Γιατί ζηλεύουμε παράφορα τον σύντροφό μας

Από την Μυρτώ Μπεχράκη, Ψυχολόγο – Ψυχοθεραπεύτρια

Κάπως έτσι ξεκίνησε μια συζήτηση γύρω από την Ζήλεια. Το κεφαλαίο Ζ δεν είναι τυπογραφικό λάθος. Όλοι την έχουμε αισθανθεί κάποια στιγμή στη ζωή μας και αν και μπορεί να δώσει μια ‘πιπεράτη’ γεύση στη σχέση μας, είναι εξίσου ικανή να τη τινάξει στον αέρα. Οπότε, δεδομένου φυσικά ότι δεν υπάρχουν προκλητικές συμπεριφορές από τον αγαπημένο μας, γιατί τον ζηλεύουμε;

Η ”φυσιολογική” ζήλεια

Ο Freud εξηγεί πως υπάρχουν 3 βασικά είδη ζήλιας. Η ‘φυσιολογική’ ζήλεια συναντάται αρκετά συχνά στα ζευγάρια και είναι εκείνη που αισθανόμαστε όταν πιστεύουμε ότι απειλείται η σχέση μας. Αν και είναι μια αναμενόμενη και επιθυμητή αντίδραση, η ζήλεια είναι ένας τρόπος για να αποφύγουμε τον πόνο που θα αισθανθούμε σε έναν επικείμενο χωρισμό.

Είναι πιθανό όμως να ζηλεύουμε ‘φυσιολογικά’ ακόμα και αν δεν υπάρχει μια πραγματική απειλή, διότι βιώνουμε ένα βαθύ ναρκισσιστικό πλήγμα όταν σκεφτόμαστε ότι ο σύντροφός μας θα προτιμήσει μια άλλη γυναίκα. Κατά τον Freud, η ρίζα της ζήλειας αυτής βρίσκεται στη πρώιμη παιδική ηλικία, όπου δεν πήραμε αρκετή προσοχή από τον πατέρα μας.

Προβολική ή νευρωσική ζήλεια

Το δεύτερο είδος ονομάζεται ‘προβολική ή νευρωσική ζήλεια’. Συνήθως εμφανίζεται όταν δεν υπάρχουν πραγματικές αιτίες και είναι αποτέλεσμα βαθιών ενοχών που έχουμε ή των ασυνείδητων συναισθημάτων μας. Ο Freud θεωρεί πως ζηλεύουμε προβολικά όταν προβάλουμε στον άλλον τα δικά μας συναισθήματα.

Με άλλα λόγια, ζηλεύουμε τον αγαπημένο μας επειδή κάπου βαθιά μέσα μας θα θέλαμε εμείς να αφεθούμε στις παρορμήσεις μας και να ‘ξενοκοιτάξουμε’. Αλλά επειδή δεν επιτρέπουμε στον εαυτό μας να το παραδεχτεί, και πόσο μάλλον να το μοιραστούμε με άλλους ανθρώπους, πιστεύουμε ότι κάνει ‘ύποπτες’ κινήσεις ο αγαπημένο μας. 

Παθολογική ή αρρωστημένη ζήλεια

Όσο παράδοξο και αν είναι, η αρρωστημένη ζήλεια, έχει να κάνει περισσότερο με εμάς και λιγότερο με το πόσο αγαπάμε τον σύντροφό μας. Αυτό συμβαίνει επειδή, αποκτούμε εμμονές σχετικά με την απιστία και ψάχνουμε αποδείξεις για να επιβεβαιώσουμε το σενάριο που έχουμε κατασκευάσει και το οποίο λέει ότι ‘κανένας άντρας δεν είναι πιστός’.

Έτσι, ακόμα και αν μας πονάει πολύ αυτό, κάνουμε τα πάντα για να δείξουμε στον εαυτό μας ότι έχουμε δίκιο. Έχουμε φαντασιώσεις, διαστρεβλώνουμε αυτά που συμβαίνουν γύρω μας και καταλήγουμε να αποστασιοποιούμαστε από τον σύντροφό μας.

