρχίζει να γίνεται συζήτηση γύρω από αυτό το φλέγον θέμα, που αφορά πολύ κόσμο. Θίγει το θέμα της κακοποίησης, αλλά όχι μόνο».

«Μιλά και για τον 2ο βιασμό που ενδεχομένως υφίσταται μια γυναίκα στο δικαστήριο, όταν πάει να βρει το δίκιο της. Μιλά και για το γεγονός ότι ο βιασμός, είναι ένα όντως περίπλοκο, για να αποδειχθεί, έγκλημα. Οπότε συχνά η αθώωση είναι εύκολη για κάποιον, παρόλο που το έχει κάνει, γιατί δεν υπάρχει απόλυτη συνέπεια τεκμηρίων».

Λένα Παπαληγούρα: «Διαβάζοντας το κείμενο για πρώτη φορά, είπα κατευθείαν ότι θέλω πολύ να εμπλακώ σε κάτι τέτοιο. Αισθάνθηκα ότι είναι χρέος μου να το κάνω».

«Είναι χρέος μου να κινητοποιήσω μια συζήτηση γύρω από αυτά τα θέματα και αισθάνομαι ότι και η κοινωνία είναι έτοιμη να ακούσει τώρα». 

Η προετοιμασία του ρόλου της Tessa

«Ο ρόλος έχει διάφορες απαιτήσεις σε πρακτικό και ψυχολογικό επίπεδο. Στις πρακτικές δυσκολίες, έπρεπε να δω πώς λειτουργεί μια δίκη και από την πλευρά του δικηγόρου και από την πλευρά του θύματος, κάτι που είναι κάτι εκ διαμέτρου αντίθετο. Κάτι επίσης πολύ δύσκολο, είναι ο τεράστιος όγκος του κειμένου. Το γεγονός ότι είμαι μόνη μου με ένα κείμενο καταιγιστικό.

Σε ψυχολογικό επίπεδο, ο χαρακτήρας μου, η Tessa, περνάει μια δοκιμασία και κάνει πολύ μεγάλη διαδρομή. Από μια γυναίκα ισχυρή στο επάγγελμά της και με αυτοπεποίθηση, βιώνει κάτι τόσο σκληρό και η ίδια έχει τη γενναιότητα να το προχωρήσει μέχρι τέλους, παρότι ξέρει σαν δικηγόρος ότι κατά πάσα πιθανότητα δεν θα δικαιωθεί».

Λένα Παπαληγούρα: «Στο “Prima Facie” η Tessa είναι σαν να τεστάρει και το ίδιο το σύστημα του νόμου».

«Δηλαδή πέρα από το ότι πηγαίνει στο δικαστήριο για να ενοχοποιήσει τον βιαστή της και να προστατέψει άλλες γυναίκες από αυτόν, ταυτόχρονα τεστάρει το σύστημα στο οποίο έχει αφιερώσει τη ζωή της σαν δικηγόρος. Τεστάρει κατά πόσο αυτό το σύστημα μπορεί να δικαιώσει κάθε γυναίκα που έχει υποστεί κάτι τέτοιο».

Το θέατρο ως μέσο ευαισθητοποίησης

«Το “Prima Facie” θίγει ζητήματα έμφυλης βίας και δικαιοσύνης. Θεωρώ πολύ σημαντικό το θέατρο ως μέσο ευαισθητοποίησης του κοινού, αλλιώς δεν θα έκανα αυτή τη δουλειά. Πιστεύω πολύ σ΄αυτό.

Όταν έρχεται κάποιος να δει μια παράσταση, θέλουμε να είναι αρκετά ανοιχτός και ευάλωτος σαν θεατής. Ταυτόχρονα όμως, είναι προστατευμένος και δεν εκτίθεται. Βρίσκεται σε μια θέση που όντως μπορεί, κάτι που θα δει στη σκηνή να τον μετακινήσει ουσιαστικά».

Λένα Παπαληγούρα: «Έχω πάντα στο μυαλό μου αυτό που λέμε τον
“ιδανικό θεατή”, δηλαδή τον έναν από κάθε παράσταση, που μπορεί ενδεχομένως και να του αλλάξει τη ζωή. Ελπίζω πάντα να υπάρχει ένας τέτοιος».

