«Γροθιές στα πλευρά, κλωτσιές στο στήθος, χτυπήματα στο πρόσωπο»: Η συγκλονιστική μαρτυρία κακοποίησης της Γεωργίας Δ. από τον σύντροφό της 

«Τον ερωτεύτηκα γρήγορα, νομίζω και εκείνος. Γνωριστήκαμε στα social media αλλά υπήρχαν και κοινοί γνωστοί, οι οποίοι έλεγαν για εκείνον τα καλύτερα. Ένας ωραίος άνδρας, ευκατάστατος, γενναιόδωρος, ευχάριστος στην παρέα, με χιούμορ, απίστευτα δοτικός. Κλασική περίπτωση τύπου που οι φίλες σου γνωρίζουν και πανηγυρίζουν για σένα. “Επιτέλους βρε Γεωργία, να ηρεμήσεις κι εσύ. Δείχνει μια χαρά, πόσο μαλάκας μπορεί να είναι;”.

Αρχίσαμε να βγαίνουμε. Στην αρχή όλα ήταν απολύτως φυσιολογικά. Βρισκόμασταν παρέα με τα παιδιά μας- ήταν και εκείνος χωρισμένος με παιδιά, οπότε το δέσιμο μεταξύ μας ήρθε πολύ γρήγορα. Η πρώτη φορά που αντιλαμβάνομαι μια περίεργη συμπεριφορά από εκείνον είναι σε μια γενική συζήτηση γύρω από τον γάμο και τα παιδιά. Εγώ υποστήριζα κάτι εντελώς διαφορετικό από εκείνον. Δεν του άρεσε. Από τότε αρχίζει να αλλάζει, να γίνεται πιο απότομος, να με υποτιμά και στην πρώτη ευκαιρία μιας λογομαχίας να χρησιμοποιεί εκφράσεις που με προσβάλλουν. Δεν δίνω μεγάλη σημασία. Γενικώς τον δικαιολογώ αρκετά.

Θα σου πω κάτι για μένα: Σαν άνθρωπος απεχθάνομαι τις εντάσεις, αποφεύγω τους τσακωμούς, πάντα προσπαθώ να βρω λύση. Δεν είχα ποτέ βίαιες εμπειρίες στη ζωή μου».

Στάδιο 1: Βία Ψυχολογική

«Η βασική αιτία των τσακωμών μας είναι ο τρόπος που διαχειρίζομαι τα social media. Ψάχνει τα πάντα, τσεκάρει τα likes μου, ποιος σχολιάζει, τι απαντώ. Περνάω ανάκριση για τον κάθε άνδρα με τον οποίο μιλάω σε κοινωνικό κι επαγγελματικό επίπεδο. Στην αρχή, κολακεύομαι. Ώσπου ένα βράδυ, σε μία κοινωνική έξοδό μας, μου κάνει σκηνή επειδή μιλάω “παραπάνω από το επιτρεπτό” με έναν κοινό γνωστό.  Οι τσακωμοί αρχίζουν να γίνονται σχεδόν καθημερινό φαινόμενο. Αρχίζω να νιώθω πίεση, κάνει σκηνές γιατί δεν σηκώνω το τηλέφωνο γρήγορα, αντιδρά υστερικά όταν δεν απαντώ στα μηνύματά του. Σε έναν τσακωμό μας με κάνει διαγραφή και με μπλοκάρει. Ωστόσο συνεχίζουμε να είμαστε μαζί.

Έχοντας αρχίσει να αντιλαμβάνομαι όλον αυτόν τον έλεγχο, ξεκιναω να διαγράφω τις συνομιλίες από τους λογαριασμούς μου. Ζητάω από τους φίλους να μην μου στείλουν κάτι μέχρι να επικοινωνήσω εγώ μαζί τους. Ξεκινάω να γίνομαι όλο και περισσότερο αυτό που θέλει εκείνος».

Στάδιο 2: Βία Λεκτική

«Είμαστε διακοπές στο χωριό του μαζί με τα παιδιά μας. Ένα εντελώς αθώο μήνυμα από έναν καλό φίλο που έχω δω πολύ καιρό είναι η αφορμή για έναν ακόμα καβγά. Απομακρυνόμαστε από τα παιδιά ώστε να μην μας ακούν. Εκείνος βρίζει χυδαία κι αρχίζει να μου πετάει πράγματα. ‘Ο,τι βρει.

