Χάρη στη ρομποτική, τα κορίτσια δεν παίζουν πια με κούκλες. Τις φτιάχνουν

«Ο κόσμος χρειάζεται την επιστήμη και η επιστήμη τις γυναίκες», είναι το μήνυμα του πρύτανη του ΑΠΘ για τη Διεθνή Ημέρα για τις Γυναίκες και τα Κορίτσια στην Επιστήμη, που έχει καθιερωθεί από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών να εορτάζεται κάθε χρόνο στις 11 Φεβρουαρίου, για να μας υπενθυμίζει την ανάγκη προώθησης της πλήρους και ισότιμης πρόσβασης και συμμετοχής στην επιστήμη για γυναίκες και κορίτσια. Η Νεφέλη Μπιρμπάκου και η Μαρίνα Σταμπολή κάνουν τα λόγια αυτά πράξη μέσα από τη Shift, από το 2018.

«Το 2018, δημιουργήσαμε τη shift για να προσφέρουμε μια ολοκληρωμένη εκπαιδευτική εμπειρία σε παιδιά, με στόχο να αλλάξουμε τον τρόπο που βλέπουμε την εκπαίδευση! Συνδυάζουμε τη γνώση με το παιχνίδι και την καινοτομία. Πέρα από τα εκπαιδευτικά προγράμματα, σχεδιάζουμε και υλοποιούμε εκδηλώσεις και διαγωνισμούς», μου λέει η Νεφέλη. Ενδεχομένως να μην έχεις καταλάβει ακόμα τι ακριβώς κάνουν όμως. Εγώ θα το πω απλά και συνολικά, είναι εκπαιδεύτριες ρομποτικής. Εκείνες θα σου το αναλύσουν:

«Είμαι αρχιτέκτων μηχανικός, απόφοιτος του ΕΜΠ. Ως αρχιτέκτονας, έχω συμμετάσχει σε μελέτες μουσείων (μεταξύ άλλων του Νέου Μουσείου Ακρόπολης), εκπαιδευτικών κτιρίων, Ολυμπιακών εγκαταστάσεων, συγκοινωνιακών έργων και αστικών αναπλάσεων. Παράλληλα ξεκίνησε η επαφή μου με την εκπαίδευση, μέσω της προετοιμασίας μαθητών για αρχιτεκτονικές σχολές. Η εκπαίδευση σταδιακά κέρδισε το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου μου.

Μαρίνα Σταμπολή

Διδάσκω Σχέδιο, Αρχιτεκτονική, Βιομηχανικό Σχεδιασμό και Τεχνολογία, στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Συνεχίζω να είμαι ενεργή αρχιτέκτονας και ασχολούμαι επίσης με τον γραφιστικό σχεδιασμό, τον σχεδιασμό αντικειμένων και τη ζωγραφική. Η εμπειρία μου στην εκπαίδευση, σε συνδυασμό με τον «αρχιτεκτονικό» τρόπο σκέψης που είχα καλλιεργήσει, με οδήγησαν στην STEAM εκπαίδευση. Αφορμή στάθηκε ένα σετ αρχιτεκτονικής της LEGO που προοριζόταν για ενήλικες. Χρησιμοποιώντας αυτό το σετ ως εργαλείο, δημιούργησα ένα πρωτότυπο εκπαιδευτικό πρόγραμμα αρχιτεκτονικής για παιδιά και κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα», λέει η Μαρίνα για τη δική της σχέση με την επιστήμη και την εκπαίδευση.

Η Νεφέλη, από την άλλη, ξεκίνησε κάπως διαφορετικά: «Η πρώτη μου επαφή με το S.T.E.A.M. (Science Technology Εngineering Art Mathematics) συνέβη στο λύκειο όταν ο πληροφορικός μας αποφάσισε να μας διδάσκει ρομποτική αντί της πληροφορικής.