Αιτίες

Εκτός από τις παιδικές ανεκπλήρωτες ανάγκες στις οποίες αναφέρεται ο Freud, η ζήλεια κρύβει έναν βαθύ φόβο εγκατάλειψης. Αν παραδείγματος χάριν γεννήθηκε ένα αδερφάκι όταν είμαστε 3 ετών και αισθανθήκαμε ότι μας ‘εγκατέλειψαν’ οι γονείς μας, ή αν για κάποιο λόγο έπρεπε να αποχωριστούμε τη μητέρα μας όταν είμαστε νεογέννητα, τότε πολύ πιθανό οι κινήσεις μας να καθορίζονται από το φόβο αυτό.

Επίσης, ως αναμενόμενο, η ζήλεια τροφοδοτείται από τη δική μας ανασφάλεια. Αισθανόμαστε ότι είμαστε λίγες εξωτερικά ή εσωτερικά και άρα ο σύντροφός μας θα μας αφήσει για κάποια καλύτερη. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αν μια γυναίκα δεν ζηλεύει, είναι ασφαλής με τον εαυτό της, μιας και το πιο πιθανό είναι αυτή η γυναίκα να έχει αναπτύξει άλλους μηχανισμούς για να κρύβει την χαμηλή της αυτοπεποίθηση.

Τέλος, αν δεν εμπιστευόμαστε τον σύντροφό μας, ζηλεύουμε στη προσπάθειά μας να ελέγξουμε όσο γίνεται τη συμπεριφορά του. Έτσι πιστεύουμε ότι θα καταφέρουμε να παραμείνουμε μοναδική στη ζωή του.

Τι μπορείς να κάνεις;

Ξεκίνησε να ασχολείσαι περισσότερο με εσένα και λιγότερο με τον αγαπημένο σου. Με άλλα λόγια, δες τον εαυτό σου, τα συναισθήματά σου, τους φόβους σου και μην αναρωτιέσαι με ποιον είναι, ποιες γυναίκες κάνουν Like στη φωτογραφία του στο Facebook ή ποιος τον καλεί στο κινητό του. Μέσα από την ενδοσκόπηση θα αποκτήσεις πολύ σημαντικές πληροφορίες για εσένα που θα κατευνάσουν τους φόβους σου.

Μίλησε με τον σύντροφό σου. Το να πεις ‘ξέρω ότι μερικές φορές υπερβάλω και για αυτό θέλω να με βοηθήσεις να με το να με ηρεμείς’ βοηθά πολύ. Αντίστοιχα, αντί να ψάχνεις το κινητό του, πες του ‘αισθάνομαι ότι με αγνοείς όταν δεν με παίρνεις τηλέφωνο μέσα στην ημέρα’. Επικοινωνώντας αυτό που σε ταλαιπωρεί, έρχεστε πιο κοντά και γεφυρώνετε την απόσταση που δημιουργεί η ζήλεια.

Αν πιστεύεις ότι έχεις ανασφάλειες, προσπάθησε να αναγνωρίσεις τι σου τις έχει προκαλέσει (πχ εμφάνιση κατά την εφηβεία, μαθητικές αποδόσεις) και τι στις συντηρεί (πχ το σώμα σου, αποτυχία στην εργασία σου κλπ). Σταμάτησε αμέσως να συγκρίνεις τον εαυτό σου με άλλες γυναίκες, μιας και πάντα επιλέγεις να συγκριθείς με γυναίκες που είναι ‘καλύτερες’ από εσένα. Βγαίνεις πάντα χαμένη και άρα εσύ συντηρείς την ανασφάλειά σου.

FYI:  Η παραπάνω κοπέλα, με πολλή έντιμη δουλειά με τον εαυτό της κατάφερε να αναγνωρίσει τις αδυναμίες της, να αναδομήσει την αυτοπεποίθησή της και να χτίσει μια υγιή και ολοκληρωμένη σχέση με τον σύντροφό της.