Διπολική διαταραχή: Οι ενδείξεις, η καθημερινότητα και χρήσιμα tips για το περιβάλλον του ασθενούς
- 13 ΜΑΙ 2021
Η διπολική διαταραχή ή αλλιώς μανιοκατάθλιψη πλήττει σχεδόν το 4% των ανθρώπων παγκοσμίως και ανήκει στις συναισθηματικές διαταραχές. Είναι μια χρόνια νόσος και χαρακτηρίζεται από ακραίες εναλλαγές της διάθεσης. Εκδηλώνεται μέσω επεισοδίων Μανίας/Υπομανίας ή/και Κατάθλιψης, καθώς πιο σπάνια και μέσω ψυχωτικών συμπτωμάτων.
Η διπολική διαταραχή επηρεάζει εξίσου τόσο τους άνδρες όσο και τις γυναίκες. Η έναρξή της συνδέεται με την ολοκλήρωση της εφηβείας και την είσοδο στην ενήλικη ζωή. Υπάρχουν δύο τύποι Διπολικής Διαταραχής: Ο τύπος I, ο οποίος είναι και ο πιο συνηθισμένος. Η εμφάνιση ενός και μόνο επεισοδίου Μανίας αρκεί για να χαρακτηριστεί το άτομο διπολικό, επίσης καταθλιπτικά, υπομανιακά επεισόδια καθώς και ψυχωτικά συμπτώματα μπορούν να παρουσιαστούν. Ο τύπος II, ο οποίος χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη ενός τουλάχιστον Υπομανιακού επεισοδίου-δηλαδή ελαφριά μανία χωρίς νοσηλεία ή πρόβλημα λειτουργίας- και κυρίως καταθλιπτικών επεισοδίων. Το άτομο μπορεί πολλές φορές να εκδηλώνει μόνο καταθλιπτικά επεισόδια.
Αιτιοπαθογένεια
Η ψυχική νόσος της διπολικής διαταραχής δεν προκαλείται από μία και μόνον αιτία. Πιο συγκεκριμένα, τα ερευνητικά δεδομένα παραμένουν ακόμη σε επίπεδο θεωρίας. Γενετικοί παράγοντες (περισσότερα από ένα γονίδιο) καθώς και άλλοι ψυχοκοινωνικοί, νευροβιολογικοί, περιβαλλοντικοί και ψυχολογικοί είναι υπαίτιοι για τη νόσο αυτή. Ωστόσο, η κληρονομικότητα φαίνεται να είναι ένας ισχυρός παράγων. Υπάρχει 80% η πιθανότητα, εάν εμφανίσει μέσα στην οικογένεια ένα από τα αδέρφια τη νόσο, να την εμφανίσουν και τα άλλα αδέρφια.
Πώς μπορεί κάποιος να καταλάβει ότι πάσχει από διπολική διαταραχή;
Η ανίχνευση της νόσου γίνεται μέσω ενός κλινικού ψυχολόγου ή ψυχιάτρου, συλλέγοντας τα στοιχεία που εμφανίζει ο εκάστοτε ασθενής. Ο ειδικός εστιάζει και προσπαθεί να ελέγξει κυρίως τα συναισθήματά του πάσχοντα, τις σκέψεις που κάνει ή/και που κυριαρχούν και στον τρόπο επίλυσης όλων αυτών. Δεν υπάρχουν εξειδικευμένες ιατρικές εξετάσεις που να προβλέπουν τη Διπολική διαταραχή, ωστόσο ένα και μόνο επεισόδιο μανίας φτάνει για να γίνει η νόσος αντιληπτή.
Ενδείξεις της διπολικής διαταραχής
Η διπολική διαταραχή γίνεται ορατή από την εμφάνιση επεισοδίων Μανίας/ Υπομανίας ή/και Κατάθλιψης. Το επεισόδιο Μανίας/Υπομανίας εκδηλώνεται με ανεβασμένη διάθεση και εγώ, αυτοπεποίθηση, μεγαλομανία, μειωμένη ανάγκη ύπνου, λογοδιάρροια, πίεση λόγου,
υπερδιέγερση σκέψης, αδυναμία συγκέντρωσης, αυξημένη ενέργεια , δραστηριότητα-κοινωνικότητα, υπερδιέγερση, αυξημένη ενασχόληση με θετικές ή και επικίνδυνες δραστηριότητες, έλλειψη αυτοελέγχου, πρόβλημα λειτουργίας στον επαγγελματικό, κοινωνικό ή οικογενειακό περιβάλλον.
Το επεισόδιο Μανίας πρέπει να εκδηλώνει τουλάχιστον για μια εβδομάδα ενώ το Υπομανίας μπορεί να έχει πιο μικρή περίοδο δηλαδή τέσσερις ημέρες και χαρακτηρίζεται από τα ίδια συμπτώματα, τα οποία όμως εμφανίζονται σε πιο ελαφριά μορφή. Το επεισόδιο Κατάθλιψης εκδηλώνεται με πεσμένη διάθεση, συναίσθημα θλίψης, ανηδονία, μείωση δραστηριοτήτων ή ενδιαφέροντος, απάθεια, διαταραχή διατροφής, βάρους (μείωση η αύξηση), διαταραχή ύπνου (μείωση η αύξηση), διαταραχή κίνησης (μείωση η αύξηση), συνεχόμενη κούραση, έλλειψη ενέργειας, αδυναμία συγκέντρωσης, αίσθημα ενοχής, απώλεια αυτοπεποίθησης, ιδέες, απόπειρες αυτοκτονίας, πρόβλημα λειτουργίας στο επαγγελματικό, κοινωνικό, ή οικογενειακό περιβάλλον. Το επεισόδιο Μανίας πρέπει να εκδηλώνει τουλάχιστον για μια δύο εβδομάδες
Υπάρχει θεραπεία;
Όπως και για κάθε χρόνια νόσο, έτσι και για την διπολική διαταραχή, δεν υπάρχει ίαση. Η θεραπεία, ωστόσο, μπορεί να χαρίσει στα άτομα αυτά μια ποιοτική ζωή. Η κύρια θεραπεία για τη διπολική διαταραχή είναι οι ψυχοφαρμακευτικές αγωγές, με σταθεροποιητές διάθεσης και αντιεπιληπτικά.
