Ο σημαντικός ρόλος του πατέρα στην ανάπτυξη των παιδιών

Επιστημονικές έρευνες τονίζουν τη σημαντικότητα του πατέρα και κάνουν λόγο για το πόσο επηρεάζει η παρουσία του ακόμη και τις σχολικές επιδόσεις των παιδιών.

Η ομαλή, ψυχοσωματική ανάπτυξη ενός παιδιού προϋποθέτει τη συμμετοχή και των δύο γονέων έστω και αν ένας από τους δύο συμμετέχει περισσότερο. Ο ρόλος που διαδραματίζει ένας πατέρας στο μεγάλωμα ενός παιδιού, είναι η συνισταμένη δύο παραγόντων: της διάθεσης και του χρόνου που διαθέτει. Είναι γεγονός πως ο πατρικός ρόλος είναι πιο περιορισμένος από τον μητρικό στην ανατροφή των παιδιών, παρ’ όλα αυτά, είναι σημαντικό να εδραιωθεί η εικόνα του πατέρα τόσο στη ζωή όσο και στην ψυχή ενός παιδιού.

Είναι γεγονός, λοιπόν, πως οι σύγχρονοι ρυθμοί ζωής και οι αυξημένες απαιτήσεις, δυστυχώς αφήνουν ελάχιστα χρονικά περιθώρια στους άντρες για να ασχοληθούν με τα παιδιά τους. Όμως, είναι αναγκαίο, αυτό το καθεστώς να αλλάξει. Αν το παρατηρήσουμε λεπτομερειακά, θα διαπιστώσουμε ότι ακόμα και στα επαγγέλματα που έχουν ταυτιστεί με τη φροντίδα του παιδιού, δύσκολα συναντάται άντρας που εργάζεται ως νηπιαγωγός ή βρεφονηπιοκόμος, ή ακόμη και δάσκαλος δημοτικού. Έτσι, η αγωγή στα πρώτα χρόνια της βιολογικής και κοινωνικής ανάπτυξης  είναι κατά βάση γένους θηλυκού. Αυτό μπορεί να δείχνει ότι ίσως η κοινωνία δεν εμπιστεύεται τον άντρα για την ανατροφή του παιδιού. Στις μέρες μας, μόνο η μητέρα αποκτά την κηδεμονία των παιδιών μετά από διαζύγιο. Μήπως τελικά αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης είναι ένα στερεότυπο που έχουν δεχτεί και οι ίδιοι οι πατεράδες; Μήπως ο περιορισμός του πατρικού ρόλου δεν οφείλεται σε έλλειψη χρόνου αλλά σε διαμορφωμένη δομή ρόλων τους οποίους αποδεχόμαστε άκριτα;

Οι έρευνες τονίζουν τον πρωταρχικό ρόλο του πατέρα στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού

Σε ένα οικογενειακό σύστημα, ο πατέρας είναι αυτός που δίνει την ”ταυτότητα” της οικογένειας. Αυτό συμβαίνει επειδή το παιδί αναζητά στον πρόσωπό του όχι μόνο τον προστάτη, αλλά και αυτόν που θα στηρίξει την οικογένεια και θα την ενδυναμώσει με τη δίκαιη ”εξουσία” του. Για να γίνει αυτό, ο πατέρας θα πρέπει να μπορεί να συνδυάζει τη στοργή με την πειθαρχία, και να μην είναι απών.

Η παρουσία του είναι εξίσου σημαντική με της μητέρας και οφείλει να μην αφήνει το έργο της αγωγής του παιδιού αποκλειστικά σε εκείνη.

Είναι σημαντικό να είναι όσο περισσότερο παρών γίνεται και να κατορθώνει να ”διδάσκει” την πειθαρχία χωρίς να γίνεται αυστηρός και άκαμπτος.

Ο πατέρας, για παράδειγμα, που ζητά από τα παιδιά του να είναι πάντα πρώτα και σπάνια τα επιβραβεύει, επιθυμεί στην ουσία, μόνο να επιβάλλεται και δεν ”ακούει” τις επιθυμίες τους. Συχνά γίνεται εχθρικός προς αυτά και εκφράζεται με ακραίους τρόπους. Από την άλλη μεριά, η υπερβολική επιείκεια δεν ευνοεί την ομαλή ψυχική ανάπτυξη των παιδιών. Επομένως, η διαρκής παρουσία του σε συνδυασμό με το σεβασμό στα “θέλω” των παιδιών του και την οριοθέτησή τους , δημιουργεί το ιδανικό προφίλ πατέρα που δεν χρειάζεται να γίνει ποτέ αυταρχικός, και είναι πάντα διαθέσιμος για συζήτηση και επίλυση προβλημάτων.

Ο πατέρας ειδικότερα στις μέρες μας γίνεται ακόμα πιο σημαντικός. Η εργαζόμενη σύντροφός του έχει ανάγκη από στήριξη και η δική του συμμετοχή στα ”καθημερινά του παιδιού”, είναι καθοριστική για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα του. Είναι λοιπόν απαραίτητο όλες οι πλευρές να αναλογιστούν το μερίδιο ευθύνης τους στην μέχρι τώρα ”αποκοπή” του πατέρα από τον ρόλο του. Είναι αναγκαίο να μπορέσει ο πατέρας να αναλάβει περισσότερα καθήκοντα τόσο συζυγικά όσο και γονεϊκά.