Μάζεψε τα πράγματά σου και φύγε πουτάνα, πατσαβούρα.

Εγώ είμαι κι επίσημα μια άλλη. Ανέχομαι πια να με υποτιμά. Οι επόμενες μέρες περνούν με μένα να προσπαθώ να τον πείσω ότι “δεν πηδιέμαι με κανέναν άλλο”. Δεν έχει κανένα απολύτως στοιχείο για να με κατηγορεί, πέρα από το ότι εγώ σαν άνθρωπος είμαι κοινωνικός, κάτι που απαιτεί έτσι κι αλλιώς και η δουλειά μου. Αλλά το κάνει τόσο επίμονα, σαν να γνωρίζει κάτι για μένα που να μου διαφεύγει. Σα να έχει δίκιο».

Ένιωθα το λάθος, αλλά δεν μπορούσα να το διαχειριστώ.΄Ημουν πάρα πολύ ερωτευμένη.  Θεωρούσα ότι είναι κάτι που μπορώ να αλλάξω.

Οι πολύ κολλητές μου φίλες είχαν αρχίσει σιγά σιγά να απομακρύνονται. Στα μάτια τους ο “γαμάτος τύπος” ήταν πια ο μαλάκας που όλες φοβόμασταν. Μου έλεγαν, ξεκόλλα, αλλά δεν μπορούσα. Ο περίγυρος έχει πολύ μεγάλη σημασία, το να έχεις ανθρώπους να σε στηρίξουν και να ακουμπήσεις πάνω τους. Χωρίς δικό μου κύκλο πια, οι φίλοι και οι φίλες του γίνονται οι πιο κοντινοί μου άνθρωποι.

Κάποια στιγμή, ελπίζοντας ότι αν ξεκινήσω να του αποκαλύπτω πράγματα για τις προηγούμενες σχέσεις μου θα σταματούσε να με πιέζει, μπαίνω στη διαδικασία να του απαντήσω σε ό,τι θέλει. Μάταιος κόπος, μέρα με τη μέρα τον βλέπω να γίνεται ακόμα πιο πιεστικός. Με προκαλεί να ζηλέψω μιλώντας μου για κοπέλες που του εκφράζουν ενδιαφέρον. Σε έναν τσακωμό επαναφέρει την κουβέντα εκείνου του παλιού φίλου. Βρισκόμαστε στο σπίτι του.
Είναι η πρώτη φορά που το τέρας βγαίνει και ξεσπάει».

 

Στάδιο 3: Βία Σωματική

«Όταν δεν έχεις υποστεί βία, όταν η ζωή σου είναι εντελώς μακριά από όλη αυτή τη συνθήκη της κακοποίησης, το πρώτο πράγμα που αυτόματα νιώθεις όταν δέχεσαι επίθεση είναι πως δεν συμβαίνει σε σένα. Δεν έχεις αναπτύξει την εγρήγορση που σου προκαλεί αυτή η απειλή. Ήταν πολύ μακριά από μένα αυτό το πράγμα. Σαν να συμβαίνει σε κάποια άλλη γυναίκα.Τον βλέπω να παίρνει την τσάντα μου και να την πετάει, να γίνονται ολα χίλια κομμάτια. Με πιάνει από το χέρι, αρχίζει να με σπρώχνει, με φτύνει, με σέρνει ως το δωμάτιο.

Παλεύω να γλιτώσω, αλλά είναι πολύ πιο δυνατός από μένα. Με βουτάει από το λαιμό, με σφίγγει, πνίγομαι και νιώθω τα πάντα να σκοτεινιάζουν.

Φοβάμαι ότι θα πεθάνω. Σ’ ένα σπρώξιμο, το κεφάλι μου χτυπάει στον καθρέφτη. Με αφήνει και πέφτω σαν σακί. Βρίσκομαι στο πάτωμα και προσπαθώ να βρω ανάσα. Το αίμα αρχίζει να τρέχει.

