Βένια Παπαθανασοπούλου: Η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής είναι ο ορισμός του δυναμισμού
ΜΑΚΙΓΙΑΖ & HAIR STYLING: ΙΩΑΝΝΑ ΜΕΘΕΝΙΤΗ
- 8 ΜΑΡ 2022
Η Βένια Παπαθανασοπούλου ανέλαβε τη θέση της Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής το 2020 και το όνομά της έκανε τον γύρο του διαδικτύου καθώς ήταν η πρώτη γυναίκα που ανέλαβε αυτή τη θέση. Το όνομά της θα το βρεις να γράφεται δίπλα σε σημαντικές ιδιότητες, όπως αυτή της δικηγόρου στον Άρειο Πάγο, της Νομικής Συμβούλου και Γραμματέα του ΔΣ του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών ή της Νομικής Σύμβουλου, Εταιρικής Γραμματέα και Γραμματέα Δ.Σ. της Οργανωτικής Επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Αλλά όταν τη συνάντησα από κοντά, όλες αυτές οι ιδιότητες απέκτησαν ξαφνικά λιγότερη σημασία μπροστά στην ανθρώπινη ζεστασιά της.
Η Βένια Παπαθανασοπούλου μάς υποδέχτηκε στην Εθνική Λυρική Σκηνή στο πάρκο του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος λίγο καιρό πριν στην καθημερινότητά μας μπουν λέξεις όπως «πόλεμος» και «εισβολή». Μία μέρα με ήλιο που έμπαινε από τα τεράστια παράθυρα. Μας υποδέχτηκε με χαμόγελο, με αμεσότητα και φορώντας την καρφίτσα της με τη Μαρία Κάλλας στο πέτο. Μας αποχαιρέτησε με ακόμα πιο πλατύ χαμόγελο και κέρασμα μπισκότα.
Ενδιάμεσα μιλήσαμε για το πώς η απώλεια (η Βένια Παπαθανασοπούλου έχασε τον πατέρα των παιδιών της νωρίς, ενώ μέτρησε κι άλλες σημαντικότατες απώλειες στη ζωή της), η ανάγκη της για επιβίωση, αλλά και η αγάπη της για τις κόρες της, την οδήγησαν να βρεθεί εκεί που ονειρευόταν στην καριέρα της. Για το πώς η ΕΛΣ έγινε η καθημερινότητά της από τις πρώτες μέρες του 2020. Για το πώς είναι ως γιαγιά και τις βόλτες που απολαμβάνει με τον μεγαλύτερο εγγονό της στο ΚΠΙΣΝ, ακόμα και για την «αγχολυτική ζαχαροπλαστική» που αγαπά.
Μιλήσαμε και για τις γυναίκες, τον ενοχικό τρόπο που μεγαλώνουν ως προς την αυτοπραγμάτωσή τους, για την κοινωνική αλλαγή που πρέπει να συντελεστεί για να βρεθούν περισσότερες γυναίκες σε ηγετικές θέσεις και στο τέλος, η Βένια Παπαθανασοπούλου μοιράστηκε μαζί μας το μόνο «μάθημα» που θα ήθελε να πάρουμε από εκείνη.
Την φετινή Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, στρέφουμε το βλέμμα μας στην πρώτη γυναίκα Πρόεδρο της ΕΛΣ, σε μία γυναίκα που «γεννήθηκε» δυναμική.
– Αναλάβατε τη θέση της Προέδρου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής το 2020 σε μία συγκυρία δύσκολη για τον πολιτισμό στην Ελλάδα και τον κόσμο. Ποια θεωρείτε τα μεγαλύτερα επιτεύγματα αυτών των δύο χρόνων;
Η Εθνική Λυρική Σκηνή τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε μια ανοδική πορεία. Έχει δημιουργήσει πλέον μία αναγνωρίσιμη καλλιτεχνική ταυτότητα, έχει διευρύνει το κοινό της γενικότερα και ειδικότερα όσον αφορά σε νεαρότερες ηλικιακές ομάδες, έχει επενδύσει στην εξωστρέφεια και σε διεθνείς συμπαραγωγές με εγνωσμένου κύρους πολιτιστικούς οργανισμούς του εξωτερικού και πλέον αναγνωρίζεται ως ένας δυναμικός καλλιτεχνικός οργανισμός με διεθνές εκτόπισμα.
