Είσαι σαρκαστική; Συνέχισε. Η επιστήμη είναι με το μέρος σου
- 13 ΙΑΝ 2023
Τι θα ήταν ο Chandler Bing από τα Φιλαράκια ή η Regina George των Mean Girls χωρίς τον σαρκασμό στις ατάκες τους; Το βρετανικό, φλεγματικό χιούμορ, χωρίς αυτό το λεκτικό αλατοπίπερο; Αν και συνδέεται συχνά με το χιούμορ, ο σαρκασμός φαίνεται πως έχει πολλά περισσότερα να προσφέρει, πέρα από μερικά χαμόγελα στην καθημερινότητά μας.
Σύμφωνα με το λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας του Γιάννη Μπαμπινιώτη, ο σαρκασμός είναι η χαιρέκακη ειρωνεία, ο δηκτικός εμπαιγμός, η κοροϊδία, ο χλευασμός. Η ρίζα για τη λέξη, είναι το «σαρκάζειν», η αρχική σημασία του οποίου ήταν «σκίσιμο της σάρκας». Κάτι το οποίο και αντανακλά την αιχμηρότητα με την οποία εκφέρονται τα σαρκαστικά σχόλια. Συχνά μάλιστα ο σαρκασμός συσχετίζεται τόσο με την εχθρότητα, όσο και με την περιφρόνηση.
Ωστόσο, είναι πρακτικά η κύρια γλώσσα στη σύγχρονη κοινωνία. Η pop κουλτούρα αντανακλά σε μεγάλο βαθμό αυτό το γλωσσικό, βασικό στοιχείο. Συχνά επίσης είμαστε σαρκαστικοί χωρίς καν να το καταλαβαίνουμε. Σύμφωνα με σχετική μελέτη, οι Αμερικανοί είπαν τη φράση «ναι, σωστά» τουλάχιστον στο 23% των περιπτώσεων, σαρκαστικά.
Για δεκαετίες, οι επιστήμονες εξέτασαν πώς αντιδρά ο ανθρώπινος εγκέφαλος σε προσβολές ή προσβλητικά σχόλια. Τελικά αποδεικνύεται ότι ο σαρκασμός, μπορεί να έχει κάποια οφέλη για την υγεία του εγκεφάλου, καθώς συνδέεται με την ενίσχυση της δημιουργικότητας, την ειλικρίνεια και την αίσθηση του κοινωνικού ανήκειν.
Ο δημιουργικός κύκλος του σαρκασμού
Οι σαρκαστικές δηλώσεις απαιτούν κάποιου είδους νοητικής άσκησης, καθώς απαιτούν περισσότερη προσπάθεια από κανονικές δηλώσεις. Σε μια επιστημονική μελέτη, φοιτητές ακολούθησαν παράπονα στη γραμμή εξυπηρέτησης πελατών μιας εταιρείας. Όταν τα παράπονα πλαισιώθηκαν από σαρκαστικά σχόλια, οι μαθητές μπόρεσαν να βρουν πιο δημιουργικές λύσεις στα προβλήματα.
«Επειδή ο εγκέφαλος πρέπει να σκέφτεται δημιουργικά για να κατανοήσει ή να μεταφέρει ένα σαρκαστικό σχόλιο, ο σαρκασμός μπορεί να οδηγήσει σε πιο καθαρή και δημιουργική σκέψη», εξηγούν οι συγγραφείς της μελέτης. Αυτό εξηγεί πώς ο σαρκασμός μπορεί να μας κάνει πιο οξυδερκείς.
Επιστημονικά, αυτή η διαδικασία πάει κάπως έτσι:
Γνωρίζουμε ότι ο σαρκασμός υπογραμμίζει τη διαφορά μεταξύ της κυριολεκτικής και της πραγματικής σημασίας. Και για να δημιουργήσουμε ή να κατανοήσουμε τον σαρκασμό, ο τόνος μας πρέπει να ξεπεράσει την αντίφαση. Αυτή είναι μια διαδικασία που ενεργοποιείται και διευκολύνεται από την αφαίρεση, η οποία με τη σειρά της προωθεί τη δημιουργική σκέψη.
Αυτός ο δημιουργικός κύκλος συμβαίνει επίσης, επειδή τα σαρκαστικά σχόλια έχουν περισσότερες αποχρώσεις, από μια ειλικρινή δήλωση.
Σαρκασμός με προσοχή και μέτρο
Αλλά αυτή η ώθηση στη δημιουργικότητα, λειτουργεί καλύτερα όταν ο σαρκασμός χρησιμοποιείται με προσοχή και με μέτρο. «Αυτό το εφέ δημιουργικότητας, προέκυψε μόνο όταν οι αποδέκτες αντιλήφθηκαν τον σαρκασμό πίσω από το μήνυμα, αντί να δέχονται άσχημα σχόλια στην ονομαστική τους αξία», εξήγησαν οι ερευνητές της μελέτη. Έτσι, τα αληθινά οφέλη του σαρκασμού προκύπτουν όταν είσαι σαρκαστική απέναντι σε κάποιον που αντιλαμβάνεται τον τόνο του χιούμορ.
Την αλήθεια και μόνο την αλήθεια
Αναμφισβήτητα, υπάρχει μια γερή δόση ειλικρίνειας που προωθεί ο σαρκασμός, σε κάθε αιχμηρό σχόλιο. Σχόλια που έχουν τις ρίζες τους, σε κάποια φαινομενική αλήθεια.
Κατά κάποιο τρόπο, ο σαρκασμός θα μπορούσε να κάνει την επικοινωνία ελαφρώς πιο εύκολη. Η ειλικρίνεια και η αντιληπτή ωμότητα στα λόγια θα σήμαινε ότι όλοι θα μπορούν να πουν ακριβώς αυτό που σκέφτονται. Ο σαρκασμός από την άλλη, προσφέρει έναν λιγότερο συγκρουσιακό τρόπο να πούμε σε κάποιον αυτό που πιστεύουμε, με έναν πιο ευχάριστο, αλλά πάντα ειλικρινή τρόπο. Κάτι που μπορεί να εξηγήσει και την απήχηση που έχει στην τέχνη και στη σάτιρα.
Μια σαρκαστική ματιά στα πράγματα, τραβάει στην άκρη την κουρτίνα της προσποίησης για να αποδείξει ότι ο βασιλιάς είναι στην πραγματικότητα γυμνός. Ο σαρκασμός βρίσκει την αλήθεια και γελάει με αυτήν. Δεν είναι απλώς ένας δρόμος προς την κωμωδία, είναι ένα κάλεσμα να αντιμετωπίσουμε τις ευθύνες μας και κάθε αλήθεια, κατά μέτωπο.