Τον ακούω να λέει “αχ αγάπη μου τι κακό πάθαμε”. Του φωνάζω,  ψάχνω το κινητό για να πάρω το 166 αλλά η ζάλη δεν με αφήνει να σταθώ στα πόδια μου. Λίγα λεπτά μετά, βρίσκομαι στο αυτοκίνητό του και καθ’ οδόν για το νοσοκομείο.
Πώς είναι δυνατόν να νιώθω ντροπή αυτή τη στιγμή; κι όμως αυτό είναι το μόνο μου συναίσθημα μέχρι ν’ ακούσω τον γιατρό να μιλάει για 9 ράμματα στο κεφάλι μου. Με ρωτάνε πώς το έπαθα και απαντάω πως έπεσα πάνω σ’ ένα τζάμι. Η νοσηλεύτρια με ρωτάει αν “φταίει αυτός που περιμένει έξω” και το αρνούμαι. Το σοκ είναι μεγαλύτερο από τον θυμό μου. Ο γιατρός γράφει στο χαρτί “Ξυλοδαρμός”. Βάζω το χαρτί βαθιά στην τσάντα μου χωρίς να το αντιληφθεί και φεύγουμε.

Το τέρας είναι και πάλι τρυφερό, δείχνει άκακο, ζητάει χιλιάδες φορές συγγνώμη. “Σ’ αγαπώ, είσαι η γυναίκα της ζωής μου, δεν θα ξαναγίνει πότε αυτό”. Δεν λέω τίποτα σε κανέναν, αντιθέτως σκαρφίζομαι μια ιστορία για όποιον δει τις καλυμμένες μελανιές στον λαιμό ή το χτύπημα στο κεφάλι.
Οι άνθρωποι που με ξέρουν, ούτε ένας δεν θα μπορούσε ποτέ να πιστέψει ότι όλα αφορούν εμένα.

 

«Με είχε χειραγωγήσει κι εγώ τσίμπαγα»

Γίνομαι και πάλι μια άλλη. Αποσυντονίζομαι, στη δουλειά μου κάνω λάθη. Χωρίζουμε από κοινού γιατί δεν πάει άλλο. Μετά από λίγο καιρό μαθαίνω ότι έχει κάνει σχέση. Είμαι ακόμα ερωτευμένη μαζί του, μια τυχαία συνάντηση μας φέρνει και πάλι κοντά. Έχω πλέον πείσει τον εαυτό μου πως το ξύλο που έφαγα ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό. Συνεχίζει να ενδιαφέρεται, να είναι τρυφερός με το παιδί μου, βλεπω τα παιδιά του να τον λατρεύουν. Κάνει σεξ μαζί μου με τον πιο νορμάλ, αποδεκτό τρόπο.

Το μόνο μου μέλημα είναι να κάνω ό, τι θέλει για να του αρέσω. Πρώτα απ’ όλα να φροντίζω το παιδί μου και ύστερα κάνω ό,τι χρειάζεται, για να μην τον προκαλώ. Για ένα διάστημα γίνομαι το τρίτο πρόσωπο στη σχέση, αλλά δεν απαιτώ να χωρίσει παρόλο που εκείνος δηλώνει ότι θέλει να είμαστε μαζί. Ένα μικρό κομμάτι μέσα μου αντιστέκεται στο να είμαι και πάλι μαζί του. Μια τελευταία άμυνα. Φυσικά τα δεδομένα αλλάζουν και πάλι. Με παρακαλάει να είμαστε μαζί. Ξαναείμαστε μαζί».

Όλη μου η ενέργεια αναλώνεται στο πώς δεν θα τον εκνευρίσω. Στο πώς δεν θα ερμηνεύσει εκείνος κάτι λάθος.

Στάδιο 4: Μόνο βία

«Τη δεύτερη φορά που το τέρας θα κάνει την εμφάνισή του, βρισκόμαστε στο εξωτερικό για διακοπές, μαζί με τα παιδιά μας. Ένα αίτημα από κάποιον που δεν ενέκρινε στο instagram μου του αρκεί για να ξυπνήσει ξανά αυτό που είναι πραγματικά αυτός ο άνθρωπος. Ένας κακοποιητής. Τα παιδιά παίζουν σε ασφαλές περιβάλλον σε άλλο δωμάτιο κι εμεις τσακωνόμαστε για εκατομμυριοστή φορά. Εγώ σε θέση άμυνας να εξηγώ λογικά, εκείνος κλασικά στην επίθεση. Ακούω πως είμαι τσούλα, άσχημη και πως θα με καταστρέψει, πως θα βγάλει στη φόρα ό,τι του έχω πει για τους πρώην μου. Τον “απειλώ” ότι θα τον καταγγείλω για αυτό που έκανε τότε. Με βουτάει από το χέρι και με πετάει μέσα στο υπνοδωμάτιο.