Μέσα από τη ρομποτική ανακάλυψα πως μπορώ να μάθω πρακτικά αυτά που δεν κατανοούσα στο βιβλίο. Αυτός ήταν ο λόγος που με κέρδισε.

Τόσο η αγάπη μου για τα τουβλάκια LEGO όσο και η πρακτική ανακάλυψη συντέλεσαν στο να σκέφτομαι πόσο ωραίο θα ήταν να συνδυάζεται η μάθηση με το παιχνίδι σε μαθήματα αυτού του είδους. ‘Έτσι, η πρώτη μου επαφή με την εκπαίδευση ξεκίνησε μέσα από ομαδικά παιχνίδια και ομαδικές δραστηριότητες, αρχικά σε παιδικές κατασκηνώσεις, στις οποίες συμμετέχω ενεργά, με διάφορους ρόλους και στη συνέχεια σε εκπαιδευτικούς οργανισμούς.

Παράλληλα εργάζομαι ως Technical Advisor για τον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Ρομποτικής RACECAR Challenge, που βασίζεται στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα το οποίο έχει σχεδιαστεί και προσφέρεται από το Beaver Works Summer Institute (BWSI) του Massachusetts Institute of Technology (MIT)».

Νεφέλη Μπιρμπάκου / Marios Theologis/Math Studio

– Πόσο έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια η συμμετοχή κοριτσιών σε προγράμματα που παραδοσιακά θεωρούσαμε πως ενδιαφέρουν περισσότερο τα αγόρια – όπως η ρομποτική και η τεχνολογία;

Μ.Σ.: «Η συμμετοχή κοριτσιών σε προγράμματα τεχνολογίας και επιστήμης αυξάνεται συνεχώς τα τελευταία χρόνια, σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Αυτό οφείλεται στην αλλαγή της γενικότερης νοοτροπίας γύρω από τους ρόλους και τις δεξιότητες των φύλων.

Τα προγράμματά μας όμως δεν περιορίζονται στην εκμάθηση ρομποτικής ή τεχνολογίας. Η φιλοσοφία του STEAM (Science Technology Engineering Art Mathematics) δεν αποτελεί απλά συνδυασμό των κλάδων που αναφέρει ο τίτλος της, αλλά πάει ένα βήμα πιο πέρα. Δεν περιορίζεται στην μετάδοση γνώσεων, αντιθέτως χρησιμοποιεί ως εκπαιδευτικό εργαλείο ρεαλιστικά σύνθετα προβλήματα.

Για τη λύση ενός προβλήματος, θα χρησιμοποιηθούν γνώσεις από διάφορους τομείς, αλλά χρειάζονται και άλλες, ήπιες, δεξιότητες. Οι ήπιες δεξιότητες είναι απαραίτητες για ένα μέλλον που αλλάζει με μεγάλη ταχύτητα, επομένως η εκπαίδευση πρέπει να προσαρμοστεί σε αυτό. Για παράδειγμα, ένα κορίτσι που παρακολουθεί το πρόγραμμα της αρχιτεκτονικής δεν θα γίνει απαραίτητα αρχιτέκτονας, αλλά θα μάθει να οργανώνει τις σκέψεις της, να προσαρμόζεται, να συνεργάζεται, να παρουσιάζει, να αξιολογεί. Η ρομποτική ή η αρχιτεκτονική ή ο βιομηχανικός σχεδιασμός δεν είναι παρά ένα εργαλείο που χρησιμοποιούμε γι’ αυτό το σκοπό, οπότε αφορά όλα τα παιδιά».