Τα φάρμακα, από δω και στο εξής, οφείλουν να αποτελούν κομμάτι της καθημερινότητας των ανθρώπων αυτών για να αποφευχθούν τυχόν υποτροπές και να σταθεροποιήσουν τη νόσο. Η ψυχοθεραπεία είναι σημαντική ως επιπλέον βοήθεια, σε συνδυασμό πάντα με την φαρμακοθεραπεία και όχι ως αυτόνομο θεραπευτικό εργαλείο. Επιπροσθέτως, η ψυχοεκπαίδευση είναι ένα σημαντικό όπλο για τον εκάστοτε πάσχοντα, καθώς μέσω αυτής μαθαίνει να αναγνωρίζει τα προειδοποιητικά σημάδια της νόσου και να τα διαχειρίζεται, με σκοπό να αποφύγει ή να περάσει μια κρίση σε πιο ήπια μορφή.
Το προφίλ τους:
Τα άτομα που πάσχουν από διπολική διαταραχή:
- Έχουν αυξημένο κίνδυνο, κυρίως όταν βρίσκονται σε καταθλιπτική διάθεση, να κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας.
- Είναι άτομα πολλές φορές καλλιεργημένα, με ακαδημαϊκές σπουδές τα οποία δεν μπορούν ξαφνικά να συμφιλιωθούν με τη ιδέα πως θα πάσχουν εσαεί από τη νόσο αυτή και θα παρεμποδίζεται η καθημερινότητά τους.
- Συχνά είναι πιο ευφυείς και προικισμένοι με καλλιτεχνικό ταλέντο έναντι άλλων ανθρώπων, οι οποίοι δεν πάσχουν από τη νόσο. Η τέχνη θέλει απομόνωση, αφοσίωση και πόνο για να μπορέσει να εκφραστεί. Ενδεχομένως, αυτός να είναι ο λόγος που συνδέεται με την ψυχική νόσο και όχι η αυξημένη εγκεφαλική ικανότητα που διαθέτουν αυτοί οι άνθρωποι. Άλλωστε πολλοί μεγάλοι καλλιτέχνες νοσούν από διπολική διαταραχή (Βίνσεντ Βαν Γκογκ, ζωγρλαφος, Κερτ Κομπέιν, ροκ τραγουδιστής, Βιρτζίνια Γούλφ, συγγραφέας, Εντγκαρ Αλαν Πόε, λογοτέχνης).
Η καθημερινότητα ενός ανθρώπου με διπολική διαταραχή:
Ο πιο μεγάλος φόβος αυτών των ανθρώπων είναι μια επερχόμενη κρίση, η οποία θα τους αλλάξει και πάλι τα δεδομένα τη ζωής τους. Ύστερα από μια κρίση, αισθάνονται σαν να τερματίζουν και να ξαναρχίζουν τη ζωή τους πάλι από το μηδέν. Όλα διαφορετικά, αναζήτηση εργασίας και πάλι, αναπροσαρμογή οικογενειακού περιβάλλοντος, συναισθηματική-προσωπική ζωή θαμπή, γεμάτη ερωτηματικά και ανασφάλεια.
Τις περισσότερες φορές, οι πάσχοντες οφείλουν να νοσηλευτούν εξαιτίας του επεισοδίου και να περάσουν κάποιο χρονικό διάστημα αναπροσαρμογής, ώστε να σταθεροποιηθεί η νόσος για να αισθανθούν και πάλι λειτουργικοί. Η εργασία τους χάνεται, τους απολύουν οι εργοδότες, φοβούμενοι μια επόμενη κρίση, η προσωπική τους ζωή αποδοκιμάζεται, καθώς τον σύντροφό τους μπορεί να το συνεπάρει το αίσθημα του φόβου και όχι αυτό του συναισθήματος. Η κοινωνική τους ζωή μειώνεται εξαιτίας του στίγματος που λαμβάνουν. Δεν είναι εύκολο να ζει κανείς με μια ψυχική νόσο, είναι όμως πολύτιμο να μπορεί να ζει καλά. Όλοι μας οφείλουμε να δίνουμε ένα χέρι βοηθείας για να διευκολύνουμε τις ζωές τους.
Χρήσιμα Tips για το περιβάλλον του ασθενούς:
- Να παίρνει τα φάρμακά του στη σωστή δοσολογία και ώρα.
- Να ελέγχει εάν κάνει χρήση ουσιών, κοκαΐνη, χασίς, αλκοόλ, οπιούχα.
- Να παρακολουθεί τον ύπνο του ώστε να είναι μέσα στα φυσιολογικά πλαίσια (8-10 ώρες).
- Να αποφεύγει τα πόσιμα που περιέχουν καφεΐνη.
- Να ακούει τις σκέψεις του. Π.χ. εάν είναι πολύ σκοτεινές ίσως να κάνει κάποια απόπειρα.
- Να μην παίρνει πρωτοβουλίες από μόνο του, χωρίς τη συγκατάθεση του ειδικού που παρακολουθεί τον ασθενή.
*Ευχαριστούμε τη Φραντζέσκα Καραγιάννη, MSc Κλινική Ψυχολόγο – Ψυχοθεραπεύτρια