Συμπεριληπτική Ομάδα Χορού, ΈΞΙΣ: «Δημιουργούμε τέχνη με τα σώματά μας είτε έχουν βλάβες είτε όχι»

«Πολλά πράγματα ωθούν τους ανθρώπους να χορέψουν. Στην πατρίδα μου, η γιαγιά μου μού είπε κάποτε ότι ο χορός είναι ένας τρόπος να ευχαριστήσω τον Ήλιο που έφερε ζεστασιά και φως στη ζωή μας» γράφει στο φετινό μήνυμα η κινέζα χορεύτρια και χορογράφος, Yang Liping.

Ο χορός είναι κίνηση, συναίσθημα, εξέλιξη, κατανόηση. Μια εσώτερη βουτιά συνειδητοποίησης. Ο χορός είναι η ίδια η ζωή. Είναι για όλες και όλους. Χωρίς προϋποθέσεις. Χωρίς εξαιρέσεις.

Γνωρίζουμε τη συμπεριληπτική ομάδα χορού «ΈΞΙΣ» και συνομιλούμε με την Άννα Βεκιάρη, τον Ηλία Κουρτπαρασίδη, τη Νατάσα Γάτσιου και τη Μαρία Κώττη για την τέχνη του χορού, την αποδοχή και τη συμπερίληψη. Η Άννα Βεκιάρη είναι χορεύτρια, χορογράφος, εκπαιδεύτρια χορού και καλλιτεχνική διευθύντρια της ομάδας «ΈΞΙΣ». Ο Ηλίας Κουρτπαρασίδης είναι ανάπηρος, μουσικός, χορευτής, υπεύθυνος προσβασιμότητας της ομάδας. Η Νατάσα Γάτσιου είναι χορεύτρια, χορογράφος και διαχειριστικό μέλος της ομάδας. Η Μαρία Κώττη είναι χορεύτρια με Σύνδρομο Down και διαχειριστικό μέλος της ομάδας.

H ομάδα χορού «ΈΞΙΣ» δημιουργήθηκε το 2015 με σκοπό να εντάξει τα ανάπηρα άτομα στην τέχνη του χορού. Στόχος της είναι η δημιουργία επαγγελματικών projects και παραστάσεων, η επαγγελματική συν-εκπαίδευση στην τεχνική του χορού και η πρόσβαση στα εκφραστικά και δημιουργικά μέσα του χορού για τους/τις ανάπηρους/ες χορευτές/τριες στην Ελλάδα.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ομάδας αποτελεί η αποδοχή της μοναδικότητας του κάθε σώματος με σκοπό τη συνδημιουργία και τη συν-αντίληψη. Οι δράσεις και οι δουλειές της ομάδας κινούνται πάντα στο πλαίσιο της συμπερίληψης πιστεύοντας και υποστηρίζοντας ιδεολογικά αλλά και πρακτικά το κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας.

Με τη διοργάνωση σεμιναρίων και τη δημιουργία καλλιτεχνικών projects-παραστάσεων, λειτουργεί ως άξονας κοινωνικής επίγνωσης και ως φορέας ισότιμης ένταξης των ανάπηρων ατόμων στην τέχνη του χορού.

Η «ΈΞΙΣ» σε συνεργασία με την επαγγελματική συμπεριληπτική θεατρική ομάδα ΘΕΑΜΑ δημιούργησαν το 2019 το ΊΣΟΝ Θέατρο-Χορός, το πρώτο εργαστήρι συμπεριληπτικής εκπαίδευσης (ανάπηρων και μη ανάπηρων) στην Αθήνα για τον χορό και το θέατρο, το οποίο δημιουργήθηκε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, με στόχο τη συστηματική εκπαίδευση των ανάπηρων ατόμων.