– Τι μπορεί να κάνει τη ρομποτική ενδιαφέρουσα για ένα κορίτσι; Τι είναι αυτό που κάνει αυτό το χόμπι πιο εκπαιδευτικό ή και διασκεδαστικό από τα στερεοτυπικά «κοριτσίστικα» παιχνίδια, όπως οι κούκλες και τα κουζινικά;

Μ.Σ.: «Τα εκπαιδευτικά προγράμματα της shift βασίζονται στο παιχνίδι, καθώς μέσω αυτού τα παιδιά καλλιεργούν, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, κοινωνικές δεξιότητες και εμπεδώνουν στην πράξη χρήσιμες γνώσεις. Δημιουργώντας τις δικές τους κατασκευές, εκφράζουν τη διαφορετικότητά τους, αποκτούν αυτοπεποίθηση και επιμονή. Τι κάνει τα μαθήματά μας πιο ενδιαφέροντα για ένα κορίτσι από τις κούκλες ή τα κουζινικά;

Στη ρομποτική, ένα κορίτσι έχει τη δυνατότητα να φτιάξει τη δική της «κούκλα» που θα αλληλεπιδρά με το περιβάλλον, θα δρα αυτόνομα, θα μπορεί να την βελτιώνει και να της αλλάζει τις λειτουργίες.

Θα παίξει με την κούκλα, αλλά ταυτόχρονα θα μάθει μαθηματικά, μηχανική, προγραμματισμό. Στον βιομηχανικό σχεδιασμό, μπορεί να σχεδιάσει τα δικά της μοναδικά «κουζινικά» χρησιμοποιώντας τη φαντασία της, να τα τυπώσει τρισδιάστατα και να παίξει με αυτά. Παράλληλα θα μάθει γεωμετρία, σχεδιασμό CAD σε υπολογιστή, 3d printing και θα ζήσει τη μοναδική αίσθηση του να πιάνεις στα χέρια σου κάτι που έχεις φανταστεί και σχεδιάσει από το μηδέν!

Όλα τα παραπάνω θα γίνουν στο πλαίσιο μίας ομάδας, οπότε κάθε παιδί θα πρέπει να συνεργαστεί με άλλους, να αιτιολογήσει την πρότασή του, να κρίνει και να επιλέξει ανάμεσα σε διαφορετικές ιδέες. Το κομμάτι του παιχνιδιού είναι πάντα εκεί, αλλά, μέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας, τα παιδιά κερδίζουν πολύτιμες, πολυδιάστατες γνώσεις και εξασκούν τη σκέψη τους. Είναι πολύ σημαντικό επίσης το ότι τα προγράμματά μας είναι σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο, με ποικιλία ως προς τη θεματολογία, ώστε να καλύπτουν εξίσου τα ενδιαφέροντα όλων των συμμετεχόντων».

Ο λόγος στα ίδια τα κορίτσια που αγαπούν τη ρομποτική. Πάτα το Play

– Πώς βλέπετε στην πράξη τη συμμετοχή των κοριτσιών στα προγράμματά σας; Τι λένε τυχόν γονείς που μπορεί να ήταν δύσπιστοι παλαιότερα; 

Ν.Μ.: « Όπου κι αν κοιτάξουμε, σίγουρα θα βρούμε μια γυναίκα σε μια κορυφή να αλλάζει τα δεδομένα για τα καλά. Υπάρχουν γυναίκες με πάθος για την τεχνολογία, οι οποίες πήραν το πάθος τους, δούλεψαν σκληρά γι’ αυτό και διαπρέπουν στους τομείς που επέλεξαν. Αυτές οι γυναίκες εμπνέουν νέα κορίτσια με πάθος για την τεχνολογία, ώστε να βρουν τα πατήματά τους και να διαπρέψουν στα διάφορα τεχνολογικά μονοπάτια τους.

Υπάρχουν γονείς που εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η τεχνολογία δεν είναι μέρος για ένα κορίτσι. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να αλλάζει σημαντικά αυτή η αντίληψη. Ενθουσιάζομαι σαν παιδί που του έχουν δώσει καραμέλες, κάθε φορά που βλέπω ένα νεαρό κορίτσι να λέει ότι θέλει να ασχοληθεί με την τεχνολογία. Η shift έχει ως στόχο να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων στον κόσμο της τεχνολογίας.

