Sexism Project: Το Instagram account που εξηγεί τι είναι ο καλοήθης σεξισμός και πού πήγαινε 20 χρόνων κοπέλα ντυμένη έτσι

Μιλήσαμε με τον άνθρωπο που βρίσκεται πίσω από το Sexism Project για την ανάγκη που την ώθησε να μιλήσει για τον σεξισμό και να δημιουργήσει ένα «εγχειρίδιο» εντοπισμού σε όλο το φάσμα της ζωής μας. Από τον δρόμο και το γραφείο, μέχρι την οικογένεια και την παρέα, ο σεξισμός είναι πανταχού παρών.

Μια κουβέντα για την κοινωνική κατασκευή του φύλου και τις έμφυλες εξουσιαστικές σχέσεις που ολοένα και περισσότερο αναδύονται στην επιφάνεια της εγχώριας αλλά και της παγκόσμιας συζήτησης

Ο σεξισμός δεν ήταν και δεν θα είναι ποτέ ένα αθώο κοινωνικό φαινόμενο χωρίς ουσιώδεις προεκτάσεις στις ζωές των ανθρώπων. Δες τον. Κατάλαβέ τον. Κατονόμασε τον. Σταμάτησέ τον.

Πότε συνέλαβες την ιδέα του Sexism Project και πότε αποφάσισες να την υλοποιήσεις;

Η ιδέα ήρθε πριν μερικούς μήνες βλέποντας επιτέλους στη χώρα μας να ανοίγονται συζητήσεις γύρω από την έμφυλη βία, τις γυναικοκτονίες, τους βιασμούς.

Αυτή η ευαισθητοποίηση, όμως, παρατηρώ ότι συμβαίνει ως επί το πλείστον στις ακραίες περιπτώσεις των εγκλημάτων και δεν είναι τόσο έντονη απέναντι στον σεξισμό και στις καθημερινές «αναίμακτες» διακρίσεις φύλου.

Πολλές φορές δεν συνειδητοποιούμε ότι τα εγκλήματα κατά των γυναικών και θηλυκοτήτων, είναι απλώς η χειρότερη και η πιο ακραία κατάληξη που πηγάζει από τον καθημερινό σεξισμό και τα στερεότυπα γύρω από τα φύλα.

Τέτοια παραδείγματα προσπαθώ να περιγράψω μέσα από αυτόν τον λογαριασμό, περιστατικά που βιώνουμε όλες και όλοι και έχουν κανονικοποιηθεί μέσα μας.

Μεγάλωσες στην ελληνική επαρχία. Οι προσλαμβάνουσές σου ήταν τέτοιες που είχες πολύ «υλικό» να συλλέξεις;

Θεωρώ πως το πατριαρχικό σύστημα είναι παντού το ίδιο, αλλά εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους κάθε φορά. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Κρήτη και όπως σε ολόκληρη την ελληνική επαρχία, τα πράγματα είναι πιο συντηρητικά, τα στερεότυπα έχουν πιο γερά θεμέλια και είναι δυσκολότερο να τα αποφύγεις.

Οι ρόλοι που υπάρχουν για κάθε φύλο είναι προαποφασισμένοι και οι επιλογές μοιάζουν προκαθορισμένες. Το άτομο καλείται να τηρήσει παραδόσεις και να εκπληρώσει προσδοκίες για να είναι αποδεκτό.

Η Κρήτη, βέβαια, έχει και άλλες ιδιαιτερότητες συγκριτικά με την υπόλοιπη επαρχία, που θα χρειαζόμασταν πολύ χρόνο να αναλύσουμε.

Εσένα τι σε δίδαξε η πατριαρχία;

Αν είσαι γυναίκα η πατριαρχία σού μαθαίνει βασικά να φοβάσαι. Να φοβάσαι να περπατήσεις μόνη σου, να φοβάσαι να διεκδικήσεις καλύτερο εργασιακό περιβάλλον, να φοβάσαι να παρεκκλίνεις από τα παραδοσιακά πρότυπα, σου μαθαίνει τι είναι σωστό να φοράς, πώς πρέπει να εκφράζεσαι, ποια επιτρέπεται να είναι τα όριά σου.

Το μεγαλύτερο μάθημα, όμως, που έχω πάρει από πολύ νωρίς είναι πως ο θυμός δεν ταιριάζει σε μια γυναίκα.

Μια θυμωμένη γυναίκα είναι ένα απόκοσμο πλάσμα, ίσως διαταραγμένο, που δεν μπορεί κανείς να την πάρει σοβαρά.

Δεν έχει σημασία αν υπάρχει λόγος που είναι θυμωμένη, θεωρείται υπερβολική, επιθετική και άδικη. Τουναντίον, ένας θυμωμένος άντρας είναι μάλλον διεκδικητικός, δυναμικός, αποφασιστικός, έχει πυγμή και θέληση.

Υπάρχουν λέξεις και κατ’ επέκταση έννοιες που προκαλούν ακόμα «αλλεργία» στην ελληνική κοινωνία;

Δυστυχώς δεν έχουμε εξοικειωθεί με αρκετές έννοιες, όπως μισογυνισμός, φεμινισμός, γυναικοκτονία, πατριαρχία, σεξισμός.