Στην περιγραφή της τελευταίας παράστασης της ομάδας με τίτλο ‘’THE LOVE OF THE AMBITIOUS’’, διαβάζω: «Για κάθε άνθρωπο είναι διαφορετική η διαδρομή. Συχνά δίνεται έμφαση στο αποτέλεσμα. Στην επιτυχία ή την αποτυχία. Εμείς εστιάζουμε στη διαδρομή, στα εμπόδια, τις στιγμές του άγχους, τη θλίψη, την παράνοια, τη χαρά, στον τρόπο που ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται την αξία του και ορίζει τον εαυτό του μέσα από την προσωπική του εμπειρία. Διαφορετικές διαδρομές ανθρώπων που έχουν κοινά σημεία. Όλοι όσοι συνεχίζουν έχουν κάτι κοινό. Το κουράγιο να προχωρούν και να παραμένουν συνδεδεμένοι με τον στόχο τους».

Γιατί τελικά ο χορός είναι όπως η ζωή. Δεν τελειώνουν. Δεν σταματούν. Το μόνο που αλλάζει είναι η διαδρομή. Ο στόχος ήταν και παραμένει κοινός: Να ανακαλύψουμε εκ του μηδενός τον ρυθμό που επιτρέπει σε όλους μας να βρούμε τη θέση μας στον κόσμο, να προχωρήσουμε μαζί, να έρθουμε κοντά στον άλλο.

«Να μην ξεχάσουμε ποτέ ότι ο άνθρωπος είναι η απάντηση».

Άννα Βεκιάρη / Χορεύτρια, Χορογράφος, Εκπαιδεύτρια χορού, Καλλιτεχνική Διευθύντρια

-Πώς αγαπήσατε αυτή τη μορφή τέχνης και τι σημαίνει για εσάς ο χορός;

Με τον χορό ήρθα πρώτη φορά σε επαφή όταν ήμουν 16 χρόνων και το ξεκίνησα σαν χόμπι. Συγκεκριμένα έκανα κλασικό μπαλέτο και παρόλο που ξεκίνησα σε πιο μεγάλη ηλικία, το σώμα μου με βοηθούσε να ακολουθήσω οπότε και το έκανα. Με κέρδισε σιγά σιγά και χωρίς να ξέρω συνειδητά γιατί. Απλά ήθελα πολύ να πηγαίνω και το αναζητούσα.

Είναι σχεδόν 20 χρόνια πια που ασχολούμαι με αυτό, επαγγελματικά, ως χορεύτρια δασκάλα και χορογράφος και αποτελεί το μεγαλύτερο και πιο δημιουργικό κομμάτι της καθημερινότητάς μου. Το σώμα μας έχει εντυπωμένες μνήμες, βιώματα και συναισθήματα στα οποία πολλές φορές δεν έχουμε πρόσβαση μέσα από εγκεφαλικές διεργασίες. Είναι δρόμος και τρόπος για μία ζωή ζωντανή, γεμάτη συγκινήσεις, ερωτήματα και επικοινωνία. Για ‘μένα ο χορός είναι το βίωμα της ύπαρξης του σώματος.

«Ο χορός είναι δρόμος για έκφραση, συνειδητοποίηση και ζωή».

-Τι σας ώθησε να δημιουργήσετε την Ομάδα «ΈΞΙΣ»;

Η ΈΞΙΣ δημιουργήθηκε το 2015 με σκοπό να καλύψει το κενό που υπήρχε στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση των ανάπηρων ατόμων που ασχολούνται ενεργά στον χώρο του χορού στην Ελλάδα. Η δημιουργία της ήταν αποτέλεσμα της ανάγκης μου να μπορώ να δουλεύω και να συνεργάζομαι μέσα σε ένα πλαίσιο που μπορεί να βγει από την εδώ και χρόνια υπάρχουσα φόρμα του χορού, η οποία στηρίζεται πάνω σε πρότυπα κανονικότητας, διαχωρίζει και διαφοροποιεί τα σώματα σε ικανά και μη ικανά να χορέψουν.