Θέλουμε να είμαστε από τους οργανισμούς που ανοίγουν τις πόρτες και τις κρατούν ανοιχτές ώστε περισσότερα νέα κορίτσια να μπορούν να μπουν στο χώρο της τεχνολογίας, να μιλήσουν και να ακουστούν σε αυτό το χώρο, αφήνοντας τελικά ένα ανεξίτηλο σημάδι θετικότητας, επιτυχίας και ανάπτυξης στις ζωές όλων».

– Τι δεξιότητες χρειάζεται να έχει ένα κορίτσι για να έρθει για μάθημα στη shift; 

Μ.Σ.: «Στην shift δεν απευθυνόμαστε μόνο σε έξυπνα ή ταλαντούχα παιδιά, καθώς πιστεύουμε ότι όλα τα παιδιά μπορούν να εξελιχθούν με τον δικό τους μοναδικό τρόπο. Τα προγράμματά μας είναι σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορούν να τα παρακολουθήσουν ταυτόχρονα αρχάριοι και έμπειροι μαθητές, καθώς πιστεύουμε στη δημιουργική αλληλεπίδραση μέσα σε ομάδες. Επομένως, δεν είναι απαραίτητη κάποια δεξιότητα ή προηγούμενη εμπειρία.

Είναι προφανές ότι ο στόχος των προγραμμάτων μας -και της εκπαιδευτικής διαδικασίας γενικότερα- είναι η καλλιέργεια και η εξέλιξη των δεξιοτήτων των παιδιών. Τόσο των γνωστικών δεξιοτήτων, όσο και των ήπιων, που είναι απαραίτητες για τη μελλοντική τους πορεία. Βασικές ήπιες δεξιότητες που προσπαθούμε να καλλιεργήσουμε είναι η κριτική σκέψη, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, η επικοινωνία, η ομαδικότητα, η ηγεσία, η εργασιακή ηθική, η αυτοπεποίθηση, η προσαρμοστικότητα.

Όλα τα παιδιά παίρνουν πιστοποιητικό παρακολούθησης των προγραμμάτων, στο οποίο αναφέρονται οι ώρες και το επίπεδο, που είναι ανάλογο με τη συνολική διάρκεια των σπουδών».

– Η ρομποτική και η επιστήμη ακούγονται αρκετά πολύπλοκες σαν έννοιες. Πώς τις προσεγγίζετε εσείς ως εκπαιδεύτριες έτσι ώστε να είναι κατανοητές από μικρά παιδιά;

Μ.Σ.: «Η έμφυτη φαντασία και δημιουργικότητα των μικρών παιδιών συμβάλλουν στην πιο αποτελεσματική απορρόφηση της νέας γνώσης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να είναι σε θέση να κατανοήσουν φαινομενικά σύνθετες έννοιες, ειδικά όταν αυτές συνδυάζονται με πρακτικά παραδείγματα. Εμείς προσαρμόζουμε τις γνώσεις που θέλουμε να μεταδώσουμε, ανάλογα με την ηλικία και τις ιδιαιτερότητες του κάθε παιδιού. Χρησιμοποιούμε φανταστικά σενάρια αλλά και πρακτικά παραδείγματα. Στόχος μας είναι τα παιδιά να ανακαλύψουν μόνα τους τη γνώση και να μάθουν πώς να μαθαίνουν».

– Είδα ότι το μεγαλύτερο κομμάτι της εξάσκησης γίνεται με LEGO. Δεδομένου ότι τα κορίτσια μπορούν να ξεκινήσουν από μικρά τα μαθήματα στη shift, τι αλλάζει μεγαλώνοντας; Πώς εξελίσσονται τα μαθήματα με την πάροδο του χρόνου;

Ν.Μ.: «Σε κάθε ηλικία τα παιδιά προσεγγίζουν ένα concept μαθήματος με διαφορετικό τρόπο. Για παράδειγμα, σε ένα από τα μαθήματα καλούνται να φτιάξουν ένα καταπέλτη. Τα παιδιά του νηπιαγωγείου στοχεύουμε στο να κατανοήσουν την έννοια και τη χρήση του και να αποδώσουν την κίνησή του με τα τουβλάκια LEGO.

