Brain rot: Μύθοι κι αλήθειες για το «σάπισμα του εγκεφάλου»
- 27 ΦΕΒ 2025
Η φράση brain rot, ελληνιστί «σήψη του εγκεφάλου», ανακηρύχθηκε ως η Λέξη της Χρονιάς για το 2024 από το Oxford University Press. Ο όρος περιγράφει την υποτιθέμενη επιδείνωση της διανοητικής ή πνευματικής κατάστασης ενός ατόμου λόγω υπερβολικής κατανάλωσης επιφανειακού, εύπεπτου ή ασήμαντου περιεχομένου, ειδικά στο διαδίκτυο και τα social media. Η χρήση του όρου αυξήθηκε κατά 230% μεταξύ 2023-2024, ενώ αρχικά εμφανίστηκε το 1854 στο έργο Walden του Henry David Thoreau. Σε αυτό, ο συγγραφέας επέκρινε την τάση της κοινωνίας να προτιμά απλοϊκές ιδέες εις βάρος των πολύπλοκων, κάνοντας λόγο για «σήψη του εγκεφάλου» ως κοινωνικό φαινόμενο. Σήμερα, ο όρος brain rot έχει αποκτήσει νέο νόημα στη ψηφιακή εποχή, με ιδιαίτερη διάδοση σε πλατφόρμες όπως το TikTok, κυρίως μεταξύ των Gen Z και Gen Alpha.
Πώς το brain rot συνδέεται με την ψυχική υγεία;
Έρευνα που δημοσιεύθηκε από ομάδα νευροεπιστημόνων του Πανεπιστημίου Tianjin Normal στην Κίνα, έδειξε ότι η υπερβολική παρακολούθηση σύντομων βίντεο μπορεί να επιφέρει αλλαγές στη δομή του εγκεφάλου. In short (#διπλής): Ναι, τα reels μπορούν να κάνουν τον εγκέφαλό σου να σαπίσει.
Τα βασικά ευρήματα της έρευνας:
- Οι συμμετέχοντες που είχαν εθισμό σε σύντομα βίντεο παρουσίασαν αυξημένη φαιά ουσία στον προμετωπιαίο φλοιό και στην παρεγκεφαλίδα, κάτι που συνδέεται με ενισχυμένη ανταπόκριση σε ερεθίσματα επιβράβευσης.
- Το αυξημένο συγχρονισμένο νευρωνικό σήμα σε περιοχές όπως ο θάλαμος και ο οπίσθιος προσαγωγιαίος φλοιός υποδηλώνει δυσκολία απομάκρυνσης από το περιεχόμενο και τάση για κοινωνική σύγκριση.
- Οι εθισμένοι στα βίντεο φάνηκαν να έχουν υψηλότερα επίπεδα φθόνου, γεγονός που ενισχύει την τάση κατανάλωσης τέτοιου περιεχομένου.
Αν και αυτά τα ευρήματα είναι ενδιαφέροντα, οι ερευνητές παραδέχονται ότι δεν αποδεικνύεται άμεση αιτιώδης σχέση μεταξύ της παρακολούθησης σύντομων βίντεο και των εγκεφαλικών αλλαγών. Άλλοι επιστήμονες, όπως ο καθηγητής Ψυχολογίας Peter Etchells από το Πανεπιστήμιο Bath Spa, υποστηρίζουν ότι τα στοιχεία δεν αρκούν για να τεκμηριώσουν ότι το TikTok ή άλλα social media προκαλούν μόνιμες εγκεφαλικές αλλοιώσεις.
Μύθοι και πραγματικότητα
Η ανησυχία για τις επιπτώσεις της τεχνολογίας στον εγκέφαλο δεν είναι νέα. Το 2008, το περιοδικό The Atlantic δημοσίευσε άρθρο με τίτλο «Κάνει το Google τους ανθρώπους ηλίθιους;» ενώ αργότερα, η νευροεπιστήμονας Susan Greenfield είχε προειδοποιήσει για τον «ψηφιακό εκφυλισμό του μυαλού». Ωστόσο, όπως αποδεικνύεται, πολλές από αυτές τις ανησυχίες ήταν υπερβολικές.
Η σύγχρονη επιστήμη προτείνει ότι το πρόβλημα δεν έγκειται αποκλειστικά στη φύση του περιεχομένου, αλλά στη διάρκεια και τον τρόπο χρήσης του. Η ανεξέλεγκτη κατανάλωση «εύκολου περιεχομένου» μπορεί να περιορίσει την προσοχή, αλλά δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι προκαλεί μη αναστρέψιμες εγκεφαλικές βλάβες.
Μπορείς να αποφύγεις τελικά το brain rot;
Αντί να ανησυχούμε για μόνιμες εγκεφαλικές αλλοιώσεις, είναι πιο χρήσιμο να εστιάσουμε στην ισορροπημένη χρήση των ψηφιακών μέσων. Προς αυτή την κατεύθυνση λοιπόν, οι ειδικοί προτείνουν πράγματα όπως:
- Οριοθέτηση χρόνου: Ο καθορισμός συγκεκριμένων χρονικών ορίων για την παρακολούθηση βίντεο και social media.
- Διαφορετικά είδη περιεχομένου: Η εναλλαγή ανάμεσα σε επιμορφωτικό και ψυχαγωγικό περιεχόμενο μπορεί να βελτιώσει την πνευματική διέγερση.
- Συνειδητή κατανάλωση: Η επιλογή ποιοτικού περιεχομένου και η αποφυγή ατελείωτου scrolling.
- Διαλείμματα από την οθόνη: Η ενασχόληση με δραστηριότητες εκτός διαδικτύου, όπως η φυσική άσκηση ή η ανάγνωση.
Το brain rot είναι πραγματικό ή απλώς υπερβολή;
Το brain rot μπορεί να ανακηρύχθηκε λέξη της χρονιάς για το 2024, αλλά η επιστήμη δεν έχει ακόμα αποδείξει ότι οι σύντομες μορφές περιεχομένου προκαλούν σοβαρές βλάβες στον εγκέφαλο. Ωστόσο, η υπερβολική χρήση των social media μπορεί να επηρεάσει τη συγκέντρωση, την αυτοεικόνα και την ψυχική ευεξία.
Η λύση δεν είναι ο πανικός, αλλά η υιοθέτηση υγιών ψηφιακών συνηθειών που προάγουν μια πιο ισορροπημένη σχέση με την τεχνολογία. Ή τουλάχιστον μπορούμε πάντα να προσπαθήσουμε.