Η πολιτεία, η κοινωνία αλλά και η ίδια του η οικογένεια οφείλουν να τον εμπιστευτούν και να τον κάνουν ισότιμο σε ό,τι αφορά την ανατροφή των παιδιών. Διαφορετικά, τα σημερινά παιδιά, θα μεγαλώσουν και θα γίνουν απόντες πατέρες, ενώ οι γυναίκες θα αρκούνται σε ένα σύζυγο που είναι αυστηρός, απών και δεν θα εμπλέκεται όπως πρέπει στο μεγάλωμα των παιδιών και στο σχηματισμό μίας υγιούς και ευτυχισμένης οικογένειας.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο γεγονός η αύξηση των διαζυγίων που παρατηρείται στις σύγχρονες κοινωνίες. Η πατρική απουσία απορρέει από την συζυγική και οδηγεί στη δημιουργία καταστάσεων στις οποίες πολλά παιδιά ζουν ξεχωριστά από τον βιολογικό τους πατέρα. Μάλιστα δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις, στις οποίες οι αποστάσεις μεταξύ της κατοικίας του πατέρα και των παιδιών του, είναι τόσο μεγάλες που οι επαφές μεταξύ τους ελαχιστοποιούνται.

Η απουσία ή η μείωση της παρουσίας του πατέρα, δεν του επιτρέπει να διαδραματίσει στον βαθμό που θα έπρεπε τον γονεϊκό του ρόλο

Οι επιπτώσεις της απουσίας αυτής στην ανατροφή, εξέλιξη, συμπεριφορά και κοινωνικότητα του παιδιού, δημιουργούν ανησυχίες και αποτελούν αντικείμενο επισταμένων μελετών από τους ειδικούς.

Μέχρι σήμερα, έρευνες έχουν δείξει ότι ο χρόνος και η προσοχή που προσφέρει ένας πατέρας στα παιδιά του, έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία για την καλή εξέλιξή τους από ότι η οικονομική στήριξη. Ωστόσο, ο χρόνος και η προσοχή είναι δύο παράγοντες που μπορούν να υφίστανται στον επιθυμητό βαθμό, ανεξάρτητα από το αν οι γονείς είναι διαζευγμένοι ή όχι. Αναμφισβήτητα, σε διαζευγμένες οικογένειες, η μεγαλύτερη εμπλοκή του βιολογικού πατέρα στη ζωή των παιδιών του, τα βοηθά να αναπτύξουν αυτοέλεγχο και να έχουν ισορροπία. Τα βοηθά να αποκτούν περισσότερες ικανότητες διαχείρισης  και μειώνει ουσιαστικά τις πιθανότητες εμφάνισης προβληματικών συμπεριφορών.

Τα παιδιά δεν χρειάζονται μόνο υλικά αγαθά αλλά και τον πατέρα όσο και την μητέρα. Η οικογένεια αποτελεί την πρώτη μορφή κοινωνίας στην οποία εντάσσεται το άτομο. Είναι αυτή που εκπαιδεύει το άτομο να αναπτύξει δεξιότητες τις οποίες θα χρησιμοποιήσει για την κοινωνική του ένταξη. Για την θετική ανάπτυξη και εξέλιξη του παιδιού, την κύρια ευθύνη έχουν οι γονείς.

Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την ιδιαίτερη σημασία που έχει η μητρική συμβολή στην συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Και κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί πόσο αξιοσημείωτος είναι ο ρόλος του πατέρα στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Ο πατέρας είναι πατέρας και η μητέρα είναι μητέρα.

Ανεξάρτητα από τους λόγους που οδηγούν ένα ζευγάρι στο χωρισμό είναι απαραίτητο να κατανοήσουν ο ένας τον ρόλο του άλλου. Χωρίζουν ως σύζυγοι, αλλά σε καμία περίπτωση δεν παύουν να είναι γονείς. Συνεχίζουν να είναι ο μπαμπάς και η μαμά και οφείλουν να ασχοληθούν και να αντιληφθούν σωστά και έγκαιρα τις επιθυμίες και τις ανάγκες του παιδιού, για να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στους ρόλους τους. Συνεχίζουν να είναι γονείς άρα συνεχίζουν να συμμετέχουν ενεργά στην ανατροφή του παιδιού και η μητέρα και ο πατέρας. Δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει κανέναν από τον ρόλο αυτό.

Με αφορμή την γιορτή του πατέρα λοιπόν, ας μην μείνουμε στη γιορτή. Ο πατρικός ρόλος είναι γιορτή ζωής, δικαίωμα και υποχρέωση ενεργούς συμμετοχής στην ανατροφή και την φροντίδα του παιδιού.

Το δικαίωμα και η υποχρέωση γεννιούνται από την σύλληψή του, πριν ακόμα γεννηθεί. Ο ρόλος του πατέρα είναι ισότιμος μ’ αυτόν της μητέρας. Το παιδί τον χρειάζεται εξίσου κι εκείνος οφείλει να ανταποκρίνεται στις καθημερινές του ανάγκες συμμετέχοντας ενεργά στην ζωή του.

Ο πατέρας είναι απαραίτητος για το παιδί πέρα από αυτά που ορίζει ο νόμος και είναι καλό οι μπαμπάδες να το δουν. Είναι καλό να αποδεχτούν τον ρόλο τους και να εντάξουν τα παιδιά μέσα στο πλαίσιο των επιθυμιών και όχι των υποχρεώσεών τους. Γιατί είναι αλήθεια πως, με τα διαμορφωμένα προγράμματά τους, αφήνουν τον χρόνο να περνάει χάνοντας ουσιαστικά πράγματα από την ζωή με τα παιδιά τους. Κι έτσι όπως περνάει ο καιρός, κάποια στιγμή θα είναι εκείνα που θα προσπαθούν να τους εντάξουν στο δικό τους πρόγραμμα.

Εύα Μεταλίδη

Συμβουλευτική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

Κλινική Ψυχοπαθολόγος

Ψυχοπαθολόγος βρέφους, παιδιού, εφήβου

Δικαστική Πραγματογνώμων