«Το θέατρο μπορεί να το κάνει αυτό, επειδή έχει τη ζωντανή επικοινωνία και βάζει στο προσκήνιο τέτοια θέματα. Το έχω δει να συμβαίνει και με άλλες παραστάσεις που έχω κάνει. Το “Prima Facie” σε κάνει να κάνεις πολλές αναγωγές. Δηλαδή θέτει πολύ ουσιαστικά ψυχικά, αλλά και φιλοσοφικά ερωτήματα. Ας πούμε, σε σχέση με τον τρόπο που αντιμετωπίζει μια ολόκληρη κοινωνία ή ένα ολόκληρο σύστημα νόμων περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης και βιασμών. Σε κάθε περίπτωση είναι ένα έργο, που προκαλεί έντονα συναισθήματα και προβληματισμούς».

Περί νόμου και δικαιοσύνης

«Ρωτώντας τον πατέρα μου πράγματα σε σχέση με τη σεξουαλική βία και τους νόμους, ανακάλυψα ή πιθανόν να ήξερα, αλλά να μην το θυμόμουν ότι ο ίδιος ήταν ίσως ο πρώτος που έφερε και τροποποίησε τον νόμο για τη σεξουαλική κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία στη Βουλή το 2006. Κι οφείλω να πω ότι σοκαρίστηκα, γιατί μου φάνηκε ότι το 2006 είναι πολύ πρόσφατο. Από την άλλη, συγκινήθηκα κάπως, γιατί συνειδητοποίησα ότι μερικά πράγματα δεν είναι τυχαία. Με συγκίνησε και η ευαισθησία του και ο τρόπος που μου μίλησε γι αυτό».

Λένα Παπαληγούρα: «Πιστεύω ότι ο νόμος είναι ένα ζωντανό πράγμα και ότι πρέπει να προσαρμόζεται και ενδεχομένως να προλαβαίνει και τις ανάγκες της εποχής». 

«Με τις γυναικοκτονίες και με όλα όσα βλέπουμε να γίνονται, προφανώς και δεν έχω εμπιστοσύνη στον νόμο. Ή μάλλον στον τρόπο που εφαρμόζεται. Η πραγματικότητα αποδεικνύει ότι χρειάζονται κάποια άλλα μέτρα. Δεν καταλαβαίνω γιατί να πρέπει κάποιος να φτάσει να γίνει θύμα, ενώ θα έπρεπε η πολιτεία να θεσπίσει νόμους, που να προλαμβάνουν το έγκλημα. Ένα κομμάτι από το Prima Facie που μου αρέσει πολύ, λέει:

“Βλέπω μέσα από τη δική μου εμπειρία πόσο λάθος διαχειριζόμαστε τις υποθέσεις σεξουαλικής παρενόχλησης. Αντί να ανακρίνουμε τα θύματα με τόση επιμονή, θα έπρεπε να ανακρίνουμε τον ίδιο τον νόμο. Ο νόμος είναι ένα ζωντανό πράγμα που το καλλιεργούμε εμείς, το δημιουργούμε εμείς, βασισμένοι στις εμπειρίες της ζωής μας και έτσι δεν έχουμε πια περιθώρια για δικαιολογίες. Πρέπει να αλλάξει, διότι η αλήθεια είναι πως μία στις 3 γυναίκες θα κακοποιηθεί σεξουαλικά και οι φωνές τους πρέπει να μπορούν να ακουστούν. Πρέπει να μπορούμε να τις πιστέψουμε. Πρέπει να μπορούμε να τις δικαιώσουμε”».

Η Λένα Παπαληγούρα για την ισότητα

«Οι γυναίκες που αγωνίζονται για να ακουστεί η φωνή τους και τα δικαιώματά τους, πρέπει να ξέρουν ότι έχουν στο πλευρό τους πάρα πολλούς ανθρώπους. Και δεν μιλάω μόνο για γυναίκες. Μιλάω και για άντρες. Αν και έχουμε πολύ δρόμο ακόμα μπροστά μας ως κοινωνία για να πετύχουμε αυτό που λέμε ισότητα, βλέπω ότι τουλάχιστον έχουμε αρχίσει πια να μιλάμε πιο ανοιχτά.