Πράγματι, το 2020 η πανδημία του κορονοϊού έβαλε ένα μικρό φρένο στη δυναμική πορεία της ΕΛΣ, αλλά αυτό συνέβη σε ολόκληρη την καλλιτεχνική δραστηριότητα του πλανήτη. Όμως, δεν αντιμετωπίσαμε αυτή την πρωτόγνωρη και αντίξοη συνθήκη ως αδιέξοδο, αλλά ως πρόκληση. Γιατί, όταν έχει κανείς την ευθύνη της εύρυθμης και απρόσκοπτης λειτουργίας ενός πολυσχιδούς κρατικού πολιτιστικού οργανισμού, δεν έχει περιθώρια εφησυχασμού ή αδράνειας. Ακόμα, λοιπόν, και υπό συνθήκη μακροχρόνιας πανδημίας, καταφέραμε να κρατήσουμε ζωντανή τη σχέση με το κοινό μας, είτε μέσω της νέας διαδικτυακής τηλεόρασης μας της GNO TV, είτε μέσω της παρουσίασης των παραστάσεων μας σε ανοιχτούς χώρους, είτε με τα πολύ προσεκτικά βήματα που κάναμε από τον περασμένο Σεπτέμβριο επιστρέφοντας στις κλειστές μας αίθουσες.
– Είναι μία επιπλέον ευθύνη να φέρετε τον τίτλο της πρώτης γυναίκας Προέδρου της ΕΛΣ;
Καταρχάς, θέλω να πιστεύω ότι η επιλογή στο πρόσωπο μου έγινε όχι βάσει φύλου, αλλά με κριτήριο τη συνολική επαγγελματική μου διαδρομή και εμπειρία, μέσα από την οποία θέλω να συνεισφέρω ό,τι καλύτερο μπορώ στο μοναδικό λυρικό θέατρο της χώρας μας. Αναμφισβήτητα, είναι ένας πολύ τιμητικός τίτλος, όμως, έχω μάθει να αναλαμβάνω ευθύνες από πολύ νωρίς και στην προσωπική και στην επαγγελματική μου πορεία. Οι ευθύνες δεν με τρομάζουν. Αντιθέτως, με κινητροδοτούν για να εξελιχθώ μέσα από αυτές, μου δίνουν την ευκαιρία να συναντηθώ με άξιους συνοδοιπόρους και συνεργάτες για να δημιουργήσουμε κάτι όμορφο και να αφήσουμε μια παρακαταθήκη για τη χώρα μας.
– Από πού ξεκινά η προσωπική σας διαδρομή; Ήσασταν ένα δυναμικό παιδί;
Όπως ακριβώς το λέτε. Ναι, ήμουν από μικρή δυναμική, διεκδικούσα τα «θέλω» μου και το δίκιο μου και δεν άφηνα «τίποτα να πέσει κάτω». Είχα πάντα ένα θέμα με την αδικία και δεν μπορούσα να μην παίρνω θέση όταν συνέβαινε μπροστά μου. Στο σχολείο, ήμουν πάντα με την πλευρά των πιο ευάλωτων συμμαθητών μου και οι καθηγητές και οι δάσκαλοι συχνά μου έλεγαν «συνήγορο σε έκαναν πάλι».