Αυτή την εκπαιδευτική πραγματικότητα βίωσα μέσα στη σχολή ως φοιτήτρια κι αυτή ακριβώς με οδήγησε στο να ψάξω άλλους δρόμους ανοιχτούς και προσβάσιμους σε κάθε σώμα. Προσπαθώ να μένω μακριά από τα στενά πλαίσια του «ωραίου και ικανού σώματος». Αγαπώ πολύ τον χορό και την πνευματικότητα που έχει και ξέρω πως αυτή αφορά σε όλα τα άτομα. Η Ελλάδα είχε ανάγκη από φορείς που προσφέρουν ενταξιακή εκπαίδευση στον χορό κι έτσι αποφάσισα να δημιουργήσω έναν από αυτούς.

-Πώς είναι να δουλεύουν μαζί ανάπηροι και μη ανάπηροι καλλιτέχνες;

Κάθε φορά και κάθε συνεργασία είναι διαφορετική. Υπάρχουν συνεργασίες που λειτουργούν κι άλλες όχι, όλες έχουν να προσφέρουν πληροφορία και εμπειρία. Δεν θα σταθώ στο ανάπηροι και μη ανάπηροι καλλιτέχνες με την έννοια ότι δεν το διαχωρίζω από το αν δουλεύαμε μόνο μη ανάπηροι μαζί. Το μόνο που θέλω να πω είναι πως είναι απαραίτητο να δημιουργούμε συνεργασίες, παραστάσεις, συναντήσεις ή δομές που εντάσσουν τους ανάπηρους καλλιτέχνες και σπάνε λίγο λίγο την κοινωνική αλυσίδα των κανονιστικών προτύπων.

-Πόσο σημαντική είναι η έννοια της αποδοχής;

Η αποδοχή είναι μία έννοια που αφορά σε πολλά κομμάτια και διαφορετικές πτυχές. Οπότε θα αναφερθώ στην αποδοχή απέναντι στη μοναδικότητα του κάθε σώματος. Ο χορός οφείλει και είναι ένα πεδίο ανοιχτό και προσβάσιμο, χωρίς να αντιμετωπίζει την αναπηρία ως περιορισμό αλλά ως ένα φυσικό χαρακτηριστικό. Ουσιαστικά όλοι οι περιορισμοί και οι αποκλεισμοί δημιουργούνται από τη δομή του περιβάλλοντος αλλά και την προσέγγιση των εκπαιδευτών, όταν αυτή βασίζεται και ακολουθεί την αυστηρότητα της φόρμας.

Ένα περιβάλλον κλεισμένο μέσα σε ένα κουτί δεν επιτρέπει την αποδοχή. Οι πρακτικές και η προσέγγιση της ομάδας είναι συμπεριληπτική με κύριο χαρακτηριστικό τον σεβασμό σε κάθε σώμα. Σε αυτό το πλαίσιο θεωρούμε απαραίτητη την αποδοχή της βλάβης τόσο από τον χορογράφο ή εκπαιδευτή όσο και από τον χορευτή/τρια ή εκπαιδευόμενο/η. Γιατί με αυτόν τον τρόπο χτίζεται μία σχέση ισότιμη, ειλικρινής και καθοδηγητική σε σχέση με τις ανάγκες, τις δυνατότητες και την ενίσχυση της προσωπικής και καλλιτεχνικής ταυτότητας. Πρώτα από όλα σε προσωπικό επίπεδο και μετά σε δυαδικό ή συλλογικό.

-Ο χορός στην Ελλάδα, παρά το αρτιότατο ανθρώπινο δυναμικό που διαθέτει, παραμένει ένας κλάδος του σύγχρονου πολιτισμού με πολλές ανάγκες;

Ναι δυστυχώς ο χορός στην Ελλάδα δεν μοιάζει να καταφέρνει να επιβιώσει. Καταφέρνει δηλαδή,αλλά ξεπερνώντας πολλά εμπόδια κατά βάση κρατικά. Ο χορός, χωρίς μια Κρατική Σκηνή/Στέγη Χορού, χωρίς σταθερή παρουσία στις υπάρχουσες κρατικές σκηνές, με επιχορηγήσεις κατά 60% μειωμένες, χωρίς ανώτατες σπουδές και με πτυχία εξισωμένα με απολυτήρια λυκείου είναι ένας χώρος που βάλλεται συνεχώς κάτι που δυσκολεύει την επαγγελματική εργασία και επιβίωση για όλες, όλα και όλους. Έχει πολλές ανάγκες και αποτελεί έναν κλάδο που χρειάζεται υποστήριξη και αντί για αυτό δέχεται πόλεμο. Είναι δύσκολη περίοδος για τους καλλιτέχνες, πόσο μάλλον για τους ανάπηρους καλλιτέχνες.