Σε ένα άλλο σημείο το Prima Facie λέει ότι από τη στιγμή που κάτι το έχεις δει και το έχεις καταλάβει, δεν μπορείς να κάνεις σαν να μη συμβαίνει. Οπότε, τουλάχιστον ως κοινωνία, ας δούμε κι ας καταλάβουμε χωρίς να κάνουμε ότι δεν συμβαίνει».

Λένα Παπαληγούρα: «Όσοι δεν αναγνωρίζουν καν τον όρο γυναικοκτονία, είναι σαν να αρνούνται την πραγματικότητα».

Η Λένα Παπαληγούρα ανάμεσα σε τηλεόραση και θέατρο

«Για μένα η υποκριτική είναι μία. Όλα ξεκινάνε από την προσωπική αλήθεια που καταθέτεις τα πράγματα. Η δουλειά που πρέπει να κάνεις για να βρεις την προσωπική αλήθεια που σε συνδέει με το κάθε κείμενο, είναι η ίδια και πολύ μεγάλη. Από εκεί και πέρα διαφέρει το εκφραστικό μέσο, ο εκφραστικός τρόπος.

Αλλά το 70% της δουλειάς, είναι το πως συνδέεις τα πράγματα αυτά και το πώς καταθέτεις την αλήθεια σου. Τον τρόπο που θα βρεις για να το κάνεις το άλλο 30%. Αν έχει συμβεί το πρώτο κομμάτι και με τη σωστή καθοδήγηση του σκηνοθέτη, δεν είναι δύσκολο να βρεις τις αναλογίες που χρειάζεται να αλλάξουν απέναντι από έναν μικρό φακό ή πάνω σε μια μεγάλη σκηνή».

Η (σκοτεινή) τηλεοπτική Αγάπη της Λένας Παπαληγούρα

«Στη σειρά “Μαύροι Πίνακες” υποδύομαι την Αγάπη, μια γυναίκα η οποία βιώνει το ισχυρότερο σοκ που μπορεί να βιώσει άνθρωπος. Η σειρά ξεκινάει και βρίσκει την Αγάπη και τον άντρα της “στο κόκκινο”. Στην πρώτη μας σκηνή μας ανακοινώνουν ότι το παιδί μας έχει βρεθεί δολοφονημένο. Από εκεί και πέρα ξεκινάει μια πολύ διαφορετική και πολύ σκληρή διαδρομή και για τους 2. Μια διαδρομή που έχει μέσα πολύ βία, πολύ πένθος και πολύ πόνο, από την οποία θα βγουν πολύ διαφορετικοί και οι 2. Μέσα σε όλο αυτό το πένθος το πώς προχωρά τελικά η Αγάπη, έχει μεγάλο ενδιαφέρον.

Οι Μαύροι Πίνακες είναι μια ξεχωριστή για μένα δουλειά και μια σειρά διαφορετική στην ελληνική τηλεόραση. Για αρχή έχει ένα εξαιρετικό σενάριο της Σοφίας Καζαντζιάν και του Μάριου Ιορδάνου. Ένα ελληνικό σενάριο που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει τίποτα από αστυνομικές σειρές του εξωτερικού. Είναι ένα σενάριο με πολλές ανατροπές, πολύ πολύπλοκους και σκοτεινούς χαρακτήρες, Δεν υπάρχει μαύρο- άσπρο, είναι όλοι ύποπτοι και κανένας. Γυρίστηκε άλλωστε με πολύ αγάπη από όλους μας και με την ιδιαίτερη ματιά της Κατερίνα Φιλιώτου, που το σκηνοθέτησε.

Πιστεύω (χωρίς να ξέρω τι θα συμβεί) ότι θα ήταν πολύ ωραίο να υπάρξει και δεύτερος κύκλος “Μαύροι Πίνακες”».