– Η τέχνη ήταν πάντα μέρος της ζωής σας; Παρακολουθούσατε από παιδί ή αργότερα ως μητέρα πηγαίνατε σε παραστάσεις με τα παιδιά σας;
Ναι, από μικρή με πήγαινε η μητέρα μου και βλέπαμε παραστάσεις. Αλλά και στο σπίτι μας, όλες οι οικογενειακές συνάξεις είχαν πάντα πολλή μουσική, με τη μητέρα μου και τα αδέρφια της να στήνουν αυτοσχέδια γλέντια. Με τις κόρες μου, επίσης, δεν αφήναμε θέατρο για θέατρο, και όταν ήταν μικρές και όταν μεγάλωσαν.
Αλλά είμαι περήφανη και για τον εγγονό μου, που είναι τώρα 2 χρόνων, και τον πήγα στην ΕΛΣ, στα «Μαγικά Μαξιλάρια», όπου κάθισε ακούνητος, μαγεμένος θα έλεγα, να παρακολουθεί την παράσταση και μετά με τον δικό του τρόπο διηγείτο στους γονείς του τι είχε δει και ακούσει.
– Πώς βρεθήκατε από τον κόσμο της νομικής επιστήμης στον χώρο του πολιτισμού; Πώς συνδέονται αυτά τα δύο;
Ας όψεται ο Γιώργος Κουμεντάκης που με σύστησε αρχικά ως νομικό σύμβουλο pro bono του αείμνηστου τότε Καλλιτεχνικού Διευθυντή της ΕΛΣ Στέφανου Λαζαρίδη. Στη συνέχεια, έγινα επί Στέφανου Λαζαρίδη μέλος στο ΔΣ της ΕΛΣ την περίοδο 2006-2009. Μετά την παραίτηση του κ. Καραμητσάνη, με πρόταση της Υπουργού Πολιτισμού κυρίας Λίνας Μενδώνη, ξαναβρέθηκα στην ΕΛΣ το 2020, αυτή τη φορά στη θέση της Προέδρου του ΔΣ.
Ως Πρόεδρος του ΔΣ της ΕΛΣ έχω την τιμή και τη χαρά να συνεργάζομαι με έναν πραγματικά χαρισματικό Καλλιτεχνικό Διευθυντή, τον Γιώργο Κουμεντάκη, ο οποίος έχει επιδείξει και εξαιρετικές διοικητικές ικανότητες. Από τη θέση της Προέδρου δεν εμπλέκομαι στο καλλιτεχνικό του έργο, αλλά προσπαθώ με όλο το ΔΣ να είμαστε αρωγοί στην υλοποίηση του οράματός του.
Και για να απαντήσω στο ερώτημά σας, πώς συνδέεται η νομική με τον πολιτισμό, ως δικηγόρος, στόχος μου είναι να δρομολογηθούν οι διαδικασίες αυτές που θα εξασφαλίσουν στην ΕΛΣ την περαιτέρω εύρυθμη λειτουργία της, ελπίζοντας μεταξύ άλλων στην έγκριση από την πολιτεία του Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας της ΕΛΣ που χρονίζει εδώ και 23 χρόνια.
– Ο χώρος της δικηγορίας τις προηγούμενες δεκαετίες, εκείνες που κι εσείς ξεκινήσατε την καριέρα σας ήταν ανδροκρατούμενος. Αντιμετωπίσατε προκλήσεις λόγω του φύλου σας κι αν ναι ποιες;
Να πω την αλήθεια, δεν αντιμετώπισα προβλήματα λόγω του φύλου μου και ούτε αισθάνθηκα ότι μειώνομαι ή υποβαθμίζομαι λόγω του ότι είμαι γυναίκα. Φυσικά, τίποτε δεν μου χαρίστηκε και δούλεψα πολύ σκληρά.
– Όταν ξεκινούσατε, οραματιστήκατε ποτέ τον εαυτό σας σε ηγετικές θέσεις, δεδομένου ότι ήταν και τόσο λίγες οι γυναίκες που αναλάμβαναν θέσεις ευθύνης;
Κοιτάξτε, εγώ ποτέ δεν οραματίστηκα ηγετική θέση και την καριέρα μου την οφείλω μάλλον στον συνεχή μου αγώνα για επιβίωση και τη θέλησή μου να προσφέρω καλύτερη ζωή και ευκαιρίες στις κόρες μου, όταν έμεινα μόνη μου.
