Στις φωτογραφίες της Δήμητρας Στασινοπούλου οι πρόσφυγες χαμογελούν

Ο λόγος είναι ότι αρχικά δεν έχει σπουδάσει το αντικείμενο αλλά και ότι δεν το κάνει για να βγάλει τα προς το ζην. Ξεκίνησε να ασχολείται με τη φωτογραφία στα 50 της χρόνια. Ανακάλυψε τυχαία ότι αυτό την εκφράζει, σε μια περίοδο που δεν ήταν ευχαριστημένη από την καθημερινότητα της. Σήμερα, 15 χρόνια μετά, μετράει 5 έντυπες  συλλογές και 2 ηλεκτρονικές. Δεν πουλάει το υλικό της. Το προσφέρει σε ανθρώπους που ξέρει ότι θα τα εκτιμήσουν, αλλά το διαθέτει και διαδικτυακά σε όποιον ενδιαφέρεται. Όταν τη ρωτάς γιατί το κάνει απαντάει αφοπλιστικά “γιατί απλά είναι ό,τι καλύτερο έχω κάνει μετά τα παιδιά μου”.

Όπως και να ορίζει η ίδια τον εαυτό της, η αλήθεια είναι μια: ο φακός της καταφέρνει να αποτυπώσει υπέροχα τις ψυχές των ανθρώπων, σε όποια γωνιά του κόσμου κι αν βρίσκονται. Από την Παπούα ως το Πεδίον του Άρεως, όπου βρέθηκε για το τελευταίο της project που δεν ήταν άλλο από τους πρόσφυγες στην Ελλάδα.

Ζητώντας της να μου κάνει μια αναδρομή σε αυτή την τελευταία της διαδρομή, θυμάται ότι ξεκίνησε στις 15 Αυγούστου  2015 από το συγκεκριμένο σημείο. Στη συνέχεια, ακολούθησαν διάφορα μέρη στην Αθήνα όπου συγκεντρώνονταν οι πρόσφυγες, η Κως, η Μυτιλήνη και η Ειδομένη.

 Πλατεία Βικτωρίας

Κι ακόμα και αν πέρασε από ζούγκλες αγκαλιά με τη φωτογραφική της, αυτό της το ταξίδι μέσα στην Ελλάδα, ήταν το πιο δύσκολο για εκείνη. “Ένιωθα ντροπή που η χώρα μου δε μπορούσε να φιλοξενήσει αυτούς τους ανθρώπους” αναφέρει χαρακτηριστικά.

Παρακάτω, θα βρεις μια συμπυκνωμένη μορφή της συζήτησης που είχα με αυτή τη γυναίκα – έμπνευση.

Πότε και πως αποφασίσατε να εστιάσετε τον φακό στους πρόσφυγες; 

Tα τελευταία χρόνια ταξιδεύω σε χώρες που δύσκολα επισκέπτεται κάποιος και φωτογραφίζω αυτά που με συγκινούν – τη ζωή των ανθρώπων και τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τη δύσκολη κάποιες φορές καθημερινότητά τους. Δεν θα μπορούσα λοιπόν να μην προσπαθήσω να καταγράψω και το δράμα της προσφυγιάς που έφτασε για μια ακόμη φορά στην πατρίδα μας.  Oι εικόνες που όλοι βλέπουμε στην τηλεόραση δείχνουν την εξαθλίωση και τη δυστυχία αυτών των ανθρώπων. Είναι εικόνες τραγικές, αλλά και εικόνες που τελικά έχουμε όλοι συνηθίσει και δυστυχώς δεν προκαλούν πια την αρχική φρίκη. Εγώ προσπάθησα να καταγράψω την αξιοπρέπεια, το κουράγιο, την καρτερικότητα, τη χαρά αλλά και την αποφασιστικότητα στα πρόσωπα αυτών των ανθρώπων, που μπόρεσαν να ξεφύγουν από τον πόλεμο.

Οι εικόνες αυτές είναι μαθήματα ζωής για όλους μας, και τα χαμόγελα που βλέπουμε στα πρόσωπά των παιδιών είναι η ελπίδα για το αύριο – μας θυμίζουν ότι ο κόσμος χρειάζεται ειρήνη και αγάπη και ότι πρέπει να δώσουμε αγώνα για τα αυτονόητα ιδανικά της ζωής του ανθρώπου.   

Οι άνθρωποι αυτοί έφτασαν εδώ αναζητώντας ασφάλεια και ελπίδα, υπερασπιζόμενοι το αναφαίρετο δικαίωμά τους να ζήσουν μια αξιοπρεπή ζωή, μέσα σε έναν κόσμο που θα αναγνωρίζει και θα σέβεται τα δικαιώματα και τις ανάγκες τους.