Ηλίας Κουρτπαρασίδης / Μουσικός, Χορευτής, Υπεύθυνος προσβασιμότητας

-Τι είναι αυτό που σας γοητεύει στον χορό;

Ως ανάπηρος χορευτής, αυτό που μου αρέσει περισσότερο στον χορό είναι η αίσθηση ελευθερίας και έκφρασης που μου δίνει. Ο χορός μού επιτρέπει να επικοινωνώ και να εκφράζομαι με τρόπους που άλλες μορφές τέχνης ή οι λέξεις δεν μπορούν να μεταφέρουν. Μου δίνει τη δυνατότητα να συνδεθώ με τους άλλους σε ένα βαθύτερο επίπεδο επί σκηνής. Ένα άλλο στοιχείο που με γοητεύει στον χορό είναι η διαδικασία της κινητικής έρευνας που συνήθως προηγείται της παράστασης. Ο χορός μου δίνει την ευκαιρία να εξερευνήσω και να ανακαλύψω νέους τρόπους να κινηθώ.

-Πώς είναι να δουλεύουν μαζί ανάπηροι και μη ανάπηροι καλλιτέχνες;

Θεωρώ πως ένα συμπεριληπτικό πλαίσιο – που περιλαμβάνει όλους τους ανθρώπους με κάθε χαρακτηριστικό τους (είτε αυτό λέγεται αναπηρία, φυλή, προσανατολισμός κ.α.) είναι το ιδανικό πλαίσιο για τη συν-δημιουργία. Πώς μπορούμε να παράγουμε τέχνη αν αυτή δεν αφορά ή δεν καθρεφτίζει την κοινωνία;

Οπότε σε μια ομάδα όπως η δική μας, το να δουλεύουμε μαζί, να μοιραζόμαστε μια κοινή οπτική, συνεπάγεται την αποδοχή των μοναδικών χαρακτηριστικών μας.

«Δημιουργούμε τέχνη με τα σώματά μας είτε έχουν βλάβες είτε όχι και το καθένα μπορεί να είναι προέκταση του άλλου».

Ο κάθε χορευτής αποτελεί ένα κομμάτι ενός ποικιλόμορφου χορογραφικού παζλ και θεωρώ ότι αυτό είναι το ωραίο στην ομάδα.

-H κοινωνία μας είναι πια πιο «ανοιχτή» σε θέματα αποδοχής του σώματος και συμπερίληψης;

Πιστεύω ότι η κοινωνία έχει σημειώσει πρόοδο όσον αφορά στην αποδοχή του σώματος, αλλά υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος. Είναι σημαντικό να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε πάνω σε ζητήματα μεγαλύτερης αποδοχής και κατανόησης των συνανθρώπων μας. Κι αυτό μπορεί να γίνει μέσω της εκπαίδευσης.

Ποιες είναι οι μοναδικές εμπειρίες και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν όσοι έχουν άλλα χαρακτηριστικά από εμάς. Η ποικιλομορφία στην κοινωνία είναι δύναμη και ο καθένας έχει κάτι να προσφέρει. Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι η μεγαλύτερη εκπροσώπηση των αναπήρων στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στην εκπαίδευση και στις τέχνες. Πρέπει να δημιουργηθούν οι συνθήκες ώστε να χωράνε όλοι.

-Απέχουμε πολύ από το να γίνει ο χορός στην Ελλάδα ένας χώρος συμπεριληπτικός;

Για να γίνει πιο συμπεριληπτικός ο χώρος του χορού στην Ελλάδα, πρέπει να γίνουν αρκετές αλλαγές. Πρώτον, είναι σημαντικό να υπάρξει εκπαίδευση πάνω σε ζητήματα συμπερίληψης. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω εργαστηρίων, προγραμμάτων κατάρτισης. Ένα άλλο σημαντικό βήμα είναι να δημιουργηθούν περισσότερες ευκαιρίες για τους ανάπηρους χορευτές. Να μπορούν να φοιτήσουν σε σχολές αλλά και να μπορούν να λάβουν μέρος σε παραγωγές και παραστάσεις χορού.