Δύσκολες καταστάσεις, τελικά, με δίδαξαν πολλά και με έφεραν εκεί που δεν είχα ονειρευτεί. Βίωσα δε, ότι χωρίς δυσκολίες δεν υπάρχει αλλαγή και ανάπτυξη ή συνειδητοποίηση άλλων ικανοτήτων.
– Το όνομά σας έχει συμπεριληφθεί και στην πρώτη λίστα του GC POWERLIST Greece & Cyprus 2018 για τους εταιρικούς δικηγόρους. Η κορυφή ήταν πάντα η μόνη επιλογή για εσάς;
Η κορυφή δεν ήταν επιλογή για μένα. Έτυχε. Απλά νομίζω ότι με ωφέλησαν δύο motto που έχω ως αρχές στη ζωή μου: «carpe diem» και «non mollare mai». Και αυτά μου άνοιξαν τον δρόμο και είμαι τυχερή που συμμετείχα σε δύο από τα μεγαλύτερα projects των τελευταίων δεκαετιών, δηλαδή στην κατασκευή του νέου Αεροδρομίου των Σπάτων και στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004.
– Στιγμές «αποτυχίας» σε όλα αυτά τα χρόνια της καριέρας σας είχατε; Πώς τις διαχειριστήκατε;
«Ποτέ δεν χάνω. Είτε κερδίζω είτε μαθαίνω», έχει πει ο Νέλσον Μαντέλα, οπότε από την αποτυχία μας μαθαίνουμε και γι’ αυτό είναι καλοδεχούμενη. Η αποτυχία μάς βοηθά να προχωρήσουμε και να κάνουμε την αυτοκριτική μας. Εξάλλου, «χωρίς την καταιγίδα δεν μεγαλώνει το δέντρο».
– Από το 2020, που αναλάβατε, μέχρι σήμερα, ο χώρος της τέχνης έχει σημαδευτεί και από το κίνημα #MeToo. Ως πρόεδρος της ΕΛΣ, πόσο σας προβλημάτισε αυτή η περίοδος; Πάρθηκαν ίσως κάποια μέτρα ώστε να εξασφαλίσετε ότι το περιβάλλον της ΕΛΣ δεν ευνοεί τέτοιου είδους φαινόμενα;
Ευτυχώς, εξ όσων γνωρίζω, δεν έχουν υπάρξει τέτοια φαινόμενα στην ΕΛΣ και από την πλευρά της Διοίκησης έχει ετοιμασθεί Πολιτική Αντιμετώπισης Παρενόχλησης και Διακρίσεων στην Εργασία, σύμφωνα με τον νόμο 4808/2021, η οποία έχει τεθεί υπόψη των σωματείων της ΕΛΣ για διαβούλευση.
– Είστε μητέρα και πλέον και γιαγιά. Τι είναι αυτό που βλέπετε να έχει πάρει η κόρη σας από εσάς και τι είναι αυτό που θέλετε να εμπνεύσετε στα εγγόνια σας;
Τον δυναμισμό θα έλεγα, την αποτελεσματικότητα με ό,τι καταπιάνεται στην εργασία της, δυστυχώς την εργασιομανία, αλλά όπως λέει και η ίδια η κόρη μου όταν τη μαλώνω, «εσένα έβλεπα και είχα ως μοντέλο, τι άλλο θέλεις να κάνω;». Στα εγγόνια μου θέλω να τους μάθω να πορεύονται με τους κανόνες του Αριστοτέλη, όπως έμαθα και εγώ από τον πατέρα μου, δηλαδή να έχουν αίσθηση της δικαιοσύνης, να μην αδικούν τους άλλους, ούτε και τον εαυτό τους (το τελευταίο, πάντως, δεν το έχω πετύχει ακόμη εγώ), να έχουν ενσυναίσθηση και να μπαίνουν στη θέση των άλλων, να έχουν μέτρο και να τολμούν στη ζωή. Να χαίρονται με τα μικρά, και να ξέρουν ότι ό,τι είμαστε, είναι τα χέρια μας και το μυαλό μας, και όχι τα χρήματα, τα οποία έρχονται και παρέρχονται.