Υπάρχει μια δυσκολία κατανόησης αυτών των εννοιών ακόμα και από ανθρώπους που δεν έχουν κακή πρόθεση. Έχουμε εσωτερικεύσει τόσο πολλά στερεότυπα που χρειάζεται χρόνος και προσπάθεια για να τα ξεμάθουμε.

Τέτοιες έννοιες είναι παρεξηγημένες και θεωρούμε ότι δεν μας αφορούν. Ή ίσως τέτοιες έννοιες να δείχνουν πόσο αναγκαία είναι πλέον η αλλαγή και αυτό να προκαλεί ανεπιθύμητες «αναταραχές».

Και με τον συγκαλυμμένο σεξισμό, τι γίνεται; Είναι ό,τι πιο επικίνδυνο έχουμε να αντιμετωπίσουμε;

Οι πιο επικίνδυνες απόψεις είναι αυτές που περιέχουν το «Ναι μεν, αλλά». Για παράδειγμα «Καταδικάζω τη βία, αλλά κι αυτή ας πρόσεχε λίγο«, «Είναι ένα ειδεχθές έγκλημα, αλλά είχε κι αυτός τα δίκια του», «Έχεις ικανότητες, αλλά είσαι και γυναίκα» και πολλά άλλα.

Τέτοιες απόψεις διαιωνίζουν και συγχωρούν όχι μόνο τον σεξισμό, αλλά και τη βία. Ο συγκαλυμμένος σεξισμός κρύβεται, επίσης, πίσω από την αντίληψη «Συμφωνούμε ότι διαφωνούμε». Βεβαίως, τα πράγματα στη ζωή δεν είναι μαύρο ή άσπρο και υπάρχουν πολλές διαφορετικές απόψεις που μπορούν να είναι ταυτοχρόνως αληθινές.

Όμως, οι σεξιστικές απόψεις δεν είναι απλώς διαφορετικές απόψεις. Λίγος σεξισμός δεν μπορεί να δικαιολογηθεί μόνο και μόνο επειδή δεν είναι ακραίος.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν τίθενται προς διαπραγμάτευση.

Πιστεύω ότι ο συγκαλυμμένος σεξισμός θα είναι αυτό που κυρίως θα αντιμετωπίζουμε στο μέλλον. Κάθε φορά που μιλάμε και εκθέτουμε μια προβληματική κατάσταση, οι σεξιστές απλώς βρίσκουν νέους τρόπους να είναι σεξιστές. Τρόπους που δεν θα τους εκθέτουν τόσο πολύ, δεν θα αγγίζουν τον ποινικό κώδικα και θα δικαιολογούνται από την κοινή γνώμη.

Κατά τη γνώμη σου το victim-blaming παραμένει ο κανόνας και πάντοτε αποπροσανατολίζει από την αντιμετώπιση των πραγματικών αιτιών, που «γεννούν» την σεξουαλική κακοποίηση;

Θεωρώ ότι το victim blaming είναι μια αποτελεσματική τακτική που δίνει χώρο στον θύτη να ελαφρύνει τη θέση του και να γεμίσει αμφιβολίες την κοινή γνώμη για τη σοβαρότητα της πράξης του ή ακόμα και για τα πραγματικά γεγονότα.

Παρατηρώ ότι κάθε φορά ο θύτης γνωρίζει ποια σεξιστικά στερεότυπα να χρησιμοποιήσει εντέχνως, για να αποδείξει ότι η πράξη του ήταν φυσική και αναμενόμενη. Δυστυχώς, αυτή η τακτική καταφέρνει κάθε φορά να πείσει μια μερίδα του κόσμου και της κοινής γνώμης.

Εξαιτίας αυτού, πολλά θύματα διστάζουν να προβούν σε καταγγελίες και να αναζητήσουν δικαιοσύνη. Είναι πολύ πιθανό να κατηγορηθούν τα ίδια για ό,τι τους συνέβη· αυτό το έχουμε δει ακόμα και μέσα σε αίθουσες δικαστηρίων.

Το victim blaming δίνει αυτοπεποίθηση στους κακοποιητές να παραβιάζουν σώματα, επειδή βαθιά μέσα τους πιστεύουν ότι δεν είναι δική τους ευθύνη και γνωρίζουν ότι μπορούν να επιχειρηματολογήσουν πάνω σε αυτό.

Δέχεσαι μηνύματα από γυναίκες που θέλουν να σου εξιστορήσουν τις καθημερινές εμπειρίες τους;

Λαμβάνω πολλά μηνύματα κυρίως από γυναίκες, αλλά και από άντρες. Κάποια από αυτά είναι πολύ σοβαρά, τα οποία παραπέμπω αλλού.