Ειδομένη

Με την εκκένωση της Ειδομένης, πριν λίγες μέρες, έκλεισε ένας κύκλος στην Ελλάδα. Οι φωτογραφίες αυτές, όπου απεικονίζονται οι πρόσφυγες να χαμογελούν με εμπιστοσύνη και χαρά προσδοκώντας μιά καλύτερη και ασφαλέστερη ζωή, θα παραμείνουν ένα τεκμήριο αισιοδοξίας που είναι αμφίβολο αν θα ξαναδούμε στα πρόσωπά τους.

Φοβηθήκατε ποτέ στα ταξίδια σας;  

Πραγματικά, ποτέ, είναι τόσο μεγάλη η χαρά του ταξιδιού που δεν αισθάνθηκα ποτέ φόβο…

Πως διαχειρίστηκαν οι γύρω σας την απόφαση σας να ταξιδεύετε σε “μη προνομιούχες περιοχές” και να αποτυπώνετε ανθρώπους σε πολύ δύσκολες στιγμές της ζωής τους;

Στην αρχή, τόσο ο άντρας μου όσο και τα παιδιά μου, ήταν πολύ επιφυλακτικοί και αρνητικοί θα έλεγα, βρίσκοντας παράτολμο και επικίνδυνο να ταξιδεύω σε αυτές τις περιοχές.  Η επιμονή μου όμως ήταν τόση που σεβάστηκαν στο τέλος την επιθυμία μου. 

Το μεγαλύτερο δώρο που έκανα στον εαυτό μου ήταν η απόφασή μου να ταξιδέψω και η γνωριμία μου με αυτούς τους ανθρώπους.  Αισθάνομαι πραγματικά τυχερή που ανακάλυψα τη φωτογραφία, έστω και σε αυτή την ηλικία, που κατάφερα να ζήσω όπως έζησα, που μπόρεσα να επισκεφτώ τόσες χώρες και να έχω αυτές τις εμπειρίες.

Πως καταφέρνετε να τους κάνετε να ξεπεράσουν το φόβο της μηχανής;

Υπάρχει μια ιδιότυπη μορφή εμπιστοσύνης μεταξύ μας – οι άνθρωποι αισθάνονται ότι τους αντιμετωπίζω όχι ως αξιοθέατα αλλά με αγάπη και πραγματικό ενδιαφέρον. Είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να το απαντήσω, πολλές φορές είναι μια ματιά, ένα κλάσμα του δευτερολέπτου, αλλά υπάρχει μια ιδιαίτερη μορφή επικοινωνίας.

Κως 

Συζητάτε μαζί τους; ‘Εχουν μείνει κάποια λόγια τους χαραγμένα στο νου σας;

Σχετικά με τους πρόσφυγες, αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι είναι άνθρωποι σαν και μας – και χρειάζονται την βοήθεια και τη συμπαράστασή μας. Αυτό που έχουν ανάγκη περισσότερο σήμερα, δεν είναι τα χρήματα, αλλά η ανθρώπινη ζεστασιά, ένας καλός λόγος, ένα χαμόγελο, αυτά είναι πολύτιμα για αυτούς. 

Αυτό που με συγκλόνισε περισσότερο είναι η αξιοπρέπεια, η δύναμη, η αισιοδοξία και η πίστη αυτών των ανθρώπων σε ένα καλύτερο μέλλον για αυτούς και τα παιδιά τους. 

Όσο για το τι με συγκίνησε περισσότερο, το ότι οι απλοί κάτοικοι των νησιών και της Ειδομένης παραδίδουν καθημερινά μαθήματα ανθρωπιάς και αλληλεγγύης παρά τις πραγματικά δύσκολες εποχές που όλοι βιώνουμε. Αισθάνθηκα βαθιά συγκινημένη από τα λόγια ευγνωμοσύνης για την καλοσύνη των Ελλήνων, που άκουσα από τόσο πολλούς. 

Η Ελλάδα, που έχοντας βιώσει τη προσφυγιά και τη μετανάστευση βλέπει σήμερα την ιστορία να επαναλαμβάνεται. Εθελοντές, δεκάδες ετερόκλητοι άνθρωποι, έβαλαν πίσω τις ζωές τους, τις δουλειές τους και συνεργάστηκαν για να συνδράμουν τα καραβάνια των προσφύγων που συνέρρεαν στα σύνορα, συνάνθρωποι και συμπαραστάτες τους με αστείρευτο ανθρωπισμό.