– Ποια είναι η πιο μεγάλη τρικλοποδιά στην οποία σκοντάφτει μία γυναίκα που θέλει να συνδυάσει καριέρα και οικογένεια;
Η μόνιμη αίσθηση ενοχής της εργαζόμενης γυναίκας ότι παραμελεί την οικογένειά της για χάρη της δουλειάς της. Στην Ελλάδα, οι γυναίκες μεγαλώνουν εντελώς ενοχικά ως προς την αυτοπραγμάτωσή τους.
Το μυστικό νομίζω ότι είναι η ισορροπία και η προσαρμοστικότητα. Το μεγάλο στοίχημα είναι να καταφέρουμε να ισορροπήσουμε μέσα μας τις προσωπικές μας ανάγκες και τις υποχρεώσεις μας.
– Μακριά από τα γραφεία και τις επαγγελματικές υποχρεώσεις, τι είναι αυτό που σας ευχαριστεί περισσότερο; Πώς είναι η μέρα σας εκτός της ΕΛΣ;
Διαβάζω λογοτεχνία και ιστορία και όνειρό μου είναι να γίνω maître a lire. Επίσης, με ευχαριστεί πολύ η μαγειρική και ιδιαίτερα η ζαχαροπλαστική, που είναι αγχολυτική για μένα. Μου αρέσουν τα ταξίδια στην αγαπημένη μου Τήνο, παρέα με καλούς φίλους. Φυσικά και πρωτίστως όμως, ασχολούμαι με τα δύο μου εγγόνια και ιδιαίτερα με τον μεγαλύτερο. Παίζουμε, διαβάζουμε, ζωγραφίζουμε, κάνουμε βόλτες στο πάρκο του ΚΠΙΣΝ, που είναι ο αγαπημένος μας προορισμός.
– Τι νομίζετε ότι χρειάζεται να αλλάξει για να μπορέσουν να βρεθούν περισσότερες γυναίκες σε ηγετικές θέσεις στην Ελλάδα;
Θα πρέπει να αλλάξει ο τρόπος που σκέφτεται η κοινωνία μας. Αν αυτό επιτευχθεί, η θέση της γυναίκας θα είναι αυτή που ορίζει η φύση: ίση με τον άνδρα.
– Οι απώλειες που έχετε ζήσει σε προσωπικό επίπεδο, θα μπορούσαν να σας έχουν κάνει να «παραιτηθείτε» από μία τόσο δυναμική και γεμάτη ζωή. Τι ήταν αυτό που κάθε φορά σας παρακινούσε να προχωράτε;
«Με μαχαιρώνουν ήσυχα αυτά που έχω να θυμάμαι», όπως λέει και η αγαπημένη μου Ζυράννα Ζατέλη. Δυστυχώς ή ευτυχώς, η έννοια της απώλειας είναι συνυφασμένη με την έννοια της ζωής. Κάθε μέρα είναι μια νέα αρχή.
– Έχετε συνεργαστεί με εξίσου δυναμικές γυναίκες (πχ με τη Γιάννα Αγγελοπούλου) κι έχετε υπάρξει και μέντορας νεότερων γυναικών. Ποιο είναι το πιο πολύτιμο μάθημα που έχετε πάρει από άλλες γυναίκες και ποιο αυτό που θα θέλατε οι γυναίκες να πάρουν από εσάς;
Αντιδράστε, θέστε τα όριά σας και πείτε ελεύθερα τη γνώμη σας.
*Ευχαριστούμε την Εθνική Λυρική Σκηνή για τη φιλοξενία.