Στο δημοτικό τα παιδιά καλούνται να δώσουν περισσότερη έμφαση στην κατασκευή προκειμένου να πετύχουν τις καλύτερες βολές. Εκεί θα χρησιμοποιήσουν κινητήρες και σύνθετα υλικά για να κάνουν όσο γίνεται πιο αποτελεσματική την κατασκευή τους. Πόσο μεγάλος θα πρέπει να είναι ο καταπέλτης; Παίζει ρόλο το βάρος του αντικειμένου που θέλω να πετάξω μακριά; Από ποια γωνία θα πετάξω το αντικείμενο προκειμένου να φτάσει όσο πιο μακριά γίνεται;

Αυτά είναι ερωτήματα στα οποία ένα παιδί δημοτικού θα απαντήσει μέσω του μαθήματος γιατί θα τα δοκιμάσει πρακτικά. Θα χτίσει, θα δοκιμάσει, θα αποτύχει, θα κάνει προσαρμογές, θα δοκιμάσει ξανά. Τέλος, τα μεγαλύτερα παιδιά εμβαθύνουν περισσότερο, μαθαίνοντας πιο προχωρημένη φυσική και μηχανική. Εμπλέκονται με έννοιες όπως το σημείο στήριξης, η δύναμη, η αποθηκευμένη (δυνητική) ενέργεια, η κινητική ενέργεια, το ωφέλιμο φορτίο ακόμη και τη χρήση γραναζιών για να πετύχουν τη σωστή ισορροπία μεταξύ δύναμης και ταχύτητας».

– Υπάρχουν πρακτικά ίσες ευκαιρίες για την ενασχόληση των γυναικών με την επιστήμη; Εσείς οι 2 πχ δημιουργήσατε μόνες σας την ευκαιρία -πόσο εύκολο/δύσκολο είναι για όλες μας;

Ν.Μ.: «Τις τελευταίες δεκαετίες, η παγκόσμια κοινότητα έχει καταβάλει πολλές προσπάθειες για να εμπνεύσει και να εμπλέξει γυναίκες και κορίτσια στην επιστήμη.

Υπάρχουν οι ευκαιρίες. Το θέμα είναι πως από ένα κορίτσι που έχει μάθει στο σπίτι να διαχωρίζει τα “κοριτσίστικα παιχνίδια” από τα “αγορίστικα” δεν μπορείς να περιμένεις πως θα διεκδικήσει με την ίδια αυτοπεποίθηση και σιγουριά την ενασχόληση με τη μηχανική.

Δεν είναι θέμα ικανοτήτων, είναι θέμα ερεθισμάτων και ξεκινάει από πολύ μικρή ηλικία. Τα προγράμματα δεξιοτήτων που εφαρμόστηκαν φέτος για πρώτη φορά στα ελληνικά σχολεία αποτελούν μεγάλο βήμα, καθώς δίνουν την ευκαιρία σε παιδιά από 5 ετών να έρθουν σε επαφή με την επιστήμη και την τεχνολογία ισότιμα. Είναι καιρός να αφήσουμε σιγά σιγά αυτά τα στερεότυπα και να βοηθήσουμε τα κορίτσια να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους και την αυτοπεποίθησή τους σε αυτούς τους τομείς. Έτσι έχουμε πιθανότητες να δημιουργήσουμε γυναίκες που μπορούν να κάνουν τις επιλογές σπουδών και επαγγελματικής σταδιοδρομίας που τις ενδιαφέρουν, ελεύθερα, χωρίς να υπακούν σε κοινωνικές νόρμες».

Μάθε περισσότερες πληροφορίες για τη shift εδώ.