Αυτό προϋποθέτει βέβαια ότι οι εγκαταστάσεις είναι προσβάσιμες και ότι τα προγράμματα είναι προσαρμοσμένα για να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ανάπηρων χορευτών. Είναι επίσης σημαντικό να παρέχεται κρατική χρηματοδότηση και υποστήριξη για συμπεριληπτικές παραγωγές. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την παροχή οικονομικής υποστήριξης, την ένταξη υπηρεσιών προσβασιμότητας σε αυτές. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να δημιουργήσουμε μια πιο συμπεριληπτική και ποικιλόμορφη κοινότητα χορού στην Ελλάδα, παρόμοια με αυτές άλλων χωρών.

Νατάσα Γάτσιου/ Χορεύτρια, Χορογράφος, Διαχειριστικό μέλος της ομάδας

-Τι είναι ο χορός για έναν άνθρωπο που βρίσκεται διαρκώς σε κίνηση;

Για εμένα η ζωή είναι κίνηση και η κίνηση ζωή. Από τη στιγμή που γεννιέται και αναπνέει ο άνθρωπος κινείται. Η ίδια η φύση είναι κινηση. Κινείσαι, άρα υπάρχεις. Χορός για εμένα είναι ένα βλέμμα, ένα συναίσθημα, στιγμές, ροή, μυρωδιές, αλληλεπίδραση σωμάτων, παρατήρηση του πώς κινείται ένα σώμα μέσα σε έναν χώρο και πώς κινείται σε σχέση με το ίδιο το σώμα.

Δεν σταματά ποτέ να με γοητεύει ο χορός. Δηλώνω ερωτευμένη. Είναι μια τέχνη που πιστεύω βαθιά και με κάνει να βουτάω μέσα σε αυτήν και διαρκώς να ανακαλύπτω καινούριες προοπτικές. Μια τέχνη που διαρκώς κινείται άρα αλλάζει. Εγώ αυτό το ονομάζω ζωή.

-Ο χορός είναι ένας τρόπος σύνδεσης των ανθρώπων απολύτως κατανοητός από όλους;

Ο χορός είναι ένα μέσο έκφρασης απαραίτητο και πολύ σημαντικό. Είναι όμορφο να αντιλαμβάνεσαι τον εαυτό σου μέσα από αυτόν και μαγικό όταν απελευθερώσεις και εκφράζεις ένα συναίσθημα μέσω του σώματός σου. Είναι μια τέχνη πολύ βαθιά και ουσιαστική.

«Ο χορός αποτελεί σίγουρα τρόπο σύνδεσης των ανθρώπων αλλά δυστυχώς για εμένα δεν είναι απολύτως κατανοητός από όλους».

Ο τρόπος με τον οποίο ζούμε, η ταχύτητα με την οποία συμβαίνουν τα πράγματα, η εκπαίδευση που μας παρέχεται σε σχέση με τον χορό δεν είναι επαρκής ώστε να αφήσει τον καθένα ξεχωριστά να αισθανθεί το σώμα του και έπειτα να μπορέσει να έρθει σε επαφή και με άλλα σώματα. Θα ήταν υπέροχο να μπορούμε να κατανοήσουμε κατά πόσο σωματοποιούμε ό,τι μας συμβαίνει. Όταν συνδέονται τα σώματα και επικοινωνούν μέσω του χορού είναι πολύ απελευθερωτικό και συγκινητικό.