Τα περισσότερα, όμως, είναι εμπειρίες ανθρώπων που έχουν στο παρελθόν υποστεί σεξιστικές διακρίσεις, ή και σοβαρότερες περιπτώσεις. Με στεναχωρεί βαθιά να διαβάζω τέτοια μηνύματα γιατί ξέρω πως δεν υπάρχουν άμεσες λύσεις. Αυτό που παρατηρώ είναι πόσο όμοιες είναι αυτές οι εμπειρίες, πόσο κοινά είναι τα βιώματά μας.

Είτε στον δρόμο, είτε στον χώρο εργασίας, είτε μέσα στην οικογένεια, ο τρόπος που βιώνουμε τον σεξισμό είναι ο ίδιος, οι αντιλήψεις που αντιμετωπίζουμε είναι οι ίδιες.

Να σημειώσω ακόμα ότι συχνά λαμβάνω μηνύματα και από άντρες που είτε συνειδητοποιούν τον σεξισμό που έχουν αναπαράγει οι ίδιοι στο παρελθόν, είτε αντιλαμβάνονται τι συνέπειες έχει το πατριαρχικό σύστημα και πάνω τους.

Ποιο από τα ποστ σου δημιούργησε τη μεγαλύτερη συζήτηση;

Νομίζω το ποστ που αφορούσε τον όρο «καλοήθης σεξισμός», ο οποίος είναι άγνωστος σε πολλά άτομα. Αρκετοί θεώρησαν υπερβολικό να χαρακτηρίζεται σεξιστική μια συμπεριφορά που φαινομενικά είναι ευγενική. Καταλαβαίνω ότι γενικότερα υπάρχει μια δυσκολία να αντιληφθούμε τι είναι ο σεξισμός και πώς αυτός εκφράζεται στην καθημερινότητά μας.

Αντιλαμβάνομαι ότι αυτή η υποβόσκουσα μορφή του, είναι ακόμα πιο δύσκολο να γίνει κατανοητή από αρκετά άτομα.

Ο καλοήθης σεξισμός διαιωνίζει ασυνείδητα τα στερεότυπα που θέλουν τη γυναίκα με λιγότερες ικανότητες και απροστάτευτη.

Ο άντρας παρουσιάζεται ως «προστάτης», ευγενικός και πρόθυμος να βοηθήσει ή να προστατεύσει μια γυναίκα, συνήθως όταν δεν του το έχει ζητήσει, επειδή εξ’ορισμού η γυναίκα είναι αδύναμη και πάντα σε ανάγκη.

Έχεις έρθει αντιμέτωπη με διαδικτυακό μισογυνισμό λόγω των αναρτήσεων στο Sexism Project;

Εννοείται πως δεν έχω γλιτώσει από τον διαδικτυακό μισογυνισμό. Τον πρώτο καιρό μου ήταν δύσκολο, ίσως επειδή δεν περίμενα να συμβεί σε τέτοιο βαθμό. Πλέον, μάλλον έχω μάθει να τον διαχειρίζομαι.

Αν και μου είναι ακόμα δύσκολο όταν συμβαίνει μαζικά, όταν δηλαδή σε κάποιο ποστ γίνεται στοχευμένα «επίθεση» με παρενοχλητικά σχόλια, εκφοβιστικά μηνύματα κ.α.

Τα συχνότερα σχόλια μισογυνισμού έρχονται όταν αμφισβητούνται κοινωνικοί κανόνες που αφορούν στη συμπεριφορά και στις επιλογές μιας γυναίκας, όπως το δικαίωμα στην έκτρωση ή ο ρόλος της μητρότητας.

Η αντίληψη «Αυτά μάθαμε, αυτά ξέρουμε» είναι ένα βασικό επιχείρημα που δεν λέγεται βέβαια ευθέως, αλλά είναι η βάση πολλών τέτοιων σχολίων στα ποστ μου. Πέρα από τον μισογυνισμό έχω δει συχνά να εκφράζεται στα σχόλια των ποστ μου και ομοφοβία.

Ενώ ο μισογυνισμός εκφράζεται σαν νουθεσία, σαν μια προσπάθεια να διορθωθεί η γυναικεία φύση, σαν ένας τρόπος να θυμηθείς ποια είναι η θέση σου και πώς μπορείς να έχεις αξία, η ομοφοβία, απ’ την άλλη, εκφράζεται πιο άμεσα και με μεγαλύτερο χλευασμό και μένος.

Υπάρχει ελπίδα να απαλλαγούμε κάποια στιγμή από τον σεξισμό;

Θεωρώ πως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι έχουμε κάνει ήδη πολλά βήματα, χάρη σε όσες πριν από εμάς τολμούσαν να μιλούν και να διεκδικούν τα αυτονόητα. Είμαστε, όμως, ακόμα πολύ πίσω.

Τα τελευταία χρόνια έχουμε αρχίσει όλο και περισσότερο να μιλάμε ανοιχτά και να καταλαβαίνουμε κάποιες έννοιες και συμπεριφορές και τον αντίκτυπο που έχουν πάνω μας. Δεν είναι εύκολος δρόμος, αλλά όσο περισσότερο μιλάμε, τόσο περισσότερο προχωράμε παρακάτω.