Περηφάνια και πολλές προκαταλήψεις

«Οι γυναίκες αντιμετωπίζουν προκαταλήψεις σε διάφορους χώρους και αυτό γιατί δεν έχει υπάρχει ακόμα η μέριμνα ώστε να μπορούν να διεκδικήσουν αυτά που τους αναλογούν και στην καριέρα τους και στην προσωπική τους ζωή. Πολλές φορές αναγκάζονται να επιλέξουν κάτι, να αφήσουν κάτι πίσω, κάτι που ένας άντρας μπορεί να μην το σκεφτεί καν ποτέ.

Σίγουρα υπάρχει μισθολογική ανισότητα. Οι άντρες είναι πολύ πιο ευνοημένοι από τις γυναίκες. H Olivia Colman έχει δηλώσει ότι θα πληρωνόταν πολλά περισσότερα αν ήταν άντρας. Κι αν αυτό συμβαίνει στο Hollywood, φαντάσου τι ισχύει στην Ελλάδα. Οι γυναίκες έχουν να αντιμετωπίσουν και τον ηλικιακό ρατσισμό. Πρέπει να είναι άφθαρτες και “για πάντα νέες”, ενώ την ίδια στιγμή οι άντρες θεωρούνται αιώνια γοητευτικοί.

Έχει επίσης ενδιαφέρον ότι συναντάς λιγότερες γυναίκες σε ρόλους δημιουργού που έχουν εξουσία. Δηλαδή, είναι σίγουρα πιο δύσκολο για μια γυναίκα να είναι σκηνοθέτρια. Όχι γιατί είναι πιο δύσκολο πραγματικά, αλλά γιατί προφανώς γιατί αντιμετωπίζεται διαφορετικά από τον χώρο».

Λένα Παπαληγούρα: «Δεν είναι θέμα φύλου η ικανότητα, ούτε η νοημοσύνη. Απλώς βλέπεις ότι οι σκηνοθέτριες είναι λιγότερες και συχνά δεν τις αντιμετωπίζουν με τον ίδιο σεβασμό».

«Επίσης ότι κάτι που δεν συζητάμε συχνά είναι ότι και οι νέοι δημιουργοί είτε άντρες είτε γυναίκες, χρειάζονται υποστήριξη. Ξέρεις πόσο δύσκολο για παράδειγμα είναι να κάνεις μια ταινία και να θέλεις να τη στείλεις σε κάποιο κινηματογραφικό φεστιβάλ; Τα πράγματα θα έπρεπε να είναι πιο εύκολα.

Προσωπικά εκτιμώ πολύ και τα 2 φύλα για τις δυνατότητες τους. Ποτέ δεν ξεκινάω νιώθοντας ότι κάποιος θα με αντιμετωπίσει διαφορετικά, επειδή είμαι γυναίκα και όχι άντρας. Από την άλλη, αναγνωρίζω ότι έχω υπάρξει τυχερή γιατί όλες αυτές οι διακρίσεις δεν με έχουν βρει σε μια ευάλωτη στιγμή και με κάποιο τρόπο τις διαχειρίστηκα κάπως».

Μεγάλες γυναίκες εντός κι εκτός οθόνης

«Η γυναικεία ενδυνάμωση στους ρόλους μου, είναι σημαντικό στοιχείο γιατί μου δίνει ένα χώρο να υπάρχω κι εγώ ως προσωπικότητα και “να πολεμήσω” για πράγματα που πιστεύω. Επίσης αυτοί οι ρόλοι, έχουν και ένα ενδιαφέρον υποκριτικό πέρα από κοινωνικό. Οπότε με ιντριγκάρει και ως ηθοποιό να προσεγγίζω τέτοιους γυναικείους ρόλους. Το θέατρο και το σινεμά άλλωστε, δίνουν χώρο σε ανθρώπους που στη ζωή δεν έχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε πολύ συχνά τη φωνή τους».

Λένα Παπαληγούρα: «Το θεωρώ χρέος και τιμή να δίνουμε φωνή σε τέτοια πρόσωπα. Και μέσα από έναν ρόλο, μπορεί κάποιος να μετακινηθεί και ενδεχομένως να αλλάξει την άποψή του για κάτι».