Γιατί θεωρείτε ότι είναι σημαντικό να δημοσιεύονται εικόνες από τα ταξίδια των προσφύγων ανά τον κόσμο;

Υπάρχει κόσμος που κατηγορεί την κρίση του μεταναστευτικού για τις τρομοκρατικές ενέργειες, πολλές φορές ξεχνώντας ότι όλες οι τρομοκρατικές ενέργειες στην Ευρώπη έγιναν από ανθρώπους που έχουν γεννηθεί και μεγαλώσει εκεί. Που δεν σταματάει για να κάνει τη διαφορά μεταξύ αυτού που επιτίθεται και αυτού που τρέχει να ξεφύγει, από το ίδιο που τρέχεις και εσύ. Αυτές οι φωτογραφίες είναι μια ματιά στην καθημερινότητα των ανθρώπων που υπομένουν με απίστευτη στωικότητα και αξιοπρέπεια το ξεριζωμό από τις πατρίδες τους, άνθρωποι που περπατούν διασχίζοντας τις ηπείρους για μήνες με τα μόνα υπάρχοντά τους ότι μπορούν να σηκώσουν στην πλάτη τους, ακούνε ότι δεν υπάρχει τόπος για αυτούς.

Ελληνικό 

Η αγριότητα του καθεστώτος στις χώρες που εγκατέλειψαν, οι κακουχίες, ο καθημερινός αγώνας τους για την επιβίωση, η καλοσύνη, αλλά και η ελπίδα, καταγράφονται από το φακό με την κατάθεση της ψυχής τους.  Πραγματικά χρειάζονται τη βοήθεια όλων μας.

Ελπίζω ότι αυτές οι φωτογραφίες θα συμβάλλουν στην ευαισθητοποίηση του κόσμου και θα ενισχύσουν την αίσθηση πως ναι, είμαστε όλοι ικανοί να κάνουμε κάτι καλύτερο για αυτούς.

Είναι σημαντικό  να μην τους ξεχνάμε και να κρατάμε το πρόβλημα τους στην επικαιρότητα.  Να ευαισθητοποιούνται οι άνθρωποι, που με την υπερπληροφόρηση της εποχής κατακλύζονται από τόσες πληροφορίες.

Καμιά φωτογραφία δεν μπορεί να αλλάξει από μόνη της τον κόσμο. Αν όμως οι εικόνες συνδυαστούν με κείμενα, και τη δράση ανθρωπιστικών οργανώσεων, συμβάλλουν στην ευαισθητοποίηση του κόσμου.

Ποιο είναι το όνειρά σας για το μέλλον σας ως φωτογράφος;

Η σχέση μου με τη φωτογραφία είναι όψιμη και καθαρά ερασιτεχνική. Μεγαλώνοντας, ξεκίνησα να ταξιδεύω και να φωτογραφίζω τόπους και κυρίως ανθρώπους, που απέχουν από τον σύγχρονο δυτικό τρόπο ζωής, που ακολουθούν μία άλλη πορεία, διαφορετική, που μένουν απρόσβλητοι από την ομοιομορφία της Δύσης. Φωτογραφίζω ό,τι με συγκινεί, φωτογραφίζω από καρδιάς για να μεταφέρω αυτές τις εικόνες και τις συναισθηματικές εμπειρίες. Οι περιπλανήσεις μου είχαν βασικό σκοπό να αναδείξουν τις ξεχωριστές στιγμές του καθημερινού ανθρώπου – του ανθρώπου  της χαράς και της λύπης, της δημιουργικότητας και του αγώνα, στις μεγάλες στιγμές της ζωής του αλλά και στις δύσκολες και συνηθισμένες. Ψάχνω με το φακό μου να βρω όχι μόνο εκείνα που μας χωρίζουν με αυτούς τους ιδιαίτερους ανθρώπους, αλλά κι εκείνα που μας ενώνουν, αφού κάθε φορά, όσα ταξίδια και να κάνει κανείς, σε όποιο μέρος του πλανήτη κι αν βρεθεί, θα δει στο χαμόγελο των παιδιών, στο  βλέμμα των ενηλίκων και στη στωική, καλοσυνάτη έκφραση των γερόντων πως, κάτω τις επάλληλες στιβάδες πολιτισμού, είμαστε όλοι το ίδιο πρόσωπο, η ίδια φωνή, το ίδιο σώμα. Για να φωτογραφίσεις πρέπει να αισθανθείς, να την αγαπήσεις να τη σεβαστείς.

 Λέσβος

Ειλικρινά ελπίζω ότι αυτές οι φωτογραφίες θα διευρύνουν το σεβασμό μας για αυτό που αποκαλούμε άνθρωπο. Ελπίζω να μπορέσω να κάνω και άλλα ιδιαίτερα ταξίδια αλλά και να μοιραστώ αυτές τις εμπειρίες μου με τους ανθρώπους που δεν έχουν τη δυνατότητα να τους συναντήσουν.

*Όλα τα πρόσωπα των προσφύγων στα οποία εστίασε ο φακός της Δήμητρας Στασινοπούλου, μπορείς να τα δεις στην ηλεκτρονική έκδοση “Δρόμοι Ελπίδας – Πρόσφυγες στην Ελλάδα του σήμερα. Για τα ταξίδια της εκτός Ελλάδας, θα βρεις  υπέροχες φωτογραφίες που έχει βγάλει στο website της.