Με αρχίζει στις γροθιές. Μπουνιές στα πλευρά, στο στήθος και το πρόσωπο. Δεν κάνω κιχ για να μην ακούσει κανείς τίποτα. Δεν έχω νιώσει περισσότερο πόνο. Σχεδόν δεν αναπνέω.

Η συμπεριφορά του είναι παρόμοια με την προηγούμενη φορά. Δεν θα πάρει καμία ευθύνη, φταίνε “οι μαλάκες που μιλάω κι εγώ που του κρύβω πράγματα”. Οι μελανιές στα πλευρά καλύπτονται από ρούχα και τα χτυπήματα στο πρόσωπο με πούδρα. “Ευτυχώς” σκέφτομαι, είναι σε σημεία που καταφέρνω να καλύψω και το παιδί μου δεν θα καταλάβει τίποτα. Την επόμενη μέρα παίρνω το παιδί και γυρνάμε πίσω.

Αλλά είναι και πάλι θέμα ημερών να ξαναμιλήσουμε. Αυτή τη φορά δεν λέω σε κανέναν όταν τα ξαναβρήκαμε, οι λίγοι άνθρωποι που έχουν μείνει στο πλευρό μου να με παρατηρούν να χάνω και τα τελευταία κομμάτια του εαυτού μου, ξέρουν ότι τον έχω χωρίσει. Απομονώνομαι ακόμα πιο πολύ, ώσπου εξατμίζεται οποιαδήποτε προσωπική σχέση συντηρούσα μέχρι τότε. Για όποιον άγνωστο θα μας δει έξω, εγώ είμαι η ξινή και απρόσιτη δίπλα σε έναν πρόσχαρο άνθρωπο. Στην πραγματικότητα παλεύω για να μην του δώσω το παραμικρό δικαίωμα και ξυπνήσω το τέρας. Στην κυριολεξία δεν μιλάω σε άνθρωπο πλέον. Εγώ, το πιο κοινωνικό άτομο του κόσμου, αρχίζω να σβήνω φίλους από το facebook, δεν απαντώ σε μηνύματα που αφορούν τη δουλειά μου, κλείνομαι όλο και πιο πολύ στον εαυτό μου.

Ο χρόνος κυλάει κυκλικά πια. Μου παίρνει δώρα, μου δηλώνει ότι θέλει να είμαστε μαζί για πάντα. Παράλληλα, συνεχίζει να ζηλεύει αρρωστημένα και να το δείχνει ξερνώντας επιθετικότητα. Εγώ απολογούμαι και προσαρμόζομαι ακόμα πιο πολύ στα τοξικά μέτρα του. Στους τσακωμούς μας είμαι “η πουτάνα, η πατσαβούρα, η καριόλα, το μπάζο, η βρώμα”. Ανταπαντώ με ένα “μαλάκα”, όποτε προλαβαίνω να απαντήσω στον ίδιο τόνο.
Αλλά οι απειλές του, ότι θα μου κάνει κακό, ακόμα κι ότι θα με σκοτώσει, με νικούν. Κι ας επιμένω ακόμα να αρνούμαι πως όλα αυτά τα λόγια έχουν εμένα αποδέκτη. Το κακό τριτώνει σύντομα».

Κουρνιασμένη στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου

«Η τελευταία πράξη του δράματος παίχτηκε μακριά από την πόλη όπου ζούμε σ’ ένα ταξίδι αναψυχής χωρίς τα παιδιά μας. Αυτή τη φορά δεν θα μπω σε λεπτομέρειες για το τι ακριβώς συνέβη γιατί ειλικρινά δεν έχει την παραμικρή σημασία. Θα πω απλά ότι έβγαλε μια ολόκληρη αρρωστημένη ιστορία από το μυαλό του. Θα πω επίσης ότι ένα ολόκληρο βράδυ βίωσα τη μανία του, στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι μου.

Με θυμάμαι σε εμβρυακή στάση κουρνιασμένη στο κεφαλάρι του κρεβατιού να μ’ έχει πιάσει από τον λαιμό και να μου χτυπάει το κεφάλι στο κομοδίνο. Σκισμένα φρύδια, μελανιές στα χέρια, στα πόδια.