«Για μένα η μεγαλύτερη ευθύνη ως ηθοποιός είναι πρωτίστως αυτό: Να αγαπήσω έναν ρόλο όσο μπορώ περισσότερο, έτσι ώστε αυτό που θα δείξω στον κόσμο, να είναι το καλύτερο που μπορώ».

Η Λένα Παπαληγούρα μαμά

«Η μητρότητα είναι ένα υπέροχο δώρο που μου έστειλε η ζωή. Είναι ένα τεράστιο τοπίο μέσα στο οποίο βουτάει κανείς».

Λένα Παπαληγούρα: «Όταν φέρνεις στον κόσμο ένα παιδί, γίνεται μια τεράστια μετατόπιση σε σχέση με αυτό που συμβαίνει στον εαυτό σου».

«Το πιο ευεργετικό επίσης, είναι ότι μπαίνει σε δεύτερη μοίρα ο εαυτός σου κάτι που μπορεί στην αρχή να σοκάρει πολλούς. Γιατί πραγματικά κάποιος άλλος γίνεται σημαντικότερος από σένα και αυτό για μένα είναι πάντα καλό.

Από την άλλη βλέπεις και στοιχεία του εαυτού σου που ενδεχομένως δεν σου αρέσουν. Γιατί τα παιδιά δοκιμάζουν και την υπομονή μας και τις αντοχές μας και με έναν τρόπο μας κάνουν να κάνουμε και προβολές σε σχέση με δικά μας πράγματα. Οπότε εκεί θέλει να πεις τουλάχιστον “τα αναγνωρίζω και τα δουλεύω”».

Ζωντανά όνειρα

«Ονειρεύομαι να είμαστε ανοιχτοί και να απολαμβάνουμε τα ωραία πράγματα που μας δίνονται στη ζωή. Να μπορούμε να χαιρόμαστε με τα καλά και να προχωράμε όταν έρχεται η αναποδιά.

Εγώ νιώθω πολύ τυχερή. Είχα πει κάποτε, ότι πραγματικά δεν πίστευα ποτέ ότι θα μου δώσει η ζωή τόσα δώρα. Και αλήθεια το πιστεύω».

Λένα Παπαληγούρα: «Δεν μπορούσα να φανταστώ τον εαυτό μου ούτε να κάνω τόσο ωραία πράγματα σε αυτή τη δουλειά που αγαπώ σε υπαρξιακό βαθμό, ούτε να έχω οικογένεια».

«Τα πιο ωραία πράγματα που έχω κάνει, δεν τα είχα ονειρευτεί. Ήρθανε».

*Info: Prima Facie από 29 Οκτωβρίου 2024 κάθε Δευτέρα & Τρίτη 21:00. 2 & 3 Δεκεμβρίου στις 20:00. Πληροφορίες και εισιτήρια εδώ. 

Ταυτότητα Παράστασης

• Μετάφραση: Δάφνη Οικονόμου
• Σκηνοθεσία: Γιώργος Οικονόμου
• Σκηνικά: Πάρις Μέξης
• Φωτισμοί: Γιάννης Δρακουλαράκος
• Mουσική: Αλεξάνδρα Κατερινοπούλου
• Κινησιολογία: Αγγελική Τρομπούκη
• Βοηθός Σκηνοθέτη: Λίνα Τουρκογιώργη
• Φωτογραφίες: Τάσος Βρεττός / Ελίνα Γιουνανλή
• Βοηθός Σκηνογράφου / Ενδυματολόγου: Μαρία Τσιώτη
• Hair artist/ περούκες: Στέφανος Βασιλάκης
• Make up artist φωτογράφισης: Αλέξανδρος Ψαριανός
• Διεύθυνση Παραγωγής: Κωνσταντίνα Αγγελέτου
• Επικοινωνία: Άρης Ασπρούλης

Ερμηνεύει η Λένα Παπαληγούρα

Μια παραγωγή της Trish Wadley Productions και του Πολιτιστικού Οργανισμού «Λυκόφως»

Συμπαραγωγός: Θέατρο Πορεία

Υπό την αιγίδα του British Council και των Πρεσβειών Αυστραλίας και Μεγάλης Βρετανίας στην Ελλάδα.