Ίσως αν είχαμε τη δυνατότητα να χορεύουμε παραπάνω και να επικοινωνούμε μεταξύ μας με αυτόν τον τρόπο να είχε εξαλειφθεί κατά ένα ποσοστό η κοινωνική ένταση που βιώνουμε και να είχε εκφραστεί με άλλο τρόπο. Ο χορός είναι η γλώσσα της ψυχής που όταν την αφήσεις να βγει και να πάρει μορφή με το σώμα υπερβαίνει τα λόγια. Για αυτούς τους λόγους θεωρώ αυτή την τέχνη ιερή και πρέπει να ανοίξει κι άλλο προς τα έξω.

-Τι φτιάχνει κατά τη γνώμη σας έναν καλό χορογράφο;

Αποφεύγω να χρησιμοποιώ εκφράσεις όπως καλός η κακος γιατί θεωρώ πως από τη στιγμή που ξεκινάς τη διαδικασία της έρευνας στο να αποτυπώσεις και να εκφράσεις μια ιδέα -μέσω της δικής σου προσωπικής αισθητικής και ανάγκης- δεν έχει σημασία το αποτέλεσμα και η κριτική αλλά η διαδρομή την οποία ο καθένας προσωπικά ακολουθεί. Τη διαδρομή αυτή τη σέβομαι απόλυτα για κάθε καλλιτέχνη.

Παρ’ όλα αυτά για εμένα είναι πολύ σημαντικό ένας χορογράφος να δίνει τη δυνατότητα στους χορευτές του μέσα από τις κινητικές προτροπές χώρο για πρωτοβουλία και ελεύθερη έκφραση. Να αφιερώνει χρόνο για προσωπική έρευνα και εξέλιξη καθώς και να αφουγκράζεται και να σέβεται ανάγκες που προκύπτουν. Τέλος, είναι βασικό να δουλεύει ισότιμα, ομαδικά και συμπεριληπτικά και να εμπνέει τους χορευτές του.

-Ο χορός στην Ελλάδα παραμένει ένας κλάδος με πολλές ανάγκες;

Ο χορός στην Ελλάδα έχει πολλές ανάγκες. Το εκπαιδευτικό και το πολιτισμικό πλαίσιο είναι ελλιπές και δεν αναγνωρίζει τον χορό ως μορφή τέχνης. Αντιθέτως, ο καλλιτεχνικός χώρος υποτιμάται κι αυτό εντείνεται με το ΠΔ/2022, που εξισώνει τα πτυχία των αποφοίτων από τις Ανώτερες κρατικές και ιδιωτικές σχολές με απολυτήρια λυκείου. Οι ελλείψεις δυστυχώς είναι πολλές και μια από αυτές είναι επίσης η απουσία Κρατικής Στέγης Χορού.

Μαρία Κώττη / Χορεύτρια, Διαχειριστικό μέλος της ομάδας

-Θέλατε πάντα να ασχοληθείτε με το χορό; Πώς ξεκινήσατε;

Ξεκίνησα να χορεύω από μικρή ηλικία, δεν το γνώριζα από την αρχή. Μεγαλώνοντας χορευτικά, μέσα από την κίνηση έμαθα να χορεύω.

-Πώς ήρθατε σε επαφή με την ομάδα «ΈΞΙΣ»;

Η πρώτη επαφή με την ομάδα ΈΞΙΣ ηταν, οταν ετοιμάζαμε τη χορογραφία για τον «ΑΠΟΗΧΟ». Αυτή τη χορογραφία την ετοιμάζαμε για να την παρουσιάσουμε για πρώτη φορα στη Λάρισα.

«Απόηχος της κίνησης.

Απόηχος στιγμών.

Απόηχος της καρδιάς.

Τι μένει στο τέλος;

Αίσθηση, συναίσθημα και αναμνήσεις σαν απόηχος της ζωής».

-Πώς νιώθετε όταν ανεβαίνετε στη σκηνή για να χορέψετε;

Όταν ανεβαίνω πάνω στη σκηνή ενός θεάτρου, αυτό που νιώθω είναι να είμαι πάντα χαρούμενη για να δείξω αυτό που ξέρω, αυτό που κάνω από μικρή που ξεκίνησα να χορεύω.

«Μπροστά σε όλο τον κόσμο κάνω αυτό που ξέρω και γνωρίζω τόσα χρόνια και αγαπώ. Χορεύω».