Με θυμάμαι επίσης στην άκρη του κρεβατιού να τρώω κλωτσιές στην πλάτη και το στήθος ενώ προσπαθώ να τον πείσω πως δεν έχω κάνει τίποτα με κανέναν. Με θυμάμαι να παλεύω να μην ουρλιάξω από τον πόνο γιατί με απειλεί πως αν βγάλω τον παραμικρό ήχο, θα το μετανιώσω ακόμα περισσότερο. Την επόμενη μέρα καταφέρνω να κατέβω στη ρεσεψιόν αποφασισμένη να φωνάξω την αστυνομία. Δεν το κάνω γιατί είμαι μόνη μου, σ’ ένα ξένο μέρος, με ανθρώπους που δεν γνωρίζω, με το παιδί μου μακριά από μένα. Επιστρέφοντας στο δωμάτιο δίνω στον εαυτό μου την υπόσχεση να κάνω ό,τι χρειαστεί για να γυρίσω σπίτι ζωντανή κι αν τα καταφέρω, με οποιοδήποτε κόστος θα δώσω ένα τέλος σ’ αυτή την ιστορία. Το τέλος που πρέπει. Φτάνω στο σπίτι και βρίσκω τρόπο να έρθω σε επαφή με τον δικηγόρο μου. Φοβάμαι όσο ποτέ άλλοτε αλλά η απόφαση έχει παρθεί. Θα νικήσω το τέρας.

Νύχτες με τον εχθρό μου

Ξεκινάω να προετοιμάζομαι. Πρέπει να κάνω υπομονή μερικές μέρες ακόμα για να μην του κινήσω υποψίες μέχρι να κατατεθούν τα ασφαλιστικά μέτρα.  Πρέπει να συγκεντρώσω στοιχεία, να συνθέσω το χρονικό της βίας, να σκεφτώ ποιοι θα μπορούσαν να έρθουν ως μάρτυρες, να βγάλω φωτογραφίες τα τελευταία χτυπήματα που έχω στο σώμα μου από εκείνον. Η μάχη με τον κακοποιητή δεν είναι εύκολη υπόθεση, είναι όμως επιβεβλημένη. Στο μεταξύ η σχέση μας συνεχίζεται, είμαστε ακόμα μαζί αν και είναι ξεκάθαρο πλέον πως απομακρυνόμαστε. Το τελευταίο βράδυ που είδα το τέρας, λίγο πριν φύγω από το σπίτι του, με περιέλουσε με ένα ποτήρι κρασί και μου έριξε ένα χαστούκι.

“Ευτυχώς” ήταν μόνο ένα χαστούκι,” σκέφτομαι, και αυτή η σκέψη μου ακόμα με σοκάρει.

Γυρνώντας στο σπίτι μου κάνω ό,τι μου έχει πει ο δικηγόρος. Μαζεύω πράγματα, παίρνω το παιδί μου και για μερικές μέρες φεύγουμε από το σπίτι. Την επόμενη μέρα του επιδόθηκαν τα ασφαλιστικά μέτρα και η προσωρινή διαταγή. Ακολούθησαν 3 μηνύσεις».

Η επόμενη μέρα

Αποφασίζω να ζητήσω ψυχολογική βοήθεια. Είχα μεγάλη ανάγκη να νιώσω στήριξη. Απευθύνθηκα σε μία δημόσια δομή, στο ψυχολογικό κέντρο του ΚΕΘΙ (Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας), όπου και συνεχίζω τις συνεδρίες μέχρι και σήμερα. Βοηθήθηκα πάρα πολύ στο να μην κατηγορώ τον εαυτό μου για όλο αυτό που έζησα. Το ότι έχω σταθεί ξανά στα πόδια μου το οφείλω στους ανθρώπους αυτούς, οι οποίοι ειδικεύονται στους τρόπους διαχείρισης σε νομικό επίπεδο αλλά σε επίπεδο ψυχολογικής στήριξης που είναι βασικό για την επόμενή σου μέρα.
Κοιτώντας πίσω, θυμάμαι πως στο μεγαλύτερο μέρος αυτής της σχέσης δεν μπορούσα να αντιδράσω. Δεχόμουν τα πάντα με μία πρωτοφανή για τον χαρακτήρα μου παθητικότητα, είχα φτάσει στο σημείο να πιστεύω ότι η ζωή μου θα είναι πλέον αυτή. Έχω κλάψει πάρα πολύ και με έχει λυτρώσει, είδα ανθρώπους να με στηρίζουν σε όλο αυτό και τους χρωστάω πολλά πράγματα. Αλλά παλεύω ακόμα, θέλει δουλειά.

Όταν αποφάσισα να το αντιμετωπίσω, διαπίστωσα πως οι γυναίκες που έχουν υποστεί βία είναι πολύ περισσότερες απ’ ό,τι πίστευα.

Μόλις η ιστορία μου έγινε γνωστή στον περίγυρό μου, έλαβα μηνύματα από γυναίκες που ήξερα, αλλά και που δεν ήξερα, οι οποίες μου μιλούσαν για παρόμοιες εμπειρίες κακοποίησης. Η σκέψη ότι δεν συμβαίνει μόνο σ’ εμάς είναι δυσάρεστη, αλλά πρέπει να γνωρίζουμε πως κι άλλες γυναίκες περνούν το ίδιο. Υπάρχουν θεσμοί, φορείς και εξωθεσμικές συλλογικότητες που παρέχουν πολύ σημαντική στήριξη. Γιατί το ζήτημα δεν είναι μόνο να φέρεις τον κακοποιητή σου ενώπιον της δικαιοσύνης, αλλά και να σταθείς ξανά στα πόδια σου.

Δεν μπορείς να ζεις κουρνιασμένη στον καναπέ και να κλαις. Θα το περάσεις κι αυτό γιατί το χρειάζεσαι ενδεχομένως, αλλά πρέπει να το αντιμετωπίσεις σαν μεμονωμένο στάδιο. Ειδικά όταν υπάρχουν άνθρωποι που βασίζονται σε σένα. Ειδικά όταν υπάρχουν παιδιά.

Κάποιοι αποθαρρύνουν τις γυναίκες από την καταγγελία της βίας

«Υπάρχουν πολλές μαρτυρίες γυναικών ότι τα αστυνομικά τμήματα δεν δέχονται εύκολα τις καταγγελίες κακοποίησής τους. Υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις ότι το σύστημα τις αποθαρρύνει από το να κάνουν μήνυση. Εξίσου αποτρεπτικά είναι και τα δικαστικά έξοδα, τα οποία δύσκολα μπορεί να εξασφαλίσει μια γυναίκα με ελάχιστα ή μηδαμινά έσοδα. Εγώ θα πω σε όλες να μην σταματήσουν ποτέ μέχρι να γλιτώσουν. Υπάρχει το 15900, η γραμμή SOS που δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες θύµατα βίας ή σε τρίτα πρόσωπα να επικοινωνήσουν άµεσα µε ένα φορέα αντιµετώπισης της έµφυλης βίας. Η δική μου εμπειρία διδάσκει πως αν δεν είχα καταφύγει στη δικαιοσύνη, δεν θα είχα ξεμπερδέψει. Προσωπικά αισθάνομαι μεγάλη ασφάλεια και ανακούφιση με τη δικαστική εντολή στα χέρια μου. Κι ας έχω ακόμα την έννοια μην τον δω μπροστά μου. Κι ας κοιτάζω την πινακίδα σε κάθε αυτοκίνητο που θα μου θυμίσει στο δικό του.

Και μια τελευταία συμβουλή για τους φίλους

«Το χειρότερο πράγμα που μπορείς να κάνεις σαν φίλη/ος προς ένα κακοποιημένο άτομο είναι να κουνήσεις το δάχτυλο και να πεις “εγώ σου τα ‘χα πει. Δεν είναι στήριξη αυτό. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο λάθος από το να πεις σε μια γυναίκα που έχει υποστεί βία “κι εσύ γιατί δεν έφευγες;”. Αυτή η αντίδραση είναι βαθιά νυχτωμένη, απομακρύνει, εξοργίζει, απογοητεύει τον άνθρωπο που έχει υποφέρει. Η μόνη στάση είναι η υποστηρικτική, η συμβουλή να ζητήσει τη βοήθεια των ειδικών γιατί αυτό που ζει δεν είναι μια κανονική κατάσταση. Δεν χρειάζεται να το ‘χεις περάσει για να ξέρεις πώς να φερθείς απέναντι στη βία».